CC BY
31FТАХР 14.35.09
МОБИЛЬД1 ОЦЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН БИОЛОГИЯЛЬЩ Б1Л1М БЕРУДЕ ЦОЛДАНУДЬЩ ЭД1СТЕМЕЛ1К МYМКIНДIКТЕРI
Р.У. Альменаева
Коркыт Ата атындагы Кызылорда университетi, Кызылорда к., Казакстан
a_raihan@mail.ru
Бшм саласында жаца технологиялардын ьщпалы мен Yлесi кYн санап есуде, атап айтканда, кашыктыктан б1л1м беру, онлайн курстар мен тренингтер, бейне конференциялар мен вебинарлар, мобильдi окыту, электрондык жэне цифрлык бiлiм беру ресурстары, т.б. Солардын бiрi - мобильдi окыту технологиялары инновациялык жепстжтердщ негiзгi к¥раушыларына айналды. Казiргi уакытта бiлiм беру жYЙесiнде мобильдi окыту технологияларын колдану мэселесi езектi болып отыр. Макалада мобильдi окыту технологияларыныц бiлiм берудегi релi мен колдану тенденциялары, эдiстемелiк мYмкiндiктерi карастырылган. Сондай-ак, мобильдi окыту терминiне тYсiнiк бершп, мобильдi технологияларды бiлiм беруде колдану мэселелерi мен онын зерттелу барысы баяндалган. Мобильдi косымшаларга талдау жасай отырып, биология пэнiн окытуда колданылатын бiрнеше косымшалар ^сынылган.
Т}йт свздер: ащпараттыц технологиялар, мобильд1 оцыту, мобильд1 технологиялар мен цурылзылар, мобильд1 цосымшалар, педагогикалыц зерттеулер.
К1ркпе
Казакстан Республикасы Yкiметiнiц «Цифрлык Казакстан» мемлекеггiк багдарламасында мобильдiк инфрак¥рылым жYЙесiн (4G желшерш, болашакта 5G желiлерiн) жеделдетiп дамытуды жYзеге асыру жоспарланган. Эйткенi, б^л инфрак¥рылым мобильдiк интернетке кецжолакты колжепмдшкп жэне тиiстi деректердi беру жылдамдыгын арттыруды кездейдi. Сондай-ак, «багдарлама инновациялык экономиканы к¥ру, когам мен ендiрiстi казiргi замангы технологиялык элемнен тыскары калмайтындай жацарту секiлдi ершiл максатгарга кол жеткiзу Yшiн бiр-бiрiмен байланысты шаралар кешенiн iске асыруды болжамдайды. Осы максатка кол жеткiзу бYкiл когамныц бiрiгуi мен ж^мылдырылуын жэне кыска уакыт аралыгында серпiлiс жасауды талап етедЬ> деп атап керсетшген [1].
Цифрлык технологиялар акпараттык когамда бiлiм берудi оцтайландыру мен жеделдету мэселелерш шешуде жэне оган жеке т^лганыц бейiмделуiн камтамасыз етуде мацызды к¥рал болып табылады. Акпараттык технологиялар гасыры аталган XXI гасырда мобильдш к¥рылгылар, Интернет, элeумeггiк жeлiлeр емiр CYPУдiц кYндeлiктi карапайым кажеггiлiгiне айналды. Нэтижешнде акпараттык когам, сандык орта, интеллектуалды экономика калыптасып, технологияныц каркынды дамуына мYмкiндiк туып отыр. Акпараттык когамда адамныц сыни ойлап, эрекетке шыгармашылык т^ргыдан карап, тиiмдi шешiм кабылдай бiлуi - эрбiр маманга койылатын жацаша талаптардыц бiрi болып табылады. Б^л талаптар алдымен, бшм саласына тiкeлeй байланысты. Казiргi танда елiмiзде окытудыц элем бойынша ец жаца деген эдiстерi мен технологиялары зертгелш, бiлiм саласында Yздiксiз жацарту ж^мыстары жYргiзiлiп кeлeдi. Бiлiм берудщ мазм^ны жацаруда, соган сэйкес олар технологиялык-педагогикалык т^ргыдан жетiлдiрiлуде. Бiлiм беру саласында дэcтYрлi окыту электронды окытуга, электронды окыту мобильдi окытуга ауысты.
КYнделiктi эрбiр адамныц пайдаланатын акпаратыныц каншалыкты мацызды екендiгiн ескерсек, сол акпаратты алуга, ецдеуге, пайдалануга т.б. колже^мдшкп камтамасыз ететiн жаца технологиялардыц да мацыздылыгы соншалыкты болмак.
Непзп бвл1м
Акпараттык коммуникациялык технология оку барысында компьютердi пайдалануга, модельдеуге, электрондык окулыктарды, интерактивтi к¥ралдарды колдануга, интернетте ж^мыс iстеуге, компьютерлiк окыту багдарламасына, сандык бiлiм беру ресурстарын колдануга непзделедь Акпараттык эдiстемелiк материалдар коммуникациялык байланыс к¥ралдарын пайдалану аркылы бшм беруд жетiлдiрудi кездейдi [2].
