Научная статья на тему 'ҶУМЛАҲОИ МУРАККАБИ ПАЙВАСТИ ХИЛОФӢ ДАР ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ'

ҶУМЛАҲОИ МУРАККАБИ ПАЙВАСТИ ХИЛОФӢ ДАР ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
2517
38
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
изоморфизм / алломорфизм / противоречивые союзы / противоречивые союзы / художественный текст / соединительные слова / материальная реальность / архетипы / лингвистика / сложные предложения / isomorphism / allomorphism / contradictory conjunctions / contradictory conjunctions / literary text / conjunctive words / material reality / archetypes / linguistics / complex sentences

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Мирзоева Зулфия Гоибовна

В этой статье мы говорим о противоречивых союзах в сложных предложениях с противоречивыми соединениями в сопоставимых языках. Противоречивые союзы английского языка, но, пока, где, а также союзы еще, пока, еще, в противном случае, тем не менее соответствуют таким противоречивым соединениям таджикского языка: но, но, но, но, иначе, если нет, и скоро. Сложные фразы, противоречащие таджикскому и английскому языкам, структурно схожи. Следует отметить, что в статье описаны две связывающие функции: первая соединить, а вторая показать различные логические и семантические отношения между единицами сложного предложения. Эти две задачи выполняются не только союзами, но и разными языковыми единицами сложных составных предложений. Конъюнкция и имеет несколько функций: первая функция указать сцену, описываемую группами новостей составных предложений; другая его задача объединить два события; его третья задача - сравнить два или более экстралингвистических феномена; четвертая задача указать на противоречия описываемых ситуаций, а последняя задача описать события или происшествия в материальном мире. Связь не ... и не имеет функции отрицания и связи. Ссылка не только… но, выполняющая связующую функцию, служит для обозначения иерархии описываемой ситуации. Это означает, что предмет или предметы сами выполняют действие и различаются по степени. Эти ссылки в основном используются в сложных составных предложениях, т. Е. Они не могут быть расширены путем добавления дополнительных групп новостей. Противоречивые союзы также используются в обоих языках. В английском языке к противоречивым союзам относятся но, тогда как, в то время как, или, чьи таджикские синонимы но, но, но, но, в противном случае. Кроме того, в английском языке в составных предложениях следующие союзы появляются как противоречивые союзы: but, while, где, а также союзы еще, while, еще, в противном случае, тем не менее и т. д. В таджикском языке такими ссылками являются: но, но, но, а, иначе, иначе и так далее. Мы изучили функцию этих связей в каждом из этих языков и изучили их сравнительные интерпретации, чтобы показать изоморфизм и алломорфизм в этих аспектах составных предложений.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

COMPOUND AND CONTRADICTORY CONNECTION SENTENCE IN ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES

In this article, we are talking about contradictory conjunctions in complex sentences with contradictory conjunctions in comparable languages. Contradictory conjunctions of the English language but, while, wheres, as well as conjunctive words still, while, yet, otherwise, nevertheless correspond to such contradictory conjunctions of the Tajik language: but, but, but, but, otherwise, if not, and so on. Complex phrases that contradict the English and Tajik languages are structurally similar. It should be noted that the article describes two connecting functions: the first is to connect, and the second is to show the different logical and semantic relationships between the units of a complex sentence. These two tasks are performed not only by conjunctions, but also by different linguistic units of complex compound sentences. The conjunction and has several functions: the first function is to indicate the scene described by the newsgroups of the compound sentences; his other task is to combine two events; its third task is to compare two or more extralinguistic phenomena; the fourth task is to point out the contradictions of the situations described, and the last task is to describe the events or happenings in the material world. The connection neither… nor has the function of negation and connection. The not only… but link, which has a connecting function, serves to indicate the hierarchy of the described situation. This means that the object or objects themselves perform the action and differ in their degree. These links are mainly used in complex compound sentences, ie they cannot be extended by adding additional newsgroups. Contradictory conjunctions are also used in both languages. In English, contradictory conjunctions include but, whereas, while, or, whose Tajik synonyms are but, but, but, but, otherwise. In addition, in English, in compound sentences, the following conjunctions appear as contradictory conjunctions: but, while, wheres, as well as conjunctive words still, while, yet, otherwise, nevertheless, and so on. In the Tajik language, such links are: but, but, but, but, otherwise, otherwise, and so on. We examined the function of these links in each of these languages and studied their comparative interpretations in order to show isomorphism and allomorphism in these aspects of compound sentences.

Текст научной работы на тему «ҶУМЛАҲОИ МУРАККАБИ ПАЙВАСТИ ХИЛОФӢ ДАР ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ»

STEREOTYPES OF «OUR - ANOTHER» IN THE TOPONYMC PHRASEOLOGICAL UNITS

OF TAJIK AND ENGLISH LANGUAGES

The article considers to the analysis and research of the proper names - onyms. The mentioned problem always was under consideration of the scientists and scholars and until nowadays it remains as an actual problem and the process of the researches on thisfield without stop become more stable and stronger. With the development and increase of the linguistic knowledge thisfield of the lingual studies becomes more interesting and develops side by side with the other linguistics branches or fields.

The branch of linguistics sciences, which studies the proper names, nowadays is called onomastic. This term is a borrowing term from Greek word «onomasticae» which denotes «the way or art of naming». Under this term in modern linguistics we understand the whole set of researches and studies of the proper names. The names of people, states, surnames and nicknames, the nicknames ofthe domestic animals, the names of towns, cities and villages, sees and rivers, astronomic objects, natural events etc. are the subject of the onomastic studies.

Onomastic as the inseparable part of modern linguistics analyses and studies the main laws of the historical development and existence of the proper names, but from the point of view of its wideness of the materials and the examples ofresearches, and also from the point ofview of the methods of investigation can appear as a perfect and independentfield ofknowledge.

In this article the authors try to show the important features of the phraseological units with the onomastic components. Taking under consideration the points of view of the linguistic scientists and scholars, they show the cultural stereotypes of «our - another». It is shown that the mentioned stereotype is one of the most outstanding features of the phraseological units in both Tajik and English languages.

Keywords: linguistics, comparative linguistics, onomastic, phraseological units, component, toponym, stereotype, our and other, analysis, Tajik, English.

Сведение об авторах:

Мухаммаджонзода Олимджон — д.ф.н., профессор, началник Комитет по языку и терминологии при Правительстве Республики Таджикистан. Адрес: 734019, Республика Таджикистан, ¿.Душанбе,ул. Бехзод25, Тел.: (+992) 91885 0046

Рахимзода Сафарали - докторант (PhD) 3-го курса кафедры ангоийской филологии Таджикского государственного института языков имени Сотима Улугзода Адрес: 734019, Республика Таджикистан, г Душанбе, ул. Мухаммадиева 17/6. Тел.: (+992)905752520.

