Научная статья на тему 'УМУМУТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ТЕХНОЛОГИЯ ФАНИНИ ЎҚИТИШГА КОМПЕТЕНТЛИК ЁНДАШУВ'

УМУМУТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ТЕХНОЛОГИЯ ФАНИНИ ЎҚИТИШГА КОМПЕТЕНТЛИК ЁНДАШУВ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
9
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Компетентлик / компетентлик ёндашув / таълим жараёни / таълим натижаси.

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Даминова Раъно Баситовна, Азимхўжаев Мухаммадбобур Азиз Ўғли, Абдужабборова Шоирахон Икрам Қизи

Мақолада компетентлик тушунчаси ва Технология дарсларини ташкил этишга компетенциявий ёндашув моҳияти очиб берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству , автор научной работы — Даминова Раъно Баситовна, Азимхўжаев Мухаммадбобур Азиз Ўғли, Абдужабборова Шоирахон Икрам Қизи

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «УМУМУТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ТЕХНОЛОГИЯ ФАНИНИ ЎҚИТИШГА КОМПЕТЕНТЛИК ЁНДАШУВ»

УМУМУТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ТЕХНОЛОГИЯ ФАНИНИ УЦИТИШГА

КОМПЕТЕНТЛИК ЁНДАШУВ 1Даминова Раъно Баситовна, 2Азимхужаев Мухаммадбобур Азиз ^ли, 3Абдужабборова Шоирахон Икрам кизи

1Низомий номидаги ТДПУ Профессионал таълим методикаси кафедраси катта укитувчиси 2'3Низомий номидаги ТДПУ Профессионал таълим факультети ТМЖ-101 гуру^

талабалари https://doi.org/10.5281/zenodo.7930896 Аннотация. Мацолада компетентлик тушунчаси ва Технология дарсларини ташкил этишга компетенциявий ёндашув моуияти очиб берилган.

Калит сузлар: Компетентлик, компетентлик ёндашув, таълим жараёни, таълим натижаси.

Компетентликнинг мавжудлиги тугрисида инсон мех,натининг натижасига караб бах,о берилади. Х,ар бир сохд мутахассисининг компетентлилик даражаси унинг бажарган иши шу касбий фаолиятнинг якуний натижасига куйиладиган талабларга кай даражада жавоб беришига караб белгиланади.

Таълим жараёнини компетентлик ёндошувига йуналтириш таълимда методик шарт-шароитлар, янги педагогик технологияларнинг мазмуни ва кулланишини кайтадан куриб чи;иш ва ишлаб чикишни талаб этади, чунки компетентликлар х,еч бир фан буйича на билимларга ва куникмаларга таалукли эмас. Анъанавий таълимда асосий эътибор таълим олувчининг маълум бир билим, куникма ва малакалар тупламини эгаллашига каратилган булганлиги сабабли, бугунги кунда чукур билимларга эга була туриб, уларни зарурат ёки имконият пайдо булганда, керакли вактда ва керакли жойида уз урнида куллай олмайдиган одамларни учратиш мумкин.

Шу билан бирга, компетентликни билимларга ёки куникма ва малакаларга карама-карши куйиш х,ам мумкин эмас. Компетентлик тушунчаси билим ёки куникма ёки малака тушунчаларига нисбатан кенгрок, компетентлик уларни таълим натижаси сифатида уз ичига олади (лекин бунда компетентлик билим, куникма ва малакаларнинг оддий йигиндиси эмас, бир мунча бошкачарок мазмундаги тушунчадир). Компетентлик тушунчаси нафакат когнитив ва операцияли-технологик, балки, мотивацион, ахлокий, ижтимоий таркибий кисмларни х,ам уз ичига олади.

Юкоридагилардан келиб чиккан х,олда, таълим жараёнининг х,ам мазмунини, х,ам шаклларини бараварига узгартириш зарур. Бунда узгартирилган шакллар таълим олувчиларга маълум бир компетенциялар буйича билим бермасдан, балки, бутун таълим жараёни давомида улар асосида фаолият олиб боришларини таъминлаши керак. Яъни, таълим олувчи навбатдаги куникмалар тупламини шакллантириш йули билан булажак касбий фаолиятига тайёрланиши эмас, балки, компетенцияларни шу ерда ва х,озир сингдириб бориши керак. Шунинг учун компетентлик таълими натижасида куйидагилар таъминланиши керак:

-уз-узини хдракатга келтириш манбаи сифатида таълим олишга ички мотивациянинг мавжуд булиши;

-яхлит фаолиятни эгаллаш шарти сифатида таълим жараёнида уз-узини ташкиллаштириш кобилияти;

-хар бир одамга узининг у ёки бу укув материалини узлаштира олиш даражасини аниклаш имконини берувчи уз-узини дифференциациялаш (уз даражасини аниклай билиш) кобилияти;

-таълим олувчи томонидан шахсий ахамиятга эга булган натижаларга эришишлик;

-таълим жараёнининг барча субъектлари орасидаги узаро богланган самарали фаолиятнинг мавжудлиги.