^ашьщтьщтан бшм беру, онлайн курстар мен тренингтер, бейне конференциялар мен дэрютер, вебинарлар, мобильдi окыту, электрондык жэне цифрлык бiлiм беру ресурстары т.б. трендтер жаца технологиялардыц бiлiм саласындагы куши ыкпалыныц нэтижесiнде калыптасты. 2000 жылдан бастап, бYкiл элемде адамдар уялы байланыс курылгыларын колдана бастады, ейткеш мундай курылгылардыц сапалы, жылдам жэне арзан модельдерше кез-келген адам оцай кол жеткiзе алды. Эсiресе, мобильдi окыту (m-learning) технологиялары инновациялык жетютштердщ негiзгi кураушыларына айналды жэне когамныц барлык салаларын толык канагаттандыруга мYмкiндiк бередi. Бiлiм беру жYЙесiнде осы жаца технологияларды колдану мэселесi езекп болып отыр. Fылыми акпараттардыц куатты агыны, бшмнщ моральдык тургыдан тез ескiруi жогары бiлiм беру жYЙесiне жаца окыту технологиясыныц кецiнен енуше негiзгi себеп болып табылады. Сэйкесшше бiлiм беру стратегиялары мен эдютер^ окыту формалары m-learning окыту технологияларын енгiзуге багытталуда. Осыган орай, бул окыту технологияларын теориялык, эдiстемелiк жэне уйымдастырушылык жагынан зерттеумен катар, оны бiлiм беру жYЙесiне енгiзу мэселесш де карастыру кажет. Бул, бшм беру жYЙесiн акпараттандырудыц жалгасы, жаца буыны ретiнде карастырылады.
Мобильдi окыту технологияларын бiлiм саласына енгiзу жобаларын жYзеге асыруда тYрлi мобильдi курылгылардыц: смартфондар, mp3 плеерлер, планшеттер мен дыбысты куралдардыц дидактикалык мYмкiндiктерi зерттелш, бiлiм алуга оцтайландырыла бастады. Мундай окыту технологиялары ущырлыгы мен бэсекеге кабшеттшп улттык бiлiм беру жYЙесiнiц жаhандык бiлiм беру кецiстiгiне косылуына септiгiн тигiзедi.
Оку Yдерiсiнде мынадай мобильдi байланыс куралдары колданылуда:
• телефондар: уялы телефондар, смартфондар, коммуникаторлар;
• эртYрлi портативтi мобильдi курылгылар: MP3/4 плеерлер, нетбук, GPS навигаторлар, электронды ойындарга арналган курылгылар жэне т.б.;
• планшеттер, портативт компьютерлер.
КYнделiктi езiмiз колданып жYргeн смартфон, планшетп компьютер, нетбук, электронды ютап, смартбук секiлдi курылгыларга арналган операциялык жYЙeлердi Google, Apple, Microsoft компаниялары эзiрлеген. Мысалы, Android System операциялык жYЙесiн Google, iOS-тi Apple, Windows Mobile-^ Microsoft колданыска шыгарган. ^олданылып жYрген операциялык жYЙeлeрдiц барлыгыныц да езшдш eрeкшeлiктeрi мен артыкшылыктары бар. Ец танымалы деп Android операциялык жYЙесiн айтуга болады жэне салыстырмалы турде уялы байланыс куралдарына арналган жаца платформа болып табылады. Android же^лвдруге арналган тегш жэне ыцгайлы куралдары бар болуыныц аркасында жылдам тYрде кецiнен таралуда. Android платформасы тYрлi ендiрушiлeрдiц кептеген курылымдарына орнатылган. Android операциялык жуйeci Samsung, LG, Lenovo, Асег енiмдeрiнiц барлыгында да колданылады. ^андай курылгыны алсацыз да, желшк технологиялар элeмiндe интeрнeтciз, желшершз жумыс iстеу мYмкiн емес. Смартфон, планшеттер ец алдымен, шапшац акпарат алу, жeткiзу, тарату кезi болып табылады. Олардыц барлык мYмкiндiктeрiн тек интернетке косылу аркылы гана жYзеге асыруга болады.
Мобильдi окыту деп - бшм беру максатында оку Yдерiсiн жецiлдету, колдау, оцтайландыру жэне кецейту Yшiн эрдайым кол жетiмдi ыцгайлы уялы байланыс курылгылары мен сымсыз технологияларды пайдалануды айтамыз. Ягни, ол - портативтi курылгылар мен технологиялар аркылы жYзеге асырылатын окыту эрекеть Мундай окыту технологиялары бшм беру кызметшде жаца сапага кол жетюзуге, кез келген уакытта оку акпаратын жылдам алуга, окытудыц жаца эдютерш пайдалануга, бiлiм алушыныц ездтнен бiлiм алу кабiлетiн арттыруга мYмкiндiк бередi. Жалпы m-leaming технологиясын зерттеумен катар «эрдайым кол жеимдшк» жэне «Интернетке кол жепмдшк» угымдарын нактылауга мэн берiледi. Интернетке кол жетюзуде ец кеп таралган курал, ол - уялы телефон болып табылады.
