Научная статья на тему 'ТУРИЗМ СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УЧУН РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР'

ТУРИЗМ СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УЧУН РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

383
80
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рақамли технологиялар / туризм / туристик хизматлар / онлайн резервасѐнлар / мобил иловалар / туризмдаги рақамли технологиялар / digital technologies / tourism / tourist services / online reservations / mobile applications / digital technologies in tourism

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Бахром Боходирович Хашимов

Мақолада туризм соҳасида рақамлаштиришни ривожлантириш ҳақида сўз боради. Муаллифлар сайѐҳлик бозори субъэктларининг рақамли технологиялардан фойдаланиш мотивларини қайд этадилар. Рақамлилаштириш туристик хизматларнинг ишлаб чиқарувчилари ва истеъмолчилари ўртасидаги алоқанинг янги шакли бўлиб, туристик ташкилотларнинг рақобатдош устунликлари манбаига айланиши таъкидланган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DIGITAL TECHNOLOGIES FOR TOURISM DEVELOPMENT

The article talks about the development of digitalization in tourism. The authors note the motives of the tourism market entities in the use of digital technologies. It was noted that digitalization is a new form of communication between producers and consumers of tourism services, which will become a source of competitive advantages for tourism organizations.

Текст научной работы на тему «ТУРИЗМ СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УЧУН РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР»

ТУРИЗМ СОХДСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УЧУН РАКАМЛИ

ТЕХНОЛОГИЯЛАР

Бахром Боходирович Хашимов

Тошкент давлат иктисодиёт университети асистенти baxrom_akrombek@mail .ru

АННОТАЦИЯ

Маколада туризм сохасида ракамлаштиришни ривожлантириш хакида суз боради. Муаллифлар сайёхлик бозори субъэктларининг ракамли технологиялардан фойдаланиш мотивларини кайд этадилар. Ракамлилаштириш туристик хизматларнинг ишлаб чикарувчилари ва истеъмолчилари уртасидаги алоканинг янги шакли булиб, туристик ташкилотларнинг ракобатдош устунликлари манбаига айланиши таъкидланган.

Калит сузлар: ракамли технологиялар; туризм; туристик хизматлар; онлайн резервасёнлар; мобил иловалар, туризмдаги ракамли технологиялар.

DIGITAL TECHNOLOGIES FOR TOURISM DEVELOPMENT

ABSTRACT

The article talks about the development of digitalization in tourism. The authors note the motives of the tourism market entities in the use of digital technologies. It was noted that digitalization is a new form of communication between producers and consumers of tourism services, which will become a source of competitive advantages for tourism organizations.

Keywords: digital technologies; tourism; tourist services; online reservations; mobile applications, digital technologies in tourism.

КИРИШ

Жахон туризм саноатида технологиялар билан боглик туб узгаришлар юз бермокда. Сунгги ун йил ичида технологик ютуклар саёхат хизматларини тадкик килиш ва брон килиш жараёнини сезиларли даражада узгартирди. Ракамли технологиялар келажакдаги шахарларда маданият ва туризмни ривожлантириш стратегиясининг асосий йуналишига айланмокда.

Шахар маконидаги ракамли технологиялар сайёхларни шахар мухитига зудлик билан кушилишига хисса кушади ва узларининг саёхатларини мустакил

равишда режалаштиришларига, махаллий ахоли билан синхрон таржимаси билан эшитиш воситаси оркали мулокот килишларига, музейларга ва дам олиш ва кунгил очиш жойларига ташриф буюриш буйича шахсий тавсиялар олишларига, хисобга олиш унинг афзалликлари.

Ракамли технологияларни жорий этишда энг фаол булган туризм сохаси ракамлаштириш жараёнидан четда колгани йук. Туризм сохасида янги ракамли технологиялардан фойдаланиш доимий равишда кенгайиб боради, улар хамма учун кулайрок булиб келмокда.

Интернетининг кенг таркалган ривожланиши сайёхларнинг ташриф буюрган жойларини хисобга олган холда уларнинг хохиш-истакларини аник тахлил килишга имкон берганлиги сабабли туризм бизнесининг ривожланишига сезиларли ижобий таъсир курсатмокда. Туризм сохасидаги нарсалар Интернетининг технологиялари геолокацион билакузуклар, мобил кулланмалар, чипталарни тулаш дастурлари, виртуал реаллик технологиялари каби техник воситаларнинг пайдо булишини уз ичига олади.