About the authors:

Muhammdjonzoda OUmjon — doctor ofphilology, professor, Head of the Commuty of Language and Terminology by the Government of the Republic of Tajikistan. Adress: 734019, Pepublic of Tajikistan, Dushanbe city, Behzod25 Sr. Tel.: (+992) 918 85 0046

Rahimzoda SafaraH - doctoral student (PhD) of the 3rd year of the English Philology Department of the Tajik state Institute of Languages named after Sotim Ulughzoda Address: 17/6, Muhammadiev sr., Dushanbe, 734019, Republic of Tajikistan, Tel.: (+992) 905752520, E- mail: safaraliabdusamad@gmail. com

ЧУМЛАХРИ МУРАККАБИ ПАЙВАСГИ ХИЛОФЙ ДАР ЗАБОНХфИ АНГЛИСЙ ВА ТОЧИКЙ

Мирзоева З.Г.

Донишгощ Давлатии Кулоб ба номи Абуабдуллощ Рудакй

Масъалаи омузиши чумлахои мураккаби пайваст дар катори самтхои нави илми забоншиносй муоина карда мешавад. Омузиши ин падида (ходисаи) дар солхои 40-ми асри XX шуруъ шудаасг. Муассиси омузиши чумлахои мураккаби пайвасги забони англисй аз руи маълумоти мо аъзои мухбирони академияи илмхои ИЧЩС Ярцева мебошад, ки хануз кори илмии худро дар соли 1940 ба ин мавзуъ бахшида буд. Дар забоншиносии точик нахусгин масъалаи омузиши чумлахои мураккаби пайваст ба корхои илмии забоншиносони машхури точик ба мисли ШНиёзй, Н. Махсумй ва Р.Набиева алокаманд мебошад.

Дар солхои шастуми карни гузашта ду маколаи ХКаххорова доир ба чумлахои мураккаби пайваст нашр шудааст. Баъзе маълумотхо доир ба ин навъи чумлахо дар кисми дуюми китоби дарсии забони точикй барои мактабхои олй оварда шудааст, ки соли 1963 нашр шудааст. Дар давоми хамин солхо масъалаи марбутро забоншиосони точик ба амсоли А. Эшончонов, Ш. Рустамов, Ф.К. Зикриёев тахти омузиш карор додаанд. Якчанд маълумоти дигар доир ба чумлахои мураккаби пайвасти забони точикй дар грамматикаи академй оварда шудааст.

Аз корхои ба масъалаи паратаксис бахшида шудаи 20 соли охир бештар корхои филологони рус аз кабили И.А.Шарипов, НВПервешева, АТШвед, Т.А.Далиневеная, Т.А.Стародубова; филологони англис О.С.Тимченко, Т.В.Паниратова ва дигарон маъмул мебошанд. Дар давоми 20-25 соли охир забоншиносони точик ба як катор таназулхо ру ба ру шудаанд.

Дар забони англисй дар чумлахои мураккаби пайвасгй ба сифати пайвандакхои хилофй чунин пайвандакхо баромад мекунанд: but, while, wheres ва инчунин калимахои пайвандакдори still, while, yet, otherwise, nevertheless ва гайра.

Дар забони точикй чунин пайвандакхо инхо мебошанд: аммо, лекин, вале, балки, вагарна, набошад, хрл он ки ва гайра.

Сони вазифаи ин пайвандакхоро дар хар яке аз ин забонхои омухта шуда муоина карда, шархи мукоисавии онхоро бо максади нишон додани изоморфизм ва алломорфизм дар ин чанбахои чумлахои мураккаби пайвасг меорем.

Пайвандакхои аммо, лекин, вале ва муродифи англисии ощо but

Худи пайвандаки хилофии but-и забони англисй бо се пайвандаки хилофии забони точикй мувофикат мекунад: аммо, лекин, вале.Ин пайвандакхо тобиши гуногуни маъноги дошта, барои пайваст намудани калимахои мустакил ё иборахо дар таркиби чумлахои содда ва хамчунин барои муайян кардани алокаи байни чузъхои хабарии таркиби ЧМП хизмат мекунанд. Мисол: 1) A beam of sunlight, smoky, with dust-motes, came slanting in on to the wall before him -pretty thing, a beam of sunlight, but a terrible lot ofdust.

2) Being set ashore, with very little money in their pockets, and no definite plan ofoperation in their heads, they sought out a cheap tavern.

1) Кабир гирди хавлию боги фащюна лщзае чанд гашт, вале ба дарун надаромад.

2) Ман уам аз дарун истода кор мекардам, ба дустонам мадад мекардам, лекин нашуд.

Дар ин чор чумлаи забонхои мукоисашаванда пайвандакхои but- аммо, вале, лекин барои муайян кардани алокаи байни чумлахои соддаи яктаркибаи маънои хилофй дошта хизмат мекунанд.

Аммо дар чумлахои зерин ин пайвандакхои хилофй барои муайян кардани алокаи байни чузъхои хабари таркиби чумлахои мураккаби пайваст хизмат мерасонанд.

Мисол: 1) Якцоя тщтул кардем, вале суфати мо шира нагирифт. 2)Мн шуморо хурмат дорам, лекин барои мууаббати худро бахшидан ин кам аст.

1) Atfirst ¡worried with every step I took, but in a week or so it was only ajob.

2) She must have come to the store before GoodFriday, but I couldnot remember it.

Архисемаи ин пайвандакхо- ин маънои интизории дуругин аст. Зери интизори дуругин бояд фахмида шавад, ки гуянда ба ягон ходисаи хакикати материалй дошта таъкид мекунад, ки ичро шудааст ё ин ки ичро мешавад, сарфи назар аз ин ходиса дар чахони материалй ходисаи дигаре руй медихад, ки бар хилофи ходисаи якум мебошад. Махсусан ходисаи дуюм, ки дар пеш набуд, аммо сарфи назар аз иродаи субъект вай дар вазъияти экстролингвисшки ичро мешавад. Мисол: 1) Дар Бухоро бахрр омада буд, латфати он дар хама цо мушоуида мегардид... вале лаккауои абри сиёх гохр осмони нилгунро пушидан мехостанд...

2) She turned to go, but Koher cut her off.

Дар мисоли забони точикй дар кисми аввали чумлахои мураккаби пайвасти дар бораи омадани бахрр ба Бухоро ва пщн шудани буи хуши он дар хама цо маълумот дода шудааст ва дар чумлаи дуюм оиди хатари пахн шудани абри сиёх дар осмон гуфта шудааст, ки он вокеаи ногахони мебошад.

Дар мисоли забони англисй дар чумлаи якум дар бораи он гуфта мешавад, ки у баргашт, то ки халос шавад, ва дар чумлаи дуюм дар бораи вокеаи ногахоние хабар дода мешавад, ки оиди монеаи рохи у ба Корела мебошад.

Дар маъхазхои мухталифи забонхои англисй, руссй ва точикй якчанд тобишхои маъногии дигаре зикр шудааст, ки пайвандакхои забонхои англисй ва точикиро шарх медиханд. Ин тобишхо инхо мебошанд:

1) маънои ба меъёр номутобик;

2) маънои мукоисавй- хилофй;

3) маънои хилофй- мукоисавй

4) маънои хилофй-нопурра

5) маънои хилофй-пурра

6) маънои васеъи-паихамй

7) маънои интихобй

8) маънои сабабй

9) маънои мукоисавий-чудокунанда

10) маънои мукоисавй-эзохй

Тобиши маъногй ва намудхои муносибате, ки ин пайвандакхоро нишон медиханд, барои мусоидат кардани маъно дар сохтори чумлахои содда ва мураккаб ёри мерасонанд. Сипас шаклхои махсуси ин маънохо ва ин алокаро, ки ин пайвандакхоро дар сохтори чумлахои мураккаби пайвасти забонхои англисй ва точикй шарх медиханд, тахлил карда, изоморфизм ва алломорфизмро дар сатхи чумлахои мураккаби пайвасти забонхои англисй ва точикй мекушем нишон дихем.

