Научная статья на тему 'УЛУЧШЕНИЕ ПОДГОТОВКИ ТЕХНОЛОГИЙ МЕТОДОМ СПЕЦИАЛЬНОГО СЛИВАНИЯ'

УЛУЧШЕНИЕ ПОДГОТОВКИ ТЕХНОЛОГИЙ МЕТОДОМ СПЕЦИАЛЬНОГО СЛИВАНИЯ Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

CC BY
17
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПЕСЧАНО-ГЛИНИСТЫЕ СТРУКТУРЫ / МОДЕЛЬ / МОДЕЛЬНАЯ ПЛИТА / КВАРЦЕВЫЙ ПЕСОК / РАСТВОРИМАЯ МОДЕЛЬ / КОРЕНЬ / SANDY-CLAY STRUCTURES / MODEL / MODEL PLATE / QUARTZ SAND / SOLUBLE MODEL / ROOT

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — Саидмахамадов Н., Хайдаров У., Эгамбердиев Б.

В данной статьи приведено технология получения отливок специальними методами, к которым относят: литья в оболочковые формы, литья по вплавления моделям, центробежное литье, непрерывное литье, литье под давлением, литье в кокиля и процессы изготовление отливок в оболочковые кокиля. Приведено сведение изучения каждая технология литья, использовать какие виды опоки и их температуре, исходя из технологий литье и объема отливок.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технологиям материалов , автор научной работы — Саидмахамадов Н., Хайдаров У., Эгамбердиев Б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVEMENT OF TECHNOLOGY TRAINING BY THE SPECIAL DRAINAGE METHOD

This article presents the technology for producing castings using special methods, which include: shell casting, model casting, centrifugal casting, continuous casting, die casting, casting in a chill mold, and processes for producing castings in a shell chill mold. A description of the study of each casting technology is given, to use which types of flask and their temperature, based on casting technologies and the volume of castings.

Текст научной работы на тему «УЛУЧШЕНИЕ ПОДГОТОВКИ ТЕХНОЛОГИЙ МЕТОДОМ СПЕЦИАЛЬНОГО СЛИВАНИЯ»

УДК 062

Саидмахамадов Н. преподаватель Хайдаров У. преподаватель Эгамбердиев Б. студент

Наманганский инженерно-строительный институт

Узбекистан, Наманган

УЛУЧШЕНИЕ ПОДГОТОВКИ ТЕХНОЛОГИЙ МЕТОДОМ СПЕЦИАЛЬНОГО СЛИВАНИЯ

Аннотация: В данной статьи приведено технология получения отливок специальними методами, к которым относят: литья в оболочковые формы, литья по вплавления моделям, центробежное литье, непрерывное литье, литье под давлением, литье в кокиля и процессы изготовление отливок в оболочковые кокиля. Приведено сведение изучения каждая технология литья, использовать какие виды опоки и их температуре, исходя из технологий литье и объема отливок.

Ключевые слова: песчано-глинистые структуры, модель, модельная плита, кварцевый песок, растворимая модель, корень.

Saidmahamadov N. Begmatov D.

Teachers of Namangan Civil Engineering Institute

Egamberdiev B.

Usmonov R

Student of the Namangan Institute of Civil Engineering

Uzbekistan, Namangan IMPROVEMENT OF TECHNOLOGY TRAINING BY THE SPECIAL

DRAINAGE METHOD

Annotation: This article presents the technology for producing castings using special methods, which include: shell casting, model casting, centrifugal casting, continuous casting, die casting, casting in a chill mold, and processes for producing castings in a shell chill mold. A description of the study of each casting technology is given, to use which types of flask and their temperature, based on casting technologies and the volume of castings.

Keywords: sandy-clay structures, model, model plate, quartz sand, soluble model, root.

Саидмахамадов Н.

Хайдаров У.

Наманган му^андислик-курилиш институти уцитувчилари

Эгамбердиев Б.

