Научная статья на тему 'Умумий ўрта таълим тизимида «Информатика ва ахборот технологиялари» фани кластер модели ахборот манбаларини яратиш'

Умумий ўрта таълим тизимида «Информатика ва ахборот технологиялари» фани кластер модели ахборот манбаларини яратиш Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
405
129
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кластер / инновация / ахборот манбалари / таълим кластери / интеграциялаш / педагогик воситалар / электрон кутубхона / электрон журнал / кластер / инновации / источник информации / образовательный кластер / интеграция / педагогические инструменты / электронная библиотека / электронный журнал

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Боймуродов Адҳам Хушимқулович

Мақолада мамлакатимиз умумий ўрта таълим тизимида ўқитишнинг самарадорлигини ошириш учун олий таълим муассасалари билан ҳамкорлик қилиш мақсадида инновацион таълим кластер усулини қўллаш ва бу борада қўлланилаётган усулга амалий ёрдам кўрсатувчи ахборот манбаларини яратиш, унинг кластер усулида самарадорлигини таъминлаш таклиф этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СОЗДАНИЕ ИНФОРМАцИОННЫХ РЕСУРСОВ КЛАСТЕРНОЙ МОДЕЛИ ПРЕДМЕТА «ИНФОРМАТИКА И ИНФОРМАцИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ» В СИСТЕМЕ ОБЩЕГО СРЕДНЕГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье предлагается инновационный кластерный подход к сотрудничеству с высшими учебными заведениями для повышения эффективности преподавания в системе общего среднего образования страны, а также для создания информационных ресурсов, которые могут оказать практическую поддержку используемому методу и его эффективности в кластеризации.

Текст научной работы на тему «Умумий ўрта таълим тизимида «Информатика ва ахборот технологиялари» фани кластер модели ахборот манбаларини яратиш»

Боймуродов Адх,ам Хушимк,улович,

Тошкент вилояти Чирчик, давлат педагогика институти «Информатика» кафедраси катта укитувчиси

УМУМИЙ УРТА ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА «ИНФОРМАТИКА ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ» ФАНИ КЛАСТЕР МОДЕЛИ АХБОРОТ МАНБАЛАРИНИ ЯРАТИШ

УДК: 372.862

БОЙМУРОДОВ А.Х. УМУМИЙ УРТА ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА «ИНФОРМАТИКА ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ» ФАНИ КЛАСТЕР МОДЕЛИ АХБОРОТ МАНБАЛАРИНИ ЯРАТИШ

Маколада мамлакатимиз умумий урта таълим тизимида укитишнинг самарадорлигини оши-риш учун олий таълим муассасалари билан х,амкорлик килиш максадида инновацион таълим кластер усулини куллаш ва бу борада кулланилаётган усулга амалий ёрдам курсатувчи ахборот манбаларини яратиш, унинг кластер усулида самарадорлигини таъминлаш таклиф этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: кластер, инновация, ахборот манбалари, таълим кластери, интег-рациялаш, педагогик воситалар, электрон кутубхона, электрон журнал.

БОЙМУРОДОВ А.Х. СОЗДАНИЕ ИНФОРМАЦИОННЫХ РЕСУРСОВ КЛАСТЕРНОЙ МОДЕЛИ ПРЕДМЕТА «ИНФОРМАТИКА И ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ» В СИСТЕМЕ ОБЩЕГО СРЕДНЕГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье предлагается инновационный кластерный подход к сотрудничеству с высшими учебными заведениями для повышения эффективности преподавания в системе общего среднего образования страны, а также для создания информационных ресурсов, которые могут оказать практическую поддержку используемому методу и его эффективности в кластериза-

Ключевые слова и понятия: кластер, инновации, источник информации, образовательный кластер, интеграция, педагогические инструменты, электронная библиотека, электронный жур-

BOYMURADOV A.KH. CREATING INFORMATION RESOURCES OF THE CLUSTER MODEL OF INFORMATICS AND INFORMATION TECHNOLOGIES IN THE SYSTEM OF GENERAL SECONDARY EDUCATION

There is proposed in the article innovative cluster approach to cooperation with higher education institutions to increase the effectiveness of teaching in the country's general secondary education system, as well as to create information resources that can provide practical support for the method used and ensuring its effectiveness in clustering.

