Научная статья на тему 'ТРАНСПОРТ ВОСИТАЛАРИДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН МОЙЛАШ МАТЕРИАЛЛАРИ МАВЗУСИНИ ЎҚИТИШДА ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК УСУЛЛАРИ'

ТРАНСПОРТ ВОСИТАЛАРИДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН МОЙЛАШ МАТЕРИАЛЛАРИ МАВЗУСИНИ ЎҚИТИШДА ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

99
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мой / восита / транспорт / ўқитиш / инновация / педагогика усул. / oil / means / transport / education / innovation / pedagogical method.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — А. Собиржонов, Б. Элмурадов, В. Мелиев

Автомобилсозлик йўналиши талабалари келгусида мойлаш материаллари соҳасида юқори малакали мутахассис бўлиши лозим: мойнинг турлари ва хусусиятлари тўғрисида замонавий билимларга эга бўлишлари талаб этилади. Тошкент давлат транспорт университети ўқув дастурини ишлаб чиқишда мойлаш воситаларига ҳам кўп саот ажратилган бўлиб, бу бу фан мавзулари чуқур ўзлаштирилади. Бунда ҳар бир мавзу бўйича турли йўлдошувлар асосида ѐндошилади: ьфърузалар, лабораторияб амалий ва мустақил ишлар. Бу маърузасуҳбат ва маъруза-монолог, лаборатория – анимация, видео, тақдимот, амалий ва муаммоларни ҳал қилишда амалий, семенар-конференциялар ѐки бощқача ѐндошувлар бўлиши мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In the future, students of the automotive industry should become highly qualified specialists in the field of lubricants: they must have up-to-date knowledge about the types and properties of oils. When developing the curriculum of the Tashkent State University of Communications, many hours were devoted to lubricants, which means that the subjects of this subject are mastered deeply. Each topic is approached on the basis of different approaches: lectures, laboratory, practical and independent work. It can be a lecture-conversation and a lecture-monologue, laboratory-animation, video, presentation, practical and practical in solving problems, a seminar-conference or other approaches.

Текст научной работы на тему «ТРАНСПОРТ ВОСИТАЛАРИДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН МОЙЛАШ МАТЕРИАЛЛАРИ МАВЗУСИНИ ЎҚИТИШДА ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК УСУЛЛАРИ»

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 j SIS: 1,12 j ASI-Factor: 1,3 j SJIF: 5,? j UIF: 6,1

ТPAНСПОPТ ВОСИТAЛAPИДA КУЛЛАНИЛАДИГАН МОЙЛАШ МAТЕPИAЛЛAPИ МАВЗУСИНИ УКИТИШДА ИННОВАЦИОН

ПЕДАГОГИК УСУЛЛAPИ

Автомобилсозлик йуналиши талабалари келгусида мойлаш материаллари сохасида юкори малакали мутахассис булиши лозим: мойнинг турлари ва хусусиятлари тугрисида замонавий билимларга эга булишлари талаб этилади.

Тошкент давлат транспорт университети укув дастурини ишлаб чикишда мойлаш воситаларига хам куп саот ажратилган булиб, бу бу фан мавзулари чукур узлаштирилади. Бунда хар бир мавзу буйича турли йулдошувлар асосида ёндошилади: ьфърузалар, лабораторияб амалий ва мустакил ишлар. Бу маъруза-сухбат ва маъруза-монолог, лаборатория - анимация, видео, такдимот, амалий ва муаммоларни хал килишда амалий, семенар-конференциялар ёки бощкача ёндошувлар булиши мумкин.

Калит сузлар: мой, восита, транспорт, укитиш, инновация, педагогика

In the future, students of the automotive industry should become highly qualified specialists in the field of lubricants: they must have up-to-date knowledge about the types and properties of oils.

When developing the curriculum of the Tashkent State University of Communications, many hours were devoted to lubricants, which means that the subjects of this subject are mastered deeply. Each topic is approached on the basis of different approaches: lectures, laboratory, practical and independent work. It can be a lecture-conversation and a lecture-monologue, laboratory-animation, video, presentation, practical and practical in solving problems, a seminar-conference or other approaches.

Keywords: oil, means, transport, education, innovation, pedagogical method.

KHPHm

MaB3yHH ypraramgarn acocnn Ba3H$a - KeHr KynaMgarn

А. Собиржонов, Б. Элмурадов, В. Мелиев

Тошкент дaвлaт TpaHcnopT университета

АННОТАЦИЯ

УСУЛ.