Наманган му^андислик-курилиш институти талабаси

Узбекистон, Наманган КУЙМАЛАРНИ МАХСУС КУЙИШ УСУЛИДА ТАЙЁРЛАШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Аннотация: Ушбу мацолада цуйма маусулотларини махсус усулларда цуйиш технологияси келтирилган булиб, улар цуйидагича: цобиц цолипларга цуйиш, эрувчан моделларга цуйиш, кокилларга цуйиш, цобиц кокилларда цуйма тайёрлаш жараёни, босим остида цуйиш, марказдан цочирма усулида цуйиш, узлуксиз цуйиш усуллари келтирилган. Х,ар бир цуйиш технологиялари урганилиб, цуйманинг уажми ва цуйиш жараёнидан келиб чициб, уларнинг темпратураси ва цайси турдаги цолиплардан фойдаланиш кераклигини тугрисида маълумотлар келтирилган.

Калит сузлари: цум-гилли цолиплар, модел, модел плитаси, кварц цуми, эрувчан модел, узак.

Куймакорлик машинасозликнинг асосий тайёрлов базаси хисобланади. Куймакорлик зарур механик ва эксплуатацион хусусиятларга эга булган муайян шаклли заготовкалар олишнинг энг универсал усулидир. Машина ва асбоблардаги деталларнинг куп кисми куймакорликнинг турлича куйиш усуллари оркали олинади. Заготовка тайёрлашнинг бошка усулларидан куймакорликнинг фарки шундаки, куймакорликда металл ва котишмалар суюклантириб олиниб, ундан сифатли куйма деталлар олинади.

Куйма котишмалари суюклантириб олишнинг асосий хусусияти шундан иборатки, бунда куйманинг талаб этилган хоссалари унда бирданига, кейинги металлургик ишлов беришларсиз хосил килиниши зарур.

Металлургия заводларида суюклантириб олинадиган пулат куйма тарзида куйилади, кейин эса унга босим билан ишлов берилади, куймакорликда суюклантириб олинадиган пулатдан эса талаб этилган сифатдаги куйма детал олишда фойдаланилади, бу олинган хоссалар термик ишлов бериш йули билан, металлургик ишлов бермасдан яхшиланиши мумкин.

Куймаларни махсус цуйиш усулида тайёрлаш

Кумли колипларда тайёрланган куйманинг геометрик улчами аниклиги, сирт Fадир-будирлиги куп холатларда замонавий техник талабларни каноатлантирмайди. Шунинг учун куйишнинг махсус усуллари; кобик колипларга, эрийдиган моделлар буйича, босим остида, марказдан кочма ва бошка куйиш усуллари жадал ривожланмокда. Ушбу усуллар юкори аникликдаги, сирт Fадир-будирлиги кам булган, механик ишлов бериш учун

кичкина куйимли, айрим холларда эса куйимсиз куймаларни юкори унум билан олишга имкон беради.

^обик колипларга куйиш

К,обик колипларни (булинувчан, юпка деворли) куйидагича тайёрланади: 200-2500С гача киздирилган металлдан тайёрланган модел плитаси 1 колип аралашмаси 3 тулдирилган айланувчи бункер 2 га махкамланади (1-расм, а) ва уни 1800 С га бурилади (1-расм, б). Майда донали кварц куми (93-98 %) ва реактивли смола ПК-104 (4-7 %) дан иборат булган колип аралашмасини модел плитаси устига сепилади ва 10-30 сония тутиб турилади. Модел плитасининг иссотидан термореактив смоланинг чегара катлами суюк холатга утади, у тутиб туриш вактига караб калинлиги 5 -20 мм булган кумли-смолали кобик 4 ни кумни елимлаб хосил килади. Бункер бошлашич холатига келтирилади (1-расм, в), колип аралашмасининг ортикчаси бункер тубига тукилади, ярим котган кобикли 4 модел плитаси эса бункердан ечиб олинади ва печда 300-3500С да 1-1,5 дакика давомида киздирилади, бунда термореактив смола кайтмас каттик холатга утади. К,отган кобик моделдан махсус тутгич 5 (1- асм, г) ёрдамида ечиб олинади. Иккинчи платформа хам шунга ухшаш тайёрланади.