Замонавий дастурий таъминот сайёхнинг афзалликларига тезкорлик билан жавоб бериши, борадиган жойни кидиришда ёрдам бериши ва мамлакатнинг туристик диккатга сазовор жойларини бахолаши мумкин. Ушбу маълумотларга асосланиб сиз сайёхнинг профилини, ташриф буюрадиган объэктларини, сайёхлик жойларига ташриф буюриш вактини ва бошкаларни тахлил килишингиз мумкин. Туристларнинг суровномаларини утказиш ва уларни статистик кайта ишлаш учун махсус вакт ва моддий харажатлар деярли йуклиги сабабли сиз Интернетдан туристик имтиёзларни тахлил килиш, уларнинг узгаришини олдиндан билиш ва мавжуд туристик таклифлар мижознинг эхтиёжларига мос келишига ишонч хосил килиш учун фойдаланишингиз мумкин.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Ракамли маркетинг махсулот ёки хизматни таргиб килиш воситаси сифатида замонавий иктисодиётнинг мухим кисмига айланди. Бозорнинг хар бир асосий сегменти ракамли технологиялар ёрдамида ривожланмокда, улардан фойдаланган холда сотиш хажмини ошириш, товар хабардорлигини ошириш ва компания ёки ташкилот фаолияти билан боглик айрим тенденцияларни яратиш. Туризм ракамли технологияларни максадига эришишнинг энг киска ва энг самарали усули деб билади. Охирги фойдаланувчи саёхат маршрутидан

минглаб километр узокдикда булиши мумкинлиги сабабли, ракамли реклама туризм сохасида мухим рол уйнайди [1].

"Бугунги кунда 3,5 миллиард одам Интернетга уланган. Бу ракамга турли ёшдаги, даромадлари ва ижтимоий мавкеи хар хил одамлар киради. Ушбу курсаткич хар йили усиб бормокда. Агар илгари Интернетдан асосан ёшлар фойдаланади деб хисобланса, энди купрок ва ундан катталар ва айникса чет элда хар куни ижтимоий тармоклардан фойдаланадилар ва Интернетдан маълумот кидиришда фойдаланадилар ", - деди Дулат Иман," Казакх Тоурисм "миллий компанияси ПР ва маркетинг департаменти директори.

Манба материали сифатида биз туризм сохасидаги ракамли технологияларнинг ривожланишини тавсифловчи статистик маълумотлар, Россиядаги туристик хизматларнинг онлайн сотилишини урганиш буйича тахлилий хисоботлардан фойдаланганмиз. Федерация ва дунё [2].

Ракамли технологияларнинг сайёхлик бозорини ривожлантиришга ва саёхатчилар учун кулай шахар мухитини шакллантиришга таъсирини урганиш.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Сунгги олти йил ичида глобал микёсда туристик усишнинг усиши кузатилди ва глобал микёсда, 2030 йилга келиб 350 миллионга якин халкаро сайёхлик келиши кутилмокда, yHWTO маълумотларига кура, келувчилар 1,8 миллиардга этади.

Шу билан бирга, хозирда 2021 йил иккинчи ярмида сайёхлик фаоллиги 50 фоизга пасайиши тахмин килинмокда, бу йил халкаро туризмдан умумий экспорт тушумининг прогнози 2019 йилдаги 1,75 триллион доллардан 0,9 триллион долларга тушди.

Мастер Сард Глобал Дестинатион Индех маълумотларига кура, оркага караб, 2009-2018 йилларда халкаро тунда келганларнинг умумий хажми 140,3% га усган даврда, 2009 йилдан 2018 йилгача булган халкаро кечада келган тушумларнинг умумий хажми 176% га усди, туристик харажатлар эса 197% га ошди.

2019 йилда жахон туризм фаолияти 3% дан 4% гача усди, Эвропада эса 6% га усиши тахмин килинмокда. Шу билан бирга, мавжуд булган туризмни этказиб бериш буйича ЭС тадкикотида Эвропа Иттифокидаги сайёхлик хизматларининг атиги 9 фоизигина таклифлар ва таклиф уртасидаги катта фаркни колдириб, Эвропа Иттифокидаги сайёхлик хизматларининг атиги 9 фоизи такдим этилган деб тахмин килинган. Жахон сайёхлик ташкилоти

томонидан эълон килинган ракамлар шуни курсатадики, халкаро туризмдан жами экспорт даромади 2018 йилда 1,7 триллион долларга етди ва 2017 йилга нисбатан 4 фоизга усди [3].

Россия Иктисодий ривожланиш вазирлиги томонидан ишлаб чикилган 2035 йилгача булган стратегия юкори сифатли туристик махсулотни шакллантириш ва таргиб килиш учун шароит яратиш оркали Россияда ички ва кирувчи туризмни ривожлантиришга каратилган. Жужжат 20 сентябр куни Россия Федерацияси хукумати томонидан тасдикланган.

Бошка воситалар билан бир каторда Россияда туризм хам ракамли технологиялардан фойдаланган холда ривожланади. Туризмдаги ракамли технологияларнинг асосий вазифалари:

• давлат туристик хизматларини электрон шаклга утказиш;

• туризм бозори иштирокчилари учун электрон хисобот бериш имкониятини таъминлаш;

• маълумотларнинг такрорланишига йул куймаслик учун туризм сохасидаги давлат ахборот тизимларини бирлаштириш.

