Научная статья на тему 'ТУРЛИ ЗОТ ВА ЗОТДОРЛИКДАГИ ҚЎЗИЛАРНИНГ БИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ'

ТУРЛИ ЗОТ ВА ЗОТДОРЛИКДАГИ ҚЎЗИЛАРНИНГ БИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Зот / селекция / дурагай / қўй / қўзи / қўчқор / меринос / сурув / гўшт / жун.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Акназаров Дониёр Қаррибаевич

Мақолада тажриба гуруҳларидаги қўзилар қонининг морфологик таркиби ва клиник кўрсаткичлари бўйича маълумотлар келтирилган. Бунда қўзилар қони зардобидаги эритроцитлар, лейкоцитлар, гемоглабин ва гемотократ даражаси ҳамда тана ҳарорати, бир дақиқада юрак уриши, нафас олиши физиологик меъёр талаблари даражадасида бўлганлиги аниқланди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТУРЛИ ЗОТ ВА ЗОТДОРЛИКДАГИ ҚЎЗИЛАРНИНГ БИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

ТУРЛИ ЗОТ ВА ЗОТДОРЛИКДАГИ ЦУЗИЛАРНИНГ БИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

Акназаров Дониёр ^аррибаевич

докторант ЧПИТИ https://doi.org/10.5281/zenodo.13847962

Аннотация. Мацолада тажриба гурууларидаги цузилар цонининг морфологик таркиби ва клиник курсаткичлари буйича маълумотлар келтирилган. Бунда цузилар цони зардобидаги эритроцитлар, лейкоцитлар, гемоглабин ва гемотократ даражаси уамда тана уарорати, бир дацицада юрак уриши, нафас олиши физиологик меъёр талаблари даражадасида булганлиги аницланди.

Калит сузлар. Зот, селекция, дурагай, цуй, цузи, цучцор, меринос, сурув, гушт, жун.

Аннотация. В статье приведены данные о морфологическом составе и клинических показателях крови баранов в опытных группах. При этом было установлено, что содержание эритроцитов в сыворотке крови, лейкоцитов, гемоглобина и гематокрита в крови ягненка, а также температура тела, частота сердечных сокращений, дыхание в минуту находились на уровне требований физиологической нормы.

Ключевые слова. Порода, селекция, помес, овец, ягнёнок, баран, меринос, отар, мясо, шерсть.

Abstract. The article presents data on the morphological composition and clinical indices of the blood of rams in the experimental groups. It was found that the content of red blood cells in the blood serum, white blood cells, hemoglobin and hematocrit in the blood of the lamb, as well as body temperature, heart rate, and respiration per minute were at the level of physiological norm requirements.

Keywords. Breed, selection, crossbreed, sheep, lamb, ram, merino, flock, meat, wool.

Мавзунинг долзарблиги. Бугунги кунда бозор талабларидан келиб чикиб, куйларнинг тез етилувчан, думбасиз, ярим майин жун берувчи зотларини урчитиб купайтиришда, уларнинг генофондини саклаб, селекция белгиларини такомиллаштиришда, зотнинг сермах,сул селекция сурувларини барпо этиш ва гушт мах,сулдорлиги буйича юкори мах,сулдор куйлар етиштиришда, улардан олинган авлодларнинг мах,сулдорлигини оширишда жах,он генофондига хос меринос кучкорлардан фойдаланиб чатиштириш долзарб х,исобланади.