Тахлилро бо ду мисоли зерини забонхои мукоисашаванда шуруъ мекунем. Мисол: 1) He felt the blood crawl in his vein, but controlled himselfand closed the door softly behind him.

2) They are both under the same roof, but the two classes of boys never come in contact.

1) Сафар якбора оташин шуд, вале хрмоно худро ба даст гирифт.. - Сафар неожиданно пришел в ярость, но тут же взял себя в руки.

2) Вай як умр аз дигарон худро боацлтару зирактар меуисобид, аммо охиру охирон ба ин зря афтоданаш уро алам кард.

Дар мисоли якуми забони англисй оиди чор омиле, маълумот дода мешавад, ки бо субъект руй додааст. Субъект танхо дар чумлаи якум як маротиба нишон дода шуда, дар ду таркиби хабарии охирон аломати хабари элиптикй дорад, бинобар ин чумлаи мазкур ба гурухи чумлахои мураккаби пайвасти элиптикй мансуб аст. Дар байни таркибхои хабарии якум ва дуюм муносибати хилофй ба чашм мерасад, аммо гурухи хабарии сеюми бо таркибхои хабарии пешина, дорои муносибати пайвасткунанда аст на хилофй.

Дар мисоли дуюми забони англисй ду таркибии хабари мавчуд аст, ки хар яке аз онхо вазъияти алохидаи экстролингвистикиро нишон медиханд. Вазъияти дуюми экстролингвистикй вазъияти якуми экстралингвистиро киёс мекунад.

Дар ин ду мисоли забони англисй пайвандаки but барои мукоисаи ду чумлаи содда хизмат мекунад, ки ду вазъияти мухолифи экстролингвистиро ифода мекунанд.

Дар мисоли забони точикй инчунин чумлахои мураккаби пайвасти элиптикй мавчуд аст, зеро дар таркиби хабарии дуюм «хрмоно худро ба даст гирифт» мубтадо бурида шудааст, ки аз чумлаи пешина баркарор кардани имкон дорад. Ин мубтадо калимаи Сафар мебошад, ки онро бо чонишини шжсии «у» иваз кардан мумкин аст. Дар чунин холат гурухи хабарии дуюм ба таври зайл ифода мешавад «У хрмоно худро ба даст гирифт». Бояд кайд кард, ки бе иштироки чонишини «у» субъекти чумлаи мазкурро дар асоси морфемаи калимаи «гирифт», ки ба морфемаи - ам (гирифтам) ва «и» (гирифтй) мукобил аст, муайян кардан мумкин аст.

Дар ин чумлахои мураккаби пайвасти элиптикй низ ду вокеа тасвир мешавад: якум - Сафар нохост оташин шуд, дуюм- у худро ба даст гирифт. Ва ин ду ходиса якдигарро ихтисор мекунанд, бинобар ин дар байни ин ду гурухи хабари муносибати хилофие ба назар мерасад, ки тавассути пайвандаки «вале» ифода шудааст. Маънои ин муносибат мукобилгузории ду ходисае, ки ба як шахс мансуб мебошанд.

Дар мисоли дуюми забони точикй ду чумлаи соддае мавчуд аст, ки хар кадоми онхо мубтадо ва хабари худро доранд. Хар яке аз ин чумлахои содда ходисахои чахони моддиро тасвир мекунанд. Дар байни ин ду ходиса муносибати хилофй дида мешавад. Муносибати хилофй байни ин ду ходиса ифодаи худро бо ёрии пайвандаки хилофии «аммо» пайдо мекунад.

Бояд кайд кард, ки пайвандакхои «аммо, вале, лекин» хамчун воситаи майянкунандаи муносибати хилофии байни таркибхои алохидаи хабарии забони точикй ба хисоб мераванд, ки пайвандаки but-и забони англисй муродифи онхо мебошад. Онхо муродифи мутлак ба хисоб мераванд.

Аз тахлили ду мисоли харду забон ба хулосае омадан мумкин аст, ки дар харду забон дар чумлахои мураккаби пайвасти маънои як чумла ба чумлаи дигар мукобил аст. Дар ин холат бояд пурра оиди муносибати хилофии байни таркибхои хабарии таркиби чумлахои мураккаби пайвасти таъкид кард.

Дар чумлахои мураккаби пайваст аз руи мазмун мукоисаи на таркибхои хабарй, балки чузъхои онхо имконпазир аст. Мисол: 1) Not many children could say they remembered the day they met their father, but Vittoria Vetra could.

2) Раис дил пур аз он ки пиразан сухани уро рад карда наметавонад, ба як хонаи холи даромада, бо кампир хеле вакт хрмгап шуд, аммо суханаш кур нагирифт.

Дар мисоли забони англисй се таркиби хабарй мавчуд аст. Дар байни таркибхои хабарии якум ва дуюм муносибати тобеъ вучуд дорад, ва аз як тараф дар байни таркибхои хабарии якум ва дуюм ва аз тарафи дигар дар байни гурухи хабари сеюм муносибати хилофй мушохида мешавад. Дар инчо як субъект ба субъект дигар мукобил аст, яъне мафхуми кудакони бисёр ба мафхуми як шахс - Виттории Ветри мукобил аст, ва чунин муносибати хилофй дар байни ду аломати хабарй ифодаи худро тавассути пайвандаки хилофии but пайдо мекунад.

Дар мисоли забони точикй се таркиби хабарй мавчуд аст, ки таркиби дуюмаш (ба як холи даромада, бо кампир хеле вакт хрмгап шуд) сохтори элиптикй дорад. Дар байни таркибхои хабарии якум ва дуюм муносибати хилофй мушохида мешавад, ки он ба туфайли пайвандаки «аммо» сохта мешавад. Дар инчо ду фикри бо иборахои хабарии дуюм ва сеюми ифодаёфта мукобил набуда - чузъхои байни онхо мукобил гузошта мешавад: хрмгап шудан, кур нагирифтани сухан.

Чигунае, ки аз тахлили ин мисолхо маълум шуд, дар чумлахои мураккаби пайваст на танхо муносибати хилофй дар байни чузъхои он, балки дар байни чузъхои алохида дида мешавад, яъне чузъхои лугавии гурухи хабарии таркиби ЧМП мукоиса мешаванд. Ин чузъи лугавй дар тахлили нахвй вазифаи аъзохои гуногуни чумларо ичро мекунад. Дар мисоли мазкури забони англисй ду мубтадо мукобил гузошта мешавад, ва дар мисоли забони точикй бошад, хабархои чумлахои соддаи дар боло нишондодашудаи таркиби чумлахои мураккаби пайваст мукобиланд.

Чунин ибораи нахвиро мебоист чумлахои мураккаби пайваст кисман муносибати хилофи дошта номид. Мисол: 1) Professor RobertLangdon hadseen some strange things in his life, but this was the strangest.

