Научная статья на тему 'ЦИЛИНДРИК ПЎЛАТ ҚОБИҚЛАРНИНГ КУЧЛАНГАНЛИК-ДЕФОРМАЦИЯЛАНГАНЛИК ҲОЛАТИНИ ЭКСПЕРИМЕНТАЛ ТАДҚИҚ ЭТИШ'

ЦИЛИНДРИК ПЎЛАТ ҚОБИҚЛАРНИНГ КУЧЛАНГАНЛИК-ДЕФОРМАЦИЯЛАНГАНЛИК ҲОЛАТИНИ ЭКСПЕРИМЕНТАЛ ТАДҚИҚ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
41
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
цилиндрик қобиқ / ёйсимон панел / устуворлик / кучланганлик-деформацияланганлик ҳолати / мустаҳкамлик / юк кўтариш қобилияти / cylindrical shell / arched panel / priority / stress-strain condition / strength / load-bearing capacity

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Акрамов, Хуснитдин Ахрарович, Давлятов, Шохрух Муратович

Ушбу мақолада конструктив ортотроп схема бўйича ишлайдиган ёйсимон панеллар билан кучайтирилган цилиндрик қобиқларнинг устуворлиги ва юк кўтариш қобилиятини кичрайтирилган моделда экспериментал тадқиқ этиш натижалари келтирилган. Мақолада синов услуби, қўлланилган ускуналар, воситалар, синов моделлари ва қурилмалари ҳақидаги маълумотлар баён этилган. Экспериментларда олинган натижалар таҳлил қилиниб, назарий ҳисоблар натижалари билан таққосланган. Конструктив ортотроп схема бўйича ишлайдиган ёйсимон панеллар билан кучайтирилган цилиндрик қобиқларнинг кучланганлик-деформацияланганлик ҳолати таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INVESTIGATION OF THE STRESS-STRAIN STATE OF STEEL SHELLS

This article presents the results of an experimental study of a reduced model of cylindrical shells and load-bearing capacity reinforced by arc panels that operate according to a constructive-orthotropic scheme. The article provides information about the test method, equipment, tools, test models and devices used. The results obtained in the experiments were analyzed and compared with the results of theoretical calculations. The state of tensile deformation of cylindrical shells reinforced by arc panels operating in a constructive-orthotropic scheme is analyzed.

Текст научной работы на тему «ЦИЛИНДРИК ПЎЛАТ ҚОБИҚЛАРНИНГ КУЧЛАНГАНЛИК-ДЕФОРМАЦИЯЛАНГАНЛИК ҲОЛАТИНИ ЭКСПЕРИМЕНТАЛ ТАДҚИҚ ЭТИШ»

Texnik fanlar / Technical sciences / Технические науки

International journal of theoretical and practical research

Scientific Journal

Year: 2022 Issue: 1 Volume: 2 Published: 31.01.2022

http://alferganus.uz

Citation:

Akramov, Kh. A., Davlyatov, Sh.M. (2022). Investigation of the stress-strain state of steel shells. SJ International journal of theoretical and practical research, 2 (1), 141147.

Акрамов, Х.А., Давлятов, Ш.М. (2022). Цилиндрик пулат кобикларнинг кучланганлик-

деформацияланганлик холатини экспериментал таджик этиш. Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 2 (1), 141-147.

