Научная статья на тему 'УММУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА УСТОЗЛАР ОРАСИДА УСТОЗ-ШОГИРД АНЪАНАЛАРИНИ НАЗАРИЙ МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ'

УММУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА УСТОЗЛАР ОРАСИДА УСТОЗ-ШОГИРД АНЪАНАЛАРИНИ НАЗАРИЙ МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
14
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Устоз-шогирд / уммумий ўрта таълим муассасаси / муносабатлар / устозлар / назария / методология / билм / истеъдод / маҳорат.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдуфаттохова Мавзунабегим

Ушбу мақолада уммумий ўрта таълим муассасаларида устозлар орасиди «Устоз шогирд» анъаналарини методологик асослашнинг ўзига хос хусусиятлари ёритилади. Шунингдек, мактабда узоқ йиллар мобайнида ишлаб келган тажрибали устозлар ва илм даргохини битириб мактаб остонасига илк қадамини қўйган устозлар орасидаги муносабатларнинг тўғри шакилланиши учун қандай йўналишдардан фойдаланиш кераклиги ҳақида алоҳида тўхталиб ўтилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «УММУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА УСТОЗЛАР ОРАСИДА УСТОЗ-ШОГИРД АНЪАНАЛАРИНИ НАЗАРИЙ МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ»

"1^'ог хопру tajribalar ан<>н1(1а Ьо'1а]ак о^киусЫ1а^а kasbiy kompetensiyalarni г^о^^таИш^ pedagogik strategiyalari: тиатто1аг уа yechimlar" mavzusidagi гезриЬИка 11ш1у-ашаИу konferensiyasi

2024-уП20-fevra1

УММУМИЙ УРТА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА УСТОЗЛАР ОРАСИДА УСТОЗ-ШОГИРД АНЪАНАЛАРИНИ НАЗАРИЙ МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ

Абдуфаттохова Мавзунабегим

Т.НДори Ниёзий номидаги Узбекистан Педагогика фанлари илмий тадкикот институти

1 - курс таянч-докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo.10680156 Аннотатция. Ушбу мацолада уммумий урта таълим муассасаларида устозлар орасиди «Устоз - шогирд» анъаналариниметодологик асослашнингузигахос хусусиятлари ёритилади. Шунингдек, мактабда узоц йиллар мобайнида ишлаб келган тажрибали устозлар ва илм даргохини битириб мактаб остонасига илк цадамини цуйган устозлар орасидаги муносабатларнинг тугри шакилланиши учун цандай йуналишдардан фойдаланиш кераклиги %ацида ало%ида тухталиб утилади.

Калит сузлар: Устоз-шогирд, уммумий урта таълим муассасаси, муносабатлар, устозлар, назария, методология, билм, истеъдод, ма%орат.

Мамлакатимизда таълим-тарбия тизимини ривожлантириш, укитиш ва тарбиялашга доир уммумий урта таълим муассаларида келажак авлодга миллий кадрият ва анъаналарни сингдириш, уларни илгор генезис билан тулдириш асосида юкори малакали, зукко, мехнатсевар ва ракобат бардош кадрлани таёрлашга каратилган бир катор харакатлар амалга оширилмокда. Дунёнинг ривожланиш жараёни, инсониятни тараккий этиши устозларнинг бекиёс мехнатлари билан намоён булади. Доно халкимиз "Устоз-отангдек улуг", "Устоз курган", "Устоз курмаган шогирд хар макомга йургалар", "Таълим берган устозингга рахмат", "Уста борида кулингни тий, устоз борида тилингни", "Уста булсанг устозингни унутма", "Устозингга тик карасанг тузасан, хурмат килсанг аста-аста узасан", деб бежиз айтишмаган. "Устоз" сузи узбек тилининг изошли лугатида йул-йурик курсатувчи, тарбияловчи, мураббий, рахнамо, укитувчи, муаллим, деган маъноларни англатиши ёзилган. Демак, "устоз" номи кенг маъноли суз булиб, бу номга муяссар булган кишига хар томонлама юксак масъулият юклайди. Шунинг учун хам халк орасида устозлар хурмати тугрисида куплаб ибратли накллар бор. Бунинг маъноси шуки, хар андай касб -хунар сохиби устозсиз шаклланмайди, хаётда уз урнини топа олмайди.

^адим- кадимдан халкимизда устоз-шогирд анъанаси асосларидан бири булиб келган, ота-она келажакда фарзандини комил инсон булиб халкига, ватанига содик фарзанд булиб, мустакил хаёт кечириши учун касб - хунар эгаллаш максадида яшаб турган худудидаги зиёлий, хар жабхада етук инсонга фарзандларини шогирдликка бериш, куп асрлардан бери анъанага айланиб улгурган. Устоз шогирдликка олмокчи булган инсон билан, унинг ота-онаси билан танишганидан сунгина уни шогирдликка кабул килган. Уммуий урта таълим муассасаларида устозлар орасида хам тажрибали устозлар ва уларга бириктирилган укитувчилар орасида хам миллий кадриятларимизга асосланган устоз -шогирд анъаналарини ривожлантиришнинг янги босикичига олиб чикиш керак. Устоз-шогирд муносабатлари кадим замонлардан буён ривожланиб, келган булиб марказий осиёдан етишиб чиккан буюк аллома мутафаккирлар хам юксакликка эришиш учун устозлари этагини махкам тутиб, устозларининг ёрдами билан юксакликка эришишган.

