Научная статья на тему 'ЖИЗЗАХ ВИЛОЯТИДА ЭКОТУРИЗНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ЖИЗЗАХ ВИЛОЯТИДА ЭКОТУРИЗНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
47
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЭКСПОРТ / ИНВЕСТИЦИЯ / ТУРИЗМ / ЭКОТУРИСТИК МАРШРУТ / ЭКОТУРИЗМ / ЭКОЛОГИК / ТУРИСТИК РЕСУРС / қИЗИЛ КИТОБ / ЛАНШАФТ / ЭСТЕТИКА / РЕКРЕАЦИН РЕСУРС / ФЛОРА / ФАУНА / қУРИқХОНА / МИЛЛИЙ БОғ

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Холматов Б.Т., Караев Г.Р., Турсунов Б.А.

Мақолада Жиззах вилоятида экотуризмни ривожлантириш учун жуда кўп табиат ресусрлари, табиат ёдгорликлари ва мажмуаларини мавжудлигини инобатга олиб вилоятда экологик туризмни ривожлантириш учун барча имкониятларига эга эканлиги ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по прочим социальным наукам , автор научной работы — Холматов Б.Т., Караев Г.Р., Турсунов Б.А.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖИЗЗАХ ВИЛОЯТИДА ЭКОТУРИЗНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

Ученый XXI века • 2016 • № 3-3 (16) Экономические науки

УДК 330

ЖИЗЗАХ ВИЛОЯТИДА ЭКОТУРИЗНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИЦБОЛЛАРИ

Б.Т. Холматов1, Г.Р. Караев2, Б.А. Турсунов 3

Аннотация

Маколада Жиззах вилоятида экотуризмни ривожлантириш учун жуда куп табиат ресусрлари, табиат ёдгорликлари ва мажмуаларини мавжудлигини инобатга олиб вилоятда экологик туризмни ривожлантириш учун барча имкониятларига эга эканлиги ёритилган.

Калит сузлар: экспорт, инвестиция, туризм, экотуристик маршрут, экотуризм, экологик, туристик ресурс, кизил китоб, ланшафт, эстетика, рекреацин ресурс, флора, фауна, курикхона, миллий бог.

XXI аср бусагасида экологик хавфсизлик, инсон билан табиат муносабтлрини тугри йулга солиш муаммоларини хар качонгидан хам долзарб масала булиб турибди. Зеро бу масаланинг ечилиши барча халкларнинг манфаатларига дахлдордир, жахон цивилизациясининг келажаги куп жихатдан шунга богликдир.

И.А. Каримов

(ЮНЕСКО Ижроя кенгаши 155-сессиясининг якунловчи мажлиси 1998-йил 6-ноябр)

Туризм жахон микёсида тез суръатлар билан ривожланиб бораётган тармоклардан биридир. Х,озирда у жахон ялпи махсулотининг ва истеъмол савдосининг ундан бир кисмини, дунё экспортининг 8 фоизини, савдо хизматининг 30 фоизини, халкаро инвестицияларнинг 11 фоиздан ортигини, ишлаб чикаришда эса хар саккизтадан бир ишчи уринни таъминламокда.

Туризмнинг экологик йуналиши аввалам бор амалий ишлардан бошланган. 1972 йилдан бошлаб Скандинавия мамлакатлари фукароларига китларни томоша килиш ва урганиш оркали йигилган маблагни уларни мухофаза килиш учун сарфлашдан бошланган. Кейинчалик бундай экотуристик маршрутлар Европанинг бошка мамлакатлари, Осиё, Шимолий Америка давлатларига ёйилган. Лекин туризмнинг ушбу турининг йулга куйилиши ХХ асрнинг охири ва XXI асрнинг бошларига тугри келди, холос.

Экотуризм уз мазмун ва мохиятига кура шахсларнинг тургун яшаб турган жойларидан маълум бир максадларни (тугрироги экологик) кузлаган холда узга табиий объектга (жой ва маконга) килган саёхатлари.

Кишиларнинг тирик организмлар (жумладан инсонлар) яшайдиган мухитга саёхат килишлари яъни шхсларнинг доимий яшаш жойларидан дам олиш, спорт билан шугулланиш, согломлаштириш, маърифий-маънавий (умумтарбиявий) ишларни амалга ошириш ёки бошка максадларни кузлаган холда атроф табиатга ёки муайян табиий обектларга экологик максадлардаги саёхатдир.

Узбекистан узининг туристик ресурслар потенсиали буйича дунё буйича юкори уринларни эгаллайдиган 10-15 мамлакатлар ичидан урин олган. Республика худудида турли даврларда вужудга келган турт мингдан ортик

1Холматов Бобир Ташпулатович - старший преподаватель Джизакского политехнического института, Узбекистан.

2Караев Гулом Рустамович - ассистент Джизакского политехнического института, Узбекистан.

ъТурсунов Бигзод Акбарович - студент факультета Автотранспорта Джизакского политехнического института, Узбекистан.

