Научная статья на тему 'ҚЎЙЛАРНИ ОЗИҚЛАНТИРИШ ВА ПАРВАРИШЛАШ'

ҚЎЙЛАРНИ ОЗИҚЛАНТИРИШ ВА ПАРВАРИШЛАШ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
озиқлантириш / рацион / қўчқор / совлиқ / қўзи / гўшт / жун / парваришлаш

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Акназаров Дониёр Қаррибаевич

Мақолада наслли қўчқорларни қочириш мавсумига тайрлаш, бунинг учун уларни тўла қийматли озуқалар билан озиқлантириб, қочириш мавсумини муваффақиятли ўтказиш ҳамда бўғоз совлиқларни туққангача икки ой ва туққандан кейин икки ой давомида қўшимча озиқлантириш ҳамда янги туғилган қўзиларни дастлабки кунларида парваришлаш ва озиқлантириш бўйича маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚЎЙЛАРНИ ОЗИҚЛАНТИРИШ ВА ПАРВАРИШЛАШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

ЦУЙЛАРНИ ОЗЩЛАНТИРИШ ВА ПАРВАРИШЛАШ

Акназаров Дониёр ^аррибаевич

докторант ЧПИТИ https://doi.org/10.5281/zenodo.13857283

Аннотация. Мацолада наслли цучцорларни цочириш мавсумига тайрлаш, бунинг учун уларни тула цийматли озуцалар билан озицлантириб, цочириш мавсумини муваффациятли утказиш %амда бугоз совлицларни туццангача икки ой ва туццандан кейин икки ой давомида цушимча озицлантириш %амда янги тугилган цузиларни дастлабки кунларида парваришлаш ва озицлантириш буйича маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар. озицлантириш, рацион, цучцор,совлиц, цузи, гушт, жун, парваришлаш

Аннотация. В статье представлена информация о том, как подготовить племенных баранов к окоту, скармливать им полноценным кормлением для успешного окота и докармливать овцематок в течение двух месяцев до ягнения и двух месяцев после ягнения, а также уход и кормление новорожденные ягнята в первые дни.

Ключевые слова. кормление, рацион, баран, овцематка, ягненок, мясо, шерсть, содержание.

Abstract. The article provides information on how to prepare breeding rams for lambing, feed them with complete feedingfor successful lambing and supplementary feeding of ewes for two months before lambing and two months after lambing, as well as care and feeding of newborn lambs in the first days.

Keywords. feeding, ration, ram, ewe, lamb, meat, wool, maintenance.

Чорвачилик сохасида куйчилик асосий урин тутади ва мамлакатимизда ишлаб чикарилаётган гушт ва жуннинг асосий кисми шу тармокка тугри келади, шу боис куйчиликни илмий асосда ривожлантириш, махаллий шароитга мос зотдор куйларни танлаш, меъёр даражада парваришлаб, тула кийматли озиклантириш, тул мавсумини муваффакиятли утказиш ва наслчилик ишларини янада яхшилаш долзарб вазифалардан бири булиб хисобланади. [1,3,6]

куйларни озиклантириш рациони ва озукага булган талаби асосида парваришлаш, улардан олинадиган гушт ва жун махсулотини янада ошириш имкониятларини кенгайтиради. Ёз даврида куйлар асосан яйловда бокилади ва бу давр йилнинг март ойидан бошланиб то ноябрь ойигача давом этади ва уларнинг бир йиллик озука истеъмоли айнан шу даврларга тугри келади. ^иш ва бахор даврларида куйларни куйхоналарда яъни огилхона-лагерда бокиш тавсия этилади. Бунинг учун ахоли, дехкон ва фермер хужаликлари кишлов учун озука захирасига эга булиш керак булади, акс холда купгина йукотишларга сабабчи булади. [2,4,5]

Наслли кучкорларни озиклантириш мухим жихатлардан бири булиб хисобланади ва айникса она куйларни кочириш мавсумида наслли кучкорларни озиклантиришга алохида эътибор талаб этилади (1-жадвал).

