Научная статья на тему 'ҲУҚУҚИЙ МАДАНИЯТ ЙЎЛИДА'

ҲУҚУҚИЙ МАДАНИЯТ ЙЎЛИДА Текст научной статьи по специальности «Социологические науки»

CC BY
72
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жамият / маданият / қонун устиворлиги / ҳуқуқий маданият / инсон ҳуқуқ ва эркинликлари.

Аннотация научной статьи по социологическим наукам, автор научной работы — Исроилов Махамаджон Исмоилович, Исроилова Санобархон Мамеджановна

Ўзбекистонда фуқаролик жамиятини ривожлантириш ислоҳотлари жараёнида жаҳондаги турли мамлакатларда шу каби жамият асосларининг яратилиш тажрибаси, бу соҳадаги ислоҳотларнинг иқтисодий, ижтимоий-сиёсий ва ҳуқуқий асосларининг шакллантирилиши, уларга доир назарий ишланмаларни ўрганиш муҳим аҳамият касб этади. Чунки, фуқаролик жамиятининг бу инсоният учун муҳим бўлган ижобий жиҳатлари (тамойиллари ва ва яшаш муҳити) ўтиш даврини ўз бошидан кечираётган мамлакатларда инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш ва ҳуқуқий давлат сари ривожланиш сари интилишига доир ислоҳотларида муҳим тажриба сифатида намоён бўлади. Мақолада фуқароларда ҳуқуқий маданиятни шакллантириш асослари тадқиқ этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҲУҚУҚИЙ МАДАНИЯТ ЙЎЛИДА»

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

ХУКУКИЙ МАДАНИЯТ ЙУЛИДА

Исроилов Махамаджон Исмоилович

кафедра мудири, Фаргона давлат университети, Исроилова Санобархон Мамеджановна

укитувчи, Фаргона политехника институти

АННОТАЦИЯ

Узбекистонда фукаролик жамиятини ривожлантириш ислохотлари жараёнида жахондаги турли мамлакатларда шу каби жамият асосларининг яратилиш тажрибаси, бу сохадаги ислохотларнинг иктисодий, ижтимоий-сиёсий ва хукукий асосларининг шакллантирилиши, уларга доир назарий ишланмаларни урганиш мухим ахамият касб этади. Чунки, фукаролик жамиятининг бу инсоният учун мухим булган ижобий жихатлари (тамойиллари ва ва яшаш мухити) утиш даврини уз бошидан кечираётган мамлакатларда инсон хукук ва эркинликларини таъминлаш ва хукукий давлат сари ривожланиш сари интилишига доир ислохотларида мухим тажриба сифатида намоён булади.

Маколада фукароларда хукукий маданиятни шакллантириш асослари тадкик этилган.

Калит сузлар: жамият, маданият, конун устиворлиги, хукукий маданият, инсон хукук ва эркинликлари.

Хрзирги даврга келиб дунёдаги ривожланган мамлакатларда фукаролик жамиятининг курилганлиги, мазкур жамият сиёсий институти сифатида хукукий давлат бунёд этилганлиги, бу каби жамият ва давлатлар мухитида инсон ва унинг фаолияти учун эркинлик яратилиши, инсон хукукларини химоялашнинг микёси нихоятда кенг эканлиги каби омиллар демократия куриш йулидан кетаётган давлатларни кизиктимокда. Шунинг учун хам утиш даврида яшаётган мамлакатлар сиёсий элитаси фукаролик жамиятини нафакат ижтимоий модель сифатида, балки уни таълим тизимига жорий этиш асносида ёш авлодни шакллантириш омили сифатида хам эътироф этмокда.

Фукаролик жамиятини шаклланиши учун унинг асослари (иктисодий, ижтимоий-сиёсий, хукукий, маънавий) яратилиши лозим. Демак, фукаролик жамиятининг хукукий асоси яратилса жамиятда хукукий маданият шаклланади.

Хукукий онг ва хукукий маданиятни юксалтириш жамиятнинг мухим вазифасидир!