Doi: https://dx.doi.org/10.5281/zenodo.6091189

DOI 10.5281/zenodo .6091189

QR-Article

naps^h.ÖGl .crg'iassaL'Hxrada.Ciraiias

Акрамов Хуснитдин Ахрарович

техника фанлари доктори, профессор, Тошкент архитектура-цурилиш

институти

Давлятов Шохрух Муратович

техника фанлари буйича фалсафа

доктори (PhD), Фаргона политехника институти

UDC 624.953

ЦИЛИНДРИК ПУЛАТ ЦОБЩЛАРНИНГ КУЧЛАНГАНЛИК-ДЕФОРМАЦИЯЛАНГАНЛИК Х,ОЛАТИНИ ЭКСПЕРИМЕНТАЛ ТАДЦЩ

ЭТИШ

Аннотация: Ушбу мацолада конструктив - ортотроп схема буйича ишлайдиган ёйсимон панеллар билан кучайтирилган цилиндрик цобицларнинг устуворлиги ва юк кутариш цобилиятини кичрайтирилган моделда экспериментал тадциц этиш натижалари келтирилган. Мацолада синов услуби, цулланилган ускуналар, воситалар, синов моделлари ва цурилмалари уацидаги маълумотлар баён этилган. Экспериментларда олинган натижалар таулил цилиниб, назарий уисоблар натижалари билан таццосланган. Конструктив - ортотроп схема буйича ишлайдиган ёйсимон панеллар билан кучайтирилган цилиндрик цобицларнинг кучланганлик-деформацияланганлик уолати таулил цилинган.

Калит сузлар: цилиндрик цобиц, ёйсимон панел, устуворлик, кучланганлик-деформацияланганлик уолати, мустаукамлик, юк кутариш цобилияти.

Akramov Khusnitdin Akhrarovich

Doctor of Technical Sciences, Professor, Tashkent Institute of Architecture and Construction

Davlyatov Shohrukh Muratovich

Doctor of Philosophy (PhD) in Technical Sciences,

Fergana Polytechnic Institute

141

ISSN 2181-2357 T. 2. №1. 2022

INVESTIGATION OF THE STRESS-STRAIN STATE OF STEEL SHELLS

Abstract: This article presents the results of an experimental study of a reduced model of cylindrical shells and load-bearing capacity reinforced by arc panels that operate according to a constructive-orthotropic scheme. The article provides information about the test method, equipment, tools, test models and devices used. The results obtained in the experiments were analyzed and compared with the results of theoretical calculations. The state of tensile deformation of cylindrical shells reinforced by arc panels operating in a constructive-orthotropic scheme is analyzed.

Keywords: cylindrical shell, arched panel, priority, stress-strain condition, strength, load-bearing capacity.

^eBopn ch..hk цн.ннgpнк ko6hk HaMyHa.apH ynyH Ka.HH.HrH 1,8 mm Ba 3,8 mm 6y.raH ny.aT .HCT.ap Hm.aTH.gH. ^eBopn naHe..ap 6H.aH KynaHTHpH.raH HaMyHa.ap эсa $a^aT Ka.HH.HrH 1,8 mm 6y.raH ny.aT .HCT.apgaH Taöep.aHgH (1.a-pacM). EyHga acocHH koöhk ynyH x,aM, KynaÖTHpyBHH naHe..ap ynyH x,aM ÖHp xh. .HCT.ap Hm.aTH.gH. KynaÖTHpyBHH naHe..ap acocHH geBopHHHr Ty.HK 6a.aHg.HrH öyHHHa y3.yKCH3 naHBaHg hok ÖH.aH ÖHp.amTHpH.gH. acochh ko6hk y.naM.apH

2200x740 mm .h ax.ht .hcthh Ba.^oBKa

KH.Hm Hy.H ÖH.aH Taöep.aHgH. ^OHpaBHH enHK KOHTyp.H koöhk x,och. KH.Hm ynyH yHga ÖHTTa BepTHKa. naHBaHg hok Ky3ga TyTH.gH. KynaÖTHpyBHH öhchmoh naHe..ap 108x740 mm .h .HCT.apHH aBBa. Ba.^oBKa kh.hhh6 cerMeHT KypHHHmHra Ke.THpH.gH, cyHrpa acocHH KoÖHKKa naHBaHg.aHgH. KynaÖTHpyBHH öhchmoh naHe..ap cohh x,ap ÖHp HaMyHaga 12 Ta hh TamKH. этagн, 6yHga y.apHHHr opacHga acocHH KoÖHKHHHr KynafiTHpH.MacgaH Ko.raH KHCMH.apH cohh 12 Ta 6y.H6, y.apHHHr x,ap ÖHpHHHHr энн 90 mm ra TeHr kh.h6 o.HHgH (1.6.-pacM) [1-4].