Стратегия харидорларнинг яхши тажрибасини яратиш ва бозорнинг барча иштирокчиларини бирлаштириш учун ташки маълумотлар манбалари билан бирлаштирилган онлайн платформани яратишни талаб килади. Платформа асосида турли хил блоклар, хизматлар ва мобил иловалар ишлаб чикилиши мумкин, улар Россия Федерациясининг туристик махсулотини илгари суриш тизимини ривожлантиришга каратилган функцияларни амалга оширади [4].

Ички ва кирувчи туризмни ривожлантиришнинг мухим вазифаларидан бири энг яхши мижозни шакллантириш учун онлайн платформада барча бозор иштирокчиларини бирлаштирадиган туризм экотизимини шакллантириш учун шароит яратишдир. Ташки маълумотлар манбалари ва ижтимоий платформалар билан бирлаштирилган тажриба (Королева, 2018).

Платформа асосида хар хил ривожланишига каратилган функцияларни амалга оширадиган блоклар, хизматлар ва мобил иловалар Узбекистан Республикасининг туристик махсулоти харакати. "Мухим ракамли эчимлар" орасида Узбекистон Республикасининг президенти алохида таъкидлади:

- сайёхлик бозорини яратиш ва таргиб килиш буйича харакатларни марказлаштириш Узбекистон Республикасининг сайёхлик махсулотини янада ривожлантириш.

- куп тилли туристик ёрдам хизматларини, шу жумладан ахборот хизматларини, навигация хизматларини жорий этиш ва ривожлантириш

туристик хизматларнинг мавжудлиги, сифати ва жозибадорлигини ошириш, туристик ресурслардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш максадида узига хизмат курсатиш;

- шахарларда электрон сайёхлик мехмон картасини ва шунга ухшаш мобил иловани ишлаб чикиш ва жорий этиш иловалар Узбекистон Республикасининг ташкил этувчи субъэктлари (мобил курилмалар учун халкаро хариталар ва иловаларнинг аналоги.

Мен жамоат транспортидан фойдаланишим, маданий тадбирлар ва тадбирлар тугрисида билишим, сайёхлик кургазмаси объэктларига боришда чегирмалардан, шунингдек бошка имтиёзларни такдим этишим мумкин);[5].

Келтрилган маълумотларга карейдиган булсак Рассия Федрациясида ишлаб турган сайёхлик платформасини бир ургансак.

Ахборот технологиялари ривожланиши ва уларнинг таркалиши курсаткичларидан бири бу туристик хизматларни онлайн брон килиш улуши. Тадкикотчиларнинг фикрига кура, онлайн саёхат хизматларини брон килиш бозори хажми аста-секин усиб бормокда. (Аналйтиса ..., 2016).

Россияда саёхат бозори - деярли 800 миллиард рубл (2017) баркарор усиши билан йилига 20% дан сал купрок (эТравел ..., 2018) (1-расм).

продаж», млрд р\т>. -темп роста.

расм 1. Россия истеъмолчилари томонидан сайёхат хизматларини онлайн

сотиш.

Саёхат хизматларини онлайн сотиш истеъмолчиларининг тор доираси билан машхур: хаво ва темир йул чипталари

Россияликларнинг 20% онлайн харид килади, 12% мехмонхоналар ва саёхатларни сотиб олади. 2017 йилда эТравел бозорининг савдо ярми авиачипталар (2-расм).

2-расм. 2017 йилда Россия Федерациясидаги эТравел бозорининг

тузилиши.

Онлайн хизматлар курсатиншдан келадиган сармояни энг катта кисми, ави хисобланар экан.

1-жадвал

Браузер ва дастур оркали саёхат хизматларини онлайн сотиш

хусусиятлари

Браузер савдоси пулни тежашни истаган харидорлар орасида машхурдир, чунки веб-сайтда хизмат нархи мойил булади минимал, аммо айни пайтда бу сайтларда машхур булган кидирув суровлари, аксарият фойдаланувчилар дастурлар оркали харидларни амалга оширадилар.

Россия Федерациясидаги эТравел бозори яхши усиш салохиятига эга: режалаштираётганлар туфайли аудиторияни купайиши мумкин онлайн чипталарни 1,8 марта, мехмонхоналар / саёхатларни - 2,4 марта брон килишни бошланг. Ёш аудитория сегментида усишнинг энг катта салохияти тории 18-24 ёш - 3,5 марта (Аналйтиса ..., 2016). Онлайн туристик хизматлар бозорининг усиши мамлакатдаги бекарор иктисодий вазият ва натижада куплаб руслар орасида таътилга саёхат этишмаслиги билан чекланиб колмокда [5 - 6].