2) Имруза воцеае, ки дарТошкент руй дод аз ин цумлааст, лекин ин воцеауо воцеахои охирин нестанд.

Дар мисоли забони англисй мукобилият дар муносибат ба мафхуми ашёхо (things) дида мешавад. Дар чумлаи соддаи якум оиди якчанд чизи ачоиб маълумот дода мешавад, ва дар чумлаи соддаи дуюм бошад ин чизхо дар мукобили чизхои ачоибтар меистанд. Калимаи ашё (thing) дар чумлаи якум вазифаи пуркунандаро ичро мекунад, ва дар чумлаи дуюм бошад нишондихандаи мафхуми ашё (thing) калимаи this - ба сифати мубтадои чумлаи соддаи дуюм баромад мекунад. Чихеле, ки маълум шуд, калимаи-пуркунанда ба калимаи-мубтадо мукобил аст.

Дар мисоли забони точикй мукобилгузори дар чумлаи якум дар байни калимахои «воцеае.» ва дар чумлаи соддаи дуюм бошад дар байни калимахои «ин воцеахр» меояд. Ин калимахо дар харду чумла дар тахлили нахвй вазифаи мубтадоро ичро мекунанд. Бинобар ин, дар чумлаи мазкур мукобилият дар катори ду субъекти баёншуда омада, чумлахои мураккаби пайваст-ро ташкил мекунад.

Дар чумлаи Vittoria began to speak but was interrupted мукобилият дар катори хабархои began to speak ва was interrupted меояд, чароки таркиби хабарии якум пурра аст, ва дуюмаш бошад элиптикй аст.

Маводи мо аз он гувохи медихад, ки дар чумлахои мураккаби пайваст дорои муносибати хилофии пурра дар байни таркибхои хабарии чумлахои мураккаби пайвасти якчанд навъи дигари муносибатро хам баён кардан мумкин аст: 1) . офтоб пас аз як соати баромадани худаш боз фуру рафт, лекин дар атрофи баромадгохи худ фуру рафт.

2) He was seventy-one, but one could always dwell on Timothy.

Чи дар мисолхои забони точикй ва чй дар мисолхои забони англисй дар байни чумлахои соддаи таркиби чумлахои мураккаби пайвасти муносибати шархдиханда дида мешавад, ки он дар мисолхои забони англисй нисбат ба мисолхои забони точикй хубтар эхсос карда мешавад.

Дар мисолхои овардашуда дар байни чузхои хабарии дар таркиби чумлахои мураккаби пайваст муносибати сабабу натича низ дида мешавад, ки мисолхои зерин гувохи онанд: 1) Хртто баъзе цисмхоро кушода диданд, вале боз чизи шубуаноке пайдо накарданд.

2) He struggled to keep up, but his legs felt like stone.

Дар ду чумлахои мураккаби пайвасти дигари забонхои англисй ва точикй дар байни таркибхои хабари тамоман тобиши маъногии дигаре дида мешавад: 1) Women then were defended up to the nines, but you knew just as much about them as you do now - and that's precious little.

2) ...дар дунё заноне хастанд, ки дар равшании руз, дар назари одамон басо бекамукост, хушбахту хушуол цилва мекунанд, вале хрмин ки ба кулбаи хилвати худ цадам менихрнд, чй мицдор шиканцаи рущ ощоро фаромеги>ад, аламхо мекашанд, вале аз онуцубат ба касе ёрои дауон кушодан надоранд.

Дар ин мисолхои забонхои мукоисашаванда маънои хилофй-мукоисавй мушохида шуда, дар ин холат маънои мукоисавй, нисбат ба маънои хилофй якчанд нокисиро ошкор мекунад.

Дар кори Л.Х.Лустре якчанд муносибати маъноии дигаре дар байни чузъхои хабарии чумлахои мураккаби пайвасти нишон дода шудааст [12,41]. Ба онхо муносибатхои маъногии зерин мансубанд:

1) муносибати хилофй-махдудкунанда: Sorry to bother you with all this, but I had to say it. - Бубахшед, ки бо уамаи ин харацу марац шуморо ташвиш додам, вале мебоист, ки ман инро ба шумо гуям.

Чихеле аз мисоли забони англисй ва тарчумаи он маълум шуд, дар байни гуруххои хабарии таркиби чумлахои мураккаби пайваст ду намуди муносибат дида мешавад, аз як тараф акидаи хилофй мавчуд аст, ки маънои махдуд васеъ карда мешавад ва аз тарафи дигар ба муносибати хилофй муносибати шархдиханда зам мегардад.

2) муносибати хилофй-пуркунанда

Мисол: His face was pale, but his chin had a firm line. -Руяш рангпарида буд, вале болои цозаш чуцурчаи амице дошт.

Дар инчо маънои хилофй бо маънои пуркунанда душвор карда шудааст. Дар ин холат маънои якум нисбат ба маънои дуюм бартари дорад.

3) муносибати хилофи-хилофи.

Мисол: It might not be orthodox medicine, but it was the best he had ever know.- Ин шояд табобати муътацид набошад, вале ин лаузаи беутарине буд, ки у цаблан дучораш нашудааст.

Дар ин мисол семантикаи хилофй ба маънои хилофй мувофикат мекунад.

4) муносибати васеъкунанда-пайвасткунандае, ки дар бисёр [12,36] дида мешавад. Мисол: 1) He was early and he knew it, but he could not wait a moment longer. - Вай барвацт омада буд ва инро у медонист, вале у наметавонист дигар интизорй кашад.

2) He saw the glance, but he gave no sign, for amount the things he had learned was discipline. - Вай нигохи уро дид, вале ба ин эътибор надод,зеро дар байни чшуое, ки у омухта буд, як тартиботи муайян ба назар мерасид.

Дар ин чумлахо маънои хилофии пайвандаки but камтар мешавад. ^исми дуюм ибора хусусияти васеъ ва равшанкунандаро дорад, ва пайвандаки but бошад вазифаи пайвасткунандаро ичро мекунад.

Хдмин тавр, бояд ду навъи чумлахои мураккаби пайвастро бо пайвандакхои but, аммо, вале, лекин аз хам чудо кунем. Ба навъи якум чунин чумлахои мураккаби пайвасте тааллук дорад, ки дар он ду фикри

мукобил аст, ба дуюмаш бошад чумлахои мураккаби пайвасте , ки дар он чузъхои лугавии алохидаи таркиби ибораи хабарии чумлахои мураккаби пайваст мукобил гузошта мешаванд.

Дар байни чузъхои хабарии навъи якуми чумлахои мураккаби пайваст якчанд навъи муносибати маъногие ба вучуд меояд, ки асоси мебошанд. Гайр аз онхо боз муносибати дигари чумлахои мураккаби пайваст ро ру ба ру шудан мумкин аст, ки онхо на танхо бо ёрии пайвандаки but ва се муродифи точикии он: аммо, вале, лекин, балки тавассути кисмати чузъхои лугавии таркибии гуруххои хабарй низ ифода мешаванд, ки дар таркиби чумлахои мураккаби пайваст дохиланд.