Keywords: cluster, innovation, source of information, educational cluster, integration, pedagogical tools, electronic library, electronic journal.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 10(83)

Кириш.

Мамлакатимизда таълим сифатини оши-риш, иш берувчилар х,амда таълим бозори субъектларини бир максадда бирлаштириш, пировард натижада ракобатбардош кадрлар тайёрлаш - бугунги куннинг долзарб вазифа-ларидандир. Качонки, ишлаб чикариш х,амда таълим-тарбия жараёнига жалб этилаётган мутахассисларга берилаётган билим х,ар икки томон манфаатларини х,исобга олмас экан, сифат х,акида суз юритмаса х,ам булади. Маса-лан, умумий урта таълим тизимида информатика ва ахборот технологиялари фани уки-тилишига тухталсак. Хозирги кунда 5-синфдан то 11-синфга кадар ушбу фан укитилади. Лекин утилган 7 йиллик таълимнинг натижа-сини аъло деб булмайди. ТуFри, х,озир ахборот даврида яшаяпмиз. Техника ва технология-лар соат сайин узгариб, янгиланиб, такомил-лашиб бормокда. Барчасини бирдан камраб олиш мушкулдир. Лекин информатика фанини укитишда х,ам педагогик инновацион клас-терни куллаш оркали ижобий натижа олиш мумкин.

Мавзунинг долзарблиги.

Таълимнинг барча боскичлари вазифаси жих,атдан битта тизим, яъни таълим-тарбия ва малакали кадрлар тайёрлашни уз ичига олади. Таълим жараёнлари узвий боFликликни талаб этишини назарда тутсак, бир боскичдаги кам-чиликлар иккинчисига уз таъсирини утказмай колмайди. Мамлакатимизда таълим сифатини, айникса таълимнинг бошланFич буFинини, умумий урта таълим тизимини такомиллашти-риш долзарб масалалардан бири булмокда. Тизимдаги турли боскичлар уртасидаги алока ва узвийликнинг таъминланишида айрим кам-чиликлар х,ам кузатилдики, бу пировардда, максадни белгилашдаги таркокликка ва таълим сифатининг пасайишига сабаб булди. Умумтаълим мактаблари ва олий таълим муас-сасалари уртасидаги поFонама поFона х,амкорликни ташкил этиш максадида мамлакатимизда турли меъёрий хужжатлар кабул килинмокда. Умумий урта таълим тизими ва олий таълим уртасидаги узаро муносабатлари ташкил этган бир канча анъанавий моделлар ишлаб чикилди. Мисол тарикасида олий таълим муассасалари томонидан урта макта-бларда таянч мактаблар ташкил этилди ва бу

метод уз самарасини бермади. Буларнинг аксарияти бир томонлама моделлар булиб колди.

Умумтаълим мактабларида информатика фанини укитишнинг услубий таъминланган-лиги дейилганда, вилоят халк таълими бошкармаси, Тошкент вилояти халк таълими ходимлари малакасини ошириш ва кайта тайёрлаш институти фаолиятини эътироф этиш керак. Лекин кейинги йилларда вилоят умумтаълим мактаблари информатика укитувчи-лари билан ташкил этилган методик семинар-лар натижасига кура, сох,ада ечимини кутаёт-ган муаммолар жуда куплиги аникланди. Демак, умумтаълим мактабларининг услубий ва ахборот таъминотига албатта олий таълим муассасаларининг эксперт-тах,лилий хулоса-лари них,оятда зарур. Яъни истеъмолчи -умумтаълим мактаблари, кадр етказиб берувчи - олий таълим муассасалари, улар ишини мувофиклаштирувчи ташкилотлар -вазирлик, республика таълим маркази, халк таълими бошкармаси ва х,оказо.

