CC BY
64УДК 387.147.2:811.112.2
Кырьщбаев М.М.
т.г.к., «Автоматика жэне телекоммуникациялар» кафедрасынын, доцент М.Х.Дулати атындагы Тараз Мемлекеттш университетi
(Казахстан)
Н^рсеитова Н.
5В060100 Математика мамандыгыныц 2 курс студент М.Х.Дулати атындагы Тараз Мемлекеттiк университет
(Казахстан)
ЦИФРЛЫ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ АРКЫЛЫ ОКЫТУ УРД1С1Н ЖЕТ1ЛД1РУ
Аннотация: Бул мацалада оцу урд^тде цифрлы технологияларды кещнен пайдалану мYмкiншiлiктерi царастырылган жэне бшм сапасын арттыру мYмкiндiктерi туралы мэлгметтер келтгрглген.
ТYйiндi свздер: Ацпарат, цифрлы технология, урд^, оцушы, электрондыц оцулыц, бшм алушы.
Каз1рп замангы гылыми-техникалы; YPДiстщ к;арк;ыны бшм беру жуйесшщ алдына жаца мiндеттер койып отыр. Сонды;тан к^рп бiлiм беру саласындагы окытудыц озы; технологияларын мецгермешнше, сауатты, жан-жак;ты маман болу мумкш емес. Жаца технологияны мецгеру окытушыныц оку - тэрбие YPДiсiн жYЙелi ^йымдастыруына кeмекшi к^рал болып табылады. Сонымен катар, бYгiнгi элем дамуыныц жаца ^станымдары бiлiм беру жYЙесiнен кYн сайынгы экономикалык;, элеуметтiк жэне мэдени езгерютерге мейлiнше бейiмделудi талап етедi. Элем к^рп кYнi «бшм когамын» жэне «бiлiм экономикасын» кдоу багытында. Б^л идея бYкiл бшм беру жYЙесiне реформа жYргiзiп, оны модернизациялауды кажеттейдг
К^рп кезде интернет, мобильдi байланыс кeздерi, белсендi такта, цифрлы технологиялар сия;ты жаца акраратты; технологиялар кецiнен пайдаланылуда.
504
Психологтар В. Давыдов, В.Рубцов жаца акпараттык технология адамнын, жас ерекшелтнщ даму аспектюш ескере отырып, компьютерлiк окыту багдарламасыныц эр тYрлi формалык мазм^нында адамныц жас ерекшелтне сэйкес келуi керек деген. Студенттердi технологиялык прогрестiц барлык жацалыктары ете кызыктырып отырады. Сондыктан да т^лганы дамыту максатында бiлiм алушылардыц кызыгушылыгы мен танымдык белсендiлiгiн пайдалану ете мацызды рел аткарады [1].
Окытудыц жаца цифрлы технологияларын мецгеру - к^рп заман талабы. ХХ1 гасыр - акпараттык технология гасыры. К^рп когамдагы бiлiм жYЙесiн дамытуда цифрлы технологиялардыц мацызы зор. Бiлiм берудi акпараттандыру жэне пэндердi гылыми - технологиялык негiзде окыту максаттары алга койылуда. Казакстан Республикасыныц «Бшм туралы» Зацыныц 11-бабыныц 9 тармагында окытудыц жаца технологияларын, оныц iшiнде кэсштш бiлiм беру багдарламаларыныц когам мен ецбек нарыгыныц езгерiп отыратын кажеттерше тез бейiмделуiне ыкпал ететiн кредитлк, кашыктан окыту, цифрлы технологияларды енпзу жэне тиiмдi пайдалану мiндетi койылган. [3]
Ка^рп тацда елiмiзде бшм беру жYЙесiнде жацашылдык катарына акпараттык кецiстiктi к^ру енгiзiлдi. Акпараттандыру жагдайында окушылар мецгеруге тиiстi бiлiм, бшк, дагдыныц келемi кYннен кYнге артып, мазм^ны езгерiп отыр. Бiлiм беру саласында цифрлы технологияларды пайдалану аркылы бiлiмнiц сапасын арттыру, бiлiм беру Yрдiсiн модернизациялаудыц тиiмдi тэсiлдерi пайдаланылуда жэне одан эрi жетiлдiрiлуде.