Tafiep.aHraH ko6hk HaMyHa.apHHH CHHamga CHKyBHH KyH.apHHHr Max,a..HH эзн.нmgaгн TatCHpHHH KecKHH nacaHTHpHm ynyH, HaTypagarH HHmooT.ap KoÖHK.apHga Ky3ga TyTH.yBHH ÖHpHKTHpHm $.aнeц.apн KyHH.gH. 0.aнeц.ap xa.KacHMoH maK.ga 6y.H6, y.apHHHr энн 100 mm hh, Ka.HH.HrH 10 mm hh TamKH. этagн. 0.aнeц.ap ko6hk HaMyHa geBopHra x,ap hkkh ToMoHgaH y3.yKCH3 naHBaHg HoK.ap op^a.H 6HpHKTHpH.gH. KyH.apHHHr MapKa3HH y3aTH.HmHHH TatMHH.am ynyH $.aнeцнннг aH.aHa maK.HgarH MapKa3HH roprooHTa. yKH KynafiTHpH.raH koöhk HaMyHacHHHHr acocHH koöhk Ba KynaÖTHpyBHH naHe..ap KyHga.aHr KecHMH ofhp.hk MapKa3.apHgaH yTyBHH aH.aHa maK.HgarH yK ÖH.aH ycTMa ycT TymHmH TatMHH.aHgH. 0.aнeц.ap 3 Ta cemeHTgaH TamKH. TonraH 6y.H6, y.ap

1-pacM. Moge..apHHHr KyHga.aHr KiipKiiivi.apii:

а) KynaHTHpH.MaraH koohk,

б) ^eBopn encHMOH naHe..ap ou.aH KynaHTHpH.raH KO6HK

142

ISSN 2181-2357 T. 2. №1. 2022

кобик деворига шундай бириктирилганки, куч факат фланецлар оркали деворга узатилади.

Моделлар Бекобод металлургия заводида ВСт3пс5 (ГОСТ 19903-2015) маркали пулатдан ишлаб чикарилган листлардан тайёрланди.

Моделлар деворларида хосил буладиган деформацияларни улчаш учун пленка асосдаги "Strain gauges" - типидаги тензорезисторлардан фойдаланилди. Тензорезисторнинг базаси 5 мм га тенг булиб, улар аввалдан силликланиб, тозаланиб тайёрланган асосга БФ-2 суперелим воситасида ёпиштирилди (2-расм). Тензорезисторларнинг курсаткичларини кайд этиб бориш учун улардан чикувчи симларнинг учлари узатиш кабелларига пайвандланди.

К,обиклар моделлари "Евразия ТАПО-Диск" МЧЖ га тегишли булган Югославияда ишлаб чикарилган "LITOSTROJ" типидаги №4305 ракамли улчаш диапазони 0^100 (¿±2%) тонналик ва Италияда ишлаб чикарилган "EMANUEL PRESSE" типидаги 400-тонналик гидравлик прессда намуналар бузилиш холатигача синалди. Синов жараёнида маълумотларни ёзиб олиш учун Micro-Measurement компаниясининг Model 8000 ускуналари ва дастурий пакети "LENOVO" русумидаги ноутбук ёрдамида ёзиб олинди.

2-расм. Тензодатчикнинг ёпиштириб урнатилиши

3-расм. Улчов воситаларининг таркибий схемаси

Улчов воситаларининг схемаси 3-расмда келтирилган: тензорезистор 1 дан кучланиш тензометрик аппаратурали аналог ракамли узгартиргич 2 га берилади, унда кучайтирилган сигнал ракамланади ва шахсий компьютер 3 нинг каттик дискида кайд этилади.