ABSTRACT

Myraxac^c тaйëрлaшдa, aMamëTra, фaн, технитанинг илгор

December, 2022

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

гояларини ургатиб тадбик килишда, илмий-техник маълумотлардан фойдалана билувчи, автомобил-транспортининг тараккиётини, эксплуатация масалаларини ва табиатни асрашни, мехнатни иктисод килишни урганиш керак[1]. Ушбу курсатилган вазифаларни билиш талабанинг мухандис булиб етилишида катта рол уйнайди[1].

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Маълумки мойлар автомобил конструкцияси учун энг зарур ашё булиб, мойлаш материалларининг сифати ёнилги тежамкорлигига, двигател ва айрим автомобил кисмларининг узок муддат ишлашига боглик[3]. Мойлаш материалларининг эксплуатацион хусусиятларини яхшилаш буйича илмий-тадкикот ишлари олиб борилмокда[4]. Бу ишлар келгусида яна изчил давом эттирилади. транспорт тизимларидан фойдаланиш ишларини ташкил этиш сохасида замонавий билимга эга мутахассисларни етиштиришда "Мойлаш материаллари" мавзусининг ахамияти жуда катта, чунки ер усти транспорт тизимларининг ички ёнув двигателлари нормал иш режимларини таъминлашда мойлаш материаллари билан боглик масалаларни хал этиш мухим ахамият касб этади[5,6,7]. Ихтисослик фанларни укитиш борасида миллий ва хорижий тажрибаларни урганиш ва киёсий тахлил килиш, фанларнинг намунавий укув дастурларини такомиллаштириш ва улар асосида маъруза матнлари, янги авлод укув адабиётлари, электрон адабиётларни яратиш ва таълим жараёнига боскичма-боскич жорий этиш ишлари амалга оширилмокда[8,9,10,11,12].

Маъруза дарсларини анъанавий тарзда, илгор педагогик усуллардан фойдаланиб олиб борилиши талабаларда фаолликни оширади[13,14]. Дарсларни муаммоли тарзда олиб борилиши, аник мисоллар ёрдамида, хозирги замонавий янги ишлаб чикарилаётган техникалар билан чамбарчас боглик холда тушунтирилиши, талабани фанга кизиктириш, унинг фаоллигини ошириб, кенгрок фикрлашга, максадга караб интилишга, керакли билим ва куникмалар хосил килишга ёрдам беради[15,16,17].

Талабалар "мойлаш материаллари" мавзусини узлаштиришлари учун укитишнинг илгор ва замонавий усулларидан фойдаланиш, янги информацион - педагогик технологияларни тадбик килиш мухим ахамиятга эга, мавзуни узлаштиришда дарслик, укув ва услубий кулланмалар, маъруза матнлар, таркатма материаллар, электрон материаллар, виртуал стендлар хамда транспорт воситаларида кулланиладиган мойлар

намуналаридан фойдаланилади. Маъруза ва лаборатория

December, 2022

Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 12 | 2022

ISSN: 2181-1385_Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

дарсларида мос равишда илгор педагогик технологиялардан фойдаланилади [18,18,19].

Анъанавий таълимда талабаларни факат тайёр билимларни эгаллашга ургатилган булса, замонавий таълимда эса, уларни эгаллаётган билимларни узлари кидириб топишларига, мустакил урганиб тахлил килишларига, хатто хулосаларни узлари келтириб чикаришларига ургатади[20].

Тизимли ёндашув. Таълим технологияси тизимнинг барча белгиларини узида мужассам этмоги лозим: яъни жараённинг мантикийлигини, унинг барча бугинларини узаро богланганлигини ва яхлитлигини[21].

Диалогик ёндашув. Бу ёндашув укув муносабатларини яратиш заруриятини билдиради. Унинг натижасида шахснинг уз-узини фаоллаштириши ва уз-узини курсата олиши каби ижодий фаолияти кучаяди[22].

Х,амкорликдаги таълимни ташкил этиш. Демократик, тенглик, таълим берувчи ва таълим олувчи фаолият мазмунини шакллантиришда ва эришилган натижаларни бахолашда биргаликда ишлашни жорий этишга эътиборни каратиш зарурлигини билдиради[23].

Ахборотни такдим килишнинг замонавий воситалари ва усулларини куллаш - замонавий компьютер ва ахборот технологияларини укув жараёнига куллаш[24].

Укитишни ташкил этиш шакллари: диалог, мулокот хамкорлик ва узаро урганишга асосланган фронтал, коллектив ва гурух[25].

Укитиш воситалари: укитишнинг анъанавий шакллари (дарслик, маъруза матни) билан бир каторда - компьютер ва ахборот технологиялари[26].

