CC BY
11
ВЕСТНИК КАЗНМУ, №2-2012
НУТРИЦИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫНЫЦ ОКУ YРДlaНДЕ «САЛАМАТТЫ КАЗАХСТАН 2011-2015Ж» БАГДАРЛАМАСЫН ЖYЗЕГЕ АСЫРУДА
И НТЕРБЕЛ СЕНД1 ЭД1СТЕРДЩ КОЛДАНЫЛУЫ
^ожахметова А.Н., Бужикеева А.Б., Хасенова Г.Х., Ли М.В., Сукенова Д.А., Ушанская Е.Ю., Нуржанова Ц.С., РыстыгуловаЖ. Аллиярова С., Бердisалиев А.Б. СЖ.Асфендияров К,аз¥МУ нутрициология кафедрасы
Туйш Макалада нутрициология кафедрасы профессор-окытушылар курамыныц «Саламатты Казакстан 2011-2015ж.» мемлекетпк багдарламасын жYзеге асыруда медициналык жогары о^у орындарындагы бiлiм беру моделдертщ кещнен колданылып, интербелсендi эд^тер тшмдштнщ оку YPДiсiндегi мацызы берiлген.
Кiлтriк сездер интербелсендi окыту эд^тер^ нутрициология, салауатты тамактану.
Опыт применения интерактивных методов в процессе обучения кафедрой нутрициологии в реализации государственных программ «Саламатты Казакстан 20112015г».
Резюме. В данной статье изложены значимость модели образования в высших медицинских вузах и эффективность интерактивных методов в процессе обучения по реализации государственной программы «Саламатты Казакстан 2011-2015г» ППС кафедры нутрициологии.
Ключевые слова: интерактивные методы обучения, нутрициология, здоровое питание.
Experience of using of interactive methods in teaching at the
Department of Nutrition in the implementation of government
programs "Salamattv Kazakhstan 2011-2015"
Abstract This article describes the significance of the model of
higher education in medical universities and the effectiveness of
interactive methods in the learning process for implementation of
the state program "Salamattv Kazakhstan 2011-2015". Teaching
staff of Department of nutrition.
Keywords Interactive methods, nutriciology, healf food,
Нутрициология кафедрасы Казакстан Республикасындагы жогары оку орындарыныц шшдеп когамдык денсаулык сактау мен болашак гигиенист мамандарды даярлаудагы 1994 жылдан берi комакты Yлес косып отырган бiрден бiр кафедра. Кафедра ужымы халык денсаулыгы мен тагаммен байланысты туындайтын инфекциялык емес аурулардыц алдын алуда, халыктыц тамактану нормаларын ецдеуге багытталган мемлекеттiк гылыми жобаларды жYзеге асыруда белсендi ат салысып, профилактикалык максаттагы усыныстар эзiрлеуге катысады.
Соцгы медициналык жогаргы оку орындарындагы б^м берудщ моделiн жYзеге асыруда жан-жакты iзденiстер, табысты жетiстiктерге кол жеттзуге MYMкiндiк берiп отыр.Когамдык денсаулык сактау мамандыгы бойынша студенттердщ б^мге кызыгушылыгын арттыруда дэстYPлi оку YPДiсiнен герi, интербелсендi эдiстердi кещнен мецгерт, колдану кафедра окытушылары мен студенттер Yшiн дэстурге айналган. Казiргi кезецде езект болып отырган азык-тYлiк ешмдершщ сапасына катысты, "азык^лт каутаздт" угымы ягни, адам агзасына тигiзетiн эсерi кепшiлiктi толгандырады. Тамак енiмдерiнiц эр тYрлi вирус, паразиттермен залалдануы адам денсаулыгына кауiп тендiрушi негiзгi факторлардыц бiрi. Соцгы кездерi адамзатты алацдаткан сиыр кутырмасы, кус тумауы, жануарлар мен кус еттерiнде сальмонелл бактерияларыныц пайда болуы, енiмнiц экологиялык залалдануы сиякты адам емiрi мен денсаулыгына зиян кел^ретт кептеген кауiптi факторлар пайда болуда. Тамак еымдерт ендiру, айналымга жiберу барысындагы контаминация (каушт факторлардыц енiм курамына енуi) кауштшт кYPт жогарылауда. Мундай кауiптiлiк физикалык, химиялык жэне биологиялык сипатта, еымнщ емiрлiк циклiнiц