1 жадвал

Наслли кучкорлар учун кунлик намунавий рациони (бир бош хисобига)

Улчов Тинч (кочирилмаган) Цочириш мавсумида

Озука турлари бирлиги мавсумда

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

Микдор Оз. бр Микдор Оз. бр

Кук утлар кг 4,0 0,96

Х,ар хил утлар пичани кг 1,0 0,45 2,0 0,9

Омухта (концентрат) емлар кг 0,5 0,5 0,9 0,9

Пахта шроти кг 0,2 0,18

Гушт-суяк уни кг 0.1 0,1

Сабзи кг 0,5 0,07

Туз г 15 18

Озука бирлиги 1,91 2,15

Наслли кучкорларни кочириш мавсумидан бошка пайтлари кунлик озиклантириш рационига кук утлар яъни табиий утлардан-4,0 кг, х,ар хил утлар пичанидан-1,0 кг, омухта ем-0.5 кг, кочириш мавсумида эса х,ар хил утлар пичанидан-2,0 кг, омухта ем-0,9 кг, пахта шроти-0,2 кг, гушт-суяк уни-0,1 кг, сабзи-0,5 кг бериб озиклантирилди.

^уйлар кандай зотга мансуб булишидан катъий назар киш даврида уларни кушимча равишда озиклантириш талаб килинади, айникса кузилатиш мавсумида бугоз ва янги туккан куйларни алох,ида озиклантириб, асраш мух,им тадбирлардан бири булиб х,исобланади, агарда куйлар кушимча равишда озиклантирилмаса, мах,сулдорлиги пасаяди, уларнинг вазни камаяди, кузилари нимжон булиб тугилади. Бугоз куйларни тугишидан бир ой олдин, туккандан кейин эса икки ой давомида алох,ида парваришни талаб этади (2-жадвал).

2 жадвал

Она куйлар учун кунлик намунавий рациони (бир бош х,исобига)

Курсаткичлар Улчов БуFOЗ Озука Туккан Озука

бирлиги совликлар бирлиги совликлар бирлиги

Табиий утлар пичани кг 0,8 0,32 1,0 0,40

Беда пичани кг 1,5 0,70 2,0 0,90

Арпа ёрмаси кг 0,3 0,38 0,4 0,50

Бугдой сомони кг 0,5 0,12 0,5 0,12

Ош тузи г 13 15

Жами 1,52 1,92

^ишнинг корли-кировли даврида бугоз она совликларни арпа ёрмаси (ёки концентрат озукалар) билан бир бош х,исобига уртача-0,3 кг, табиий (х,ар хил утлар) пичани-0,8 кг, беда пичани-1,5 кг ва бугдой сомони-0,5 кг, жами 1,52 озука бирлигида озиклантириш, шуна мос равишда туккан она куйларга арпа ёрмаси-0,4 кг, табиий утлар пичани-1,0 кг, беда пичани-2,0 кг, бугдой сомони-0,5 кг, жами 1,92 озука бирлигида озиклантириш яхши натижа берди.

Тугиш мавсумида бугоз ва янги туккан она куйларни озиклантириш ишларини катъий режа асосида олиб бориш керак булади. Уларни яйловда бокиб, эрталаб ва кечкурун кушимча 2,0 кг сифатли беда, 1,0 кг табиий утлар пичани, 300 -400 грамм омухта емлар ва минерал озука, тузлар билан озиклантирилди.

Янги туккан кузиларга хар бир килограмм кушимча вазн олиши учун уртача 5 кг она сути сарф килинади, 2,0-2,5 ойлигида эса кунлик уртача 250-300 грамм семириши учун кунига 1,2-1,5 литр она сутини эмиши керак булади. Лактация даврининг урталарига бориб она сути аста - секинлик билан пасайиб боради, кузиларнинг эса туйимли озукага булган

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

талаби ошиб бораверади. Шунинг учун кузиларни 15-20 кунлигидан бошлаб концентрат, пичан ва ширали озукаларга ургатилади, кузилар учун энг яхши омухта озукалардан - сули, арпа; ширали озукалардан- майдаланган илдизмевалилар хисобланади, сифатли беда пичани билан хохлаганича озиклантириш тавсия этилади.

^уйчиликда сутдан ажратилган куйларни бурдокига бокиш усули, мах,сулот ишлаб чикаришни таъминловчи ресурстежамкор озиклантириш технологиялардан бири булиб, юкори самарадорликни таъминлайди. 3-жадвалда кузиларни бурдокилаш даврида ойлар буйича озиклантиришнинг намунавий рациони келтирилади.

