Научная статья на тему 'TRANSLATION STYLE OF SOME STORIES OF SABOHATDIN ALI INTO TAJIK'

TRANSLATION STYLE OF SOME STORIES OF SABOHATDIN ALI INTO TAJIK Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
51
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПЕРЕВОД / ИССЛЕДОВАНИЕ / АНАЛИЗ / СТИЛЬ / РАССКАЗ / ПИСАТЕЛЬ / ОРИГИНАЛ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Шарифова Гулистон Амриддиновна

СТИЛЬ ПЕРЕВОДОВ НЕКОТОРЫХ РАССКАЗОВ САБОХАТДИН АЛИ НА ТАДЖИКСКИЙ ЯЗЫК В данной статье рассказывается об искусстве и стиле перевода некоторых рассказов турецкого писателя Сабохатдина Али. Установлено что перевод осуществлён с огромным интересом переведенён на таджикский язык. Сравнительный анализ некоторых рассказов Сабохатдина Али открывает многогранное искусство перевода. Эти переводы в основном осуществлены от оригинала турецкого языка на русский и таджикский языки.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СТИЛЬ ПЕРЕВОДОВ НЕКОТОРЫХ РАССКАЗОВ САБОХАТДИН АЛИ НА ТАДЖИКСКИЙ ЯЗЫК

This article is dealt with art and style of the translation of certain stories Sabohatdina Turkish writer Ali. It has been established that the transfer implemented with great interest perevedenёn the Tajik language. Comparative analysis of some stories Sabohatdina Ali opens the multifaceted art of translation. These translations are mainly made from the original Turkish, Russian and Tajik languages

Текст научной работы на тему «TRANSLATION STYLE OF SOME STORIES OF SABOHATDIN ALI INTO TAJIK»

УДК S точик+8н

УСЛУБИ ТАР^УМАИ БАЪЗЕ ДИКОЯДОИ САБОДАТДИН АЛЙ

БА ЗАБОНИ ТОНИКИ

Шарифова Г. А.

Донишгоуи технологии Тоцикистон

Адиби номваpи Тypкия Сабоxатдин Aлиpо даp Точикистон хонандагон ба воситаи Xикоявy pоманxояш, ки ба забони точикй аз чониби таpчyмонxои точик таpчyма шyдаанд, хуб мешиносанд. Ин адибpо даp Тypкия xам дуст медоштаанд ва xам бад медидаанд. Уpо он нафаpоне дуст медоштаанд, ки даp боpаи онxо асаpxо менавишт, аз таxти дил ба онxо хайpхоxй мекаpд ва хyшбахтии онxоpо мехост. Сабоxатдин Aлиpо маpдyми оддии тypк дуст медоpанд, баpои он ки у даp боpаи кисмати вазнини халки меxнаJкаши худ, даp боpаи pyзxои пypмашаккат ва гypyснагии он менавишт.

У даp боpаи худ мегуяд: "ман баpои накл каpдани чизxои дилкаш, шодиоваp ва хypсандибахш хоxиши зyp доpам" [4, с. 117]. Аммо чун шаxpванди поквичдон ва pассоми бyзypг у даp боpаи чизxои шодиоваp ва хypсандибахш навишта наметавонист. Вакте ки миллионxо одамон азоб мекашанд, у хypсанд буда наметавонист. Аз мутолиаи осоpаш маълум мегаpдад, ки ба воситаи асаpxои худ ба халк мypочиат менамуд. Даp Xикояxояш маpдyмpо баpои дуста каpдан ба xамдигаp мypочиат менамуд ва xаётpо чи тавpе ки xаст, xамон тавp нишон дода, нависандаи ватандуст "бо яpоки худ" - сухани бадей ба халки худ хидмат мекаpд. Аз ин чост, ки душманони демокpатия боpxо нависандаpо таъкиб каpдаанд ва даp моxи майи соли 1944 даp яке аз кyчаxои пойтахти Тypкия-Aнкаpа гулхан афpyхта, китобxои ypо сузондаанд [4, с. 121].

Сабоxатдин Алй xомии мазлумон буд. Душманони сyлx ва демокpатия чандин маpотиба ypо ба зиндон паpтофтаанд. У бо таxдидy таъкибxо нигоx накаpда, эчодиёти хyдpо давом медиxад. Даp xикояxои "Fозxо" ва "Фочиаи беша" xакикати даxшатоваp ва бадбахтии азими инсонй накл каpда шудааст. Даp он аз бад будани зиндагии калонсолон ва бачагони камбагали деxаxо ва азобу машаккати онxо сухан меpавад.

Яке аз xикояxои нависанда ба писаpбача Дасан бахшида шудааст, ки чунин мазмyнpо доpост: "...Дасан ба монанди бисёp деxконбачагон чypFOти бо об омехташyда-айpон мефypyшад. Ба у лозим меояд, ки ба модаpи худ ëpï pасонад ва ба баpодаpони худ паpастоpй кунад... Наpхи як коса айpон якчанд пули raëx аст, аммо он xам на xама вакт ба даст меояд ва Дасан бо дасти холй ба хона баpмегаpдад. Боpе даp pоx ба у гypгxои гypyсна xyчyм мекунанд ва у xалок мешавад..." [2, с. 29]. Нависандаи тypк С.Алй чи тавpе ки худи у боpxо даp гyфтаxояш зикp намуда буд, таpафдоpи маpдyми оддй мебошад ва баpои онxо менависад.