БYгiнгi тацда мобильдi технологияларды бшм беруде колдану мэселелерiн зерттеу акпараттык-коммуникациялык технологияларды бiлiм беру саласына енпзуге багытталган зерттеулердiц жалгасы юпеттес. Жогары оку орындарында студенттердщ болашак кэсiби iс-эрекетiнде акпараттык-коммуникациялык технологияларды пайдалану даярлыгын калыптастырудыц аспектiлерi Л.В.Нефедова, А.В.Добудько, Е.Н.Бидайбеков, В.В.Гриншкун, Г.Б.Камалова, Д.Н.Исабаева, Б.F.Бостанов, С.К.Абдибекова, Г.Г.Бегаришева, А.З.Турсынбаев, А.Б.Раисова, Л.С.Галкина секiлдi зерттеушiлердiц ецбектерiнде карастырылса, мектептегi биологияны окытуда жэне жогары оку
орындарында биолог-студенттердi дайындауда акпараттык-коммуникациялык технологияларды колдану негiздерi О.Г.Петрова, О.И.Беляков, Л.А.Сычева, Л.Н.Орлова, Т.И.Крылова т.б. галымдардыц ецбектервде зерттелген.
Ал, мобильд окыту технологияларын окыту Yдерiсiнде колданудыц эдiстемелiк нeгiздeрi Д.О.Королева, А.П.Авраменко, М.А.Григорьева, В.А.Маслов, Е.Г.Михалкина, О.В.Жуков, М.Б.Файн, Г.О.Дуйсеева жэне т.б. зерттеулершде карастырылган. Сонымен катар, б^л жаца технологияларды кашыктыктан окыту жYЙесiнде колдану мэселелерш В.А.Куклев, О.М.Горева, Ю.Тихомирова зерттеген.
В.А.Куклев [3] гылыми ецбепнде m-learning концепциясыныц теориялык-эдюнамалык жэне эдiстемелiк негiздемесiн жасап, «мобильдi окулык» тYсiнiгiне аныктама берiп, оны жYзеге асырудыц технологиясын карастырды.
M-learning мYмкiндiктерi мен перспективалары шетелдiк галымдардыц ецбектерiцце жан-жакты зерттелген. Атап айтсак, тYрiк галымдары Abdulvahap Sonmez, Lütfiye Gocmez, Derya Uygun, Murat Ataizi макаласында [4] аталган технологияларга катысты эдебиеттерге шолу жасап, оныц зерттелу жагдайы мен даму багыттарына талдау жасап, олардыц электронды окытудан ерекшелiгiне токталып, оныц артыкшылыктары мен киыншылыктарын атап керсеткен.
Dimon R., Pettit L., Cheung C., Quinnell R. макаласында [5] биолог-студенттерге ботаникалык сауаттылыкты жогарылату максатында есiмдiктер орналасатын жерлердiц онлайн карталарын жасап, кампустагы есiмдiктер туралы бшм бере отырып, олардыц коршаган ортага тигiзетiн эсерi туралы CampusFlora косымшасын ^сынады. Сонымен катар Kalana M.H.A., Junaini S.N., & Fauzi A.H. ецбепнде [6] биологияны окытуга арналган APPLearn, MagicBook косымшаларына шолу жасалынган.
Matthew L. Bernackia, Jeffrey A. Greenea, Helen Crompton макаласында [7] жалпы мобильдi технологиялар мен оныц бшм берудеп релi мен жетюпктер^ Camilleri M.A., Camilleri A.C. макаласында [8] ^ялы байланыс к¥ралдарындагы косымшалармен окыту дайындыгы карастырылады.
Педагогикалык жэне эдютемелш зерттеулерде акпараттык-коммуникациялык технологияларды колдану мэселесшщ жан-жакты зерттелуiне карамастан, казiргi кезде мобильдi технологияларды жогары оку орнында биология м¥Fалiмдерш даярлау Yдерiсiнде колдану езектi мэселе болып кала бередь Б^л аталFан технологиялардыц орасан зор мYмкiндiктерi мен болашак биология м^атмдершщ кэсiби к¥зiреттiлiгiн калыптастыру максатында оларды бiлiм беру тэжiрибесiнде колдану Yшiн Fылыми-эдiстемелiк негiздеменiц жеткiлiксiздiгi арасындаFы кайшылыкты шешу кажеттiлiгiне байланысты туындайды.
Жетекшi педагог Fалымдардыц пiкiрлерiн непзге алатын болсак, б^л жаца технологиялар Yнемi шыFармашылык iзденiс Yстiнде жYретiн эрбiр м¥Fалiмшц дидактикалык-эдiстемелiк к¥радына айналуы тиiс.
БYгiнгi тацда окытудыц б^л жаца тYрi туралы кептеген аныктамалар жасалды жэне жаца технологиялардыц каркынды дамуына байланысты б^л аныктамалар аз уакыт iшiнде ез кYшiн жоFалтып, жетiлдiрiлiп келедi. Сол себептi эдебиеттерде жиi колданылатын жэне казiргi кездеп кекейтестi болып саналатын темендегi аныктамаларды карастырдык.
Технологиялык ерекшелiгi мен дидактикалык мYмкiндiгiне байланысты «мобильдi окыту» жешнде Fылыми эдебиеттердiц езiнде бiрнеше аныктама келиршген. Мысалы, MoLeNet (www.molenet.org.uk) жобасы «мобильдi окыту» ^ымын окушыныц бшм алуына оцтайландыру жэне колдау керсету Yшiн акпараттармен ж^мыс iстеуiн канаFаттандыратын, оку эрекеттерiнiц тиiмдiлiгiн арттыруFа пайдаланылатын портативтi, сымсыз, ыцFайлы жэне колжетiмдi к¥рал деп карастырады [9].
