Научная статья на тему 'ҲУДУДЛАРДА ИЧКИ ТУРИЗМНИНГ РИВОЖЛАНИШ ДАРАЖАСИНИ БАҲОЛАШ'

ҲУДУДЛАРДА ИЧКИ ТУРИЗМНИНГ РИВОЖЛАНИШ ДАРАЖАСИНИ БАҲОЛАШ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Т.М. Ахмедов, Б. Абдуллаев

Мамлакатимиз ҳудудларида ички туризмни ривожлантириш ва аҳолини туризмга қизиқишини ўрганиш мақсадида аҳоли орасида махсус сўров ўтказилди. Сўров натижаларига кўра, қуйидагилар аниқланди: Мазкур сўров 2023 йилнинг сентябрь ойида ташкил этилиб унда мамлакатимизнинг барча вилоятлари, Қорақалпоғистон Республикаси ва Тошкент шаҳридан жами 1282 нафар респондент иштирок этди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҲУДУДЛАРДА ИЧКИ ТУРИЗМНИНГ РИВОЖЛАНИШ ДАРАЖАСИНИ БАҲОЛАШ»

Т.М. АХМЕДОВ,

Макроиктисодий ва худудий тадкикотлар институти, директор уринбосари

и.ф.д., профессор Б. АБДУЛЛАЕВ, Макроиктисодий ва худудий тадкикотлар институти, лойиха рахбари

^УДУДЛАРДА ИЧКИ ТУРИЗМНИНГ РИВОЖЛАНИШДАРАЖАСИНИ

БА^ОЛАШ

https://d0i.0rg/l0.5281/1впойо.12159505

Мамлакатимиз худудларида ички туризмни ривожлантириш ва ахолини туризмга кизикишини урганиш максадида ахоли орасида махсус суров утказилди. Суров натижаларига кура, куйидагилар аникланди:

Мазкур суров 2023 йилнинг сентябрь ойида ташкил этилиб унда мамлакатимизнинг барча вилоятлари, Коракалпогистон Республикаси ва Тошкент шахридан жами 1282 нафар респондент иштирок этди.

Суровда иштирок этганларнинг 42%и йилига камида бир марта, 14,4 %и уч ойда камида бир марта ва 9%и ойида бир мартадан купрок мамлакатимиз ичида саёхатларга ёки дам олиш оромгохларига чикиб туришини билдирганлар. Бирок, саёхатга чикмайдиганлар, лекин саёхатга ёки дам олиш зоналарига чикиши режасида борлигини эътироф этганлар 34,7%ни ташкил этган.

Тадкикот натижаларига кура махаллий сайёхларнинг 22,6%и зиёрат туризми, 17,6%и тог курорт дам олишлари, 17,1%и оилавий туризм,11,5%и маданий маърифий жойларга боришни, 6,1%и экотуризм, 5,7%и рекреация хизматлари (санаторий-курортда дам олиш) ва 5,6%и куёшли пляжлар туризмига кизикишини билдирганлар. Рекреация муассасаларида дам олувчиларни асосан жойнинг тоза тог хавоси эканлиги, даволаниш имконияти мавжудлиги 35,9% билан узига жалб этишини билдирганлар. Шунингдек, оилавий дам олиш имконияти мавжудлиги (16,4%) хамда инсон соглигига ижобий таъсири (10,8%) билан узига жалб килади. Яна бир мухим жихати нарх-навонинг хамёнбоплиги (9,3%) билан ажралиб туради.

Республикамизнинг кайси худудларига саёхатга боргансиз саволига суровда иштирок этганларнинг 15,8%и Самаркандга, 11,6%и Тошкент шахрига, 10,6%и Тошкент вилоятига (1-2 кунлик дам олиш оромгохларига), 9,4%и Бухорога ва 5,9%и Хоразмга сайёхатларга ва дам олиш оромгохларига борганликларини эътироф этишган. Жиззах вилояти (7,2%), Кашкадарё

вилояти (7,6%) ва Фаргона вилояти (5,7%) оромгохлари ва санаторияларига хам дам олишганини билдирганлар (1-расм).