Дикояи дигаpи у "Мошини боpкаш" унвон гиpифтааст, мyтаpчими точик Ч,.Одинаев онpо аз pyrä ба точикй таpчyма каpдааст ва Нашpиёти давлатии Точикистон Сталинобод соли 1955 ба чоп pасонидааст. Даp ин xикоя нависанда бо андyxи чyкyp даp боpаи муносибати Fайpиинсонй нисбат ба чавонон ва деxконон накл мекунад. Автомашинаи боpкаше, ки маpдyмpо мисли чоpво аз як шаxp ба шаxpи дигаp меpасонад ва чй кадаp ин маpдyми оддй даp pоx азоб мекашанд, ба доиpаи тасвиpи бадей кашида шудааст. Чдвоне, ки даp шаxpи Куния зиндагй мекаpд ва хост, ки ба шаxpи Измиp баpои коp каpдан pавад даp ин xикоя накл меpавад. Чдвон пул надошт, ки ба pонанда дщад. Даp дафъае, ки мошини боpкаш даp pоx боз меистод, чавонpо таpсy xаpос зеp мекаpд, ки xоло пул талаб мекунад? Чй ^p бояд каpд? Аз xамин чо аз мошин паpад. Баъд pоxгyм назанад. Бо чунин фикpxои xайpатангез мошини боpкаш бобисту ду нафаp мyсофиp ба Измиp pасид, ки нависанда чунин менигоpад:

"-Канй, чанобон тайёp шавед!

Даp ин вакт даp кузов чунбише ба_вучуд омад. Чдвон аз таpс лаpзида-лаpзида аз чояш хест ва хyдpо аз машина паpтофт. У мyвозанатpо гум каpда афтод, зеpо ба таpафи мукобили xаpакати машина чаxида буд. У аз бyттаxои лаби чаpй нигоx дошта натавониста, ба саpаш ба сангxои нугтез зада-зада ба поён, ба он чое, ки аз он шилдиp-шилдиpи даpёча ба гуш меpасид, паpида pафт..." [l, с. 34].

Одамони одии Тypкия бадбахт ва азияткашида мебошанд, ощо xаёти вазнинpо аз саp мегyзаpонанд - ба чунин хулоса меояд Сабоxатдин Алй. Чунин аст, xакикати ногyвоpе, ки онpо санъаткоpи боистеъдоди сухан кушода гуфта буд.

Аз ин чост, ки равобити адабии халкхои точику турк ва таъсири тарафайнро махсус кайд кардан ба манфиати кор мебошад. Чунки ба воситаи тарчумаи хикояхои адибони турк ба зиндагиномаи мардуми ин ё он кишвар ва урфу одати онон шиносой пайдо кардан мумкин аст. Чи тавре ки мухаккик Ш. Мухтор хангоми пажухиши пайвандхои адабии Шарку Рарб дар адабиётшиносии точик ба андешаи чолибе расида, навиштааст, ки "Дар адабиётшиносии точик рочеъ ба шухрату эътибори адибони дирузу имрузи мо дар Инглистон рисолахои Л. Малкина оид ба Хайём ва Ш. Мамадамбарова перомуни Саъдй ва маколахои Д. Назирова дар бораи Дофиз ва М. Шахидй нисбати Хайёму Румй интишор ёфтаанд. Тадкики масъалаи пайванди эчодиёти дигар адибони пешину муосири точик бо адабиёти Инглистон мухаккикони ояндаро мунтазир аст". Мухаккик дуруст кайд мекунад ва мо низ бо у хамфикр растем. Чунки дар вокеъ андешахои шоирону нависандагони турк низ хеле равонанд ва аз нигохи илмй арзиши зиёд доранд.

Дар хикояи дигари нависанда С. Алй бо номи "Дикоя дар бораи дарёнавард" унвон гирифтааст, дарёнавардон муваффак мешаванд, ки капитанро барои конеъ кунонидани талаботи онхо мачбур кунанд. Дуруст аст, ки барои ин шуда хамаи онхоро аз кор холй карданд. Бо вучуди ин онхо кувваи муташаккилиро фахмиданд ва ба чунин хулосаи катъй омаданд; "Агар ба мо барои хурок танхо лубиё диханд, мо кор намекунем". Ба хамин тарика онхо мухофизат кардани хукуки худро ёд гирифтанд.

Яке аз бехтарин хикояхои Сабохатдин Алй хикояи "Душманхо" мебошад. Дар ин асар образи кахрамони мусбат-образи аъзои партияи пинхонкорони коммунистй, ки бар зидди тартиботи капиталистй фидокорона мубориза мебарад, дода мешавад. Дар хикояи "Саги хушбахт" нависанда сагчаеро тасвир менамояд, ки у дар даргохи хучаини бой хаёти хубе дорад. "Агар хамватанони ман, - мегуяд бо андух Сабохатдин Алй, акаллан дахяки он чизеро, ки ин саги хушбахт дорад, медоштанд, ба Шумо кавл медихам, ки ман дигар ягонто хам хикояи гамангез наменавиштам..." [3, с. 38].