Mобильдi окыту бiлiм беруде педагогтердiц ж^мысын жецiлдетушi, мYмкiндiктерiн кецейтушi, бiлiм терецщгш кYшейтушi технология жэне негiзгi окыту формасына косымша кемекшi к¥рал ретшде де карастырылады.
Fалым Traxler J. «Mобильдi окыту толыFымен окыту YДерiсiн езгертедi, материалдардыц берiлуiн, OFан колжепмдшгш тYрлендiредi жэне таным тYрлерi мен менталитеттщ жаца формаларын калыптастырады» деп т^жырымдайды. Осы ортаны зерттеп жYрген Fалымдар мобильдi окытуды ез уакытында (just-in-time), жеткiлiктi децгейде (just enough) жэне жеке т¥ЛFаFа (just-for-me) баFытталып жYрiп жаткан YДерiс деп санайды [10].
Viberg O. «Mобильдi окыту - электронды окыту ю-эрекетшщ белш» деп керсеттi. Ерекшелiгi, m-learning портативт шаFын технология к¥ралдарына колданылады, ал электронды окыту барлык
окыту жэне окыту технологияларын, соньщ miH4e m-learning технологиясын колданады [11]. Жалпы, мобильдi окыту электронды о^ытуга Караганда тез, эрi шапшац жYредi жэне оныц контенттерi шагын, о^уга ыцгайлы турде берiледi.
Bransford M., Douglas J. ез зерттеулерiнде m-learning мен е-learning айырмашылыктарына токталып, мобильдi окытудыц ерекшелт уакыт пен кецiстiк бойынша окытылатын материалга туракты кол жетiмдiлiктi камтамасыз ететiндiгiн жэне бiлiм алушыга оку материалы женiнде толыктай тYсiнiк калыптастыратындыгын (life-long education) атап керсеткен [12].
Окытудыц педагогикалык жагы С.В.Титованыц ецбегшде былай керсетiлген: «...мобильд окыту - кез келген портативт курылгылардагы WAP немесе GPRS технологияларын колдана отырып оку акпаратын алу, жiберу жэне оныц кемепмен интернетке кiру, материалдарды iздеу, форумдагы сурактарга жауап беру, тест жасау жэне т.б.» [13; 13].
Бiздiц пiкiрiмiзше, «m-learning» - уакыт пен орынга (мекен-жайга) тэуелшз, ягни, Интернет желiсiне колжетiмдi кез келген орында уакыттыц кез келген мезетшде мобильдi курылгылар аркылы бшм беруд жYзеге асыру Yдерiсi.
Бул жаца окытудыц пайда болу, калыптасу, бiлiм беру кызметiне енгiзiлу тенденциясына токталатын болсак, ХХ1 гасырдыц басында, ягни 2000-2001 жылдарда алгаш рет агылшын тiлдi гылыми-педагогикалык эдебиеттерде «мобильдi окыту» («m-learning») туралы жиi айтыла бастады. Уакыт ете келе, бiздiц елiмiздiц бiлiм беру жYЙесiнде акпараттандыру, жаца акпараттык-коммуникациялык технологияларды жэне электронды окыту жYЙесiн жасау, енпзу багдарламаларын iске асыру кезецiнде «мобильдi окыту» мэселесi талкыланып, тiптi жекелеген педагогтермен колданыска енпзше бастады.Бул курылгылардагы окушыларга кызыкты, колжетiмдi тYрлi окыту багдарламалары мен косымшалары жэне сенсорлык интерфейспен жабдыкталган курылгылар бiлiм алудыц косымша кезiне айналды.
Бiлiм берудеп уялы байланыс курылгылары мен бшм беру ресурстарыныц теория мен практикада колданылу мэселелерi эртYрлi шетелдiк гылыми орталар мен уйымдарда талкыланып, дамытыла бастады. Мысалы, 2002 жылдан бастап «MLearnCon» халыкаралык конференциясы, 2005 жылдан бастап Европада «Мобильдi окыту» (International Conference Mobile Learning), 2007 жылдан берi Англияда «The Mobile Learning Network Project» (MoLeNET - Мобильдi окыту жYЙесi) халыкаралык конференциясы жYргiзiлдi. Максаты - мобильдi окыту технологияларын жасау жэне тарату, элем мектептерi мен колледждерi Yшiн бiртутас виртуалды окыту жYЙесiн жасау болып табылады [14].
Американдык «Mobile Learning Environment Project» (The MoLE - мобильдi окыту ортасы) жобасы осы окыту технологияларын тYрлi пэндердi окытуга багыттап, бiлiм беру ресурстарын курастырып жэне оны мецгеруге арналган колданылу эдютемеамен бiрге бiрыцFай платформа жасап, колданыска ениздь
2010 жылы ЮНЕСКО уйымы мен акпараттык технологияларды дамыту институты бiрлесе дайындаFан «Мобильдi окыту сапалы бiлiм мен элеуметтiк дамуFа» баFдарламалык кужатында казiргi педагогтер мен окушылардыц арасында сураныска ие уялы байланыс курылFыларын окыту Yдерiсiне оцтайландыру жолдарын карастыру мэселесi карастырылды.