Тайёр булган кобикларнинг ярим шакллари, дастлаб уларга узаклар урнатилиб, махсус прессларда тез котадиган елимлар ёрдамида елимланади ёки скоболар ёрдамида махкамланади. К,обик колиплардан ташкари ушбу усул билан кобик узаклар киздирилган узак яшикларида тайёрланади. К,обик колип ва узаклар бир ва куп позицияли машиналар ва автоматик линияларда тайёрланади.

К,олипнинг вертикал ёки горизонтал холатида унга эритилган металл куйилади. Вертикал холатда куйишда колип 6 опока-контейнер 7 га жойлаштирилади ва кварц куми ёки металл кириндиси 8 (1 -расм, д) эритилган металлни куйишда кобик бузилиб кетмаслигини саклаш учуй сепилади.

л!

1-расм.К,обиц цолипларни тайёрлаш оператсияларининг кетма-кетлиги

К,олипнинг аниклигини оширилганлиги куйманинг механик ишлов бериш учун куйимни 2 баробар камайтиришга имкон яратади. К,олип учун майда донали кварц кумини кулланилиши куйма сирти Fадир-будирлигини

камайтиради. К,обик колиплар ёрдамида 3-15 мм девор калинлигига эга булган, OFирлиги 0,25-100 кг ли куймалар автомобил, трактор, кишлок хужалиги машиналари учун чуяндан, углеродли пулатдан, рангли металл котишмаларидан тайёрланаш мумкин.

Эрувчан моделларга куйиш

Эрувчан моделларга куйиш усулида керамик суспензияга куп маротаба ботирилган ва кейин котирилган эрувчан моделлардан тайёрланган колипга эриган металлни куйиш оркали куйма хосил килинади.

Бир марталик эрувчан моделлар пресс-колипларда икки ёки ундан куп осон эрувчан компонентлардан (парафин, стеарин, мойли кислоталар, церезин ва бошкалар) ташкил этилган модел таркибидан тайёрланади.

Модел таркиби пастасимон холатида пресс-колипларда 1 прессланади (2-расм, а). Модел таркиби котгандан кейин пресс-колип очилади ва модел 2 (2-расм, б) совук сувли ваннага солинади. Кейин моделлар куйиш тизими билан биргаликда модел блоки 3 га йотилади (2-расм, в). Битта блокка 2-100 моделлар бирлаштирилади.

Керамик суспензияни олов бардош материалларни (чанг куринишидаги кварц, электрокорунд ва бошкалар) боFловчилар этилсиликатнинг гидролизланган аралашмаси билан аралаштириш оркали тайёрланади.

Эрувчан моделлар буйича колипни бак 4 га куйилган керамик суспензия 5 га модел блоги 3 ни ботириб (2-расм, г), кейин махсус мослама 6 да модел блокига кварц куми 7 солиш оркали тайёрланади (2-расм, д). Шундан сунг модел блоги аммиак мухитида 20-40 мин ёки хавода 2-2,5 соат давомида куритилади. Модел блокига 4-6 катлам олов бардош коплама суркалади. Х,ар бир катлам куритиб олинади.

Моделларни колипдан иссик сувда эритиб чикариб ташланади. Бунинг учун моделлар сув 9 билан тулдирилган бак 8 га ботирилади, сувни ускуна 10 800-900 С гача киздиради (2-расм, е). Тутиб туришда модел таркиби эрийди, ванна сиртига сузиб чикади, уни кайтадан ишлатиш учун даврий равишда олиб турилади. Уяча ваннадан олиб сув билан ювилади ва шкафда 1,5 -2 соат давомида 200° С температурада куритилади.

Ж) 31

2-расм. Эрувчан моделларга цуйиш операцияларининг кетма-кетлиги Кейин уяга 12 ни вертикал холатда иссикбардош опока 13 га урнатилади, унинг атрофига курук кварц куми 14 тулдирилади ва кум зичланади, шундан кейин колипни электропеч 11 га юборилади (2-расм, ж),

печда колип 2 соатдан кам булмаган вакт давомида 900 0-9500С да тобланади. Тоблаш жараёнида боFловчининг доначалари олов бардош материалнинг доначалари билан аралашади, нам буFланади, модел таркибининг колдиклари куяди. Тобланиб булиши билан колипга ковш 15 дан эритилган металл 16 куйилади (2-расм, з).