Майин ва яриммайин жун берувчи куйларнинг генафондини саклаш, купайтириш ва уларнинг мах,сулдорлик хусусиятларини такомиллаштириш хдмда юкори мах,сулдор сурувларни яратиш, зотнинг ирсий имкониятларидан фойдаланиб хужалик фойдали белгиларини яхшилаш буйича республикамизда ва хориж давлатларида бир катор илмий-тадкикот ишлари олиб борилган ва олинган натижалар амалиётга тадбик этилган. Хориж олимлари Х.А.Амерханов, М.В. Егоров, М.И. Селионова, М.М. Айбазов, В.А. Мороз, И.И. Селькин, В.В. Абонеев. Австралияда Р. Шорт. Д. Картер. Е. Робертс, Н. Джексон, Узбекистонда олимлардан П.Ф. Кияткин, И.Тапилский, Ю.Р. бурбонов, А. Юлдашев, Г.В.Корнильцева, Б.Б.Шаюсупов, ва Н.Р.Рузибоевларнинг илмий-тадкикот ишларида тез етилувчи гуштдор-сержун куйларнинг ареалини кенгайтириш ва уларнинг максулдорлик хусусиятларини турли омиллардан фойдаланиб такомиллаштириш самарадорлиги аникланган. Лекин жах,он генофондига хос наслли меринос кучкорлардан фойдаланиб,

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

ярим майин жун берувчи Узбекистоннинг гуштдор-сержун куйларини чатиштириш хамда уларнинг авлодларининг махсулдорлик хусусиятларининг ошириш буйича илмий-тадкикотлар етарлича урганилмаган [1, 2, 6, 7, 10].

Купгина муаллифларни тадкикотлари романов зотли кузиларнинг табиий чидамлилик курсаткичлари йилнинг турли фаслларда тугилишига, уларнинг кон зардобидаги лизосим ва бактроцидларнинг сакланиш ва активлигига богликлигини курсатди.

Йилнинг бахорги ва кузги фаслларида тугилган кузиларнинг 8 ойлик ёшдаги табиий чидамлилик даражаси киш фаслида тугилган тенгкурларникидан бирмунча юкори булди. Ушбу натижалар тадкикотлари натижаларида хам кузга ташланади. Муаллифлар чидамлиликни биологик омил деб карамаслик керак, уни хужалик фойдали белгилари деб хисоблаш мумкин, чунки тирик организм ташки мухитнинг нокулай шароитларига карши курашиш хусусиятига эга деб кайд этганлар [3, 4, 5, 8, 9].

Тадкикотнинг максади Догистон зотли кучкорлар билан гуштдор-сержун куйларни чатиштиришдан олинган биринчи бугин эга дурагай авлодларнинг махсулдорлигини ошириш хисобланади.

Тадкикотларни утказиш жойи ва объекти. Тадкикот ишлари 2022-2024 йилларда Тошкент вилоятининг Охангарон туманидаги "Холтураев Ойбек ХМ" наслчилик фермер хужалигида олиб борилмокди. Тадкикот тажрибалари учун I гурухга 50 бош совлик танланди ва догистон зотли наслли кучкорлар билан чатиштирилди, II гурухга хам 50 бош гуштдор-сержун совликлар танланди ва улар гуштдор-сержун наслли кучкорлар билан урчитилди ва I гурухда чатиштириш натижасида ^ догистон х ^ гуштдор-сержун зотдорликдаги Fi дурагай авлодлардан 60 бош кузилар, II гурухда соф гуштдор-сержун авлодлардан 58 бош кузилар тугилди.

Тадкикот натижалари.

Тажриба гурухидаги кузилар организмида моддалар алмашинуви жараёнларининг меъёр даражада кечишини, улар рационининг туйимлилик кийматини бахолашда кон курсаткичларини урганиш алохида ахамиятга эгадир. Бу эса кузилар организмининг кай даражада физиологик меъёр даражада булганлигини, улар конидаги эритроцитлар, лейкоцитлар ва гемоглабин микдорини аниклаш оркали амалга оширилади. Биз шу максадда ёз даврида кузилар конининг морфологик таркибини ургандик. Унинг натижалари 1-жадвалда келтирилади.