Барча намуна моделларга чизмаларда келтирилган схемалар буйича тензорезисторлар урнатилиб, узатиш кабеллари уланди ва улар синовга шай холатга келтирилди. Тайёрланган моделларда уларни прессда марказлаштириш учун устки ва остки кисмларида нишон (риски)лар куйиб чикилди. Шундан сунг намуна кобиклар пресснинг остки плитасига урнатилди. Моделларнинг устки ва остки фланецларини тулик камраб оладиган ёFOчпайрахали плиталар уларнинг горизонтал сиртида мавжуд булиши мумкин булган нотекисликларнинг юк узатишдаги таъсирини кескин камайтириш ва марказий сикилишни (юкни) кобик деворларига тенг таксимлашга хизмат килади. Шундан сунг барча нукталарга урнатилган тензорезисторларга уланган узатиш кабелларининг учлари махсус курилма оркали компьютерга уланди. Юк берилмасдан аввал бошлаетич курсаткичлар ёзиб олинди. Бундан кейин намуналарда вужудга келиши мумкин булган турли кучланиш ва деформацияларни нейтраллаштириш учун кобик хисобий бузувчи кучнинг 5-7% микдоридаги куч билан юкланди ва барча нукталардан курсаткичлар олинди. К,обикнинг марказлашти-рилганлигини текшириб олингандан сунг юк бутунлай олинди. Марказлаш-тиришдаги

143

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACTI RESEARCH ^

ge$opмaцнflnap $ap^H ^apaMa-^apmH ^oönamraH cHMMeTpHK Hy^Tanap ynyH 2-3% gaH omMagH.

Acochh cHHoBnap öomnaHHmHga öapna Hy^ranapra ypHaTHnraH TeH3ope3HcropnapgaH öomnaHFHH KypcaTKHnnap e3Hö onHHHö, roKnam öomnaHgH. roKnam öocKHHMa-öocKHH öa^apHngH. X,ap öHp öockhh roKH x,hcoöhh öy3yBHH KyHHHHr 10-14% hhh TamKHn этgн. roKnam Te3nHrH 20-24 kh/mhh hh TamKHn этgн. Eockhh roKH öepHnaeTraHga öapna Hy^ranapgarH TeH3ope3HcTopnap öyHHHa aBToMaTHK Tap3ga ge$opмaцнflnapнннг y3rapHmH ^aög этнngн. mk KHHMara öenrHnaHraH MH^gopra eTraHgaH cyHr ge$opмaцнflnap ^aög этнngн Ba roK my x,onaTga ymnaö TypHngH. Ey Ba^T 15 MHHyrranaHH TamKHn этgн. Mkhh öockhh oxHpHga öenrHnaHraH KHHMaTga ymnaö TypHm Ba^THga x,aM TeH3ope3HcTop-napHHHr KypcaTKHnnapH e3Hö öopHngH. ,Цe$opмaцнflпap cTaöHnnamraHgaH cyHr öockhh cyHrrHga x,aM AKyHHH KypcaTKHHnap e3HÖ onHHgH. fflyHgaH cyHr HaBöargarH öockhh roKnaHHmH öomnaHgH Ba öapna Hmnap aBBanrageK TaKpopnaHgH. ffly TapH^a roKnap MH^gopH omnpHÖ öopHngH. X,ap öHp öockhh roKnaHHmH TyraraHgaH cyHr HaMyHa KOÖH^napHHHr cupTH CHHHHKnaö TeKmHpHÖ öopHngH, y3rapHmnap-^a6apHmnap, öoTH^nap (ny^ypnanap) XOCHn öynHmH Ba öom^a Ky3 ÖHnaH aHH^naca öynagHraH x,onaraap Kaög этн6 öopHngH. roK MH^gopH 6y3yBHH roKHHHr 60% gaH opTraHgaH cyHr öyHgaö TeKmHpyBnap öeBOCHTa roKnam ^apaeHHga x,aM onHÖ öopHngH. CHHOBnap öomnaHraHgaH ycTyBopnHKHH öy^OTHm öenrHnapH HaMoeH öynryHna 7-8 Ta öockhh roKnamnap öa^apHngH, roK KyTapHm ^oÖHnH^THHH öyKoTryHHa AHa 1-2 Ta öockhh Ky3aTHngH.