куйларни парваришлаш. Тугиш мавсумида куйларни асраш шароитларига алох,ида эътиборда булишни талаб этади. Бугоз куйларни тугишига 1-3 кун колганда уларни елини катталашади, жинсий аъзолари кизариб чузилади, сагриси осилади. Тугишдан олдин она куй безовталанди, корин кисмини ялайди, тез-тез ётиб туради, бемалол жой излайди, агарда бугоз совликни озиклантириш ва асраш шароитлари тугри бажарилган булса, тугиш жараёни яхши утади. Жинсий аъзода йулдоши куриниб хомила чиккунча булган вакт 30-40 минут, биринчи тугиш куйларда бу 50 минут булса уз вактида туккан хисобланади, агарда юкорида курсатилгн вактдан 10-15 минут утиб кетса, тугиш натижасиз булиб бундай холларда она куйга ёрдам курсатиш лозим. Она куй туккандан 1,5 соат утгандан кейин йулдоши тушади, агарда 5-6 соатдан утиб кетса, ветеринария врачини ёрдами керак булади. Тукканан кейин она куй елин кисмидаги жунлар тозаланади, жинсий аъзолари иссик сув билан ювилади ва 2-3 соатдан кейин озгина (1-1,5 л ) илик сув билан сугорилади. Соглом кузи тугилгандан 15-20 минут утгандан кейин онасини елинини хидлаб топади ва эмади, бундай пайтларда уларни стрессга учратмаслик яъни безовта килмаслик тавсия этилади.

^уйчиликда кишловни муваффакиятли утказиш х,ар бир чорвадорнинг долзарб вазифаларидан бири булса, кузилатиш мавсуми эса жуда катта маъсулият талаб киладиган ишдир, у айникса кишнинг корли-кировли хдмда эрта ба^орнинг шамолли-ёмгирли намгарчилик даврларига тугри келади.

Илмий ва амалий тажрибалардан келиб чикиб, шуни тавсия киламизки, совликларни кузилатиш февраль ойидан бошлаб март ойинингурталарида тугатиш энг макбул давр хисобланади. Бу даврни кеч цишки ва эрта бахррги тугдириш даври деб юритилади, бунда кочириш мавсумини сентябрь ва октябрь ойларида утказиш максадга мувофик. Бу даврда она куйларнинг пуштдорлик хусусиятлари 20-25 % га ортиб, улардан ишлаб чикдришга ярок;ли соглом кузилар тугилади.

2-расм. Гуштдор-сержун совлицлар суруви

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

Тукканан кейин она куй елин кисмидаги жунлар тозаланади, жинсий аъзолари иссик сув билан ювилади ва 2-3 соатдан кейин озгина (1-1,5 л ) илик сув билан туккан она куй сугорилади.

кузиларни парваришлаш. Соглом кузи тугилгандан 15-20 минут утгандан кейин онасини елинини хидлаб топади ва эмади, бундай пайтларда уларни стрессга учратмаслик яъни безовта килмаслик тавсия этилади. Агар у онасини эма олмаса, суриб олиб эмишга ёрдам берилади. ^узи тугилгандан кейин дастлабки кунларда она куйларнинг сути Огиз (угиз) сути деб аталади.

Баъзи холларда, онаси (жуда орик булганлигидан ёки семизлиги меъёрда булса хам) кузисини олмай куяди, ёки онаси вафот этган ёки эгизак булиб тугилган кузиларни (агар онаси эгизакларни бока олмаса) бошка янги туккан куйларга ургатиш керак булади.

3-расм. Янги тугилган кузичоцларни парваришлаш

Янги туццан кузиларга хар бир килограмм кушимча вазн олиши учун уртача 5 кг она сути сарф килинади, 2,0-2,5 ойлигида эса кунлик уртача 250-300 грамм семириши учун кунига 1,2-1,5 литр она сутини эмиши керак булади. Лактация даврининг урталарига бориб она сути аста - секинлик билан пасайиб боради, кузиларнинг эса туйимли озукага булган талаби ошиб бораверади. Шунинг учун кузиларни 15-20 кунлигидан бошлаб концентрат, пичан ва ширали озукаларга ургатилади, кузилар учун энг яхши омухта озукалардан - сули, арпа; ширали озукалардан- майдаланган илдизмевалилар хисобланади, сифатли беда пичани билан хохлаганича озиклантирилди.