1-жадвал

18 ойлик ёшдаги кузилар конининг морфологик хусусиятлари (п-5)

Курсаткичлар I- Гурух II- Гурух

X±Sx Cv,% X±Sx Cv,%

Лейкоцитлар, минг/ммЗ 9,30±0,115 2,15 9,70±0,231 4,12

Эритроцитлар, млн/мм3 9,00±0,058 1,11 9,30±,252 4,69

Гемоглобин, г/дл 9,20±0,173 3,26 9,90±0,153 2,67

Гематокрит % 27,80±0,153 0,95 28,07±0,120 0,74

1-жадвал маълумотларининг куринишича, ёзнинг иссик даврида барча гурухлардаги кузилар конидаги эритроцитлар, лейкоцитлар ва гемоглабин микдори физиологик меъёр

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

даражада булди ва гурухлараро унча фарк кузатилмади. Шуни алохида кайд этиш керакки, тадкикотларимизда кон таркибидаги ушбу элементларнинг микдори барча гурухларда ёз фаслида юкорилиги кузатилди. Жумладан, хар иккала гурухда кондаги лейкоцитлар тегишли равишда 9,30 -9,70 минг/мм3, эритроцитлар-9,00-9,30 млн/мм3, геиоглабин-9,20-9,90 г/дл ва гематократ-27,80-28,07% га тенг булди. Бу эса хар иккала гурухдаги кузилар конининг морфологик таркиби физиологик меъёр даражада эканлигини билдиради.

Тадкикотларда тажриба грухидаги кузиларнинг йил фаслларига мувофик клиник курсаткичларини урганиш, кузиларнинг физиологик холатини бахолашда мухимдир. кузиларнинг организмида кечадиган моддалар алмашинув жараёнлари, соглигини меъёр даражада булишини таъминлаш айнан ушбу курсаткичларни аниклаш оркали булиб, бу уз навбатида юкори махсулдорликни таъминлашда алохида ахамиятга эга булиб хисобланади. Тажриба гурухларидаги кузиларнинг йил фасллари кесимида клиник курсаткичларини урганиш натижалари 4-жадвалда келтирилган.

Тажриба гурухларидаги кузиларнинг йил фасллари кесимида клиник курсаткичларидан тана харорати, бир дакикада нафас олиши ва юрак уршини урганиш натижалари 2-жадвалда келтирилган.

2-жадвал

Тажриба гурухидаги кузиларнинг клиник курсаткичлари (п-5)

Гурух-лар Тана харорати, Со Нафас олиши (1 дакикада) Юрак уруши (1 дакикада)

Х + Sx Cv,% Х + Sx Cv,% Х + Sx Cv,%

Бахорда

I 39,08 +0,085 0,69 21,50+ 0,167 2,45 75,30 +0,260 1,09

II 39,01+0,077 0,62 21,30 + 0,213 3,17 75,10 + 0,314 1,32

Езда

I 39,40+ 0,071 0,57 22,10 + 0,233 3,34 77,40 + 0,400 1,65

II 39,20+ 0,135 1,09 22,00+ 0,333 4,79 77,20 +0,389 1,59

Кузда

I 38,91+0,055 0,45 21,40+0,267 3,94 75,00+0,365 1,54

II 38,88+0,061 0,50 21,30+0,335 4,97 74,80+0,359 1,52

^ишда

I 38,84+0,056 0,46 21,10+0,233 3,50 74,50+0,342 1,45

II 38,76+0,064 0,52 20,80+0,291 4,42 74,30+0,423 1,80

Жадвал маълумотларининг гувохлик беришича, олинган натижалар шундан далолат берадики, барча тажриба гурухларидаги кузиларнинг клиник курсаткичлари физиологик меъёр талаблари даражасида булганлиги аникланди. Жумладан, I ва II гурухлардаги кузиларнинг ёз фаслидаги тана харорати 39,40 ва 39,20 Со ни ташкил этиб, бу курсаткичлар бахор фаслига нисбатан тегишли равишда 0,32 ва 0,19; куздагига нисбатан-0,49 ва 0,32; кишдагига нисбатан-0,56 ва 0,44 Со юкори булганлиги, лекин бу курсаткичлар физиологик меъёр талаблари даражасида эканлиги аникланди.

Ёз фаслида хар иккала тажриба гурухидаги кузиларнинг юрак уруши бошка фасллар курсаткичларидан бироз юкори курсаткичлар билан тавсифландилар, бунга сабаб ёз кунларнинг иссик кунлари маълум тарзда таъсир этганлигидандир. Тадкикотларимиз хулосаларига кура, майда шохли молларнинг клиник курсаткичлари ва айникса тана

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

харорати, бир дакикада нафас олиши ва юрак уруши ёзнинг иссик даврларида, маълум даражада юкори булганлигини аникланди.