KynafiTHpHnMaraH CHnnH^ geBopnH koöhk; MogenHHH ycTyBopnHK Ba MycTa^KaMnHKKa CHHam HaMyHaHHHr кyнnaнгaнnнк-ge^opмaцнanaнгaнnнк KypcaTKHHnapHHH aHH^nam, ycTyBopnHK Ba roK KyTapHm ^oÖHnH^THHH öy^oTHm xonaraapHga KoHcTpy^HA ^aöyn KHna onagHraH roKnapHH Ta^pHÖaga aHH^nam hmkohhothhh öepgH. HaMyHara TatcHp этaeтгaн roKnap khhhk öynraH x,onnapga (roKnamHHHr 1-5- öoc^HnnapHga) Mogen geBopHgarH KynnaHHmnap KHHMaTnapH khhhk öynHÖ, koöhk MaTepHanH Hgean эnacтнк MaTepHan cHHrapH ^apmnnHK KypcaramH aHH^naHgH. ,Цe$opмaцнflnapнннг Kynra öoFnH^ x,onga opTHÖ öopHmH nynaTHHHr Hy3HnHm Ba cHK^nHmgarH "a-s" rpa^Hrara TynH^ moc x,onga pHBo^naHHÖ öopgH. roK MH^gopH xhcoöhh öy3yBHH KyHHHHr 70% MH^gopHgaH omraHga ge^opмaцнanap ce3HnapnH gapa^aga Te3po^ opTHmH Ky3aTHngH. HaMyHa ^oÖH^HHHr TypnH Hy^TanapHga ynnaHraH KynnaHHmnap (ge^opмaцнanap) ÖHp xHn MHKgopga эмacnнгн Ky3aTHngH: энг khhhk Ba энг KaTTa KynnaHHmnap ypTacHgarH ^ap^ 4% gaH 8% rana hh TamKHn KHngH.

Ey3yBHH roKHHHr TaxMHHaH 94-96% MH^gopHgarH roKnapga koöhk Ma^annHH ycTyBopnHrHHH Sy^oTHmH anoMaTnapH naögo öyngH, KynnaHHmnapHHHr opTHÖ ÖopHmH xapaKTepHra moc xonga ny^ypnanap gacTnaö HaMyHaHHHr nacTKH K^cMHga, KeÖHH ypTa K^cMHga Ba энг oxHpH ycTKH ^HcMHga By^ygra KengH. fflyHgaH cyHr roKHHHr 4-6% ra opTHmH yMyMHH ycTyBopnHKHH öy^oTHm Ba geapnH my ÖHnaH ÖHpra roK KyTapHm ^oÖHnH^THHHHr HyKoTHnHmHra onHÖ KengH. HaMyHa ycTyBopnHKHH öy^oTa öomnaraHHgaH cyHr MycTa^KaMnHrHHH fiyKoTryHHa yTraH Ba^T ^yga KHc^a öyngH: öy öoc^HHga ge^opмaцнaпapнннг KyHHHHr opTHmHgaH pHBo^naHHmH mHggaTnH Tap3ga KengH.

© ®

ISSN 2181-2357 T. 2. №1. 2022

KynafiTHpH.raH koöhk KypHHHmHgarH Moge..apHHHr MapKasHfi CHKH.HmgarH кyн.aнгaн.нк-ge^opмaцнa.aнгaн.нк KypcaTKHHH KynafiTHpH.MaraH

KoÖHK.apHHKHgaH ce3H.ap.H gapa^aga $apK KH.gH. EyHga HaMyHara TatCHp этaeтгaн roK.ap khhhk 6y.raH x,o..apga (roK.amHHHr 1-6 - 6ocKHH.apHga) acocHfi KoÖHKga x,aM, KynaÖTHpyBHH naHe..apga x,aM KyH.aHHm.ap KHÖMaraapH khhhk 6y.HÖ, MaTepHa.HHHr Hgea. э.aстнк MaTepHa. CHHrapH KapmH.HK KypcaTHmH Ky3aTH.gH. EepH.aeTraH wk MHKgopH 6y x,o..apga x,hco6hh 6y3yBHH KyHHHHr 80% MHKgopHgaH omraHgarHHa ge^opмaцнa.ap ce3H.ap.H gapa^aga Te3poK opTHmH 6epgH. HaMyHa KoÖHK.apHHHr энг nacTKH KHCMHga энг KaTTa KyH.aHHm.ap Kafig этн.gн, koöhk 6a.aHg.HrHHHHr ypTa KHCMHga ÖHpMyHHa khhhkpok, ro^opH KHCMHga эсa y.apHHHr KHHMaTH энг khhhk 6y.gH. YMyMaH o.raHga, Typ.H HyKTa.apgarH KyH.aHHm.ap ^ap^H 3-6% hh TamKH. этgн.