Мамлакатимизда кенг куламда олиб борилаётган демократик ислохотларнинг самараси уларок, бугунги кунга келиб хаётимизда хукукий

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. маданиятнинг урни ва ахамияти тобора ортиб бораётганини хаммамиз куриб-билиб турибмиз. Айнан хукукий маданият фукароларнинг сиёсий ва ижтимоий фаоллигини оширишда, уларнинг хохиш-иродаси ва фикрини ифодалашда, марказда ва жойларда давлат хокимияти органларини шакллантиришда мухим таъсир утказувчи омилга айланмокда.

Зеро, давлат бошкарувини янгилаш, демократик ислохотларни чукурлаштириш, мамлакатни модернизация килиш жараёнини фукароларнинг хукукий маданиятисиз тасаввур этиб булмайди.

Инсон зоти дунёга келибдики, хамиша эмин, эркин ва озод хаёт кечиришга интилиб келган. Унинг эркинлиги, хак-хукукига дахл килинганда унга карши курашиб уз максадига эришиш йулида хатто жонини хам фидо килган. Зеро, хар бир инсон уз эрки, хак-хукуки уз кулида булсагина уз такдирини узи белгилашига, авлодлари учун муносиб келажак барпо этишга имконият топа олади. Узбекистон Республикаси Президентининг "Хукукий тарбияни яхшилаш, ахолининг хукукий маданият даражасини юксалтириш, чукур билимли ва юксак маънавиятли хукукшунос, кадрларни тайёрлаш тизимини такомиллаштириш, жамоатчилик фикрини урганиш ишини яхшилаш хакида"ги фармонида хукукий тарбияни яхшилаш ва уни юкори погоналарга кутариш Давлат сиёсатининг асосий йуналишларидан бири экани таъкидланган.

Дархакикат, янги Узбекистонни яратиш ва унда демократик хукукий жамиятни барпо этишда хукукий маданиятни шаклллантиришнинг ахамияти бекиёс булиб, унда хукукий таълим-тарбия адолатли, инсонпарвар, хакчил хукукий давлатнинг пойдеворини таъминлайди. Хукукий тарбия кадимдан бой тарихга эга. Абу Наср Фаробий узининг "Афлотун конунларининг мохияти" асарида конунларни жорий этиш масаласини махсус ёритади.Аллома Афлотуннинг "Энг мушкул иш-конун жорий килиш" деган фикрини алохида кайд этади. Уни жорий килиш биринчи навбатда Сохиби конунга боглик, дейди.

Абу Наср Фаробий Афлотуннинг Сохиби конун биринчидан, конунларни жорий кила олиш, иккинчидан, фармон беришни билиш зарур деган фикрига алохида тухталади. Агар Сохиби конун узи буюрган нарсани жорий эта олмаса, агар бошкалар буйсунган нарсага узи амал килмаса, у холда курсатмалари кучга эга булмайди, унинг сузлари эса кул остидагиларга таъсир этмайди. Конун кафолати;

- Ватан равнакини;

- Давлат мустакиллигини;

- халкнинг жипслигини;

- узаро хамжихатликни;

- дустликни таъминлашга;

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

шарт-шароитлар яратади албатта. Шунингдек, Конститутция асрлар

мобайнида тажрибада синалган адолат ва хакикат наъмуналарига таянади. Гап бу ерда демократик хукукий давлат куриш ва хукукий таълим-тарбий тугрисида бораётган экан, бу хар бир укувчи ва талабани хукукий маданиятли шахсларга айлантиришни такозо этади. Шу сабабли хукукий таълим-тарбия тизимини янада такомиллаштириш -жамиятда хукукий маданиятни юксалтириш миллий дастурнинг энг биринчи, асосий вазифаларидан бири этиб белгиланади.

Биринчи Президентимиз Ислом Абдуганиевич Каримовнинг "Узбекистон -келажаги буюк давлат" асарида фукаролар бурчлари, уларнинг жамиятда тутган урни, хак-хукуклари, шахснинг ва унинг мол-мулки химояланиши тугрисида дастурий фикрлар мавжуд.Улар тахлил килиниб, шархланиб, укувчи-ёшлар, талабалр дунёкарашига мослаб фойдаланилса, жуда катта тарбиявий самара беради. Бу халкимиз маънавиятини ривожлантириши ва юкори даражага кутариши билан бевосита богликдир.