архитектура, тарихий ва табиий ёдгорликлар мавжуд. Экологик туризмни ривожлантириш учун Узбекистонда куп омиллар мавжуд булиб, улар: табиий ландшафтларнинг турли-туманлиги хамда эстетик завк бериши; рекреацион ресурсларга бойлиги; халкаро ва Узбекистан Кизил китобига киритилган камёб турдаги флора ва фауна дунёси, хамда реликт ва эндемик турларнинг микдор жихатидан куплиги; алохида мухофаза этиладиган худудларларнинг мавжудлиги; табиий ва тарихий ёдгорликларнинг мавжудлиги; географик урнининг кулайлигидир.

Бугунги кунда мухофаза остига олинган табиий худудлар экологик туризмнинг асосий бугини хисобланади. Кейинги йилларда кабул килинган конун хужжатлари курикхоналарнинг мухофаза этиладиган худудларида ва унга туташ худудларида экологик туризм, янги миллий табиий боглар яратишга кенг имкон яратадики, бу давлатнинг атроф-мухитни мухофаза килиш, усимлик ва хайвонот дунёсини саклаб колишга каратилаётган эътиборидан далолатдир.

Жиззах вилоят туризмининг кучли томонлари: вилоятдаги табиий манзилларда экологик тоза ва табиатга ута якин дам олиш турини ташкил этиш имконияти мавжуд булиб, бунинг бугунги куннинг долзарб масалаларидан хисобланади. Инсон организмини согломлаштриирш хусусиятига эга жойларнинг куп эканлиги. Биологик, экологик, тарихий-маданий томондан яхши урганилган Миллий табиий халк богининг мавжудлиги Халк боги ва давлат курикхоналарининг худудида узига хос табиий, тарихий ва маданий туристик манзилларнинг мавжудлиги. Махаллий ва худудий рахбарлар томонидан туризмнинг куллаб-кувваталанаётганлиги ахолининг туризм сохаси келажагига ишончи борлигидан далолат беради.

Шунингдек, заиф томонлари: Юкори квалификацияга эга персоналнинг йуклиги, туризм йуналишида кенг микиёсда фаолият юритувчи менежменларнинг етарли эмаслиги Туристларни кабул килишда фаоллик хозирча заиф булиб, бунга сабаб махаллий ахолининг бошлангич мабаглари йуклиги, шунингдек, уларда туризм сохасида билим ва куникмаларнинг етишмаслиги, вилоят туманларида, алохида курикланадиган табиий худуд ходимлари орасида туристларни кабул килиш ва уларга сервис хизмати курсатишда алохида малакали кадрлар етишмаслиги, шунингдек, бу борада ташкилий ишлар хам яхши йулга куйилмаганлиги, махаллий ахоли ва миллий бог ходимлари, хамда туризмни ривожлантириувчи органлар уртасида узаро алока ва куллаб кувватлаш механизми шаклланмаганлиги туризм сохасини охсашига сабаб булмокда.

Имкониятлар: Инфраструктурани шакиллантириш учун маъсул, барча жавобгарликни зиммасига олувчи ташкилотни шакиллантириш мумкинлиги. Туризимга мутахасислик нуктаи назардан ёндашувчи органнинг шаклланаётганлиги. Мехмондустлик ва ташриф буюрувчиларга юкори малакали хизмат курсатиш имкониятининг мавжудлиги. Махаллий ахолининг рахбарият ва туристик маъсуллар билан биргаликда ишлаши.

Махаллий ахоли ва алохида курикланадиган табиий худудлар ходимларининг туристларга хизмат курсатиш юзасидан кам даражада булсада билим ва куникмага эга эканлиги хамда тула урганишга харакат килинаётганлиги.

Хавфлар: Шу пайтгача аник туристик маршрутлар йуклиги ва мавжудларининг хам жуда кам реклама килинаётганлиги. Туристик йуналишда давлат туловларининг камайган микдорда туланиши ва бошка имкониятнинг борлигига карамасдан жойлардаги тадбиркорларнинг ушбу сохага кам эътибор килиши. Худуднинг иклими табиий узгаришларга кучли боглик эканлиги. Вилоятда мавжуд миллий бог ва курикхона ходимларининг туризм йуналишида ташриф буюрувчиларни бошкарувини тулалигича уз зиммасига олмаганлиги. Натижада туристлар ва келиб-кетувчиларнинг эстетик, экологик саводхонлигининг етишмасилиги окибатида атроф мухитнинг кучли ифлосланиши, махаллий ахоли хаётига ва соглигига хавф солувчи холатларнинг руй бериши (ёнгин чикиши, сувнинг ифлосланиши, чикиндилар ва х.к....) Миллий бог ва курикхоналар худудига чет эллик туристлар учун саёхатларни

Ученый XXI века • 2016 • № 3-3 (16)

ташкил этишда ортикча расмиятчиликларнинг мавжудлиги. Ички ва ташки туризм ривожланишида чекловлар мавжуд булиб унга билими ва малаканинг етишмаслиги, туризмга бир томонлама ёндашув, эсдалик совгалар, фолклор ва бошка кунгил очар машгулротларни ташкил этилишидаги хатти-харакатларнинг етарли эмаслиги.