U H

¿3 , ~ E

- _

a »

4-pacM. KynaHTHpH.MaraH 5-pacM. EHCHMOH naHe..ap 6n.aH

KO6HK MPr HaMyHacHHHHr KynaHTHpH.raH MPn-1 HaMyHaHHHr

CHHoBgaH KeHHHrn KypHHHmn ciiHosgaH KeHHHrn KypHHHmn

Ey3yBHH WKHHHr TaxMHHaH 88-92% MHKgopHgarH WK.apga acocHH KoÖHK.apHHHr KyHaHTHpyBHH naHe..ap opacHgarH khcmhhhot Max,a..Hfi ycTyBop.HrHHH fiy^oTHmH a.oMaT.apH nafigo 6y.gH. Ymöy HaMyHa.apga x,aM KyH.aHHm.apHHHr opTHÖ 6opHmH xapaKTepHra moc x,o.ga HyKypHa.ap gacT.aö HaMyHa.apHHHr nacTKH KHCMHga, KefiHH ypTa KHCMHga Ba энг oxhph ycTKH KHCMHga By^ygra Ke.gH. fflyHgaH cyHr WKHHHr 46% ra opTHmH HaTH^acHga KyHaHTHpyBHH naHe..apga x,aM Max,a..Hfi ycTyBop.HKHH HyKoTHm 6e.rH.apH KypHHgH. Y.apga x,aM ymöy 6e.rH.ap gacT.aö octkh KHCMga, KeHHH ypTa Ba ycTKH KHCM.apga nafigo 6y.gH. HaMyHa.ap ycTyBop.HKHH fiy^oTa 6om.araHHgaH cyHr MycTax,KaM.HrHHH fiy^oTryHHa yTraH BaKT, KyHafiTHpH.MaraH KoÖHK.apgarHra HHCÖaTaH ce3H.ap.H gapa^aga opTHmH Ky3aTH.gH. Ymöy öocKHHga ge^opмaцнa.apнннг KyHHHHr opTHmHgaH pHBo^.aHHmH ÖHpMyHHa ceKHHpoK Tap3ga KeHgH.

K,a.HH.HrH 1,8 mm .h .HCT.apgaH Tafiep.aHraH Moge..ap geBopHgarH ge^opмaцнa.apнннг KyHra 6of.hk x,o.ga y3rapHmH rpa$HK.apH 6-pacMga, 3,8 mm .h .HCT.apgaH Tafiep.aHraH Moge..ap yHyH 7-pacMga Ke.THpH.raH.

AcocHfi KoÖHKHHHr geBopHH ööchmoh naHe..apH ÖH.aH KyHafiTHpH.raH HaMyHa.apHHHHr geBopHgarH ge^opмaцнa.apнннг KyHra 6of.hk x,o.ga y3rapHm rpa^HK.apH x,aM Ta^pHÖa.ap gaBoMHga ypHaTH.raH TeH3ope3HCTop.apgaH y.Ha6 o.HHraH Mat.yMoT.ap acocHga KypH.gH (8-pacM).

© ©

145

&

6-расм. ^алинлиги 1,8 мм ли листлардан тайёрланган кучайтирилмаган моделларнинг "Нисбий деформация- нормал кучланиш" графиги: а) юкори

нук;та, б) к;уйи нук;та

7-расм. ^алинлиги 3,8 мм ли листлардан тайёрланган кучайтирилмаган моделларнинг "Нисбий деформация - нормал кучланиш" графиги: а) юкори

8-расм. МРП-1 намуна деворидаги характерли нукталарнинг "Нисбий деформация-нормал кучланиш" графиги: а) юкори нукта, б) куйи нукта

Девори силлик кучайтирилмаган ва панеллар билан кучайтирилган кобиклар намуналарининг назарий ва экспериментал тадкикотларда олинган натижалари солиштирилди. Бунда хисоб натижалари ва экспериментал тадкикотлар натижалари билан фарки 4-7% ни ташкил этди (1-жадвал).