Окыту Yдерiсiнде мобильдi курылFыларды колдану тенденциясы бiраз уакыттан берi калыптасып келедi, атап айтканда, олар:
• Wi-Fi - байланыс куралы;
• Коммуникатор - бiр-бiрiмен акпарат алмасу;
• Фотоаппарат - мэицщ суретке тYсiру;
• Диктофон - дэрю беретiн окытушыныц дауысын жазып алу;
• Мобильщ браузер - сайттарFа кол жетюзу;
• Аудиоплеер - дэрiстi дыбыстык колдаумен тыцдау;
• Секундомер - эксперимент журпзуде уакытты кадаFалау;
• Instagram, Facebook, Вконтакте,т.б. элеуметтiк желiлердi колдану;
• Ms Word, Ms Excel, Power Point офис пакеттерш пайдалану;
• Аударма -мэтiндi шетел тiлiне аудару, т.б. [15; 18].
М-learning технологияларыныц портативтшп, интерактивтшп, елшемi жаFынан жэне уакыт пен мерзiмге байланысты бiрнеше ортак аспектiлерi бар. Бул байланыс курылFыларыныц мацыздылыFын арттырады. Мобильдi окытудыц артыкшылыктары:
• Мобильдi окыту сымсыз мобильдi технологияны колдану аркылы жYзеге асырылады, ол кез келген адамFа кез келген жерден жэне кез келген уакытта акпарат пен оку материалдарын алуFа жэне таратуFа мYмкiндiк бередi;
• Мобильдi курылFылар бшм алушылар Yшiн ете ыцFайлы жэне колжетiмдi курал болып табылады. Акпараттыц барлык тYрiне кол жеткiзу оцай. Ол баска акпарат куралдарына караFанда акпарат пен бiлiм беру тэжiрибесiне тезiрек кол жеткiзе алады;
• Окытудыц Yздiксiзсiз тYрi жэне тиiмдi тэжiрибесi болып табылады;
• МYмкiндiгi шектеулi адамдар Yшiн де ы^айлы окыту тYрi болып табылады;
• Бшм алушылар онлайн форумдар мен чаттар аркылы бiрлесiп жумыс жасай алады. Олардыц окытушылармен кез келген уакытта, кез келген жерде пшр алмасуFа, ой белiсуге мYмкiндiгi болады;
• Мобильдi курылFылардаFы жылдам жауап (QR) кодтарын колдануFа болады. Крсымша ресурстарFа, кYрделi диаграммалар мен суреттерге сштемелер, тапсырмаларды шешу студенттерге кол жетiмдi болуы мYмкiн;
• Студенттердiц ездшнен бiлiм жетiлдiру максатында колдану ы^айлы жэне керi байланыс жасау мYмкiндiгi бар.
Кептеген артыкшылыктарымен катар мобильдi окытуды бiлiм беруде колданудыц езшщ киындыктары мен кемшiлiк жактары да бар. ОларFа мыналарды жаткызуFа болады:
• Мобильдi окытуFа катысу Yшiн мiндеттi турде мобильдi курылFы болуы керек. Жаца технологиялардыц жетiстiктерiн пайдалану Yшiн уялы телефонды жиi жацартып отыру керек. Сонымен катар, бшм алушы интернетке кол жетiмдi болу керек жэне мобильдi операторыцыздан ай сайыеты акы теленедi, сондыктан шзге узак уакытты кажет ететiн Yлкен файлдарды жYктеу кажет болса, ай сайыеты телемдер ете жоFары болуы мYмкiн.
• Экранныц елшемi ете юшкентай, сондыктан оларды узак уакыт колдаетанда адамныц кезiне эсер етш, тез шаршауы мYмкiн. Сонымен катар, экранда бiр уакытта керсетiлетiн акпараттыц мелшерi ете аз.
• Смартфондар 8-ден 10 саFатка дейiн Yздiксiз жумыс iстейдi. Тасымалды электр куаты бiткен соц, оны кайта куаттандырFышка косу керек жэне бул уакытта оны пайдаланушы адам ез «мобильдшгшен» уакытша айырылады.
• Кез келген мобильдi курылFылардыц сактау мYмкiндiгi шектеул^ сондыктан Yлкен немесе кеп файл болса, аздщ курылFыцыз бэрiн сактай алмауы мYмкiн.
• Элеуметтiк жаFынан карасак, барлык бiлiм алушылардыц сэйкест мобильдi курылFыларды алуFа мYмкiндiгi бола бермейдь Сонымен катар, мобильдi платформаFа байланысты бiрыцFай стандарттыц болмауы да киындык тудырады.
Жалпы, мобильдi технологиялар бiрнеше баFыттар бойынша окытушылардыц дамуы мен бiлiктiлiгiн арттыру максатында кэшби шеберлiктi арттыра алатындыFын керсеттi. Атап айтсак:
• Коммуникация: уялы байланыс курылFыларын сымсыз кец жолакты жэне бейне коцырау кызметтерiмен мысалы, Skype сиякты бiрге пайдалануFа болады;
• 6зiн-езi баFалау: бейнекамераларды сабак жазу Yшiн колдануFа болады, бул окытушыларFа сабактыц кандай децгейде сапалы етюзшгеш туралы ойлауFа мYмкiндiк бередi;
• Инновация: ^ялы байланыс к¥PылFыларын бшм беру баFдарламаларында креативт тYрде пайдалануFа жэне жаца идеяларды керуге деген сешмдшкп дамыту Yшiн колдануFа болады.