A) Пайвадаки yet

Пайвандаки yet муродифи худро дорад, ки он аз руи маъно ба гурухи зарфхои «боз, хануз» мансуб аст. Маълум аст, ки калимаи yet ба сифати пайвандак махз аз ин зарф пайдо шудааст. Пайвандаки мазкур барои муайян кардани алокаи байни чузъхои хабарии чумлахои мураккаби пайвасти забони англисй хизмат мекунад. Мисол: 1) «I have lived a long life among warriors, and know many a brave one, yet have I never seen a man like unto the». - Ман солуои дарози умрамро дар байни чрснговарон гузаронидам ва бисёре аз ощоро медонам, бо вучуди он ман щргиз мардеро мисли шумо то зол надидаам.

Чихеле ки маълум аст, пайвандаки yet ба пайвандаки таркибии бо вуцуди ин, бо вуцуди он-и забони точикй мувофик аст. Ибораи мазкурро ФК.Зикриёев «пайвандаки ^олии иловата номидааст» [16,2324]. Мо ин вохиди зарфи пайвандакдорро ба максад мувофик мешуморем, чунки дар инчо зарф хамчун хиссаи нутк ба гурухи дигар хиссахои нутк дохил шуда, бо зарфи yet-и забони англисй ба гурухи пайвандакхо дохил мешавад. Хам пайвандаки Yet-и забони англисй ва хам пайвандаки бо вуцуди ин ё бо вуцуди он-и забони точикй муносибати хилофии байни ду таркиби хабарии забонхои мукоисашавандаро нишон медиханд. Дар пайвандаки мазкур маънои хилофие хис карда мешавад, ки мисолхои зерини забони точикй гувохи онад: Гарчанде торики фаромада, деуаро чандон хуб дидан имкон надошт, бо вучуди он кучаи дароз ва хонауои чоркунуаи чубини онро мушоуида намудан мумкин буд. - It was hardly possible to see the settlement, because of the fallen darkness, yet one could notice its long streets withsquare wooden houses.

Аз мисолхои мазкур бар меояд, ки зарфи пайвандакдори бо вуцуди он-и забони точикй бо пайвандаки yet- и забони англисй ифода мешавад. Дар харду забон дар байни ду таркиби хабари муносибати хилофй дида мешавад.

Ба гайр аз тобишхои маъногии нишондода шуда, таркиби хабарии баъд аз пайвандаки yet-и забони англисй ва пайвандаки бо вуцуди он-и забони точикй омада, маънои нав ва мухимро ифода мекунад, ки маънои якуми тавассути таркиби хабарии пешина ифода ёфтаро мукобилат мекунад.

Б) Пайвандаки still

Пайвандаки мазкурро бо забони точикй бо вуцуди ин (он), ба ин нигох накарда, ба хар хол тарчума кардан мумкин аст. Мисол: He's treated your badly; still he's your brother and you should help him. -У ба ту бад муносибат кард, ба ин нигоу накарда ту бояд ба у ёри диуи, у бародари туст.

Дар ин ду чумла пайвандаки stfll-и забони англисй ва муродифи точикии он бо вуцуди ин, ба ин нигох накарда барои муайян кардани муносибати хилофии байни чумлахои соддаи таркиби чумлахои мураккаби пайваст хизмат мерасонанд. Ин вохидхои забонии забонхои мукоисашаванда тобиши хилофиро дар муносибати байни ду таркиби хабари дохил намуда, маънои иловагии хилофиро баён мекунанд. Пайвандакхои still, yet ва муродифи точикии онхо синоним буда, аз руи дарача пайвандаки still-и забони англисй ва пайвандаки ба ин нигох накарда-и забони точикй серистеъмоланд.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

B) Пайвандаки otherwise

Муродифи точикии пайвандаки хилофии мазкур пайвандаки точикии хам, вагарна мебошад. Масалан: 1) The rent is high, otherwise the house is fine. -Нархи щорапулиаш баланд бошад уам, манзилгоу олщаноб аст.

2) Ба толеъи Одина хайрият ки Шоумирзо буд, ва гарна дар рузум вазнин курбони нахустин у мешуд. - To Odina 's good fortune there was Shohmirzo there, otherwise in those hard days he would have been the fierst sacrice.

Чихеле ки аз ин мисолхо маълум шуд, пайвандаки otherwise-и забони англисй ба ду пайвандаки забони точикй хам, вагарна мутобикат мекунад. Дар ин пайвандакхои ду забон маънои хилофй дида мешавад. Мисол: 1) Ман Давлатро уам бо худ мегирам, вагарна вай дар инчо тануо метарсад, -гуфт Даря. - «I'll take Davlat with me, otherwise he'll be afraid being alone- said Darya " .

Кдйд кардан ба маврид аст, ки ин пайвандакхо забонхои мукоисашаванда дар нутки адабии хаттй истифода мешаванд, бинобар ин доираи истифодаи онхо махдуд аст.

Г) Пайвандаки while

Пайвандаки мазкури забони англисй бисёрвазифа мебошад. Он барои муайян кардани чумлаи пайрави замон бо кисми зиёди пайвандакхои тобеъкунанда истифода мешавад. Он гох-гох ба вазифаи пайвандаки павасткунанда истифода бурда мешавад. Пайвандаки мазкур ба забони точики хол он ки тарчума мешавад. Масалан: 1) He had been suffocating in that atmosphere, while the apprentice's chatter had driven him frantic.- Дар чунин вазъият у зищи нафас истода буд, уол он ки чщ-чщи шогирдон уро асабони карда буд.

2) A3 pyu yuco6u oxupun deyKonon 6oHd saHdyjrnrnoH nany mchh MeoMad, yon oh ku a3 nopMan maxMunan hk nyd suedamu MeKapd. -According to the peasants»last calculation their wheat weghed 640 killogramms, while actually it was about 512 killogramms.

^Hryme kh a3 gy mhco.h 3e6ohxoh to^hkhto aHrnHCH Ba iapiiyMaH ohxo MatnyM myg, naHBaHgaKH while Ba Mypogut^H to^hkhh oh xpa oh ku gy rypyxu xa6apHH MEtHOH xh^cx^h gomiaH tepkh6h ^yMnaxou MypaKKa6u naHBacipo naHBaci MeKyHag, kh ohxo MEtHOH xuncx^upo 3ueg MeKyHaHg. Hh MEtHOH xh.o^h he tehxo 6e hh naHBaHgaKxp, 6anKH 6e meth xaM bo6ecte ect.

Boag TE3EKKyp gog, kh hh naHBaHgaKxou 3e6ohxoh MyKOucamaBaHga gap methh 6ageH KaM HCTH^ogE MemaBaHg.

,3) naHBaHgaKH whereas

Xemmebhoh to^hkhh naHBEHgaKH ME3Kyp naHBaHgaKH ^oi oh kh Me6omag. Hh gy naHBaHgaKH xemmeiho 6apou MyaHHH KapgaHH anoKEH 6ehhh ^y3xou xe6ephh tepkh6h ^yMnaxou MypaKKa6u naHBaci xh3met MeKyHag. Mhco.: 1) She had been anxious enough to get the job - whereas Turgis ...lived in lodgings here in London [11, 66].

2) ...a2ap un Kacpo 6a xonaam 6apu, yey na6omad, hk acn caeop Kapdanam dapKop, ea yon oh ku my acn Hadopu.