Мониторинг ва бах,олаш: укув машгулотида хам бутун курс давомида хам укитишнинг натижаларини режали тарзда кузатиб бориш. Курс охирида тест топшириклари ёки ёзма иш вариантлари ёрдамида тингловчиларнинг билимлари бахоланади.

Айрим мавзулар буйича талабалар билимини бахолаш тест асосида ва компьютер ёрдамида бажарилади. "Интернет" тармогидаги мавзуга таълукли маълумот ва курсаткичларидан фойдаланилади, таркатма материаллар тайёрланади, тест тизими хамда таянч суз ва иборалар асосида оралик ва якуний назоратлар утказилади.

Мавзунинг мохияти асосий тушунчалар ва тезислар оркали очиб берилади. Бунда мавзу буйича талабаларга етказилиши зарур булган билим ва куникмалар тула камраб олиниши керак. Асосий кисм сифатига куйиладиган талаб мавзунинг

December, 2022

151

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

gon3ap6nnrH, ygapHuHr Hm SepyBHugap TagaSgapu Ba umgaS HuKapum эxтнe:®gapнra Moc-guru, MaMgaKaraMroga SygaeTraH h^thmohh-chöchh Ba geMOKpaTHK y3rapumgap, H^THCogueTHH эpкннgamтнpнm, HKTHCoguH-xyKyKHH Ba SomKa coxagapgaru ucgoxoTgapHuHr ycTyBop MacagagapuHu KaMpaS ogumu xaMga $aH Ba TexHogoruagapHuHr cyHrru MTyKgapu эtтн6opra oguHumu TaBcua этнgagн..

TagaSagap naöopaTopua Mamrygoraga MaB3yra oug SygraH ycgySufi KyggaHMagaH ^ofigagaHraH xogga gacTypufi TatMuHoT acocuga BupTyag naöopaTopua umuHu Sa^apagu. Mofigam MaTepuaggapu cyroK Mofigap Ba ngacTuK Mofigapra SyguHagu. Mofigam MaTepuaggapHuHr xap uKKaga Typu xaM MuHepag Ba opraHuK Sygumu MyMKuH. MuHepag MofigapHuHr acocufi kucmu(90% gaH opTuru) He^THu KafiTa umgaS oguHagu. Ycumhuk Ba xafiBoHoT MaxcygoTgapugaH oguHaguraH Mofigap opraHuK Mofigap gefiugagu. OpraHuK Mofigap co$ xogga KaM umgaragagu, ygap w^opu cu^arau ngacraK Mofigap Tafiepgamga umgaragagu.

YmSy MaKogaga yKuTum ^apaeHuga HucSaraH KaM эtтн6op SepugaguraH, geKuH aMagueTga KeHr KyggaHugaguraH ngacTuK cypKoB MofigapuHu TagaSgapra TymyHTupumga нннoвaцнoн negaroruK TexHogoruagapgaH ^ofigagaHum xaKugaru Ta^puSanapuMro Ba ^uKpgapuMro SugaH SygumMoKHuMro.

ngacraK cypKoB Mofigapura SarumgaraH MaB3yHu SomgaHumugaeK, ayguTopuaHuymSy Mofigap xaKugaru gacTgaSKu SuguMgapuHu aHuKgam xaMga TagaSagapgaru кнзнкнmннн Kynafirapum MaKcaguga KgacTep ycyguHu KyggaMoKgaMu3.

KgacTep MapKa3ura Mofigam MaTepuaggapuHu KyfiuS arpo^ura xap 6up TagaSagaH HaBSama-HaBSaT SmragaH Mucog e3umgapu cypagagu Sapna TaKgu^gap KgacTepra rooxcro Kupmugagu. AygmopuagaH TymaguraH TaKgu^gap TyraraHgaH cyHr gocKagaru Hara«:a KgacTep Ba yHuHr TamKug этyвннgapн yKuTyBHu ToMoHugaH нзoxgaнн6 ygapgaH Tyrpugapu Koggupugagu Ba yMyMgamTupugagu. X,ap Sup KoggupugraH Mofigam Marepuagu y3 cuHu^ura KupuTugagu Ba KgacTep uxHaMgaHTupugagu cyHrpa rypyxgapHu TagaSagap y3gapu Taxgug Kugumagu Ba TymyHMaraH caBoggapHu Sup-Supura SepuS MyHo3apa yткaзнgagн Sapna xag SygMaraH MyHo3apagapHu yKuTyBHu TyggupuS MycTaxKaMgafigu.