Биология кYPделi де, кызыкты пэндердiц бiрi, оныц оку мазм^нын дэстYрлi тYPде сабак барысында колдану кезiнде кейбiр ^ымдарды тYсiну киын жэне ол ^ымдарды студенттер кез алдына елестете алмайды. БаFдарлама косымшаларыныц 3D визуализациясы студенттерге Fылыммен байланысты объектiлердi егжей-тегжейлi бакылап, бiлуге мYмкiндiк бередi. Биология окулыктары кебiнде мэтiндермен толыFады жэне OFан визуализация жетiспейдi. АталFан технологияларды бшм беруде колдану студенттердщ окуFа деген кызыFушылыFын арттырып, кезге кершбейтш мазм^нды бейнелеуге кемектеседi, тэжiрибесiн байыта алады. 3D форматында ¥сынылFан акпараттыц сипаттамалары студенттерге такырыпты ездiгiнен Yйренуге мYмкiндiк беретiн накты езара эрекеттесуге ыкпал етедi.
M-learning-ге катысу Yшiн ец алдымен мобильдi к¥PылFы кажет. Kазiргi бiлiм алушылар смартфондарды колдануFа эдеттенген жэне кYн сайын кеп уакытын осында ж^мсайды. Смартфонныц баска к¥рышылардан артыкшылыFы оныц колжетiмдiлiгi жэне оныц кептеген техникалык мYмкiндiктерiнiц болуы. Атап айтсак, смартфондаFы косымшалар, интернет желюндеп эртYрлi контенттер, аудиовизуалды материалдар биолог мамандардыц бiлiмiн жетiлдiру максатында ез кемегш тигiзедi. Жалпы, мобильдi косымша - белгiлi бiр тугынушылар тобына арналып к¥растырылып, олардыц кандай да бiр мэселелерi мен ^ынды^ын шешуге баFытталFан жэне ол шаFын, сымсыз есептеу к¥PылFыларында, мысалы, смартфондар мен планшеттерде пайдалану Yшiн арнайы жасалFан колданбалы баFдарламалык косымша. Ягни, мобильдi косымша - накты платформаFа орнатылFан, белгiлi бiр эрекеттердi шешуге болатын функционалдыFы бар арнайы баFдарлама [16].
Арнайы косымшалар к¥PылFылардыц кажеттiлiктерi мен шектеулерiн ескере отырып жасалады, сондай-ак олардыц кез келген мамандандырылFан мYмкiндiктерiн пайдалануFа арналFан. Эдетте, м^ндай косымшалар шектеулi функциялары бар шаFын баFдарламалык камтамасыздандыру KOндырFылары болса да, олар пайдаланушыларFа сапалы кызмет пен тэжiрибе ¥CынуFа мYмкiндiк бередi.
Осыпан орай, косымшаларды жасаудыц технологиясы каркынды дамып, окытушылар мен студенттерге арналFан жYЗдеген баFдарлама кешендi тYPде колданылып келедi. Солардыц iшiнде биология пэнше кажеттi косымшаларды смартфоннан App Store немесе Play Market аркылы жYктеп алуымызFа болады. Олар: 3D Motion Human Anatomy, Leafsnap, Plants, Human Body, Visual Anatomy, Bacteria interactive 3D, Генетика, Биология, Молекулалык биология, т.б. косымшалары.
«Генетика» баFдарламасы ете карапайым, колдануFа ыцFайлы интерфейсiмен камтылFан, жылдам iздеу кызметi бар косымша. М^нда генетикалык код, генетика тарихы, оныц белiмдерi, эдiстерi, мутация, гендш мутация, генетикалык терминдер тiзiмi камтылады. Аныктамалык жеке режимде интернетке косылмай ж^мыс жасай бередi. Осы косымшаFа ^ксас «Genetics Dictionary» он мыцнан аса генетикалык сездердi камтитын косымшаны да тегiн жYктеп, колдануFа болады. М^нда да гендер, хромосомалар, гендш мутациялар, онкогендер жэне т.б. такырыптар камтылады.
Ал биологияны оку YДерiсiнде бiрнеше бiлiм беруге баFытталFан «Биология - мектеп курсы», «¥БТ биология», «Биология-репетитор», «Жалпы биологиядан лекциялар», «Молекулалык биология», «Биологиядан тестер» косымшаларын пайдалануFа болады.
«Frog Dissection» жануарларFа тэжiрибе жасауFа арналFан керемет косымша болып табылады (1-сурет). Ол виртуальды баканыц 3D-керiнiсiн керуге, OFан кажеттi к¥ралдардыц кемегiмен эксперимент жасауFа жэне эрбiр органды виртуальды зертханалык жаFдайда зерттеуге мYмкiндiк бередi. М^ндай тэжiрибелердiц кемепмен бiрде-бiр жануарларFа закым келмейдi.