HyMnaxou MypaKKa6u naHBaciH 3e6ohh aHrnHCH E3 pyu HaMyHau 3epuH 6a 3e6ohh to^hkh iapiiyME MemaBaHg: y xene Mexocm dap un yo Kop e6ad, yon oh ku Typu dap unyo - dap London dap xonau wppa 3uHdam MeKapd.

HyMnaxou 3e6ohh to^hkh gap 3e6ohh aHrnHCH 6a ^yMnaxou 3e6ohh aHrnHCH 3epuH MyBCx^HKET MeKyHaHg: If you invite him to your house, you must at leastpresent him with a horse, whereas you have not got any horse.

Muconxou acnn be Tap'iyMau ohxo gap 6opau oh ryBOxu MeguxaHg, kh whereas be xpa oh ku Mypogu^u MyinaK Me6omaHg. Xap gyu hh naHBaHgaKxp ^ytxou ^yMnaxou MypaKKa6u naHBacipo naHBaci HEMyga, gap 6ehhh ohxo MyHOCH6aiH xuno^upo MyaHaH MeKyHaHg [6, 21-22].

E) naiBaHgaKH however

naHBaHgaKH ME3Kyppo gap 3e6ohh to^hkh naHBaHgaKH 6o ey^ydu oh ku, xpp Hand ku MyBO^HKET MeKyHag. Mhco.: However I approached the problem, I couldn'tfind a solution. -Bo eyyydu oh ku Hy^u MyaMMopo etymaM, onpo yon Kapda namaeoHucmam.

^uxene kh MEtnyM myg, naHBaHgaKH however-H 3e6ohh aHrnucn MyH0CH6aiH xhho^hh 6ehhh gy MEtHopo u^oga Kapga 6o 3e6ohh to^hkh

6o ey^ydu oh ku TEp^yME MemaBag.

hhek MHCO.H 3e6ohh to^hkh be iapiiyMaH aHrnHCHH ohpo MyouHE MeKyHeM: Bo eyyydu oh ku eau dap oh Mayanna xonaey dap domm, eau dap xonau 3aHam nanoy etym. - However, he had got a home in that settlement, he settled in his wife's dwelling.

TapiiyME HumoH gog, kh naHBagaKH 3e6ohh to^hkhh 6o eyyydu oh ku 6o naHBaHgaKH however-H 3e6ohh aHrnucH MyBO^HKET MeKyHag.

Bap xhho^h gy naHBaHgaKH xh.o^hh gurap, BOxugxoH xaMMatHOH however be 6o eyyydu oh ku he gap 6ehhh HyMnax,OH MypaKKa6u naHBaci, 6anKH gap aBBanu oh MeoaHg. Hh gy naHBaHgaK, rafip a3 mebhoh xkho^h, aKnaHg ceMaHTHKau gurap gopaHg, kh ohx,o gap gy MatHOH xkho^h HumoH goga MemaBaHg.

E) naiBagaKH nevertheless

naHBaHgaKH ME3Kyp 6apou MyKo6unry3opHH aK xoguca 6a xogucau gurap xh3met Kapga, 6ap xkho^h aManu gurap H^po MemaBag. Mhco.: Caddie was really rather a silly creature, but nevertheless she contrived to have quite an amuzing, even exciting time.

HyMnau Ma3Kyppo a3 pyu HaMyHau 3epuH 6o 3e6ohh to^hkh iapiiyME MeKyHaHg: Kedu dap yauam hk waxcu anna nodon acm, 6o eyyydu oh y MeKyrnud, ku eaKmawpo xymy xypcandona 2y3aponad.

A3 iapiiyME nyHHH xynoca 6apoBEpgaH MyMKHH ect, kh Mypogu^H naHBaHgaKH nevertheless-H 3e6ohh aHrnHCH naHBaHgaKx,OH xuno^HH 6o

ey^ydu un (oh) e 6a xap xpa-H 3e6ohh to'^hkh Me6omaHg.

X^ono 6a mhcojih 3e6ohh to^hkh be TapiiyMaH aHrnHCHH oh py MeopeM: 3undaeu 6apoHM pommy гyepppmap MenaMyd, 6o eyyydu oh ku Kopam xene eaBnuH 6yd.-Nevertheless her job was hard, life seemed interesting andpleasant for her.

Muconu Ma3KypH 3e6ohh to^hkh be TapiiyMaH aHrnHCHH oh a3 ryBOxu Megux,aHg, kh naHBaHgaK^OH nevertheless be 6o ey^ydu oh Mypogu$ Me6omaHg. Oh^o MyHOCH6aiH xuno^HH 6ehhh ^y3t^OH xa6apHH tepkh6h HMH-po HHmoH Megu^aHg. naHBaHgaKH 6omad

flap Matxa3X0H 3e6ohh to^hkh O.K.3uKpueeB [16, 87]; «TpaMMaiHKaH 3e6ohh aga6HH x,O3Hpau to^hk. ^ungu 3» [12,36] a3 KanuME 6omag 60 TacpH^am xoiuppacoH MemaBag, kh naHBaHgaKH xh.o^h myMopuga MemaBag. MaBKeu hh B0x,ugx,0 My60x,HCEH0K aci, 6hho6ep hh Mexox,eM, kh $HKpu xygpo gap 6opau hh 6aeH HaMyga, xaMMEtHOH aHrnHCHH hh Boxug^opo MyaHaH KyHeM. Be mo MEtnyM aci, kh 6omaM, 6omu, 6omed, 6omaud-po naHBaHgaK myMopugaH xe^ MyMKHH Heci, nyHKH naHBaHgaK xuccau TaFHpe6aHgaH HyiK 6yga,

вохиди нишондодашудаи забон аз руи шахсу шумора тасриф мешаванд: ман бошам, ту боши, вай бошад, мо бошем, шумо бошед,онхр бошанд.

Чунин вохидхои забони вазифаи мукадимавиро ичро мекунанд, бинобар ин ибораи будан дар холатои нишондодашуда бояд ба чузъхои туфайлии чумла мансуб донист, ки ба гурухи пайвандакхои хилофй дохил намешавад. Барои исботи ин далел мисолхоро аз монографияи Ф.К.Зикриёев меорем [16, 88]. Обу уавои Зарчашма аз аур дида басе салщнтар буд, шабуояш бошад, уатто хунук мешуд. - The weather in Zarchashma was cooler than in the city, as for its nights, it was even cold.

Чихеле ки маълум шуд, ибораи забони точикии шабхряш бошад бо забони англисй as for its nights тарчума мешавад. Вохиди мазкур на танхо барои муколигузории ду маъно, балки барои ифодаи маънои иловаги хизмат мекунад. Ин чунин маъно дорад, ки чумлаи баъд аз ин ибора меояд, барои ифодаи маънои иловагии пешина хизмат мерасонад.

Хамин тавр, дар забонхои мукоисашаванда такрибан дах пайвандак истифода шудааст, ки дар бйни онхо хаммаъногии пурра мавчуд аст.