Тарихдан маълумки, кайси мамлакатда кабул килинган конун-коидаларга хамма баробар окилона амал килса, уша ерда давлат мустахкам булиб, эл-юрт фаровонлиги ошади. Бунга эришиш учун хар бир фукарода хукукий маданият ва билим шаклланган булмоги керак.

Хукукий маданиятнинг юксак даражасига инсон хукуклари ва эркинликларининг Конститутциявий ва конунларнинг устунлиги, демократияга асосланганлиги, ижтимоий адолат, хукукий ахборотларнинг хамма учун очиклиги, хукукий таълим ва тарбиянинг бирлиги хамда уларга илмий-амалий ёндашув каби тамойилларга изчил амал килингандагина эришилади.

Хулоса

Укувчиларни мактаб ёшиданок уз хак-хукукларини танишини талаб килишга ва айни чогда уз бурчини адо этишга ургатиб, келажакда онгли равишда ватанпарвар ва лаёкатли баркамол этиб тарбиялашнинг мухим шартларидан биридир. Бугунги бозор муносабатлари шароитида хукукий таълим-тарбиянинг энг янги шакл ва усулларидан фойдаланиш давр талабидир.

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР:

1. И.А.Каримов. Узбекистан - келажаги буюк давлат. Тошкент, 1998 й.

2. А.Зуннунов. Педагогика тарихи. Тошкент, 2000 й.

3. О.Мусурмонова. Маънавий кадриятлар ва ёшлар тарбияси. Тошкент, 1996

й.

4. Б.Зиёмухдммадов. Педагогика. Укув кулланма. Тошкент, 2006 й.

5. Каримов, У., & Каримова, Г. (2018). ГЕОПОЛИТИЧЕСКАЯ КОНКУРЕНЦИЯ В ИНФОРМАЦИОННОМ ПРОСТРАНСТВЕ. In Перспективные информационные технологии (ПИТ 2018) (pp. 1368-1372).

6. Каримов, У., Хакимова, Д., & Тулкинов, З. (2018). ЗАДАЧИ ПОСТРОЕНИЯ ГРАЖДАНСКОГО ОБЩЕСТВА. Теория и практика современной науки, (10), 193-195.

7. Karimov, U. U. (2021). Scientific and Theoretical Foundations of the Formation of the Social Environment in the Family. Oriental Journal of Social Sciences, 37-40.

8. Umaralievich, K. U. SPIRITUAL EDUCATION OF STUDENTS OF PEDAGOGICAL UNIVERSITIES ON THE BASIS OF CULTURAL AND HUMANISTIC APPROACH.

9. Rayimov, A. A., & Karimova, G. Y. (2021). Social Aspects Of The Formation Of Social Activity In Youth. Oriental Journal of Social Sciences, 29-32.

10. Usmanov, N., Ganiev, B. S., & Karimova, G. Y. (2021). The Philosophical Basis For The Formation Of Spiritual Maturity Among Young People. Oriental Journal of Social Sciences, 33-37.

11. Рафикова, Д. К., & Каримова, Г. Й. (2020). ЁШЛАРНИ ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШДА ^АДРИЯТЛАРНИНГ АХАМИЯТИ. ПЕРЕКРЁСТОК КУЛЬТУРЫ,, 2(1).

12. Каримов, У. К. Г. К. ИЛМ-ФАН ВА ТАЪЛИМ СОХАСИДАГИ АХБОРОТЛАШУВ.

13. Абдумаликов, А. А. (2020). VIOLATION OF CONTRADICTIOONS BETWEEN SOCIETY AND NATURE AS A GLOBAL CIVILIZATION. Scientific Bulletin of Namangan State University, 2(4), 218-224.

14. Абдумаликов, А. А. (2019). HUMAN AND NATURAL HARMONY IN THE HISTORICAL PROCESS. Scientific Bulletin of Namangan State University, 7(5), 205-209.

15. Ismoilovich, I. M. (2021, July). ISSUES OF TRANSFORMATION OF EDUCATIONAL EXPERIENCE OF DEVELOPED COUNTRIES. In Euro-Asia Conferences (pp. 227-239).