Сурет 1- Frog Dissection косымшасы
2-суреттеп Leafsnap - eсiмдiктердi визуальды цифрлык танудьщ ерекше косымшасы. Бул косымша 90% eсiмдiк пен агаш тYрлерiн тани алады. Бул косымшада бiрнеше функциялар бар, мысалы «Шолу» функциясын пайдаланып, эртYрлi агаштардыц жапырактары, гYлдерi немесе жемютершщ суреттерiн iздеуге болады. Бул багдарламаныц жумыс iстеу кагидасы ете карапайым: ол eсiмдiк жапырагын суретке тYсiре отырып, багдарламаныц жадындагы жапырактармен салыстыра отырып iздейдi. Егер сэйкес келсе, сол eсiмдiк туралы толык акпараттар берiледi. Leafsnap косымшасыныц «Кершшес тYрлер» функциясымен eзiцiздiц аймагыцыздагы кай eсiмдiк тYрлерiн аныктаганын кeре аласыз.
leaj snap Man* Spnn DMart About
Northeast Mew Torh WnNngkvi D C __W—r_WM_ l -K * 14 Suarifc H—
— —
Сурет 2- Leafsnap мобильдi косымшасы
Окушылар мен студенттерге арналган оку YДерiсiцце колданылып журген кeптеген анатомиялык атластар мен энциклопедиялар да бар, солардыц бiрi - «3D Motion Human Anatomy» косымшасы. Бул адам денесшщ Yш eлшемдi моделiн окытуда кец пайдаланылатын интерактивтi косымша болып табылады. Мундагы эрбiр модель медициналык дэлдiкпен жасалган [17].
«Visual Anatomy - 3D Human» косымшасы адамныц анатомиялык курылысыныц 200-ге жуык функциялары мен бейнелерiн усынатын мобильдi косымша (3-сурет). Ол адам анатомиясын зерттеуде колданылатын косымша курал болып табылады жэне студенттерге ею eлшемдi бейнеге караганда визуальды турде акпарат беретш, адам денесiнiц эрбiр мYшесiне тYсiнiктеме беретiн анатомиялык атлас болып есептеледь Аталган косымшаларды App Store немесе Play Market-тен жYктеп алуга болады.
Visual anatomy - Human
Loading V 59»
Сурет 3- Visual Anatomy косымшасын жYктеу
Темендеп 1-кестеде биология пэнш окытуда колданылатын бiрнеше мобильдi косымшаларга салыстырмалы талдау жасадык.
№ Мобильд косымша Файл ЖYKтеу саны БаFала- Колжет1м- Курастырушы
атауы елшем1 (тамыз, 2020 ж. мэл1мет бойынша) нуы Д1Л1Г1
1 3D Frog Skeleton 23,71 Мб > 10 000 4,0 акылы Biosphera
2 Leafsnap 17,82 Мб > 500 000 4,8 акылы Appixi
3 Human Anatomy 97,38 Мб > 500 000 3,1 акылы GraphicVision
4 PlantSnap 37,90 Мб > 10 000 000 3,7 тегш PlantSnap,Inc
5 Биология-репетитор 4,58 Мб > 50 000 3,6 тегш markozApps
6 Молекулярная биология 16,49 Мб > 10 000 4,5 акылы 24Hours
7 ¥БТ Биология 2,94 Мб > 100 000 4,1 тегш Entapp.kz
8 Генетика 10,20 Мб > 50 000 4,4 акылы 24Hours
9 Нормальная анатомия человека 3,68 Мб > 100 000 4,5 тегш Фармакоша
10 Biology Master-Biology for You 11,85 Мб > 50 000 4,3 акылы Carlo Terraciano
11 Лекции по общей биологии 1,43 Мб > 100 000 4,7 тегш Mashutka
12 Тесты по биологии 8,51 Мб > 10 000 4,0 тегш OrifSoft
1-кесте. Биологияны окытуда колданылатын мобильдi косымшалар
Бiз биологиялык бiлiм беруде колданылатын бiрнеше косымшаларды атап errm, оларды оку Yдерiсiнде пайдаланган ете ыцгайлы. Сондыктан да, б^л технологияларды бiлiм беруде пайдалану студенттер мен окытушылар Yшiн киындык келтiре коймайды жэне оку материалын мобильдi н^скада ^сынган ыцгайлы болып табылады. Аталган косымшаларды App Store немесе Play Market-тен жYктеп алуга болады.
Корытынды
Адам eмiрiнiц барлык кезецiнде, сонымен катар бшм беру Yдерiсiнде eтiп жаткан акпараттык революция оку YДерiсiн жаца эдютермен байытуга багытталган. Мобильдi окыту технологиялары адамныц барлык iс-эрекет саласын камтиды жэне олардыц мYмкiндiктерi ^ннен кYнге дамып келедi. Смартфонга арналган косымшалар адам eмiрiндегi кептеген мэселелердi шешуде кeмегiн тигiзе алады. Б^л технологиялардыц элемдiк нарыкта eсуi, оныц казiргi уакытта кeкейтестiлiгiн, мацыздылыгын, ыцгайлылыгын, тиiмдiлiгiн кeрсетедi. Сондыктан да, б^л к¥рылгылар аркылы бiлiм беру с^ранысын канагаттандыруга мейлiнше дайын болу керек. Б^л, болашак мамандарга жаца
технология элемшде жол табуды жецiлдетедi жэне непзп орынга ие болады. Жогарыда келт1ршген талаптарды ескере отырып, окытудыц жаца технологияларын биологиялык бiлiм беруде колдануга болады.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1. Казахстан Республикасы Yкiметiнiц 2017 жылгы 12 желтоксандагы №827 каулысымен бектлген «Цифрлык Казахстан» мемлекеттiк багдарламасы.