Куйма совигандан кейин колипни бузилади. Куйма киркувчи прессларда ёки бошка усуллар билан усимталардан ажратилади ва якуний тозалаш учун 1500С температурага киздирилган уювчи натрийнинг 45 % ли сувдаги эритмасида кимёвий тозалашга юборилади.

Керамик суспензия модел контурининг аник хосил булишини, сирт Fадир-будирлиги кам булган булинмайдиган моделни хосил килиш эса куйманинг аник геометрик улчамларининг ва сиртининг кичик Fадир-будирликка эга булишини таъминлайди, бу эса уз навбатида куймага механик ишлов бериш хажмини сезиларли даражада камайтиради. Механик ишлов бериш учун куйим 0,2-0,7 мм ни ташкил этади. Эриган металларни иссик колипларга куйиш 1-3 мм девор калинлигидаги, OFирилиги бир неча граммдан бир неча килограммгача булган мураккаб шаклдаги куймаларни иссикбардош кийин ишлов берилувчи котишмалардан (турбина кураклари), коррозияга чидамли пулатлардан (насосларнинг Fилдираклари), углеродли пулатларда оммавий ишлаб чикаришда (автомобилсозликда, приборсозликда ва машинасозликнинг бошка тармокларида) олишга имкон беради.

Кокилларга куйиш

Кокилларга куйишда эритилган металлни металл колип, кокилларга куйиш оркали куймани тайёрланади. Кокиллар конструкциялари буйича куйидагиларга булинади: куймани кучириб олинадиган (3-расм, а); вертикал булинадиган (3-расм, б); горизонтал булинадиган (3-расм, в).

Колип бушлиFи кумли, кобикли ёки металл узаклар билан жихозланади.

Куйманинг мураккаб бушлиFини хосил килиш учун бир неча кисмдан иборат булган булинадиган узаклардан фойдаланилади. Масалан, алюминий котишмасидан тайёрланадиган автомобил поршенининг ички бушлотини 4 кисмдан: марказий 2 ва иккита ён 1 ва 3 (4-расм, а) иборат булган металл узаклар ёрдамида хосил килинади. Кокилга котишма куйилганидан ва куймада етарли мустахкамликда пустлок хосил булганидан кейин марказий -козикли-узак 2 (4-расм, б), кейин ён узаклар 1 ва 3, шундан кейин эса 4 ва 5 узаклар олинади.

Колип бушлотидан хаво ва газларни чикариб юбориш учун кокилнинг ажраладиган сирти буйича вентиляцион каналлар хосил килинади.

а) 5) б)

3-расм. Кокилларнинг конструктсиялари:

а-булинмайдиган; б-вертикал булинадиган; в-горизонтал булинадиган

а) !)

4-расм. Поршен цуймасини тайёрлаш учун булинадиган металл узакли

кокил

Кокилнинг ва металл узакларнинг ишчи сиртлари занг ва ифлослардан тозаланади. Кейин кокилнинг ишчи сиртларига унинг деворлари куйиладиган металлнинг юкори температураси таъсиридан саклаш, куймани совиш тезлигини созлаш, кокилнинг тулишини яхшилаш, куймани кучириб олишни осонлаштириш учун иссикдан сакловчи коплама суркалади.

Иссикдан химоя килувчи копламалар оловбардош материаллар (чанг куринишидаги кварц, болFаланган шамот, графит, бур ва бошкалар) ва сувдан тайёрланади. Иссикдан химоя килувчи курилмалар дастлаб 140 -1800С гача киздириб олинган кокилга пул веризатор ёрдамида 0,3-0,8 мм катлам калинлигида суртилади.

Кокилни тайёрлашнинг охирги операцияси уни 150-300°С гача киздиришдан иборат булади.

Кокилга куйишнинг яна бир тури сифатида кобикли кокилларга куйишдир (5-расм).