кез келген сатысында - шикiзатты ендiруден бастап дайын енiмдi пайдалануга дейiнгi аралыкта пайда болуы ыктимал. Осы сиякты тагам, азык^лт, салауатты тамактану кагидаларын камтитын кептеген мэселелердi козгайтын оку жоспарыныц такырыптарын ашуда пiкiрталастар, конференциялар, ролдт ойындар, тапкырлар клубы, пэндiк олимпиадалар, топ аралык сайыстар, бес кузырды камтитын ашык сабактар жиi етмзшш отырады. Мундай интербелсендi технологиялык эд^тер келешек мамандардыц тек бiлiм алып кана коймай, алган бiлiмiн кез-келген ортада жетiлдiрiп, дэлелдi тYPде сендiру, акпаратты тиiстi максаттарда орынды колданып, командамен жумыс iстегенде езiнiц талпынысымен айрыкша кезге тYсуi, кукыктык кузыр бойынша iс-эрекетiнiц зацдылык кужаттарга CYЙенiп дурыстыгын дэлелдеуге бейiмдеп, болашак маманныц кэсiби бiлiктiлiгiн заманауи талаптарга сай калыптастыруга септiгiн тигiзедi.
Когамдык денсаулык сактау мамандыгы баска медицина саласындагы дэрiгерлерi секiлдi наукастармен тыгыз жумыс ^темегеымен, профилактикалык багыттагы уйымдардагы профилактикалык жэне сауыктыру шараларын уйымдастырып, тYрлi жас жэне кэсiби топтарыныц арасында санитариялык-агарту жумыстарын жYзеге асырады. Сондыктан, кез-келген
топтар не тутынушылар арасындагы дурыс тамактану, алиментарлык аурулар, азык каутаздт туралы мэлiметтердi когамныц арасында кецтен тарату, халыктыц санасына нанымды турде жеткiзу эд^темелт дайындык пен коммуникативтi дагдыларга тiкелей байланысты. Осы орайда кафедраныц оку Yрдiсiнде бiлiм беру багдарламаларына сэйкес, аралык бакылау сагаттары, студенттердщ окытушы жетекшттмен орындайтын eзiндiк жумыстарында студенттердщ бiлiмi мен дагдыларды игерiп, мецгеруiн уштастыру Yшiн тиiмдi колдану максатында, топтар арасында эр кредит такырыптары аясында сайыстар eткiзедi. Сайыс: 1) команданыц такырыптык ураны, эмблемасы; 2) «Сен бтесщ бе?»; 3) Кiм жылдам?; 4) Кiм тапкыр?; 5) Капитандар сайысы; 6) Азык-тYлiктер фестивалi, ассорти сиякты бiрнеше турдан турады.
¥ранды, эмблема дайындау- салауатты тамактануга шакыратын, колдайтын уран мен тес белгi жасау. Олардыц оку танымдык шыгармашылыкты калыптастыру; Кiм тапкыр? - 0здерi алган терец бiлiмдi тиiмдi колдану, iзденушiлiк, козгаугыштык TYЙiндерiн ояту. Командамен жумыла уйымдасуына жагдай жасау;
Сен бтесщ бе? - Бiлiмдi, шеберлiктi, ауызша угындырып, компьютерлiк технологияны колдана отырып, тыцдармандарды сендiре талдап корытып, сейлеудеп коммуникативтi кабiлетiн дамыту. Салауатты тамактануды насихаттауда жогары децгейде бiлiктiлiктi арттыру;
ЖанкYЙерлер сайысы - Азыктыц сипатын, оку танымдык шыгармашылыкты iске асырып, бiлiмдi, ушкыр ой мен тапкырлыкты, iзденiмпаздыкты дамытып, ой TYрткi болып, бiлiмдi шыцдау;
Кiм жылдам? Макал мэтел сайысы - Ас, тагам жайлы накыл сeздердiц салауатты тамактануды насихаттауда орынды колданылуы мен олардыц тэрбиелш ыкпалын калыптастыру, сананы калыптастыруга эсерт дамыту;
Капитандар сайысы - Казакстан халкыныц салауаттылыгын арттыруда, когамныц денсаулыгын жаксартуда жэне тагам каутаздтн камтамасыз етудегi колданылатын нормативтiк, зацнамаларды денсаулык сакшысы ретiнде, кукыкты бiлiмдi калыптастыруып, уйыткы бола бiлу касиетт дамыту; Жемiс немесе кeкeнiс ассортимента дайындау- Азыктарды алиментарлык аурулардыц алдын алуда тиiмдi колданып, тэжiрибелiк, коммуникативтт, шыгармашылык дагдыларды калыптастыруып, кYнделiктi турмыста, Yй жагдайында пайдалы, сапалы азык алуына баулиды.