Тошкент шахри !__11

Хоразм вилояти |__06

Фаргона вилояти |__06

Тошкент вилояти )__11 ■ I

Сирдарё вилояти | _04

Сурхондарё вилояти | 05 |

Самарканд вилояти |__16 I

Наманган вилояти |_05 I

Навоий вилояти | 05

Кашкадарё вилояти | 08

Жиззах вилояти | 07

Бухоро вилояти | 09

Андижон вилояти | 05

Коракалпогистон... 03

1-расм. Мамлакатимиз худудларига саёхатни ташкил этилиши

(Суровнома натижалари, 2023 йил, сентябрь, %)

Суров натижасига кура респондентларнинг аксарият кисми (81,2%) саёхатгаёки дам олиш оромгохларига мустакил равишда оила аъзолари билан дам олишни амалга оширганлар. Бундан ташкари иш жойидан уюштирилган холда хам (15,5%) ва туроператорлар хизматлари ёрдамида (2,4%) хам дам олиш оромгохлари ва саёхатга чикишларини эътироф этганлар.

Суровда иштирок этганларнинг бандлик холати - уларнинг аксарият кисми (81,3%и) давлат ташкилотларида ва тадбиркорлик (6,9%и) фаолияти билан шугулланиши шунингдек, 6,5%и ишсиз ва 5,4%и нафакада хамда укувчи/талабаэканлиги кузатилди.

Тадкикотга кура респондентлар дам олиш масканларини танлашда асосан таниш-билишлар ва кариндошлар (53,1%) хамда ижтимоий тармоклар (26,6%) оркали фойдаланишларини эътироф этганлар. Бундан ташкари реклама буклетлари ва махсус сайтлар оркали (14,5%) хам хабардор булишлигини билдиришган. Саёхатчилар асосан узларининг шахсий автомашиналарида (56,8%) саёхатга, дам олиш оромгохларига чикишларини афзал куришларини билдиришган. Бундан ташкари саёхатга чикишда поезддан (17,3%) ва самолётдан (9,8%) фойдаланишларини курсатганлар. Респондентлар асосан саёхат ёки дам олиш зоналарига уз оиласи билан (65,7%) ва дустлар билан (21,3%) дам олишни афзал куришларини билдиришган. Саёхат мобайнида дам олувчиларнинг купчилик кисми мехмонхона хизматларидан фойдаланишни (55,0%) ва мехмон уйларида

(22,6%) туришни хамда хостел-киска муддатли турар жой билан таъминлайдиган уйлардан (15,4%) фойдаланишни хуш куришини билдирганлар. Шунингдек дам олишда чодирдан (5,6%) хам фойдаланганлар.

Суровда иштирок этганларнинг бир марталик Узбекистон худудига саёхатга ва дам олиш масканларига канча пул сарфлаши буйича куйидагилар маълум булди: 30,6% респондентлар саёхатга 1,5 млн. сумгача маблаг сарфлашини, 28,2% сайёхлар 1,5 млндан 3 млн. сумгача сарфлашини ва 14,4 %и эса 3 - 4 млн. сумгача маблаг харажат килишини билдиришган. 4 млн. сумдан ортик маблаг сарфлайдиганлар 9,2%ни ташкил этди. Респондентлардан (09.02.2021 йилдаги ПФ-6165-сон) саёхат килиш учун «оилавий саёхат таътили» дан [1] хамда Солик кумитаси томонидан йулга куйилган саёхат харажатлари хисобидан кайтариладиган кешбэк тизимидан (30.04.2022й. ПЦ-232-сон) фойдаланганлиги тугрисидаги саволларга купчилик иштирокчилар бу хакда эшитмаганлигини (56,2% мос равишда 54,1%) эътироф этганлар. Шунингдек «оилавий саёхат таътили» тизими ва туристларнинг саёхат харажатларини кайтариш тугрисидаги имкониятлардан хабардорлигини, лекин улардан фойдаланмаганлигини (29,0% ва 32,5%) билдиришган. Шу билан бирга суровда иштирок этган респондентлар бу имкониятлардан фойдаланганликларини (14,8% ва 13,3%) таъкидлаганлар. [2]