Кластер тузулмаси.

Ривожланган мамлакатларда турли сох,а-ларни ривожлантириш учун кластер усулини куллашда стандарт талаблар ишлаб чикилган. Ушбу мамлакатлар тажрибасига кура, кластер усулини жорий этишда кулланилаётган сох,а буйича куйидаги механизмлар ишлаб чикилган:

- ихтисослашган кластер ташкилоти;

- кластер ривожланишини услубий, ташки-лий, эксперт-тах,лилий ва ахборот билан таъ-минлаш;

- кластерни ривожлантириш дастури;

- кластер инфратузилмаси - технологик инфратузилма;

- кластер аъзолари;

- кластер лойих,аси;

- кластер ташаббуслари;

- кластер функционал харитаси;

- кластерни ташкил килиш схемаси ва х,оказо1.

Таълим кластерини яратиш буйича Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институ-тида олиб борилаётган амалий ишлар тах,лили.

1 http://lipetskmash.ru/images/PDF/nacionalnyj_standart_ territorialnyh_klasterov.pdf// Национальный стандарт «Территориальные кластеры» Проект.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 10(83)

Олий таълим ва умумий урта таълим мак-таблари уртасида хамкорлик килиш, тизимда таълим сифатини оширишда Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институтида «Педа-гогик таълим инновацион кластери» усули устида илмий нуктаи назардан тадкикотлар олиб борилмокда ва тизимда бир канча ама-лий ишлар амалга оширилди.

«Тошкент вилояти таълим тизимида мав-жуд камчиликларни урганиш ва уларнинг тахлили шуни курсатдики, педагогик таълим йуналишларини мувофиклаштириш, истик-болни режалаштириш, таълим боскичлари уртасидаги алока ва интеграциянинг сустлиги, таълим субъектлари фаолиятидаги таркоклик худудда педагог кадрларга булган эхтиёжнинг кондирилмаслиги ва таълим сифатининг паса-йишига сабаб булган. Шундан келиб чиккан холда институт Тошкент вилоятида педагогик таълим инновацион кластерини яратиш билан боFлик янги тизимни узининг устувор страте-гик йуналиши сифатида белгилаб олди ва шу тизим асосида муайян ишларни амалга оширди»1.

Таълим кластери усулини куллашда муасса-сада хар бир умумтаълим фанлари буйича йуналишлар тегишли кафедраларига таксим-ланиб чикилди. Шу жумладан умумтаълим мактабларида «Информатика ва ахборот тех-нологиялари» фанини укитишда инновацион кластер усули устида «Информатика» кафе-драси фаолият олиб бормокда.

Юкоридаги тизим асосида муайян йуна-лишнинг, яъни информатика фанини уки-тишнинг инновацион педагогик кластерини куриб чиксак. Тошкент вилоятида умумтаълим тизимида информатика ва ахборот технологи-ялари фанини укитишда ушбу усулни куллашда ихтисослашган кластер ташкилоти сифатида Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти «Информатика» кафедраси хисобланади.

Таълим кластерини ривожлантириш дас-тури - функционал жихатдан боFлик булган худудий якин жойлашган ташкилот ва ходим-лар томонидан хал этиладиган муоммолар кулами ва мураккаблиги асосида таксимланган

1 Мухамедов F.И. Педагогик таълим инновацион кластери: эхтиёж, зарурат, натижа. // «Халк сузи» газетаси, 15 февраль 2019 йил

вазифалар, бажарилиш муддатлари ва манба-лар нуктаи назаридан узаро боFликлигидир. Бу борада кафедра томонидан таълим кла-стерни ривожлантириш буйича 2019-2021 йилларга мулжалланган дастур ишлаб чикилди.

Педагогик таълим кластерни ривожлантириш ва унинг ривожланиш дастурини амалга оширишни таъминлайдиган технологик ва инфратузилмаси обьектлари, укув ва муасса-салар ва бошка ташкилотлар кластер инфира-тузилмаси хисобланади. Ушбу тузилмага вилоят халк таълими бошкармаси, туман, шахар халк таълими булимлари хамда идора-вий мансуб бошка муассасалар, корхоналар ва ташкилотлар жалб килинди.