Таклифлар:Туризмни ривожлантириш мумкин булган худудларда Вилоят саёхат бошкармаси булимларини ташкил этиш керак. Вилоят туманларидаги сайёхлик булимларига ривожланган мамлакатларнинг туризм буйича волонтёрларини таклиф этиш лозим; вилоят сайёхлик булими ва алохида курикланадиган худудлари ходимларининг туризм йуналишида ривожланган мамлакталарга малака оширишга боришларини ташкил этиш максадга мувофик. Вилоят туризмининг моддий базасини яратиш ва туристик манзилларни реконструксия килиш, турмаршрутларни ишлаб чикиш ва реклама килиш учун етарли маблаг жамгариш максадида Вилоятдаги мавжуд корхона ва ташкилотлар касаба уюшмалари маблагининг 30 фоиздан 50 фоизгача булган жамгармаларини ходимларни саёхатга юборишларига сарфланишини мажбурий ихтиёрий шаклда ташкил этишини уюштириш лозим. Вилоятда мавжуд археологик ва табиий ёдгорликларни реконструксия килиш ва саклашга багишлаб турли тадбир ва махсус спорт мусобакалари уюштириш керак. Вилоятда мавжуд хунармандлар уюшмаси, фолклор жамоалари, музейлар ва ошхоналар билан бирга туризмнинг турли мавсумига багишлаб туризм ярмаракаларини ташкил этилиши лозим.

Жиззах вилояти узининг бой табиат ресусрлари (17 та), табиат ёдгорликлари (312 та) ва мажмуаларини (18 та) инботга олган тарзда туризмнинг барча турлари айникса, экологик туризмни ривожлантириш учун барча имкониятларига эга. Лекин, ушбу максадга эришиш учун экотуристик фан, таълим, бизнес, хизмат курсатиш ва сервис имкониятларини кенгайтиришга оид тактик ва стратегик дастур ва режаларни ишлаб чикиш хамда уларни амалиётга тадбик килиш механизмини яратиш лозим.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Назарова К., Камилова Ф. Узбекистонда туризм имкониятларини кенгайтириш. // Узбекистан иктисодий ахборотномаси, - Тошкент, 2000. - №9. - 48-49 б.

2. Нигматов А.. Шомуратова Н. Экологик туризм - янги фан сохаси // ж.Экология хабарномаси,2003. 6-сон. 14 - 17-б.

3. Норчаев А.Н. ^утлимуротов Ф.С. Халкаро бозорда миллий туризм. // Узбекистон иктисодий ахборотномаси. - Тошкент, 2001. - №2.-52-53 б.

4. Шомуратова Н.Т. Экотуризмнинг ривожланиш боскичлари // Халкаро илмий -амалий конференция.-Андижон 2007 96-б.

© Б.Т. Холматов, Г.Р. Караев, Б.А. Турсунов, 2016

УДК 330

РАЗВИТИЯ ЭКОТУРИЗМА В ДЖИЗАКСОЙ ОБЛАСТИ Б.Т. Холматов, Г.Р. Караев, Б.А. Турсунов

Аннотация. Территория современного Узбекистана является одним из древнейших очагов мировой цивилизации, которая обладает самым огромным туристическим потенциалом среди стран Центральной Азии. Территория Джизакской области представляет собой зелёную область, богатую представителями пернатого мира. На территории Джизакской области расположено красивейшие ландшафты, природных памятники, самобытная культура, искреннее гостеприимство - все это не может не привлекать туристов. Помимо уникальной природы обладает богатыми рекреационными ресурсами. Национальный парк идеально подходит для экотуризма, ведь не зря Заминские горы являются кандидатом в Список природных объектов всемирного наследия ЮНЕСКО.

Ключевые слова: экспорт, инвестиция, туризм, экотуристический маршрут, экотуризм, экологический, туристичекий ресурс, красная книга,ланшафт, эстетика, рекреационый ресурс, флора, фауна, заповедник, национальный парк.

© Б.Т. Холматов, Г.Р. Караев, Б.А. Турсунов, 2016

UDC330

DEVELOPMENT OF ECOTOURISM IN THE JIZZAKH REGION

B.T. Holmatov, G.R. Karaev, B.A. Tursunov

Abstract. The territory of modern Uzbekistan is one of the oldest centers of world civilization, which has the huge tourism potential among the countries of Central Asia. The territory of the Jizzakh region is a green region rich representatives of the feathered world. On the territory of Jizzakh region are beautiful landscapes, natural monuments, unique culture, genuine hospitality - all this can not fail to attract tourists. In addition to the unique nature has abundant recreational resources. National Park is ideal for eco-tourism, it is no wonder Zaamin mountains are the candidates in the list of Natural World Heritage Site.

Keywords: exports, investment, tourism, ecotourism routes, ecotourism, environmental, resource of tourist, red book, lanshaft, aesthetics, recreational resources, flora, fauna, nature reserve, national park.

© B.T. Holmatov, G.R. Karaev, B.A. Tursunov, 2016

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.