Научная статья на тему 'Умумий ўрта таълим мактабларида адабиёт фанининг мазмун ва қурилиши'

Умумий ўрта таълим мактабларида адабиёт фанининг мазмун ва қурилиши Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
29
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Умумий ўрта таълим мактабларида адабиёт фанининг мазмун ва қурилиши»

Умумий урта таълим мактабларида адабиёт фанининг мазмун ва

курил иши

Турахонова Муяссар

Узун тумани 19-умумий урта таълим мактаби укитувчиси,

Бердиева Шах,ноза

Термиз тумани 14-умумий урта таълим мактаби укитувчиси,

Хужакелдиева Шодия

Олтинсой тумани 6-умумий урта таълим мактаби укитувчиси,

Пардаева Насиба

Термиз шах,ар 8-умумий урта таълим мактаби укитувчиси

Мустакиллик йилларида "Таълим х,акида«ги конуннинг, «Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури» нинг к;абул килиниши ана шу вазифаларни амалга оширишига каратилган жиддий кадамдир. Бу борадаги энг асосий максад баркамол авлодни тарбиялашдан иборат.

Х,ар томонлама баркамол етук авлодни санъатсиз, хусусан адабиётсиз тарбиялаш тасаввурга сигмайди. Укувчиларнинг адабиёт дарсларида бадиий асар билан танишиши уларнинг юксак ахлокий маънавий кадриятлар билан танишишига, шу сох,адаги эх,тиёжларнинг тарбиялашига имкон беради.

Анъанавий таълимда укитувчи илм берувчи, тарбияловчи, укувчи эса билим олувчи х,амда тарбияланувчи шахе: таълимнинг асосини даре ташкил этади. Дарснинг максади уни ташкил этиш ва олиб боришда кулланиш илгор метод ва усулларга кура таълимнинг натижаси, яъни сифати юзага келади. Укитувчи ва укувчи муносабатларининг асосида муайян фандан укув дастурига кура энг куп даражада билим эгаллаш, маънавий жихатдан тарбиялашни ташкил килади.

Бугунги таълимда укувчи фаолиятини жонлантириш унинг ижодий кобилиятини устириш, мустакил амалий иш юритиш малакасига эга килиш мух,им х,исобланади.

Ифодали уциш.

Адабий укиш барча жанрлардаги адабий асарларни ифодали укиш коидаларига биноан равон нуткда, ифодали, тушунарли ва жозибали тарзда укишдир. Укувчи асарни ифодали укиётган шахе шу асарнинг мазмунини тингловчига етказишга ундан бадиий завк олишга таъсир курсатади.

Адабиёт дарсларида хамиша ифодали укишдан фойдаланилади. Агар даре ифодали укиш дарси сифатида ташкил этилган булса, бу метод сифатида намоён булади. Агар даре маълум асар тах,лилига багишланган булса ифодали укиш усул сифатида кулланилади. Метод кенг маънодагши тушунча булиб укувчиларни маълум ижодий ишга йуллаш ёки муайян билимлар беришдаги укитувчи кулланиладиган таълим воситасидир.

Ижодий уциш.

Маълум асардан парчаларни матн мазмунини умуман узгартирмасдан укишдир. Масалан "Юлдузли тунлар«дан...умумий мазмунини саклаган х,олда ижодий укиш мумкин. Шарх,ли укиш усулидан классик матнларни урганиш ва тах,лил килишда фойдаланилади. Укитувчи хар бир байт мазмунини шарх,лаб, тушунтиради, изох, талаб сузларга изох, беради. Ролларга булиб укиш усулидан сах,на асарларини ёки насрий асарларни урганишда фойдаланилади. Жур булиб укиш усули таълимнинг бошланган бугинларида кулланилади ва укувчини умуман китоб укишга ургатилади. Сценарий укиш усулидан таянч ва юкори синфларда фойдаланилади.

Матнни укиб урганиш асосида сценарий тузиш амалга оширилади. Бу усул матнни мустах,кам узлаштириш ва кайта х,икоялашга ёрдам беради. Маъруза методидан асосан юкори синфларда фойдаланилади. Сарх,исоб мавзулар, даврларга обзор бериш, маълум ёзувчининг х,аёти ва ижодини

монографик тарзда урганишда маъруза методидан фойдаланилади.

Сух,бат методи.

Агар дарснинг курилиши ук;итувчи ва укувчи уртасидаги адабий мулок;отга асосланса ва унда ук;итувчининг укувчи уртасидаги савол-жавоблар, айрим пайтларда мунозаралар етакчилик к;илса, бундай даре сух,бат методига таянади.

Тадцицот методи.

Синфда укиб урганилган ижодкор услубининг янги к;ирраларини урганишда тадк;ик;от методидан фойдаланилади. Таянч сифнларда адабиётни урганишда бадиий асар к;исмлари буйича режалар туздирилади. Юк;ори синфларда эса монографик мавзуларни урганиш жараёнида укитувчи уз маърузасининг режасини беради. Мазкур режаларда белгиланган масалаларга оид адабиётлар курсатилади. Ук;увчилар кушимча адабиётлар, матбуот материаллари ёрдамида режадаги масалаларни тулдирган х,олда урганадилар. Мустак;ил х,олда, иншо, баён адабий так;риз тайёрлайдилар.

Изланиш методи. Бу метод тадк;ик;от методига ухшаб кетсада ундан фарк;ли томонлари х,ам бор. Ухшаш жих,ати: х,ар иккала метод укувчиларнинг ижодий изланишларини ривожлантиришга хизмат к;илади. Фарк;ли томони: тадк;ик;от методини куллашда укитувчи, бошловчи йуналтирувчи ва дарсни якунловчи сифатида х,аракат к;илса, изланиш методида вазифаларни топширувчи ва текшириб, бах,олаб укувчиларни рагбарлантирувчи сифатида куринади.

Изланиш методи

адабий конференциялар учрашувлар, назарий дареларда укувчиларнинг мустак;ил ижодий ишларини тайёрлашда (реферат, так;риз, адабий ижодий ишлар) купрок; фойдаланилади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. И.Султонов. Адабиёт назарияси. Т., Укитувчи, 1980 йил 20-бет. Н.Х,отамов., Ж.эсанов.,

А.Иборх,имов. Адабиёт ук;итиш методикаси.Т., Укитувчи, 1992 йил, 10-бет.

2. К.Йулдошев. Укитувчи китоби.Т., «Укитувчи», 1997 й.

3. Педагогика. Т., «Укитувчи», 1993 й. 24. СДолимов. таълимий баён ва иншо. «Укитувчи», 1973 й.

4. Ю.К.Бабанский. Х,озирги замон умумий таълим мактабида ук;итиш методлари. Т., «Укитувчи»,

1990 й.

5. М.Мирфаёзов. 4-8 синф адабиёт дареларида кургазмалилик. Т., «Укитувчи», 1986 й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.