Кластер аъзолари - кластернинг бир кисми булган кластер субьектлар учун амалий фаолият курсатиш, шунингдек кластернинг ишла-шини таъминлайди ёки кумаклашади. Буларга институт «Информатика» кафедраси ходим-лари, вилоят халк таълим бошкармаси, туман булимлар, умумтаълим мактаблари информатика укитувчилари киритилди.

Кластер лойихаси - кластер аъзолари, ихтисослашган кластер ташкилоти кумаги билан инвестиция, илмий-методик, ишлаб чикариш ва технологик ишларни биргаликда илгари суриш ва хамкорликнинг бошка шаклларини амалга ошириш оркали кластерни ривожлан-тиришга каратилган чора-тадбирлар мажмуи хисобланади. Лойиха сифатида кафедра ва Тошкент вилояти Чирчик шахар 5-сонли умумий урта таълим мактаби уртасида хамкорлик шартномаси имзоланди. Шартнома доирасида «Информатика» кафедраси томонидан муас-сасада «Мактаб лабораторияси» ташкил килинди. Мактаб лаборатория иш фаолияти ташкил этиш буйича режа ва масъул ходим-лар белгиланиб, бажарадиган вазифалар ишлаб чикилди. Кафедра профессор-укитув-чилари томонидан мактаб укитувчиларга методик ёрдам курсатилмокда ва семинар тренинглар утказилмокда. Информатика йуналиши талабалари ва укитувчилар томонидан информатика фани мактаб дарсликла-ридан фойдаланган холда электрон дарслик яратилиб дискларда такдим этилди. Бу эса мактабларда дарсликлар етишмовчилиги муаммосини бартараф этишга хизмат килмокда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 10(83)

1-расм. Кластер схемаси1\

Кластерда ташаббуслар - кластер аъзола-рининг ракобатбардошлигини оширишга ва кластерни ривожлантиришга каратилган х,аракатлардир. Жараёнда кластер аъзолари турли ташаббуслар билан иштирок этишмокда. Ривожлантириш дастурида умум таълим мак-таблари информатика фани укитувчилари ва укувчилари иштирокида турли курик-тан-ловлар утказиш ва фан доирасида укитувчилар уртасида ракобатни ташкил этиш кузда тутил-ган.

Кафедра укитувчилари томонидан умумий урта таълим мактаблари «Информатика» фанида янгиланган мавзулар буйича вилоят-нинг барча туманларда семинар-тренинглар утказиш режалаштирди. Кучма семинар Бустонлик туманидаги 1-сон умумий урта таълим мактабида «Компьютер графикаси» мав-зусида ташкил этилди. Мактабда тумандаги информатика укитувчилари методика бир-лашмаси жойлашганлиги сабабли машFулотга 30 га якин информатика укитувчилари иштирок этишди. Шунингдек, дастурлаш тиллари мавзусига баFишланган укув семинари Оккур-тон тумани 5 сонли умумий урта таълим мактабида х,ам ташкил этилди.

Тошкент вилоятидаги таълим кластернинг тавсифи.

Кластер схемаси 1-расмда келтиларган булиб, схемада умумий урта таълим тизимини х,удудий ташкилотлари, муассасалар яъни кластер аъзоларининг функционал таксимоти буйича боFликлиги кузда тутилган.

Ушбу схемада таълим муассасалари ва тегишли ташкилотлар уртасида боFланиш, х,амкорлик килиш, сох,адаги камчиликлар,

1 Муаллиф томонидан тузилган.

уларни бартараф этиш, янги Fоялар каби маъ-лумотлар ва фикр алмашишлар йуклиги кулла-нилаётган кластер модели самарсиз булишига олиб келмокда.