2. Абильдина С.К., Айдарбекова К.А. (2019) Кэаби кузiреттiлiктi калыптастыруда сандык бiлiм беру ресурстарын пайдалану //Казак улттык кыздар педагогикалык университетiнiц Хабаршысы. №3 (79). -Б.192-199
3. Куклев В.А. (2008) Сущностные характеристики мобильного обучения как педагогической инновации. //Мир науки, культуры, образования. №5(12). С. 204-207.
4. Sonmez A., Gogmez L., Uygun D., Ataizi M. (2018) A Review of current studies of mobile learning. Journal of Educational Technology & Online Learning, 7(1), 13-27.
5. Dimon R., Pettit L., Cheung C., Quinnell R. (2019) Promoting botanical literacy with a mobile application -CampusFlora - using an interdisciplinary, students-as-partners approach, International Journal for Students as Partners, 3(2). https://doi.org/10.15173/ijsap.v3i2.3671
6. Kalana M.H.A., Junaini S.N., Fauzi A.H. (2020) Mobile augmented reality for biology learning: Review and design recommendations. Journal of Critical Reviews, 7(12), 579-585. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.31838/jcr.07.12.104
7. Bernackia M.L., Greenea J.A., Crompton H. (2020) Mobile technology, learning, and achievement: Advances in understanding and measuring the role of mobile technology in education. Contemporary Educational Psychology 60 (2020) 101827
8. Camilleri M.A., Camilleri A.C. (2019) The students' readiness to engage with mobile learning apps. Interactive Technology and Smart Education, Vol. 17 No. 1, pp. 28-38. https://doi.org/10.1108/ITSE-06-2019-0027
9. Закарьянова А.Б. (2016) Мобильдi технологиялар бшм беру удерюшде. Казахстан Республикасыныц Тэуелаздшнщ 25 жылдыгы аясында «Бшктшкп арттыру жYЙесiндегi Smart-технологиялар: халыкаралык тэжiрибе жэне отандык практика» тадырыбындагы республикалык Fылыми-тэжiрибелiк конференцияныц материалдары. Орал. Б.232-238.
10. Traxler J. (2009) Current State of Mobile Learning //Mobile Learning: Transforming the Delivery of Education and Training. URL: http://www.aupress.ca/index.php/books
11. Viberg O. (2015) Design and use of mobile technology in distance language education: Matching learning practices with technologies-in-practice. Repro: Orebro University.
12. Bransford M., Douglas J. (2000) How People Learn: Brain, mind, experience and school. Washington.
13. Титова С.В. (2012) Мобильное обучение сегодня: стратегии и перспективы// Вестник Московского университета. Серия 19: Лингвистика и межкультурная коммуникация. С.9-23.
14. Файн М.Б. (2015) Мобильное обучение в образовательном процессе: зарубежный опыт //Современные научные исследования и инновации. №1. Ч.3 [Электронный ресурс]. URL: http://web.snauka.ru/issues.
15. Доскажанов Ч.Т., Даненова Г.Т., Коккоз М.М. (2018) Роль мобильных приложений в системе образования // Международный журнал экспериментального образования. №2. С. 17-22. URL: http://www.expeducation.ru/ru/article/view?id=11790 (дата обращения: 12.08.2020).
16. How To Write A Simple Application. [Электронный ресурс] - Режим доступа: https://code.google.com/p/simple/wiki/HowToWriteASimpleApplication
17. 11 приложений для изучения биологии и медицины. Newtonew. [Электронный ресурс] - Режим доступа: https://newtonew.com/app/11-prilozhenij-dlja-izuchenija-biologii-i-mediciny
Методические возможности применения мобильных обучающих технологий в биологическом образовании
Р.У. Альменаева
Кызылординский университет имени Коркыт Ата, г.Кызылорда, Казахстан
a_raihan@mail.ru
С каждым днем растет влияние новых технологий в сферу образования, в частности, дистанционное обучение, онлайн - конкурсы и тренинги, видеоконференции и вебинары, мобильное обучение, электронные и цифровые образовательные ресурсы и др. Мобильные технологии обучения стали ключевыми составляющими инновационных достижений. В настоящее время является актуальным вопрос использования технологий
мобильного обучения в системе образования. В статье рассмотрена роль и тенденции, методические возможности применения мобильных технологий обучения в образовании. Разъяснены термины мобильного обучения, изложены вопросы применения мобильных технологий в образовании и ход их изучения. В качестве объекта анализа взято несколько мобильныхприложений, используемых в преподавании биологии.
Ключевые слова: информационные технологии, мобильное обучение, мобильные технологии и устройства, мобильные приложения, педагогические исследования.
Methodological possibilities of using mobile educational technologies in biological education
R. U. Almenayeva
Korkyt Ata Kyzylorda University, Kyzylorda, Kazakhstan. a_raihan@mail.ru
The impact of new technologies on education is growing every day, in particular, distance learning, online contests and trainings, video conferences and webinars, mobile learning, electronic and digital educational resources, etc. Mobile teaching technologies have become key components of innovative achievements. Currently, the use of mobile learning technologies in the education system is an urgent issue. The article deals with the role and trends, methodological possibilites of using mobile learning technologies in education. The terms of mobile learning are explained, the issues of using mobile technologies in education and the course of their study are outlined. Several mobile applications used in biology teaching are taken as the object of analysis.
Keywords: information technologies, mobile training, mobile technologies and devices, mobile applications, pedagogical research.
Редакцияга 12.08.2020 тYCтi.