Тадкикотларда тажриба грухидаги кузиларнинг йил фаслларига мувофик клиник курсаткичларини урганиш, кузиларнинг физиологик холатини бахолашда мухимдир. кузиларнинг организмида кечадиган моддалар алмашинув жараёнлари, соглигини меъёр даражада булишини таъминлаш айнан ушбу курсаткичларни аниклаш оркали булиб, бу уз навбатида юкори махсулдорликни таъминлашда алохида ахамиятга эга булиб хисобланади.

Хулоса. Шундай килиб, тадкикотлардан олинган маълумотлар, тажрибадаги кузилар конининг морфологик таркиби яъни лейкоцитлар, эритроцитлар, гемоглабин ва гемотократ даражаси физиологик хамда клиник курсаткичларидан- тана харорати, бирдакикада юрак уриши ва нафас олиши физиологик меъёр талаблари даражадасида булганлиги аникланди. Бу эса тажрибадаги кузилар физиологик соглом эканлигини, кузилар яйлов озиклантириш шароитларига яхши мослашганлиги, яйлов усимликларини яхши узлаштирганлигини ва натижада йилнинг барча даврларида усиш ва ривожланиш жараёнларининг юкори булганлигини билдиради.

REFERENCES

1. Амерханов Х.А., Егоров М.В., Селионова М.И., Шумаенко С.Н., Ефимова Н.И. новая порода овец-Российский мясной меринос. «Сельскохозяйственный журнал». Ставрополь №1 (11). 2018. С, 50-56.

2. Амерханов Х.А., Трухачёв В.И., Селионова М.И. Из истории Российского овцеводства. Ставрополь, 2017. Монография. С. 151-152.

3. Ахмеджанова А.К., Рузибоев Н.Р., Турсунова С.Т. Чорвачилик секторини иклим узгаришига мослаштириш ва сут махсулотларини ишлаб чикаришда замонавий технологияларни жорий этишга доир тавсиянома. Тошкент, -2024. -С. 30.

4. Двалишвили В.Г., Опакай Ч.М. Продуктивность и биологические особенности молодянка овец волгоградской породы разного происхождения. //Ж. "Зоотехния". 2019 г., №7, с. 30-32.

5. 42. Котарев В.И., Дуванов Е.А. Активность ферментов сыворотки крови и естественная резистентность баранов разных генотипов в зависимости от сезона года. //Ж. "Овцы, козы, шерстяное дело". 2008 г., №1, с. 53-56.

6. Хататаев С.А., Григорян Л.Н., Мугаев М.А. Естественная резистентность молодняка овец в зависимости от сезона рождения //Конференция, Саратов, 2017 г., с. 314-32.

7. Рузибоев Н., Очилов F., Шоймуродов Н. Узбекистон куйчилигининг янги даври. Чорвачилик ва наслчилик иши. Ж. №05, 2020. 21-25 б.

8. Рузибоев Н., Уралов Н., Хасанова С. куйларнинг биологик ва махсулдорлик хусусиятлари. ^оракулчиликка ихтиослашган хужаликларда экологик тоза махсулот ишлаб-чикариш ва кайта ишлашнинг илмий-амалий асослари Республика илмий-амалий анжумани Материаллар туплами. Бухоро "Дурдона" нашриёти 2019 йил 24-25 май. 160-164 б.

9. Рузибоев Н., Аширов Б. Узбекистоннинг гуштдор-сержун куйларини генофондини саклаш ва купайтириш. International scientific and practical conference "application and development of smart technologies in agriculture" май 30, 2024. 278-282 б

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

10. Рузибоев Н., Шаюсупов Б., М.Айбазов. Прозуктивные особенности мясо-шерстных овец Узбекистана. Россия, Ставрополь. «Сельскохозяйственный журнал». 2023. №3 (16). С. 98-105.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.