Хозирда барча сох,аларда мавжуд турли ахборотларни алмашинишда ахборот-комму-никация воситалар, шу жумладан интернет тармоFидан кенг фойдаланилмокда. Вилоят умумий урта таълим тизимида информатика ва ахборот технологиялари фанини укитиш-нинг инновацион кластер моделида ахборот-коммуникация воситаларидан самарали фой-даланиш максадида интернет тармоFида кластер ахборот манбаини ташкил этиш максадада иш олиб борилмокда. Кластер аъзолари уртасида мавжуд табиий алокани манфаат-дорлик ва самарадорлик нуктаи назаридан, маълум х,удуднинг ижтимоий-иктисодий ах,воли ва эх,тиёжларидан келиб чиккан х,олда таъминлашни х,ам кузда тутиш лозимдир.

Хозирда замонавий ахборот технологиялари барча сох,аларнинг ривожланишига самарали таъсир этувчи энг мух,им омиллар-дан бири х,исобланади. Шу боис, вилоятда фан ривожини таъминлаш максадида куллани-лаётган модель жараёни учун интернет тармоFида ахборот манбаини яратиш лозимдир. Яратилаётган ахборот манбаи интернет тармоFида фойдаланувчилар учун кулай булиши таъминлаш максадида замонавий CMS (Content Management System - Контент-ларни бошкариш тизими) технологияси ёрда-мида яратилиб, бу махсус wеb дастурда сах,ифага кириш ва уларни тах,рирлаш х,укуки берилган кластер аъзолари фойдаланувчилар учун сах,ифага маълумотларни бир неча оддий боскичлардаги амалиётларни бажариш

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 10(83)

оркали тезкор киритиш имконинини беради1. Шуни таъкидлаш жоизки, кластер аъзоларини битта ном остида веб сахифада узлари учун ташкил килинган булимларни маълумотлар билан бойитиб бориш оркали бошка аъзолар маълумотлари билан танишади ва фикр бил-диришади, натижада кластер объект ва субъектлари уртасидаги занжир интернет тармоFида (онлайн) вужудга келади.

Ахборот манбаларининг ташкил этувчи-лари:

• инновацион кластер моделида барча иштирокчилар учун маълумотлар базаси;

• ахборотларни таркатиш вазифасини бажариш ва ташки ахборот каналлари билан фаол алокани куллаб-кувватлаш;

• таълим кластерига киритилган барча таълим муассасалари ва ташкилотлар хакидаги ахборотларни умумий ахборот мухитига кири-тиш.

Ушбу интернет манбасида юкорида келти-рилган худудий ихтисослашган кластер ташки-лоти, кластер ривожланишини услубий, таш-килий, эксперт-тахлилий ва ахборот билан таъминлаш, кластерни ривожлантириш дас-тури, кластер инфиратузилмаси, кластер аъзо-лари, кластер лойихаси, кластер ташаббус-лари, кластер функционал харитаси ва кластерни ташкил килиш схемаси каби талаблар кузда тутилган маълумотларни жойлаштириш режалаштирилган.

Юкорида келтирилган кластер механизмга асосланган холда кластер ахборот манбаси-нинг функционал вазифаси таркибини куйидагича такдим этиш мумкин:

- янгиликлар - фанни укитишнинг инновацион кластер модели устида олиб борилаёт-ган ишлар;

- кластер аъзолари - фан буйича кулланилаётган кластер усули таркиби;

- электрон кутубхона - фанга тегишли дарсликлар, дарс ишланмалари, видео дарс-ликлар;

- электрон журнал - фан буйича олий таълим ва умумтаълим муассалари укувчи, талаба, ва профессор-укитувчилар маколалари

1 Вебер К.С. Основные возможности CMS Joomla // Психолого - педагогический журнал «Гаудеамус», 2013. № 2 (22). 177-178 ст.