Сондай-ак халык денсаулыгы децгейтщ тeмен болуыныц себептерi тамактану мэселелерiнде халыктыц
жеткiлiксiз акпараттандырылуы, сауаттылыгыныц тeмендiгiнен екендiгi аныкталып отыр. Сонымен катар, кейбiр оцай олжа тапкысы келетiн санасы тeмен адамдардыц зацсыз эрекетiнен базарда жалган eнiмдердiц пайда болуын да жокка шыгаруга болмайды. Жалган eнiм жасаушылар тутынушыларды алдап кана коймайды, кейбiр жагдайларда сол жалган eнiмдерiмен адам денсаулыгына зиян кел^рш, eмiрiне кауiп тeндiруi де мYмкiн. Qсiресе, тамак eнiмдерiнiц белгiлi бiр курамдарын арзан да сапасыз коспалармен алмастыру аркылы олардыц санын немесе салмагын молайту, eнiмнiц сырткы орама, капшыгына оныц курамы мен тагамдык кундылыгы туралы жалган акпараттар беру (мысалы, табиги емес eнiмдi табиги етiп кeрсету), т.с.с. тэсiлдердi колдана отырып тутынушыны алдап, жацылыстыратын эрекеттер жиi ушырасады. Сондыктан мундай эрекеттердщ жолын кесу Yшiн Yкiмет пен тутынушы кауым ^ш косып кYресуi кажет.Осы туста тутынушылардыц сауаттылыгын жогарылатуда «Саламатты Казакстан 2011-2015жыл» мемлекетпк багдарламасында Елбасыныц, тутынушылардыц eнiмнiц сипаттарын жаксы тYCiнуi, сапалы тамак eнiмдерiн тацдауды колдау мен тагам eнiмдерiн кауiпсiз сактау тапсырмасы бойыншастуденттер арасында барлык гигиеналык такырыптар мен мысалы анемия, йод же^спеушшш ауруларыныц алдын алу т.б такырыптарда бес кузырлык негiзiнде топ eз дагдылары мен машыктарын кeрсетедi. Оныц сценарий^
1 компетенция -Бiлiмдi (теориялык акпарат) презентация;
2 компетенция- Тэжiрибелiк дагды - белгiлi такырып бойынша фильм, видеоролик ролдш ойындар кeрсету;
3 компетенция - Коммуникативт дагды- жаца терминдт сeздер, аныктама, тYCiнiктердi игеру. Такырыпка сэйкес 4-5 кажетт терминдi усыну.
4 компетенция- Кукыктык компетенция - азык-тYлiктердi сатып алуда, тутынуда, сактауда, сапасына кандай талаптар мен ережелердi сактауга кeцiл койып, назар аудару кажет; Тутынушылар тарапынан азыктыц сапасы мен кауiпсiздiгiнiе KYMэн туындаганда тутынушы кукыгы калай коргалатыны; Тамактан улану жагдайларыныц сактык шаралары Yшiн бiлу
ВЕСТНИК КАЗНМУ, №2-2012
375
кажетт маглуматтарды Азаматтардыц денсаулыгын сактау мен коргау Кодека, Тутыну кукыгын коргау Зацы, Сан. ережелердщ накты бабы, тармагына CYЙенiп, тамактан улануга себепшi болуы мYмкiн азыктарды сол орында колмен устап, накты дэлелмен демонстрация жасап керсету.
5 компетенция- Студенттердiц ез б^мш нактылау, жетiлдiру. Такырыпка сэйкес кроссворд, ребус, сезжумбак эзiрлеп, керi байланыс болуын керсету.