Лактация даврининг урталарига бориб она сути аста - секинлик билан пасайиб боради, кузиларнинг эса туйимли озукага булган талаби ошиб бораверади. Шунинг учун кузиларни 15-20 кунлигидан бошлаб концентрат, пичан ва ширали озукаларга ургатилди.

кузиларни бокиш усуллари. кузиларни табиий бокиш ва эрта сутдан ажратиб бокиш усулларида бокилади. Шунинг билан бирга, куйчиликда олиб борилган илмий изланишларга асосланиб, кузиларни тезрок ривожланишини таъминлаш максадида уларни ёшлигидан жадал бурдокилаш усулларини куллаш тавсия этилади.

Биз кузиларни табиий боциш усулида парваришладик. ^узилар сутдан ажратишгача булган вакт мобайнида онаси билан биргаликда огил ва яйловларда бокилади ёки сутдан ажратилгунга кадар огилда сакланди, совликлар яйловдан кайтгач улар билан бирга сакланди ёки кеча кундуз огилда онаси билан бирга сакланди.

Совликлар асосан согилмайди, кузилар 4,5-5 ой давомида онасини эмади. кузилар (зотига караб) сутдан ажратилган пайтда гушт йуналишидаги думбали зотларда 30-35 кг тирик вазнга эга булади, бу даврда яйлов шароитларини хисобга олган холда кушимча туйимли озукалар билан озиклантирилди.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

Янги тугилан кузиларга х,ар бир килограмм кушимча вазн олиши учун уртача 5 кг она сути сарф килинади, 2,0-2,5 ойлигида эса улар кунлик уртача 250-300 грамм семириши учун кунига 1,2-1,5 литр она сутини эмиши керак. Лактация даврининг урталарига бориб она сути аста-секинлик билан пасайиб боради, кузиларнинг эса туйимли озукага булган талаби ошиб бораверади. Шунинг учун кузиларни 15-20 кунлигидан бошлаб концентрат, пичан ва ширали озукаларга ургатилди.

^узилар оналаридан ажратилгандан сунг, улар ёмгирдан х,имояланган, таги курук ва х,аво окими елвизак булмаган, алох,ида хоналарга жойлаштирилди. Ушбу кузичоклик булимидаги идишлар оддий, аммо кузилар кира олмайдиган усулда тайёрланди. кузилар 50-60 кун давомида тегишли вазнга (25-30) етгунча булимда сакланди, бу даврда кузиларга озукалар аралашма х,олда берилди.

ХУЛОСА. Шндай килиб, наслли кучкорларни кочириш мавсумидан бошка пайтлари кунлик озиклантириш рационига кук утлар яъни табиий утлардан-4,0 кг, х,ар хил утлар пичанидан-1,0 кг, омухта ем-0.5 кг, кочириш мавсумида эса х,ар хил утлар пичанидан-2,0 кг, омухта ем-0,9 кг, пахта шроти-0,2 кг, гушт-суяк уни-0,1 кг, сабзи-0,5 кг бериб озиклантириш, Тугиш мавсумида бугоз ва янги туккан она куйларни озиклантириш ишларини катъий режа асосида олиб бориш керак булади. Уларни яйловда бокиб, эрталаб ва кечкурун кушимча 2,0 кг сифатли беда, 1,0 кг табиий утлар пичани, 300 -400 грамм омухта емлар ва минерал озука, тузлар билан озиклантириш самарали экнлигини курсатди.

REFERENCES

1. А.П.Калашников "Нормы и рационы кормления селкохозяйственних животных М.Колос" 2003

2. Рузибоев Н. ^уйчилик. "Тасвир" нашриёт уйи. Тошкент 2021. 16-25 б.

3. Рузибоев Н. Ах,оли хонадонларида куй ва эчкиларни бокиб купайтириш буйича технологик тавсиялар. Тошкент 2022. 20 б.

4. Рузибоев Н., Бердиева Х. Х,исор ва жайдари зотлари буйича иккинчи бугинга эга совликлардан тугилган дурагай кузиларнинг тирик вазни. Journal of New Century Innovations.Volume 11 august. 2022. 56-61 б.

5. Н.Р.Рузибаев Н., Шаюсупов Б., Айбазов А-М. Продуктивные особенности мясо-шерстных овец Узбекистана. Сельскохозяйственний журнал. Россия. г.Ставрополь.

6. Н.Рузибоев. куйларни озиклантириш, асраш ва наслчилик ишлари буйича кулланма. Тошкент 2021. 14 б

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.