бир йилда бир маротаба эълон килинадиган интернет журнал;

- форум - кластер аъзолари уртасида маъ-лум мавзулар устида мулохазаларни онлайн алмашиш;

- кластер лойихалари - кластер аъзолари томонидан режалаштирилаётган ва амалга ошрилаётлар лойихалар;

- ташаббуслар - кластер объектлари ва субъектлари томонидан яратилган янги Fоялар ва уларни амалга ошириш;

- меъёрий хужжатлар - мамлактимизда таълим туFрисида яратилаган хукукий хужжатлар туплами.

Яратилаётган ахборот манбаи барча ишти-рокчиларнинг ушбу кулланилаётган усулда узаро куллаб-кувватланишини ва назорат килинишини таъминлайдиган узаро таъсир ва очиклик кластернинг самарадорлигини оши-шига хизмат килади. Айникса интернет фору-мида муаммоларни хал этишда бир-бирига якинлик, ички алокалар, доимий касбий муно-сабатлар ва умумий очик узаро фикр алма-шишлар фан ривожи учун янги Fоялар тугилишига сабаб булади. Фанни ривожланти-ришда кластерлаш ахборот манбасида кластер аъзолари томонидан жараён билан боFлик масалаларни умумий ечилиши, сохадаги янги-ликларни жамоавий яратиш, замонавий педа-гогик технологиялар кулланган холда хаммуаллифликда (умумтаълим мактаб укитувчилари ва ОТМ профессор-укитувчилари) дарс ишланмалари, укув кулланмалар яратиш, уларни таълим жараё-нига тадбик этиш ва фанни ривожланишидаги янги технологияларни урганишда методик ёрдам булиб хизмат килади.

Хулоса.

Вилоят умум ташкил этилаётган «Информатика ва ахборот технологиялари» фани кластер модели ахборот манбаларини таълим кластери асосида ташкил эталадиган ахборот манбалари оркали бир бири билан бир максадда бирлашган таълим тизими иштирок-чилари замонавий ахборот коммуникация воситаси оркали янада самаралирок бирла-шишига хизмат килади. Натижада кластер модели оркали амалга оширилган ишлар натижалари, тизим ривожи учун яратилган манбалар кенг оммага такдим этилиб бори-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 10(83)

лади, худудга якин булган ва кластерга кири-тилган муассасалар, ташкилотларнинг кад-рлари салохияти узлуксиз равишда ошириб борилади. Ушбу яратилаётган таълим кластери ахборот манбаси республикамиз барча вило-ятларида турли фанлар буйича худудий таъ-

лим кластери манбалари ва марказлашган холда республика микёсида умумий урта таълим муассасалари, тегишли ташкилотлар уртасида ташкил килинса, ушбу тизимда мав-жуд камчиликлар бартараф этилиши, таълим сифати ошишига хизмат килади.

Адабиётлар руйхати:

1. Пуденко Т.И. Образовательные кластеры как модель управления развитием образования на муниципальном уровне, повышающая доступность качественных образовательных услуг.//Институт управления образованием РАО. Управление образованием: теория и практика, 2014 № 3. Москва.

2. Семыкина Е.Н. Кластерный подход как управленческий ресурс в образовании и воспитании. // Вестник ТГУ, 2010 г.выпуск 2 (82),

3. Паршин Н.М., Калистру Н.А. Современные проблемы дополнительного образования кадров на производственных предприятиях // Организатор производства. - 2015. - № 2 (65).

4. Ромоина О.Г., Соловьева М.С. Применение кластеров при обучении будущих учителей математики и информатики // Ш.Теория и проктика образовательного процесса/ Борисоглебский филиал Воронежского государственного университета. 2017 г. (170).

5. http://lipetskmash.ru/images/PDF/nacionalnyj_standart_territorialnyh_klasterov.pdf// Национальный стандарт «Территориальные кластеры» Проект.

6. Мухамедов F.^ Педагогик таълим инновацион кластери: эхтиёж, зарурат, натижа. // Халк сузи газетаси, 15 февраль 2019 йил.

7. Вебер К.С.. Основные возможности CMS Joomla // Психолого-педагогический журнал «Гаудеамус», 2013. № 2 (22). 177-178 ст.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 10(83)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.