Я)

5-расм. К,обиц кокилларда цуйма тайёрлаш жараёнининг схемаси

Кокилларга куйишнинг барча технологик жараёнлари механизациялаштирилган ва автоматлаштирилган. Кокилга куйиш оммавий ва серияли ишлаб чикаришда чуяндан, пулатдан ва рангли металларнинг котишмаларидан 3-100 мм девор калинлиги, OFирлиги бир неча граммдан бир неча юз граммгача булган куймаларни олишда кулланилади.

Кокилга куйишнинг камчиликлари: кокилларни тайёрлашнинг иш хажми катталиги, турFунлигининг чегараланганлиги, мураккаб шаклдаги куймалар учун кокил тайёрлашиниг мураккаблигидир.

Босим остида цуйиш

Босим остида куйишда куймалар металлар колипларда (пресс-колип) тайёрланади, бунда колипга метал куйиш ва куйманинг шаклланиши босим остида амалга оширилади.

Куймаларнинг совук ёки иссик камерали пресслаш машиналарида босим остида куйиш оркали тайёрланади. Пресслайдиган совук камерали машиналарда пресслаш камераси горизонтал ёки вертикал жойлаштирилади.

Горизонтал камерали машиналарда (6-расм) эритилган металл портсияси пресслаш камераси 4 га куйилади (6-расм, а) ва плунжер 5 нинг 40100 МПа босими остида пресс-колип бушлиFига юборилади (6-расм, б). Пресс колип бушлоти кУзFалмас 3 ва кУзFалувчан кисмлардан иборат булади. Куйманинг ички бушлотини узак 2 ёрдамида хосил килинади. Куйма котгандан кейин пресс-колип очилади (6-расм, в), узак 2 олинади ва куйма 7 туртгич 6 ёрдамида пресс-колипнинг ички бушлотидан чикарилади. Куйишдан аввал пресс-колип 120-3200С гача киздирилади. Куйма чикариб олингандан кейин пресс-колипнинг ишчи сиртига хаво пуркалади ва пресс -колипга куйма ёпишиб колишининг олдини олиш максадида махсус материал суркалади. Х,аво ва газлар пресс-колипнинг булинадиган сиртида жойлашган чукурлиги 0,05-0,15 мм ва кенглиги 15 мм булган каналлар оркали чикарилади. Бундай машиналар мис, алюминий, магний ва рух котишмаларидан тайёрлашда кулланилади.

6-расм. Горизонтал совуц камерали пресслайдиган машиналарда цуйма тайёрлаш жараёнининг схемаси

Пресслайдиган иссик камерали машиналарда (7-расм) пресслаш камераси 2 эритилган металлни киздирувчи тигел 1 да жойлашган. Плунжернинг 3 юкоридаги холатида эритилган металл тешик 4 оркали пресслаш камерасини тулдирилади. Плунжернинг пастга харакатланишида тешик беркилади, котишма 10-30 МПа босим остида пресс-колипнинг 5 бушлотини тулдиради. Куйма котгандан кейин плунжер бошлашич холатига кайтади, эритилган металлнинг колдоти каналлар оркали пресслаш камерасига куйилади, куйма эса туртгич 6 ёрдамида пресс -колипдан чикарилади. Бундай машиналар рух ва магний котишмаларидан OFирлиги бир неча граммдан 25 кг гача булган куймалар таёрлашда ишлатилади.

Босим остида куйиш усулидан оммавий ва йирик сериали ишлаб чикаришларда девор калинлиги 0,8 мм гача булган куймаларни юкори улчам аниклигида ва кичик сирт Fадир-будурлигида пресс-колип бушлотига аник ишлов берилганлиги ва ялтиратилганлиги хисобига тайёрланади. Босим остида куйиш усулининг камчиликлари: пресс-колип ва жихозлар нархининг юкорилиги; куйманинг габарит улчамлари ва OFирлигини чегараланганлиги; куймада детал мустахкамлигини камайтирадиган хаво FOвакларининг мавжуд булиши ва бошкалардир.