Сади Шерозий узининг "Гулистон" асарида устоз-шогирд муносабатларига алохида тухталиб утган. Уммумий урта таълим муассасаси бола хаётидаги мухум боскич, деб билган ва шунга мувофик устоз шогирдининг хаётида жуда хам мухим урин тутиши хакида

"1^'ог хогфу tajribalar анон1(1а Ьо'^ак о^киусЫ1а^а kasbiy kompetensiyalarni г^о^^таИш^ pedagogik strategiyalari: тиатто1аг уа уесЫт1аг" mavzusidagi гезриЬИка 11ш1у-ашаИу konferensiyasi

2024-уП20-fevra1

такидлаб утилгани бежиз эмас. Устозлар орасида х,ам бу анъаналарни яхшилаб ривожланиш механизимига эътибор каратилса, келажакда устоз - шогирд анъаналарини мактабдаги устозлар орасида тугри сингдирилса таълимни янада юкори боскичга олиб чикиш мумкин. Бу буюк алломанинг "Гулистон" асарида комил инсонни тарбиялаш жараёнида шарк халкларининг педагогик фикирлари ва карашлари узига хос дидактик услубга эга асар сифатида тан олинган.

"Устоз-шогирд" анъаналари туркий хдлкларнинг кадимий маданияти жах,онда х,ам юксак уринга эга. Марказий Осиёдан етишиб чиккан буюк мутафаккирлар х,ам устозларининг кумаги билан юкори даражалар ва макомларга эришишган. Бу анъаналарининг умммий урта таълим муассасаларида нафакат укитувчи-укувчи муносабатларидагина эмас, балки устозлар орасида х,ам шундай муносабатларни кадимдаги буюк алломаларимизнинг тавсия ва тажрибаларига таянган холда амалга оширилса таълим сифатини янги боскичга олиб чикилишига кумак булади. Устоз шогирд анъаналарига бошка томонлама ёндошилса мураббийликнинг пайдо булши ва ривожланишининг тарихийгпедагогик тах,лили курсатдики устозлик катталар ва кискиналар томонидан укитишнинг энг кадимги шакилларидан бири эканлигини амалий билим, зарурий хулк-атвор, маънавий-ахлокий шаклланиш кадриятлар чукур илдизларга эга. Биринчи профессионал устози асосий кахрамон деб танилган ^адимгаи юноно мифологияси, Гомернинг "Одиссей" кахрамони-Ментор. Устозликнинг мох,ияти ва вазифаларини антик файласуфлар аниклашга харакат килганлари маълум устозлик (мураббийлик). Шундай килиб, Сократ устознинг асосий вазифасини уйгониш деб билган сухбат давомида укувчининг рухий кучи. Сократ таълимотида укитувчи шогирдларини мустакил равишда билим излашга тахлил уни килишга унаши керак деб хисоблайди. ^уйдаги жадвалда устозлар орасида устоз шогирд анъаналарининг ривожланиш асосномаси курсатилган:

Умумий урта таълим муассасалари устозлари орасида "устоз-шогирд " анъаналарини ривожлантиришнинг назарий асосномаси

1. Касбга булган хурмат

2.Касбий кадриятларга муносабат

3. Касбий махоратларнинг уртасидаги

4.Катта устоз ургатиш кичкина устознинг урганиш характерга эга эканлиги.

5. Узаро нуткий муносабатларнинг

б.Муносабатларнинг ишончлилиги

7.Узаро муносабатларнинг илмий

8.Миллий кадриятлар ва анъаналарга

9.Устознинг мотивацион компетентларга

10. Шогирднинг мотивацияга мухтожлиги

11. Муносабатларнинг хамкорлик фаолиятида рагбатлантириш ёки жазоланишнинг мукаррарлиги

"Ilg'or xorijiy tajribalar asosida bo'lajak o'qituvchilarda kasbiy kompetensiyalarni rivojlantirishning pedagogik strategiyalari: muammolar va yechimlar" mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi

2024-yil 20-fevral

Хулоса урнида куйдагиларни айтиш жоиз, Янги Узбекистонинг бугунги кунида биз учун азалий кадриятлардан бири булган устоз шогирд анъаналрини ривожлантиришнинг янги мазмунидда, янги шароитда ва янги мазмунда устозлар орасида янада такомиллаштирла ва амалиётда кулланилса кутилган натижага эришиш мумкин буларди. Уммуий урта таълим муассасалари мамлакат тараккиётига узининг муносиб х,иссасини кушаётир. Устоз-шогирд анъаналарини устозлар оради хам ривожланишига устозлардан жушкинликни талаб киламиз.

REFERENCES

1. Х.Ибраимов, МДуронов .Уммуий педагогика// Сахдоф. 2023

2. Российская педагогическая энциклопедия: 2-х т.2: М-Я. Москва: Научное издательство "Большая Российская энциклопедия", 1999

3. Педагогика тарихи.1 кисм (Тузувчилар: С.Нишонова, БДасанова) Т.,2002

4. Саъдий, Муслих,иддин. Гулистон. Тошкент , Бадий адабиёт нашрити.

5. Шайх Мухаммад Содик Мухаммад Юсуф. Одоблар хазинаси Тошкент- "Хилол-Нашр" нашриёти 2020 й

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.