Шу билан бирга, компетентликка йуналтирилган таълимнинг метод ва технологиялари маълум бир шароитларда шакллантирилган кобилиятларни бошка бир шароитларга осон кучиши ва мослашувчанлигини таъминлаши керак, яъни "ноадаптив фаоллик" хусусиятини хосил килиши керак.

Компетентлик ёндошуви таълим сифатини бахолаш учун хам жуда мухим хисобланади, чунки, таълим олувчи томонидан эришиладиган асосий таълимий натижа -компетентлик хисобланади, унинг асосий курсаткичлари эса, бир томондан таълим стандартларининг меъёрий талабларига мувофиклиги, иккинчи томондан, шахснинг ва турли ижтимоий гурухларнинг эхтиёжларига мослигидир.

Компетентликнинг биринчи таркибий кисми меъёрий хужжатларда (Узбекистон Республикаси конунлари, ДТС ва б.) белгилаб куйилган таълим натижаларидан иборат. Иккинчи таркибий кисмини ижтимоий талаблар ва эхтиёжлар белгилайди, бу кисм жамиятнинг ривожланишига мутаносиб равишда универсал, узгарувчан булиб, узгартиришлар ва тузатишлар киритилиб турилади.

Компетентлик куйидаги белгилар билан тавсифланади:

- хар кандай муайян вазиятда, унинг турли хил жихатларини хисобга олган холда билимларни уз урнида ва тезкорлик билан тугри куллай билиш;

- карорларни кабул кила билишга кодирлик ва тайёрлик, шу билан бирга, мазкур вазият учун энг макбул карор вариантини танлай олиш;

- ижтимоий харакатларни ташкил этиш ва бунинг учун барча имкониятларни ишга сола билиш;

- фаолият доирасида бошка одамлар билан узаро муносабатларни аник максадларни кузлаган холда ва максадга мувофик, макбул тарзда урната олиш имконини берадиган коммуникатив куникмалар;

- муайян маънавий кадриятларга, дунёкарашга, умуммаданий ва ахлокий сифатларга эгалик, фаолиятга интилиш хиссининг мавжудлиги;

- узининг ижодий имкониятларини ривожлантиришга, фаолиятнинг янги усулларини эгаллашга интилиш.

Йигирма биринчи асрда постиндустриал ва глобаллашув шароитида жамиятда яшаши ва мехнат килиши керак булган олий таълим муассасаси битирувчиси эга булиши керак булган асосий сифатларни куйидагича таърифлаш мумкин:

- келажакда хаётда уз урнини топа олиши учун керакли билимларни мустакил равишда эгаллаб борадиган ва амалий фаолиятида турли муаммоларни хал этишда улардан мохирона фойдалана оладиган, хаётнинг узгарувчан вазиятларга тез мослашадиган булиши;

- мустакил равишда танкидий мушохада юрита оладиган, хаётида вужудга келадиган кийинчиликларни кура биладиган ва уларни муваффакият билан хал этиш йулларини излашда замонавий технологияларни куллай билиши, янги гояларни амалга ошира оладиган, ижодий фикрлайдиган булиши;

- ахборот билан ишлай оладиган булиши (тадкикот учун керакли булган масалалар, фактларни йига биладиган, уларни тахлил кила оладиган, муаммоларни хал этиш фаразларни куя оладиган, зарур булган ахборотни умумлаштириш ва бир-бирига ухшаш ёки мукобил вариантларини таккослашларни амалга ошира оладиган, статистик конуниятларни аниклай оладиган, асосланган хулосаларни шакллантира оладиган ва улар негизида янги муаммоларни аниклай биладиган ва хал эта оладиган булиши);

- турли ижтимоий гурухларда осон мулокатга киришиб кета оладиган, хар хил зиддиятли вазиятларнинг олдини ола биладиган ва бундай вазиятлардан окилона чикиб кета оладиган, турли сохаларда хамжихатликда ишлай оладиган булиши;

- шахсий ахлокий, интеллектуал ва маданий даражасини такомиллаштириш устида мустакил ишлай оладиган булиши.

Шу билан бирга, талабаларнинг бундай сифатларга эга булишидан уларнинг узлари хам, жамият хам, давлат хам тенг баробар манфаатдордир, демак, ушбу сифатлар у ёки бу даражада таълимнинг шахсга, жамият ва давлатга оид эхтиёжларини ифодалайди.

REFERENCES

1. Муслимов Н.А., Гаипова Н.С. Булажак укитувчилар касбий компетентлигини шакллантиришда касб таълими мазмунини лойихалаштиришнинг ахамияти. Олий ва Урта махсус, касб-хунар таълим тизимида мустакил таълим: муаммо ва ечимлар. Республика илмий-амалий анжумани материаллари. - Гулистон: ГулДУ. 2012 йил. 3537 бетлар

2. ^уйсинов О.А. Компетентли ёндашув асосида булажак укитувчиларнинг касбий-педагогик ижодкорлигини ривожлантириш технологиялари: Дис. ... пед. фан. док. -Тошкент: 2019. - 221 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.