Бояд ёдовар шуд, ки баъзе пайвадакхои ин гурух (but - аммо, вале, лекин) на танхо барои ифодаи муносибати хилофии байни чузъхои хабарии таркиби чумлахои мураккаби пайваст, балки барои мукоисаи чузъхои алохидаи лугавиии чумлахои содда, ки як чумлахои мураккаби пайвастро ташкил мекунанд, хизмат мерасонанд.

Бояд тазакур дод ки, дар баъзе холатхо як пайвандаки забони англисй бо ду ё се пайвандаки забони точикй мувофикат мекунад ва ё баръакс.

Дар байни забонхои мукоисашаванда дар доираи ин чумлахои мураккаби пайваст нисбат ба алломорфизм изоморфизм бештар муоина шудааст.

АДАБИЁГ

1. Астахова Л.И. О сложносочиненном предложении // Вопросы языкознания. Л.И. Астахова 1993. N° 1 С. 15-18.

2. Балашова С.П. Бессоюзные сложносочиненные предложения в языке древнеанглийского периода. С.П. Балашова // Уч. зап. ЛГУ, № 262, серия филол.наук вып. 50. Л., 1958. - С. 157-166.

3. Бархударов Л.С. Структура простого предложения современного английского языка. Л.С Бархударов. М., Высшая школа, 1966.-141с.

4. Бархударов Л.С., Штелинг ДА Грамматика английского языка. Изд. Высшая школа, Л.С., Бархударов ДА Штелинг Москва, 1973.-275.

5. Белиницкий А.М., Хочизода Б. Нахви забони точикй. А.М., Белиницкий, Б. Хочизода Сталинобод - Самарканд, 1936.

6. Белошапкова В.А О структурных типах сложносочиненного предложения. // Проблемы совр. филологии. В.А Белошапкова М.: Наука, 1965.- 475с.

7. Бозидов Н. Чумлахои мураккаби феъли холй Н. Бозидов «Мактаби Советй», 1973, № 11, С.13-19.

8. Бозидов Н. Мукадцимаи забоншиносй Н. Бозидов Душанбе: Маориф, 1977.- 327с.

9. Бронская АА Синтаксические связи в бессоюзных сложных предложениях. // НДВШ. А.А. Бронская Филол. науки. 1975, № 1, С.74-82.

10. Василенко И.А К вопросу о союзных и бессоюзных предложениях в русском языке. - В кн: Проблемы современной филологии. И.А Василенко. М., 1965.- С. 47-52.

11. Васильева Н.М. Структура сложного предложения. Н.М. Васильева М.,1967.

12. Грамматикаи забони адабии хозираи точик. чилди 3. Чумлахои мураккаб. Душанбе: Нашриёти «Дониш», 1989.- 245 с.

13. Грамматикаи забони точикй. Кисми 2. Синтаксис. Барои донишчуёни мактабхои олй -Душанбе,1963.-с. 213.

14. Гуревич ВВ. Теоретическая грамматика английского языка. ВВ. Гуревич М., 2001.- 106 с.

15. Забони адабии хозираи точик. Синтаксис. Китоби дарсй барои факултетхои филологияи мактабхои олй Душанбе, 1970. -С.192-212.

16. Зикрияев Ф.К. Структурно-семантические особенности таджикского паратаксиса. Ф.К. Зикрияев Душанбе: Изд-во «Дниш», 1986. -190 с.

ПРОТИВОРЕЧИВЫЕ СОЮЗЫ В СЛОЖНЫХ ПРЕДЛОЖЕНИЯХ С ПРОТИВОРЕЧИВЫМИ СОЮЗАМИ В СОПОСТАВИМЫХ ЯЗЫКАХ.

В этой статье мы говорим о противоречивых союзах в сложных предложениях с противоречивыми соединениями в сопоставимых языках. Противоречивые союзы английского языка, но, пока, где, а также союзы еще, пока, еще, в противном случае, тем не менее соответствуют таким противоречивым соединениям таджикского языка: но, но, но, но, иначе, если нет, и скоро. Сложные фразы, противоречащие таджикскому и английскому языкам, структурно схожи.

Следует отметить, что в статье описаны две связывающие функции: первая - соединить, а вторая - показать различные логические и семантические отношения между единицами сложного предложения. Эти две задачи выполняются не только союзами, но и разными языковыми единицами сложных составных предложений.

Конъюнкция и имеет несколько функций: первая функция - указать сцену, описываемую группами новостей составных предложений; другая его задача - объединить два события; его третья задача -

сравнить два или более экстралингвистических: феномена; четвертая задача - указать на противоречия описываемых ситуаций, а последняя задача - описать события или происшествия в материальном мире.

Связь не... и не имеет функции отрицания и связи. Ссылка не только... но, выполняющая связующую функцию, служит для обозначения иерархии описываемой ситуации. Это означает, что предмет или предметы сами выполняют действие и различаются по степени.

Эти ссылки в основном используются в сложных составных предложениях, т. Е. Они не могут быть расширены путем добавления дополнительных групп новостей.

Противоречивые союзы также используются в обоих языках. В английском языке к противоречивым союзам относятся но, тогда как, в то время как, или, чьи таджикские синонимы - но, но, но, но, в противном случае.

Кроме того, в английском языке в составных предложениях следующие союзы появляются как противоречивые союзы: but, while, где, а также союзы еще, while, еще, в противном случае, тем не менее и т. д.

В таджикском языке такими ссылками являются: но, но, но, а, иначе, иначе и так далее.

Мы изучили функцию этих связей в каждом из этих языков и изучили их сравнительные интерпретации, чтобы показать изоморфизм и алломорфизм в этих аспектах составных предложений.

Ключевые слова: изоморфизм, алломорфизм, противоречивые союзы, противоречивые союзы, художественный текст, соединительные слова, материальная реальность, архетипы, лингвистика, сложные предложения.

COMPOUND AND CONTRADICTORY CONNECTION SENTENCE IN ENGLISH

AND TAJIK LANGUAGES

In this article, we are talking about contradictory conjunctions in complex sentences with contradictory conjunctions in comparable languages. Contradictory conjunctions of the English language but, while, wheres, as well as conjunctive words still, while, yet, otherwise, nevertheless correspond to such contradictory conjunctions of the Tajik language: but, but, but, but, otherwise, if not, and so on Complex phrases that contradict the English and Tajik languages are structurally similar.

It should be noted that the article describes two connecting functions: the first is to connect, and the second is to show the different logical and semantic relationships between the units of a complex sentence. These two tasks are performed not only by conjunctions, but also by different linguistic units of complex compound sentences.

The conjunction and has several functions: the first function is to indicate the scene described by the newsgroups of the compound sentences; his other task is to combine two events; its third task is to compare two or more extralinguistic phenomena; thefourth task is to point out the contradictions of the situations described, and the last task is to describe the events or happenings in the material world.

The connection neither... nor has thefunction ofnegation and connection. The not only... but link, which has a connecting function, serves to indicate the hierarchy of the described situation. This means that the object or objects themselves perform the action and differ in their degree.

These links are mainly used in complex compound sentences, ie they cannot be extended by adding additional newsgroups.

Contradictory conjunctions are also used in both languages. In English, contradictory conjunctions include but, whereas, while, or, whose Tajik synonyms are but, but, but, but, otherwise.