16. Yuldashev, I. A. (2020). Pedagogical Bases Of Formation Of Social Activity In Pedagogical Sciences. Теория и практика современной науки, (5), 67-69.

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

17. Yuldashev, I., & Toshboltaeva, N. I. (2020). Analysis Of Personality Traits In Athlete Activities. In Психологическое здоровье населения как важный фактор обеспечения процветания общества (pp. 72-74).

18. Yuldashov, I., & Goynazarov, G. (2021). A need to improve the institutional system for increasing the social activity of young people at the stage of development. Интернаука, (12-3), 18-19.

19. Yuldashov, I., Parpiev, O., Makhmutaliev, A., Tukhtanazarov, I., & Umaralievich, K. U. (2021). Pedagogical bases of formation of physical culture and social culture in Youth. Asian Journal of Multidimensional Research, 10(11), 54-58.

20. Юлдашев, И. А. (2020). СОТРУДНИЧЕСТВО МАХАЛЛИ И КЕНГАША СХОДА СЕЛЬСКИХ ГРАЖДАН, ШКОЛЫ, СЕМЬИ В ПРОЦЕССЕ ФОРМИРОВАНИЯ У ПОДРОСТКОВ СОЦИАЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ. Редакцгйна колеггя: АА Сбруева-доктор педагоггчних наук, професор (вгдповгдальнийредактор), 139.

21. Yuldashov, I., Umaralievich, K. U., Goynazarov, G., & Abdurakhmonov, S. (2021). Innovative development strategy in the field of sports and the basics of its organization. Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities, 11(11), 48-53.

22. Ismoilovich, I. M. (2021). THE SOCIETY IS AT A NEW STAGE OF DEVELOPMENT PRIORITY IN EDUCATION SYSTEM REFORM FUNCTIONS.

23. Абдумаликов, А. А. (2017). ФОРМИРОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННОЙ КУЛЬТУРЫ МОЛОДЕЖИ. Theoretical & Applied Science, (11), 277-280.

24. Teshaboev, M. M. (2019). TASKS OF ETHICAL CULTURE IN THE ETHICS OF ARISTOTLE. Scientific Bulletin of Namangan State University, 1(5), 197-204.

25. Nurbek, A. (2021). Management Psychology Leader and Its Characteristics. Ижтимоий Фанларда Инновация онлайн илмий журнали, 1(1), 13-16.

26. Sodirzoda, M. M. (2021). Ways to cultivate the creative thinking of beginners in the classroom through information and communication technologies. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(5), 955-958.

27. Sodirzoda, M. M. (2021). Techniques of using folk proverbs in the cultivation of oral speech of primary school students. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(10), 481-484.

28. Shavkatovna, S. R. (2021). Methodological Support for The Development of Primary School Students' Creative Activities. Texas Journal of Multidisciplinary Studies, 2, 121-123.

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

29. Kipchakova, Y. X., & Kodirova, G. A. (2020). INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN MODERN EDUCATION. Теория и практика современной науки, (5), 29-31.

30. Jаbbоrоvа, M. (2021). THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN THE SOCIAL DEVELOPMENT OF SOCIETY. Экономика и социум, (6-1), 129-132.

32. Юлдашева, Д. М., Аскарова, Д., & Зохддова, М. (2021). Узбек болалар нуткига доир матнларда лакуна. Academic research in educational sciences, 2(2).

33. Тешабаев, М. М. (2011). Формирование основ нравственной культуры личности в образовательном процессе и гуманистическое мировоззрение. Credo new, (1), 19-19.

34. Saloydinov, S. Q. (2021). Creation of feasibility studies to reduce energy costs in ginneries. "Экономика и социум", 9(88), 147-149.

35. Салойдинов, C. К. (2021). Образовательные кредиты в Узбекистане. "Экономика и социум", 12(91), 470-472.

36. Салойдинов, C. К. (2021). Спрос на рынке дифференцированных продуктов. "Экономика и социум", 12(91), 473-476.

37. Салойдинов, С. К. (2022). С паровой турбиной 471 МВт на Талимарджанской ТЭЦ расчет электрических режимов при максимальной зимней нагрузке. "Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)", Special issue, 116-121.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.