Бундан ташкари суров иштирокчилари узи ёки оила аъзоларининг ички туризм саёхатлари учун харажатлар суммаси жисмоний шахсларнинг даромадлари солигидан озод этилиши имтиёзларидан фойдаланганлиги тугрисидаги саволга куйидагича жавоб олинган. Ушбу имтиёзлар тугрисида 60,7% респондентлар хабардор эмаслигини, 28,1%и хабардор лекин улардан фойдаланмаганлигини билдиришган. Суров натижасига кура ушбу имтиёзлардан факат 11,2% иштирокчилар фойдаланганлиги маълум булди.

Суров натижаларига кура ички туризмни ривожлантиришни куллаб-кувватлаш механизмлари борасида респондентлар фикри урганилганда улар куйидагича эътироф этганлар: Шахарлараро саёхатлар учун имтиёзлар (овкатланиш, автотураргохлар учун чегирмалар ва хк.) такдим этиш (26,2%); арзон ва сифатли хизмат курсатишни таъминловчи жамоат транспортининг ички тармогини ривожлантириш (23,6%); Тошкент, Самарканд, Бухоро, Хива ва бошка йирик шахарларда туризм логистик марказларини (туристик гаражларни) ташкил этиш (15,9%); тогли ва тог олди туманларида туризм ва мухандислик инфратузилмасини (электр, газ, сув) ривожлантиришга эътибор каратиш (14,9%); туризм сохасидаги автобус ва микроавтобусларга хизмат курсатувчи логистика марказини ташкил этиш (11,6%) ва киска муддатли ва

кулай турар жойбилан таъминлайдиган уйларни куриш учун имтиёзли кредит ва субсидия ажратиш буйича чора-тадбирлар ишлаб чикишни (7,7%) ташкил этиш эканлигини билдирганлар.

Саёхатга чикиш учун уларга кандай шароитлар кераклиги саволига иштирокчилар куйидаги фикрларни билдирганлар: Саёхатлар учун чегирмалар

(45,6%) кулланилиши, саёхат учун кредитлар (15,0%) ажратилишини, махсус фестиваллар (14,2%) ташкил килинишини, парваришга мухтож кишилар учун махсус ижтимоий хизматлар (12,6%) ташкил килинишини хамда саёхатлар буйича телевизион курсатувлар (10,1%) ташкил этилишини билдирганлар.

Суровноманинг яна бир мухим жихати респондентлардан Узбекистон буйлаб саёхат килиш даврида куйида курсатилаётган хизматлар ва инфратузилма йуналишларидан коникиш даражасига бахо бериш суралган ва улардан куйидагича жавоблар олинган. Коникиш даражаси 4 - жуда яхши бахо деб курсатилган хизматлар ва инфратузилма сохаларига булар - Умумий овкатланиш жойларини топиш осон/кийинлиги 49,5%, Саёхат давомида сув таъминотидан ва электр энергия таъминотидан коникиш (43,1%, 39,5%), Мехмонхона топиш осонлиги (42,1%), Транспорт топиш осон/кийинлиги (рейс, чипта ва хк.) 36,9%, Саёхатга тааллукли тулик ва ишончли ахборот олишдан коникиш 37,5% кайд этишган. Бирок, мазкур курсатилаётган хизматлар ва инфратузилмалардан коникиш даражасига жуда ёмон бахо берганлар хам йук эмаслиги кузатилди. Булар жумласига: 1. Вилоятлараро автомобиль йуллари сифати (19,3%), 2. Мехмонхона нархлари (18,9%), 3.Саёхат давомида интернетга уланиш сифати (16,9%), 4.Транспорт харажатлари (16,8%), 5.Саёхат давомида интернетга уланиш сифати (16,9%), 6.Транспорт топиш осон/кийинлиги (рейс, чипта ва хк.) (14,3 %) эканлиги эътироф этилган (1-жадвал).