In addition, in English, in compound sentences, the following conjunctions appear as contradictory conjunctions: but, while, wheres, as well as conjunctive words still, while, yet, otherwise, nevertheless, and so on

In the Tajik language, such links are: but, but, but, but, otherwise, otherwise, and so on

We examined the function of these links in each of these languages and studied their comparative interpretations in order to show isomorphism and allomorphism in these aspects of compound sentences.

Keywords: isomorphism, allomorphism, contradictory conjunctions, contradictory conjunctions, literary text, conjunctive words, material reality, archetypes, linguistics, complex sentences.

Сведения об автора:

Мирзоева Зулфия Гоибовна - преподаватель кафедры языкознания и сопоставительной типологии в Кулябского государственного университета имени Абуабдуллох Рудаки. Адрес: 735360, РТ, гКуляб, ул.С.Сафарова 16. Тел: (992) (992) 918-10-18-12

About the author:

Mirzoeva Zulfiya Goibovna - Teacher of the chair of linguistic and comparative typology of Kulob State University named after Abuabdulloh Rudaki. Address: 735360, RT, Kulob, S.Safarov St.16., Phone:(992) (992) 918-10-18-12

ВОКАТИВНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ В РУССКОМ И ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКАХ

Кулобиев А. Н.

Таджикский государственный педагогический университет имени САйни

В русской синтаксической науке существуют противоречивые точки зрения относительно природы вокативных предложений. Одни исследователи считают вокативы как часть высказывания, не входящую в предложение, либо член предложения, либо самостоятельную синтаксическую единицу.

Вокативным предложениям посвящены работы А. А. Шахматова, А. Г. Рудина, В. В. Бабайцевой, А. Н. Гвоздева, Л. П. Леканта, В. И. Казариной и др. Они нашли отражения в некоторых учебниках по современному русскому литературному языку. Однако их природа до сих пор остается дискуссионным.

В. В. Бабайцева вокативными называет предложения-обращения,

осложнённые выражением нерасчленённой мысли, чувства, волеизъявления [4, 109]. -Принимай гостей, Мирон Григорьевич! (Михаил Шолохов Тихий Дон с. 67). -Мехмощоро кабул кун, Мирон Григорьевич! (Михаил Шолохов Дони ором с. 91). Ты, тетенька, каждой дыре гвоздь! - обиделся Митька. (Михаил Шолохов Тихий Дон с. 44). -Ту, хола, ба хар ош катик нашав! -бо хотири озурда гуфт Митька. (Михаил Шолохов Дони ором с. 59). -Эх, бабунья, как тебя согнуло-то! Небось, в церкви поклоны класть способно, чудок нагнулась-и вот он пол. (Михаил Шолохов Тихий Дон с. 61). -Эй, кампири бечора, коматат ин кадар хам шудааст! Лекин дар калисо сачда кардан бояд ба ту соз бошад, андак хам ки шудй-сарат ба замин мерасад! (Михаил Шолохов Дони ором с. 82). Устухонатро равган кун, пиракй, ана ин нолиш он тараф истад, гинги хам намекунад (Ф. Мухаммадиев. Арзамас, с. 100). -А ты, старый, помажь ноги жирком, все пройдет, никакого дождя не будет (Мухаммадиев. Арзамас, с.306). Ба ман нигаред, бачем, - мегуфт у(Ф. Мухаммадиев. Арзамас, с. 100). - Посмотрите на меня, сынок, - сказал он(Мухаммадиев. Арзамас, с. 307).окативные предложения отличаются семантико-грамматической изолированностью. Они содержат имя существительное (или местоимение) в именительном падеже, произносимое с особой интонацией, передающей призыв, побуждение к прекращению действия, несогласие с собеседником, укор, упрек, сожаление, негодование и т. п. Часто употребляющиеся междометия и частицы усиливают и дифференцируют структурно-семантические свойства вокативных предложений. Характер интонации, выражающей сложное содержание вокативных предложений, в художественной литературе определяется авторскими ремарками или ситуацией [4, 109]: Дунька! Го-о-ни ты ее, прок. царица небесная, прости меня, грешницу. Дунька, кошку выкин на баз. Брысь ты, нечистая сила! ( Шолохов Тихий Дон с. 31). -Дунька! Пеш кун ин лаънатиро. асГагфуруллох! Дунька, гурбаро берун бароварда пеш кун. Пишт, шайтон! Илотуро. . (Шолохов. Дони ором, с. 42). -Хозяин! Эй, добрые люди! Пустите ради Христа заночевать. (Шолохов. Тихий Дон, с. 61). -Хучаин! Хуй, одамони нек! Ба хурмати худо. як шаб рох дихетон, хоб кунем (Шолохов. Дони ором, с. 81). -Эх, бабунья, как тебя согнуло-то! Небось, в церкви поклоны класть способно, чудок нагнулась-и вот он пол (Шолохов. Тихий Дон, с. 61). -Эй, кампири бечора, коматат ин кадар хам шудааст! Лекин дар калисо сачда кардан бояд ба ту соз бошад, андак хам ки шудй-сарат ба замин мерасад! (Шолохов. Дони ором, с. 82).

По утверждению М. В. Ломоносова, этой фигурой «можно советовать, засвидетельствовать, обещать, грозить, хвалить, насмехаться, утешать, желать, прощать, сожалеть, повелевать, запрещать, прощения просить, оплакивать, жаловаться к кому слово от предложенной материи обращается»[11, 267] : Ты, Григорий, вот что. . - нерешительно начал он, теребя завязки лежавшего под ногами мешка, - примечаю, ты, никак, с Аксиньей Астаховой.. .(Шолохов. Тихий Дон, с. 20). -Гуш андоз, Григорий, -бандинаи халтаи дар таги похошон бударо бо дасташ гичимкунон бечуръатона ба гап сар кард вай, - Мебинам, ки ту, аз афташ, бо Аксинья Астахова. (Шолохов. Дони ором с. 27). Фаромурз, бародари ширин, дилат мехохад хар чи зудтар бидонй, ки дар ин гармои тобистон ноошномарде чаро ба суроги ту омадааст (Умар С афар. Бозгашти падар, с. 14). - Фаромурз, дорогой друг, твоему сердцу никак не терпится узнать, что стало причиной приезда неизвестного человека. Хо, йигит, -гуфт охиста киргизи эхтиёткор, -аз кадимулайём хам хамин тавр будааст (Рахим Чалил. Шуроб, с. 70. )-Правильно говоришь, джигит, -тихо произнёс киргиз. - С давних пор так повелось. . (Рахим Джалил. Шураб, с. 58). -Хой, номард, бехуда шамшератро аз гилоф накаш, ки хам вайро мешиканаму хам гарданатро! -Арслоналй хунсардона, дар чои худ истода Чурабоширо огох намуд. ( Рахим Чалил. Шуроб, с. 134. )-Не обнажай понапрасну саблю, подлец, если не хочешь, чтобы я сломал ее об твою шею! -гневно произнёс постух( Рахим Джалил. Шураб, с. 105. )

В словаре лингвистических терминов дается следующее определение вокативным предложениям: «Односоставные предложения, в которых главным и единственным членом является название лица, к которому обращена речь [2, 282-283]: Ты гляди, парень, -уже жестко и зло продолжал старик, -я стобой не

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.