Бшм - болашак багдары, кез-келген маман даярлайтын оку орынныц басты мщдеттершщ бiрi - жеке т^лганыц к^зыреттшгш дамыту. К¥зырет- окушыныц жеке жэне когам талаптарын канагаттандыру максатындагы табысты iс-эрекетiне кажетл бiлiм дайындыгына элеуметлк тапсырыс. К¥зыреттшк - окушыныц эрекет тэсшдерш жан-жакты игеруiнен керiнетiн бшм нэтижесг Акпараттык к^зыреттшк - б^л жеке т^лганыц эр тYрлi акпаратты кабылдау, табу, сактау, оны жYзеге асыру жэне цифрлы технологияныц мYмкiндiктерiн жан-жакты колдану кабiлетi.
К^зыреттшкл окушыныц пэн бойынша игерген бiлiм, бшгшщ жинагы деп
кабылдауга келмейдi. Ол - оку нэтижесшде езгермелi жагдайда мецгерген бiлiм, бiлiк,
505
дагдыны тэжiрибеде колдана алу кабшет болып табылатын жаца сапа. Акпараттык кузыреттшкт калыптастырудыц басты максаты- окушыларды акпаратты беру, тYрлендiру жэне оны колдану бiлiмдерiмен каруландыру, олардыц компьютерлiк технологияны ез кызметтерше еркш, тиiмдi пайдалана алу кабшеттерш калыптастыру.
Бiрiншi кезекте оларга электрондык басылымдар, электрондык окулыктар, мультимедиялык оку к^р&ВДары мен эр тYрлi к¥рылгыларга жазылган электрондык жазбалар (аудио, видео, к^ВДактар) жатады. Эрбiр жалпы жэне кэшби бiлiм беретiн пэндерден оку-эдютемелж материалдардыц мэлiметтiк базалары электрондык окулыкта жинакталып, колда бар компьютерлiк техника аркылы сабакта колданылуы талап етiледi. XXI гасырда когам кажеттшгш канагаттандыру Yшiн бiлiм беру саласында тeмендегiдей мiндеттердi шешу кeзделiп отыр. Олар: бшм сапасын кетеру, интернет-ресурстар, компьютерлiк желi аркылы 3D принтердiц ж^мысымен баскару, электронды пошта жэне телекоммуникацияны пайдалану, электронды оку к^ралдары, электронды оку басылымдары мен электронды окулыктарды цифрлендiру.
БYгiнгi, акпараттар аясыныц кецейiп, адамзаттыц онымен ж^мыс жасау мYмкiндiгi артып отырган кYнде жеке пэндi окытуда тек белгiлi бiр окулыкпен немесе оку эдютемелж к¥ралдардыц жинагымен шектелуге болмайды. Эр азаматтыц ез бшмш жан-жакты шыцдап, келешекте бэсекеге кабшегл мамандык иесi болуына мектеп кабыргасында окытылатын эрбiр пэннiц косатын Yлесi аз емес. Жыл сайын эр пэн бойынша мектеп окулыгы, эр тYрлi дидактикалык оку к^ралдарымен катар, электрондык окулыктармен толыкты-рылып отыр. Б^л бYгiнгi кYннiц кезек кYттiрмес кажеттшп, эрi талабы. Сонымен бiрге оку-эдютемелш жинактар (ОЭЖ) оку-эдiстемелiк кешендер (ОЭК) жарыкка шыгып, колданыс тауып отыр.
Бiздiц ойымызша оку эдютемелш кешен (комплекс) мен оку эдютемелш жинак
(комплект) арасындагы айырмашылыкты тYсiну Yшiн Д.Д.Зуевтiц келесi айтканы
д^рыс: Ол «Бiз, кез келген сыныптыц окулыктар жинагынан, ягни жабык жуйеден
ерекшелеу Yшiн, дидактикалык к^ралдардыц ашык жYЙесiн атау максатында, оку (оку-
эдiстемелiк) кешенi деген терминдi енгiземiз»,-деп атап керсеткен. Осыган байланысты,
ОЭК оку к^ралдарыныц жYЙесi ретiнде оларды к^растыру кезiнде ескеруге тиiстi
бiркатар модификациялар мен н^скалардан тирады. Электрондык окулык кагаз
506
окулыктан кернекшпмен, мэтшнщ кыска тYPде берiлуiмен, бейне, эрi аудиодыбыстармен камтылуымен жэне бiлiмдi интерактивтi тексеру, тапсырмаларды орындау нэтижелерiн кадагалау аркылы окушыныц мугаиммен бiрге, сондай-ак ез бетiнше бiлiмiн жетiлдiруiне мYмкiндiк беретшдтмен ерекшеленедi.
Электрондык окулыкта мультимедиалык мYмкiндiктер окушыныц психологиялык ерекшелiктерiн ескере отырып колданылды. Атап айтканда, оку мэтшш окушы тек тыцдап немесе тек окып отырып, сондай-ак тындап, эрi окып отырып мецгеру мYмкiндiктерi карастырылды.