Узбекистан Республикаси чет эллик сайёхлар учун аеропортдаги шарт-шароитлар ва виза тартиблари соддалаштирилиши керак, аеропорт ходимлари чет тилларини биладиган ва сайёхлик онгига эга булганлар орасидан танланиши керак.

Куйида Узбекистон Республикаси сайёхлик бизнесининг SWOT тахлили келтирилган

(2-жадвал).

Узбекистон сайёхлик бизнесининг CWOT тахлили.

Кучли Занфлик

- баркарор сиёсий вазият: и - Узбекистон халкининт мехмонлустлити: -давлат кумати; -туристик реклама ресурслари: -баркарор бозор ракобати; -коникарли курсаткич - келаётган туризмни ривожлантириш учун ривожланмаган туризм инфратузилмаси: - юкори нарх ва ташки капиталнинг пастлиги; - ярмаркаларла иштирок этишнинт юкори нархи;

Туристик хизматлар бозорининг маркетинг тадкикотлари мамлакат худудий салохиятидан самарали фойдаланишга замин яратади, чунки дастлаб туризм сохасида маркетинг тадкикотлари нафакат талабни урганиш ва унинг потенциал мижозларини аниклашга, балки талабни узи хисобга олган холда шакллантиришга хам каратилган. маълум худудларнинг мавжуд туристик салохиятини ривожлантириш ва ундан фойдаланиш [8].

ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР

Туризм саноатини ракамлаштириш жараёни унинг ракобатбардошлигини оширишга ёрдам беради, чунки мижозлар хизмат курсатиш сифатини яхшилайдилар ва туристик хизмат курсатувчи компаниялар уз фаолиятидан купрок даромад олишади. Шундай килиб, ракамли трансформация таъсири остида хозирги вактда туризм сохасида мухим тенденциялар пайдо булди. Туризм сохасида инновацион ва ракамли технологиялар имкониятларидан фойдаланиш замонавий ракамли дунёда туризм сохасини ракобатдош булишига ижобий таъсир курсатмокда.

Утказилган тадкикотлар асосида чет эл истеъмолчиларининг сегментлари ижтимоий-демографик омиллар билан аникланди, улар куйидагича такдим этилади: инглиз тили - Узбекистондаги умумий сайёхлик окимининг 10%, ёши - 35 ёшдан 54 ёшгача, урта ва олий маълумот, 26 % - оила; иккинчи гурух - корейслар сайёхлар окимининг 8 фоизини ташкил этади, 25 ёшдан 54 ёшгача, олий маълумот, 39 фоиз - турмуш курган жуфтликлар; 3-гурух -франсузлар - 25 ёшдан 54 ёшгача булган сайёхлар окимининг 6%, урта ва олий маълумот, 32% турмуш курганлар; 4 ёшдан - 35 ёшдан 54 ёшгача булган немислар, олий ва урта маълумот, 24% - турмуш курган жуфтликлар; 5 гурух-япон - сайёхлар окимининг 1%, 45-65 ёш, олий маълумот, турмуш курган жуфтликлар 10% ни ташкил килади.

REFERENCES

1. Ziyadin, S., Koryagina, E., Grigoryan, T., Tovma, N., Ismail, G.Z. International Journal of Civil Engineering and Technology, 10(1), 998-1010 (2019).

2.Аверин Д. Готовность крупнейших городов кцифровому будущему. URL: https://tjoumal.ru/flood/60636-gotovnost-krupneyshih-gorodov-kcifrovomu-budushchemu (дата обращения:29.09.2019).

3.https://www.reportlinker.com/marketreport/Tourism/6226/Tourism?gclid=EAIaIQo bChMI-af8rsnZ7wIV8BJ7Ch0FbwYZEAAYAiAAEgK8A_D_BwE

4. https://club.cnews.ru/blogs/entry/tsifrovye_tehnologii_v_turizme

5. URL : https : //www.tourdom. ru/hotline/itrazrabotki-dlya-turbiznesa/kak-izmenitsya-turizmv-2019-godu/ (дата обращения: 29.09.2019). Количество пользователей интернета в России.

6. URL: http://www.bizhit.ru/index/users_count/0-151 (дата обращения: 29.09.2019).

Компания Booking.com назвала тенденции устойчивого туризма URL: https://news.

booking.com/sustainabilityreport2017/ (дата об-ращения: 29.09.2019).

7. Ziyadin, S., Litvishko, O., Dubrova, M., Smagulova, G., Suyunchaliyeva, M. Diversification tourism in the conditions of the digitalization. International Journal of Civil Engineering and Technology. 10(2), 1055-1070 (2019).

8.https://www.tetrapak.com/campaigns/connecting-the-food industry?gclid=EAIaIQobChMIaf8rsnZ7wIV8BJ7Ch0FbwYZEAAYASAAEgJTZP DE

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.