Осы такырыптар бойынша кафедра студенттерi сабактан тыс уакыттарда Алматы каласындагы жогаргы оку орындарыныц экiмшiлiгiмен кел^е отырып, Абай атындагы Алматы педагогикалык университетi, Т.ЖYPгенов атындагы 0нер академиясы, К^азак кыздар педагогикалык институты, К^.Сатбаев атындагы политехникалык институты, езiмiздiц медициналык университетi студенттерi арасында жоспарланган тYPде сапалы, кауiпсiз азык тацдауга, тиiмдi тамактану дагдыларына, кYнделiктi тагамдарды Yйлесiмдi пайдалануды Yйрететiн семинарлар, шебер-класстар етмздк
Бул шаралардыц кездейтiн максаты мемлекетпк багдарлама негiзiнде Елбасымыздыц тапсырмасын, денсаулык сактау проблемаларын шешуде барлык осы сала мамандары серiктесiп, жумыла жумыс аткарса жэне тек медицина саласындагы кызметкерлер гана атсалысып коймай, эрбiр казакстандык азамат езiнiц жэне отбасыныц денсаулыгы алдындагы жауаркершiлiктi жогары койып, салауатты тамактануы аркылы каншалыкты аурулардыц алдын алып, дYниеге денi сау урпак экелiп, аурушацдык жэне аурушацдык салдарынан туындайтын елiм-жiтiм керсеткiшiн темендетт, ецбек кабiлеттiгiн сактап елiмiздiц экономикалык ахуалына ецбек етуiмен ез Yлесiн косуга шакыру болып табылады.
Сонымен катар, микронутриентпк же^спеуштттщ алдын алуга багыттайтын баска да кецестерт осы кафедрада интербелсендi эдiстердi жумылдыра отырып мецгерген бiлiмi мен машыктарын окытушылар алдында гана емес, Yлкен аудиторияда, баска маман иелерi алдында ездершщ кэаби бiлiктiлiгi мен коммуникативтi шеберлттерт пысыктай тYседi. Мундай эд^тер б^м берудiц жаца инновациялык технологиялык эд^тертщ тиiмдiлiгiн арттырып коймай, студенттерiмiздiц салауатты тамактануды насихаттаудагы тэжiрибелерiн шыцдап, ез мамандыктарына деген кызыгушылыгын арттырады. Тэрбиеаз бiлiм болмайтынын ескерсек, осы тэрбиелеудеп тYрлi айла-амалдар, бiлiм берудегi озык модельдер келешек маманныц заман суранысына кэаби лайыкты болуын кездейдi. Кафедра кызметкерлерi когам денсаулыгын сактау мен салауатты тамактануды насихаттаудагы Елбасыныц тапсырмаларын жYзеге асыруда, бэсекеге кабiлеттi бттт мамандар дайындаудагы ез тэжiрибелерiн халыкаралык децгейдегi инновациялык эдiстердi оку YPДiсiне енгiзiп, ез тэжiрибелерiн жетiлдiре тYседi.
ТЭУЕЛС1ЗД1К Т¥ГЫРЫНЫЦ НЕГ1З1 - OTAHCY^^TIK
Цайыргали Ш.М., Квлбаев М.Н*., Исаева Б.Г., Калиева Г.А., Жубаева Г.С. К,аз¥МУ. Амбулаторлы-емханалыц терапия кафедрасы *№ 137 ЖББ мектеп
ТЭУЕЛС1ЗД1К Т¥ГЫРЫНЫЦ НЕГ1З1 - OTAHCY^^TIK
Цайыргали Ш.М., Квлбаев М.Н*., Исаева Б.Г., Калиева Г.А., Жубаева Г.С.
ЦазНМУ. Амбулаторлы-емханалыц терапия кафедрасы *№ 137 ЖББ мектеп
Авторлар бул макалада ез тэжiрибелерiне CYЙiне отырып тэрбие жумысыныц эртYрлi багыттарын керсетедi. Атап айтканда жауынгерлiк дацк орындарына, Казакстан Республикасыныц Орталык мемлекеттiк мурагаттарына экскурссия уйымдастырудыц жолдары айтылады. Сонымен катар студенттер мен окушылардыц патриоттык сезiмiн калыптастыруда еткiзiлген шаралардыц тиiмдi жолдары атап керсеттедк
ПАТРИОТИЗМ - ОСНОВА НЕЗАВИСИМОСТИ
Кайыргали Ш.М., Колбаев М.Н., Исаева Б.Г., Калиева Г.А., Жубаева Г.С.