1-жадвал. Девори силлик-кучайтирилмаган кобиклар намуналарини синаш

натижалари (умумий устиворлик ва юк кутариш кобилиятини йукотиш __холатпда)__

Намуна № Экспермент натижалари Х,исоб натижалари о, МПа Фарки До, %

Р, кН Омах, МПа

1(t = 1,8мм) 586 148 158 -6,3

2(t = 3,8мм) 1280 153 164 -6,7

Ёйсимон панеллар билан кучайтирилган намуналарнинг назарий ва экспериментдан олинган натижалари солиштирилди (2-жадвал).

Кучайтирилган кобиклар моделлари устида утказилган экспериментал тадкикотларда олинган натижалар статистик тахлил килинди. Х,исобларни бажаришда тасодифий кийматларнинг нормал таксимланиш конуни кулланилди.

© ®

146

ISSN 2181-2357 T. 2. №1. 2022

SJIF 2021:5.5

2-жадвал. Ёйсимон панеллар билан кучайтирилган намуналарда назарий ва экспериментал натижаларнинг бир-бирига мослиги солиштириш (умумий

Намуна Экспермент натижала] ри Х,исоб Фарки

№ Р ^мах ср ^мах Д^мах натижалари, g Ag,%

кН МПа

1 1394 221 -4 -3,9

2 1467 233 225 8 230 +1,3

3 1386 220 -5 -4,4

Синов натижаларини статистик ишлаб чикиш хатоликларнинг нормал таксимланиш конунини куллаш имкониятини ва уларнинг уртача квадратик фаркларининг нисбатан кичик кийматларига эга эканлигини курсатди.

Хулоса: Тадкикотлар натижаларининг тасдиклашича, бундай конструкцияларда юк кутариш кобилиятини йукотиши факат кучайтирувчи панеллар узининг махаллий устиворлигини йукотганидан кейингина содир булади. Шу сабабли, таклиф этилган куринишда кучайтирилган кобикларда текис кобиклардан фаркли равишда, конструкцияни эксплуатация килиш жараёнида юкларнинг кузда тутилмаган микдорларини ортиб кетиш холларида тусатдан бузилиш хавфи камайтириш имконини беради.

Цилиндрик кобикларни ёйсимон панеллар билан кучайтириш оркали уларнинг буйлама хам кундаланг кесимларининг келтирилган бикрлик характеристикаларини (чузилиш-сикилишдаги, эгилишдаги ва бурилишдаги) сезиларли даражада ошириш имконини беради.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Олинган натижалар девори кучайтирилган кобиклар конструкцияларининг кундаланг кесими геометрияси уларнинг кучайтирилмаган кобикларга нисбатан статик, каршилик ва инерция моментларининг сезиларли даражада ортишига олиб келишини, бир хил металл сарфида конструкциянинг устуворлик ва юк кутариш кобилиятларининг ортишига сабаб булишини тасдиклади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Давлятов Ш.М. Марказий сикилишга ишловчи цилиндрсимон кобикларнинг устуворлигини ва мустахкамлигини ошириш: Автореф. дис.... тех. фан. (PhD). Тошкент, 2019. -60 б.

2. Акрамов, Х.А., Давлятов, Ш.М. (2019). Цилиндрик кобикларнинг кучланганлик-деформацияланганлик холатини экспериментал тадкик этиш. Механика муаммолари. 1. С. 27-32.

3. Акрамов, Х.А., Давлятов, Ш.М.(2015). Буйлама сегментсимон бикрлик KOвурFали цилиндрик кобикнинг устуворлиги. ФарПИ Илмий техник журнал. ФарFOна, 2. Б. 44-47.

4. Акрамов, Х.А., Давлятов, Ш.М.(2015). Панеллар билан кучайтирилган цилиндрик пулат кобикларнинг устуворлиги ва юк кутариш кобилиятини хисоблаш. Механика муаммолари. Тошкент, 3-4. Б. 16-21.

147

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.