7-расм. Иссщ камерали преслайдиган машиналарда цуйма тайёрлаш жараёнининг схемаси

Марказдан кочирма усулида куйиш Марказдан кочирма усулида котишма айланувчи колипга куйилади; куйма шакли марказдан кочирма куч таъсирида хосил булади, натижада

юкори зичликдаги ва юкори механик хоссаларга эга булган куйма тайёрланади.

Марказдан кочирма усулда куймалар металл, кумли, кобик колипларда ва эрувчан моделли колипларда горизонтал ёки вертикал ук буйича айланадиган марказдан кочирма машиналарда тайёрланади.

Чуяндан сув кувурларини горизонтал ук буйича айланадиган машиналарда тайёрлашда (8-расм, а) изложница 2 таянч роликлар 3 га урнатилади ва кожух 6 билан беркитилади. Изложница 2 электродвигател 1 ёрдамида айланма харакатланади. Эритилган металл тарнов 3 оркали ковш 4 дан куйилади. Тарнов 3 чуянни куйиш жараёнида бир текис деворли куйма 5 олиш учун стрелкада курсатилган йуналиш буйича харакатланади. Кувурнинг тиргагини хосил килиш учун кумли ёки кобикли узак 8 фодаланилади. Куйилган чуян котгандан кейин трубани изложницадан олинади. Ушбу машиналарда втулка, халка ва шунга ухшашлар куймалар тайёрланади.

8-расм. Марказдан цочирма цуйиш усулида цуймалар тайёрлаш жараёнларининг схемалари

Вертикал ук буйича айланадиган колипли машиналарда куйма олишда (8-расм, б) эритилган металл электродвигател ёрдамида айланадиган шпиндел 1 га махкамланган колип 2 га ковш 4 дан куйилади. Эритилган металл марказдан кочма куч таъсирида изложницанинг ён деворларига сикилади. Колип металл котиб булгунича айланади.

Колипни айланишдан тухтатилганидан кейин куйма 3 чикариб олинади. Ушбу машиналарда баландлиги 500 мм дан катта булмаган диаметрли халкалар тайёрланади.

Ингичка деворли мураккаб булган ишчи Fилдиракларни вертикал ук буйича айланадиган машиналарда тайёрлаш схемаси (8 -расм, в) да курсатилган.

Марказдан кочирма усулда куйишнинг афзалликлари куйидагилардан иборат: трубанинг ички бушлотини узакдан фойдаланмасдан хосил килиш; куйиш тизимининг булмаслиги котишмани иктисод килиши; икки катламли заготовкани олиш имконининг мавжудлиги, бунга колипга турли хил котишмаларни (пулат ва чуян, чуян ва бронза ва бошкалар) кетма-кетликда куйиш оркали эришилади.

Узлуксиз куйиш

Узлуксиз куйиш жараёни куйидагича амалга оширилади (9-расм, а): металл кабул килгич 1 дан эритилган металл графитли насадка 2 оркали сув ёрдамида совитувчи кристализатор 3 га келади ва куйма 4 куринишида котади. Куйма 4 ни махсус мослама 5 тортади. Узун куймаларни керакли улчамда киркилади.

а) 5)

9-расм. Горизонтам уолатда узлуксиз цуйиш схемаси (а) ва цуйма намуналар (б)

Ушбу усул ёрдамида паралеллар х,осил килувчи куймалар чуян, мис, алюминий ва бошка котишмалардан тайёрланади. Ушбу усулда олинган куймалар йуналтирилган котиш шароити х,осил килинганлиги сабабли металлмас кушимчаларга, чукиш бушликларига эга булмайди.

Использованные источники:

1. Peter Beeley, "Foundry Technology", Butter Worth Heinemann, 2nd ed., 2001

2. R. Monroe, "Porosity in Castings", American Foundry Society, Paper 05 -245(04), 2005

3. Dr. R.L. Naro, "Porosity Defects in Iron Castings from Mould-Metal Interface Reactions" Paper (99-206) March 15, 1999 http://www.cn-steelpipe.net/stainless-steel-news/IC44D.html Casting Defects in Steels", Update 2008-7-21

4. Бекмирзаев Ш., Саидмахамадов Н., Убайдуллаев М. Теория и практика современной науки №6(1), август, 2016 г. стр 112-115.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.