ЦазНМУ. Кафедра амбулаторно-поликлинической терапии *Общеобразовательная школа № 137
В данной статье, авторы опираясь на свой опыт, указывают различные направления воспитательной работы, в частности пути организации экскурссий по местам боевой славы, а также в государственные архивы Республики Казахстан. Кроме того, прослеживается пути достижения эффективности проводимых мероприятий в формировании патриотизма у студентов и школьников.
PATRIOTISM IS THE BASIS OF INDEPENDENCE
Kayyrgali Sh.M., KOLBAEV M., Isaev, BG, Kaliyeva GA, GS Zhubaeva K,azNMU. Department of outpatient therapy * Secondary school № 137
In this paper, the authors based on their experience, indicate the different areas of educational work, in particular the way the organization Excursions to places of military glory, and to the State Archives of the Republic of Kazakhstan. Also seen towards the effectiveness of interventions in the formation of patriotism among students and school children.
Тэуелаз елдщ урпактарын, соныц шшде студент жастарды жэне окушыларды отансYЙгiштiк рухта тэрбиелеу оку тобы тэлiмгерлерi мен мектеп устаздарыныц басты максаты болып
табылады. Себебi жаhандану заманында улттык салт-дэстурте сай келмейтт жат елдщ рухани кундылыктарына бойуру жастардыц арасында барган сайын ершт келедк Егер еркениет осы багытта дами берсе осындай жойкын акпарат агыны кезтде улттык багыт - багдарынан айырылып калган жастар эртYрлi экстремистпк дiни агымдардыц шырмауына тез шалынады. Сол себептi жастардыц патриоттык сезiмiн калыптастыру жумысы сез жок курделже тYCпек. Сондыктанда, ондай когамдык кеселдщ алдын алган дурыс болады. Бул салада студент жастар мен окушылардын арасында эртYрлi, тэрбиелiк мэнi бар жумыстарды ЖYЙелi TYPде ЖYPгiзу керек. Бул багытта жумыс жYPгiзген кезде жастарды ага урпактыц жецiстi жолдарымен таныстыру ерекше рел аткарады. Ол Yшiн тэлiмгерлер мен мектеп устаздары тэрбие жумысыныц жоспарын жан - жакты ойланып курганы дурыс. Жоспарда тэрбие жумысыныц эртYPлi багыттары кер^с табуы керек. Бул арада агаурпактыц елiмiздiц тэуелсiздiгi жолындагы шешушi шайкастар еткiзген жерлерге немесе Ордабасы сиякты ел бiрлiгiнiц символына айналган мекендерге экскурссия уйымдастыруга болады. Алайда алыс аймактарга мундай экскурссия уйымдастырудыц езтдт киыншылыктары бар. Атап айтканда студенттер мен окушылардыц еттштертен баска олардыц эркайсысыныц денсаулыктарына байланысты дэркерлт кужаттар кажет. Сонымен катар мждетп жэне манызды автопарк экiмшiлiгiмен алдын-ала келiскен дурыс болады. Экскурссияга баратын аймактыц жергiлiктi экiмшiлiк органдарымен де студенттер мен окушыларды жататын жермен, тамакпен камтамассыз ету женiнде кYнiбурын хабарласу керек.
Сонымен катар тиiмдi тYPде жYPгiзуге студенттер мен окушыларды мурагат, муражай мекемелерiне алып барып ага урпактыц ¥лы Отан согысы майдандарында жэне тылдагы ерлiктерiне байланысты сирек кездесетт фото, кино жэне кагаз бетiне тYCiрiлген тарихи кужаттармен таныстыру, ардагерлермен кездесулер етмзудщ отан CYЙгiштiк касиеттi калыптастыруда мацызы зор.
Бiз тэрбие жумысыныц осы аталган арналары iшiнен мурагат мекемелерi мен iстелiнетiн жумыстарга токталып етпектз. Алматы каласында орналаскан Казакстан Республикасыныц Орталык мемлекетпк мурагатында, сонымен катар Казакстан Республикасыны Орталык кино-бейне жэне дыбыс кужаттары