ngacTuK cypKoB Mofigapu aBToMoSuggapHuHr acocaH repMeraK SepKuTugMaraH (KapTepgap unura ^ofigamrapugMaraH) umKagaHuS umgafiguraH TapMoKgapuHu Mofigam ynyH umgaragagu. EyHgafi Mofigap aHTu^puKcuoH cypKoB Mofigapu geS aTagagu. ngacTuK cypKoB

Mofigapuga cywK Ba KaTTuK Mofigam MaTepuaugapuHuHr

December, 2022

Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 12 | 2022

ISSN^^m-nS^^^^^^jte-Facto^

хусусиятлари мужассам этилган. Пластик мойларнинг таркиби ва олиниши аниматцион усулда курсатиб берилади. Пластик мойлар панжара (каркас) куринишдаги тузилишга эга булиб, у куюлтирувчининг каттик заррачалари (дисперс фаза) ва шу панжара ичига киритилган сую; мойлар (дисперсии мухит) дан ташкил топган. Юкланишлар таъсирида каркас бузилади ва мой суюклик холатида ишлайди, юкланиш олингач панжара яна тикланиб, мой яна катти; жисм шаклига утади. Бу пластик мойларнинг асосий хусусиятидир. Транспорт воситаларида ишлатиладиган пластик сурков мойлари ва уларнинг эксплуатацион хусусиятларини урганиш мавзусини укитишда "Тушунчалар тахлили" методини хам куллаш.

Методни амалга ошириш тартиби: - иштирокчилар машгулот коидалари билан таништирилади; - укувчиларга мавзуга тегишли булган тушунчалар ёзилган таркатма материаллар таркатилади; - укувчилар мазкур тушунчалар кандай мано англатиши хакида ёзма маълумот берадилар; - белгиланган вакт тугагач укитувчи берилган тушунчаларнинг тугри, тулик изохини укиб эшиттиради ёки слайдда намойиш килади;

- хар бир иштирокчи берилган тугри жавоблар билан узининг шахсий муносабатини таккослайди, фаркларни аниклайди ва уз билим даражасини текшириб бахолайди.

December, 2022

153

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

ХУЛОСА

Хрзирги замон ёшлари аклий камолотининг ривожланиб бораётган-лиги, уларнинг илм урганишга чанкоклиги, мустакил фикрлаши ва илмий-ижодий изланишлари, янгиликлар ва кашфиётларга нисбатан чексиз кизикиши ва таълим мазмунига талабчанлиги, укитувчининг уз устида ишлашга, малакасини ошириб боришига ва онгини янада ривожлантиришига, таълим тизимидаги барча янгиликлардан бохабар булиб бориши кералигига асосий мотив булиб хизмат килади. Укитувчи уз талабаларини фанга ижодкорлик нуктаи назари билан карашларини ташкил килиши, уларда изланувчанлик хусусиятларини шакллантириши ва албатта, янги педагогик технология усулларидан фойдаланган холда дарсни ташкил этиши керак булади. Талабалар кичик гурухларга ажратилиб, уларга пластик асосий команентлари такдим этилиб хар гурухга турли хил маркадаги сурков мойини электр иситгич ва махсус идишларда тайёрлаш топшириги берилади. Масалан, Литол-24, Солидо-S, Константин, ПВК каби сурков мойлар тайёраланиб асосий курсатгичлар хам аниклайдилар. Натижада талабалр пластик пластик супков мойларни бахолаш усуллари буйича хам куникмаларга эга буладилар. Ушбу мавзуга кизиккан талабалар кафедра кошидаги "Химмотология" тугарагида, чикиндилар, кайта тикланувчи манбалар асосида янги мойлаш компазитцияларини яратишиб, шу мавзуда битирув малакавий ишларини ва магистрлик диссертацияларини хам тайёрлашиб, ижодий фаолият юритишади.

REFERENCES

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Ozbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to,g,risida"gi Farmoni. 2017y.

2. Oliy ta'lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida 20.04.2017 yildagi O'zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori.

3. Олимов КД. "Замонавий таълим ва инновацион технологиялари буйича илгор хорижий тажрибалар" модули буйича укув услубий мажмуа. - Бухоро: Бухоро мухандислик-технология институти, 2015 йил. - 81 б.

4. Файзуллаева Д.М., Ганиева М.А., Неъматов И. Назарий ва амалий укув машгулотларда укитиш технологиялари туплами. Методик кулланма / Урта махсус, касб-хунар таълимида инновацион таълим технологиялари сериясидан - Т.: ТДИУ, 2013. - 137 б.

5. Alimova Z.X. Transport vositalarida ishlatiladigan

ekspluatasion materiallar T.: Fan va texnologiyalar 2014y.