Тадкикотда ахолини ички туризмга булган талаби аникланди. Суровномага кура ички туризмга булга талаб асосан тарихий ёдгорлик мажмуалари мавжуд булган худудлар Самарканд вилояти (12,6%), Хоразм вилояти (16,5%), Бухоро вилояти (13,2%) да шаклланиши курсатилган (2-

Тошкент шахриХоразм

вилояти Фаргона вилояти 77

--09

Тошкент вилояти Сирдарё вилояти Сурхондарё вилояти Самарканд вилояти Нам;

вилояти Навоий вилояти Кашкадарё вилояти Жизза> вилояти Бухоро вилояти Андижон вилояти Крракалпогистон Республикаси

13

05

05

2-расм. Мамлакат худудларига саёхатга бориш режаси

(Суровнома натижалари, 2023 йил сентябрь, %)

Суровнома натижасида олинган маълумотлар ва аникланган муаммолар асосида куйидагилар таклиф этилади:

1. Ички туризм янада ривожланиши учун биринчи галда инфратузилмалар - йул, транспорт, интернет ва бошка тизимлар фаолияти талаб даражасида яхшиланиши лозим. Бундан ташкари, ахоли талаби ошган пайтида нархлар кескин ошишига йул куймаслик учун доимий равишда танлов имконияти кенг булиши лозим. Яна бир жихат, туристлар бир ташриф буюрган жойига яна кайтакеладиган даражада сервисни ташкил этиш.

2. Ички туризмни ривожлантириш, шу жумладан ижтимоий туризмни ривожлантириш доирасида болалар, ёшлар, кексалар шунингдек, ногиронлиги булган шахслар ва ахолининг кам таъминланган катламлари учун туризм хамда экскурсияларни ташкил этиш учун зарур шарт-шароитлар яратиш.

3. Барча корхона ва ташкилотлар ходимларини ички туризмга жалб килиш буйича тегишли конун ости хужжатларини ишлаб чикиш зарур, бу оркали иш берувчи ташкилотлар ходимлари дам олишига мажбурий кумак беради.

4. Богча ва мактаб укувчилари учун туристик саёхатларни ва оромгохлар сонини купайтириш.

5. Кадимий обидаларни асраш, уз вактида реконструкция килиш хамда обидалар ва диккатга сазовор жойлар хакида фотобуклетлар чоп этиш ва фотобаннерларни купрок автомобиллар йулларига урнатиш.

6. Худудларда дала ховлилар (дачалар) нархлари ва тогли худудлардаги дамолиш масканлари нархларини назорат килиш.

7. Узбек миллий овкатларини енгил турларини кенгайтириш, вегетариан ва аллерголиклар учун махсус овкатли ошхоналарни

ташкиллаштириш.

8. Хоразм - Тошкент йуналиши буйича тезюрар поездни тезрок ишга тушириш. Ички туризмни ривожлантириш учун магистрал йуллардаги овкатланиш шахобчалари худудида электромобиллар учун кувватлаш шахобчалари куриш.

9. Худудларнинг имкониятлари (локация,ихтисослиги) дан келиб чикиб, туристик объектларни барпо этиш буйича лойихалар танловини ташкил этиш.

10. Шахарлар орасида тухтаб дам оладиган авто тураргох ва савдо комплексларини хамда умумий овкатланиш шахобчалари мажмуасини барпо килиш.

Мамлакат ва худудлар кесимида ички туризмни тула акс эттирадиган расмий статистика маълумотларини шакллантириш.

Адабиётлар руйхати

1. Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони "Узбекистон Республикасида ички ва зиёрат туризмини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида" 09.02.2021 йилдаги ПФ-6165-сон.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг карори. "Ички туризм хизматларини диверсификация килишга оид кушимча чора-тадбирлар тугрисида" 30.04.2022 йилдаги ПК-232-сон.

2023 йил сентябрь ойида утказилган "Худудларда ички туризмни ривожланиш даражасини бахолаш" мавзусидаги суровнома натижалари.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.