Оку эдiстемелiк кешендi курудыц формасы иiлгiш, динамикалык тYPде болуы керек. Сонымен бiрге теориялык материалдармен катар, эдютемелж белiктердi камтып, окушылардыц, оку материалын жете тYсiнiп, ез бетшше iзденiсiн, талабын оятатын децгейге багытталуы кажет. Оку эдiстемелiк кешеннiц курылымы бiлiм беру аясыныц дамуына байланысты жацарып отыруы тиiс.
Оку куралында модельденетiн оку кызметшщ элеуметтiк тапсырыс аркылы аныкталады. БYгiнде ол - ез бетшше ойлап, эрекет жасай алатын, кажегл акпаратты тауып, талдап, пайдалана бiлетiн жеке тулганыц дамуын калыптастыру болып табылады. Оку куралы оку жэне тэрбиелеу YPДiсiнiц мацызды куралы ретiнде окушы мен мугаимге арналган. Окушы Yшiн ол акпараттар кезi, оны мецгеру жэне езiн-езi бакылау Yшiн колданылады. Мугаим Yшiн окушылардыц оку танымына жетекшiлiгiн багдарлау, окытуды бакылау жэне жекелеу Yшiн колданылады.
Цифрлы технологиялар пайда болмастан бурын, сарапшылар мынадай жагдайга назар аударган. Егер мецгерiлетiн материал дыбыс аркылы (аудио) берiлсе, 4\1 келемi есте калады екен. Ал акпарат керу аркылы берiлсе, оныц 3\1 келемi есте сакталады. Осы ею эдiс (есту жэне керу аркылы) бiрдей колданылса, онда акпараттыц 50%-ы мецгерiлетiн болган. Бiлiм алу процесiне студент езi белсендi катысып отырса, онда материалдыц мецгерiлуi 75%-га дейiн жогарылайды екен [4].
Электронды окулыктардыц, дэстYрлi каFаз-кiтаптардан айырмашылыгы «жанды»
болып келедi жэне педагогика гылымдарыныц негiзiн салушы Ян Амос Каменский
тужырымдаган: «Барлык мYмкiн деген нэрселердi кабылдауды сезiммен жYзеге асыру
керек, атап айтканда: кабылдау Yшiн керуд^ кезбен; естудi есту кабiлетiмен; иiстердi
507
шс тYЙсiгiмен; дэмге тшсиш дэммен; TyMciKKe катыстыны TyMciHy жолымен. Егер кандайда болмасын затты бiрнеше ce3iMMeH кабылдау керек болса, бiрнеше сезiмдi салу дидактиканыц алтын ережелерше сэйкес келедi.
Дорыта айтканда компьютер жэне цифрлы технологиялар аркылы жасалып жаткан окыту YPДiсi окушыныц жацаша ойлау кабiлетiн калыптастырып, оларды жуйелш байланыс зацдылыктарын табуга итерiп, нэтижесшде eздерiнiц кэсiби потенциалдарыныц калыптасуына жол ашады. Бiлiм берyдiц казiргi жаца курылымы жэне оку эдiстемесiнiц мазм^ныныц eзгерyi окытушыныц кэсiби шеберлiгiн жацартуын, шыгармашыльщ iзденiстерiн кажет етiп отыр.
Сонымен, цифрлы технологияны колданып, сабакты угымды жYргiзy бiлiм алушыдан терец бшмдшкл, оку YPДiсiн шеберлiкпен ^йымдастыруды талап етедi. М^ндай сабак материалдары эр алуан гылымдагы езара байланыстарды окушылардыц зерделеyiне, олардыц бiлiмiн арттыруга мYмкiндiк бередi.
Эдебиеттер Ti3iMi:
1. Ишангалиева А.М. К¥зыреттшк-бшм мен мYмкiндiктiц бiрiгyi // Шетел тiлiн окыту эдютемеш.-№° 2.-34-б.
2. Бабаев С., Кдзиева к. Педагогикалык инновациялар мен педагогикалык озат технологиялар- м^гаим еншiсi//Бастаyыш мектеп.-2011.- № 4.- 25-б.
3. Казакстан Республикасыныц «Бшм туралы» Зацы.
4. М^хамбетжанова С.Т., Мелдебекова М.Т.Педагогтардыц акпараттык -коммуникациялык технологияларды колдану бойынша к^зырлыльщтарын калыптастыру эдiстемесi. Алматы: ЖШС «Дайыр Баспа», 2010 ж.