December, 2022

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

6. Alimova Z.X. Transport vositalarida ishlatiladigan materiallar T.: Fan 2016y. (toTdirilgan qayta ishlangan nashr)/

7. Leffler, William L. Petroleum Refining in Nontechnical Language — 4th ed. Printed in the United States of America, New York, 2011.

8. Мухамедов У. Х.,Усмонбоева М.Х,, Рустамов С.С.: "Таълимни ташкил этишда замонавий интерфаол методлар" Укув услубий тавсиялар. 2016й

9. Sobirjonov, A., Alimova, Z., Niyazova, G., & Meliev, V. Corrosion and Its Consequences in the General Wear and Tear of Agricultural Machinery. Design Engineering (Toronto) COUNTRY: Canada, 2021.рр.4205-4212. https://www.scopus. com/ sourceid /28687.

10. Собиржонов А. Проблемы подготовки химмотологов для центральноазиатского региона "Транспорт сохасида халкародаражадаги мутахассис кадрлар тайёрлаш истикболлари" Мавзусидаги халкаро илмий-амалий конференцияси туплами.

11. Аллаев Ж., Курбанова А.Дж., Комилов К.У. Использование личностно-ориентированного обеспечения на занятиях химии/Материалы Международной научной конференции «Инновации и перспективы». Т., 2019, том 1, стр. 366.

12. Курбанова А.Дж., Komilov K.U. Case technology in chemistry lessons// Academic Research in Educational Sciences.2020. Vol. 1 No. 1, Page 262-265

13. Atqiyayeva S. I., Komilov K.U. Developing intellectual capabilities of students in teaching chemistry// Журнал «Образование и наука в XXI веке». 2021. Выпуск №10,том 3.стр.684-692.

14. Komilov K.U., Курбанова А.Дж. Intellectual training of students of technical institute// Academic Research in Educational Sciences. 2020, Vol. 1 No. 1, Page 266274.

15. Yodgarov B., Komilov K.U.,Kurbanova A.Dj. Applying ICT for improvement general chemical education// Society and innovations.2021. №4. Page 258-263.

16. Rustamova H.N., Kurbanova A.Dj., Komilov K.U., Eshtursunov D.A. Umumiy va noorganik kimyoni o'qitishda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining o'rni// "Экономика и социум". 2021. №5(84).

17. Kurbanova A.Dj., Komilov K.U. Case-study method for teaching general and inorganic chemistry//Academic research in educational sciences. 2021. №6. P.436-

18. Аллаев Ж. Применение информационно-коммуникационных технологии для совершенствования химического образования// Academic

443.

Research in Educational Sciences, 2022, № 8(3), стр. 77-80. 19. Хамзаева М., Комилов К. У. Интеграция химической

December, 2022

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

технологии и географии// "Экономика и социум", 2022, № 6(97).

20. Allayev J., Ergashyeva M. Kimyo fanlarini o'qitishda kimyoviy eksperenent o'rni/ Respublika ilmiy anjuman materiallari to'plami. Chirchiq, ChOTQMBY, (30-may, 2022 yil) 117 - 120 betlar.

21. Komilov K.O'., Gapparova A. Kimyo mashg'ulotlarini tashkil etishda kompyuter texnologiyalaridan foydalanish/ Respublika ilmiy anjuman materiallari to'plami. Chirchiq, ChOTQMBY, (30-may, 2022 yil) . 156-159 betlar.

22. Mirzaaxmedov A.A., Xamzayeva M. Kimyo o'qitish jarayonida o'quvchilarning tadqiqotchilik qobiliyatlarini rivojlantirish/ Respublika ilmiy anjuman materiallari to'plami. Chirchiq, ChOTQMBY, (30-may, 2022 yil) . 174-77 betlar.

23. Yodgorov B., Dusbayev D. Kimyo o'qituvchisini uslubiy tayyorgarligida kompyuter texnologiyalarning poli/ Respublika ilmiy anjuman materiallari to'plami. Chirchiq, ChOTQMBY, (30-may, 2022 yil). 204-209 betlar.

24. Бузрукходжаев А.Н., Комилов К.У. Технология проблемного обучения на уроках химии в школе// "Экономика и социум". 2022. №2(93)-2.C. 579-584.

25. Kurbanova A.Dj. Kimyo mashg'ulotlarida yangilik kiritish jarayonlari// "Экономика и социум". 2022. №2(93)-2.C. 207-211.

26. Тухтаниёзова Ф.О., Комилов К.У. Формирование универсальных учебных действий у учащихся на уроках химии через дидактические игры// "Экономика и социум". 2022. №2(93)-2. C.960-965.

December, 2022

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.