Аммо нависанда хикояхои гамангезро эчод карда, кори худро мохирона давом медихад. Манзарахои хакикии хаётро тасвир намуда, у бо кахру газаб сохти давлати капиталистиро, ки ба садхо хазор одамон марг меоварад, бахшида наметавонист.

Вале дар вакти гул-гул шукуфтани эчодиёташ, дар вакте ки холо синни у ба чил нарасида буд (1948), кушта мешавад. Дар хакки у шоири барчастаи турк, Лауреати мукофоти Байналхалкии сулх Нозим Дикмат навишта буд: "Агар Сабохатдин Алй зинда мебуд ва ба забони русй тарчума шудан ва дар Иттифоки Советй чоп шудани асархояшро мефахмид, худро хушбахттарин одами дунё мехисобид. У дусти хакикии Иттифоки Советй буд, чунки ватанпарвари асили турк буд. У яке аз фарзандони босадокат, поквичдон ва сохибистеъдодтарини халки турк мебошад" [4, с. 103].

Доло ба порчаи тарчумаи яке аз хикояхои адиби турк Сабохатдин Алй "Рохи асфалт" ном дорад, ки онро тарчумони точик Ч,умъа Одина аз забони русй ба точикй тарчума кардааст ва аз забони туркй ба русй бошад, Радий Фиш тарчума кардааст, таваччух менамоем: "...Ман хам дар чунин фикр будам. Киёфаи дехконон хеч умеди хайре намебахшид. Як кисми чизхоямро ба сумка ва кисми дигарашро ба халта андохтам. Айнан хамон хел бегохие буд, ки ман дар он бегохй ба ин деха омада будам. Алафхои зарди даштй, ки аз тобиши офтоби гуруб кардаистода сурх менамуданд, аз вазиши шамол чун бахри оташ мавч мезаданд. Буи турши замини пору андохташуда ва дуди таппакро фуру бурда аз кишлок баромадам...".

Тарчумаи русии он ин тавр аст: "Я и сам так думал. Вид крестьян не сулил ничего хорошего. Я положил часть своих вещей в сумку, остальные - в мешок. Был точно такой же вечер, как тогда, когда я пришел в деревню. Желтые степные травы, озаряемые заходящим солнцем, волновались на ветру, какогненное море. Вдыхая терпкий запах унавоженной земли и кизячного дыма, я вышел из деревни и зашагал по дороге...".

Чи тавре ки маълум мешавад, тарчумон хикояро аз асли туркй нею аз забони дуввум русй ба точикй тарчума кардааст. Факат дар тарчумаи точикй калимаву иборахо зиёдтар шудаанд, ки у аз иборахои фразеологй баъзе вакт истифода бурдааст, ки маъниро халалдор накардаанд. Аз хамин сабаб сухан дароз шудааст. Баъзе калимахо ба монанди: станция, лента, республика, асфалт, газета, шофёр, машина ва монанди инхо ки он вакт тарчума намешуд бокй мондааст. Аз мухтавои тарчума ва тарзу услуби он маълум мешавад, ки мутарчими ин сатрхо дар хифзи мазмунхо хунарманди ухдабарост, чаро ки дар тарчумаи у кариб хама мазмуни матн нигох дошта шудааст.

Чунин хулосаи дакик дар х,олате ба вучуд меояд, ки агар ба х,ар як вожа ва ибораи осори ин нависандаи бузург амик фуру рафта, хддафи муаллифро возех, дарк карда бошй. Хушбахтона, мутарчимони точик аз чунин рох,и маънирасй рафта, муваффак низ шудааст, ки х,ар як хдкояву новелла ва романи тарчумакардаи худро бо сифати хуб ба хонанда пешкаш намояд. Чй хеле ки медонем, росту дуруст фах,мидани мохдяти асар, хддафи муаллифро дарк кардан ва онро дар забони модарии худ ифода карда тавонистан, яке аз талаботх,ои мухдми тарчумаи асари бадей ба хдсоб меравад.

Адабиёт:

1. Сабохдтдин Алй. Васвасаи шайтон. Роман. Сталинобод: Нашрдавлточ, 1958.

2. Сабохдтдин Алй. Хдсани хурдсол. Сталинобод: Нашрдавлточ, 1955.

3. Фиш Р. Г., Али С. Критико - биог. Очерк. - М.: Гослит. Издат., 1959.

4. Yuceba§ Н. Nâzim Hikmet turk basininda, Ist., 1967.

СТИЛЬ ПЕРЕВОДОВ НЕКОТОРЫХ РАССКАЗОВ САБОХАТДИН АЛИ НА

ТАДЖИКСКИЙ ЯЗЫК

В данной статье рассказывается об искусстве и стиле перевода некоторых рассказов турецкого писателя Сабохатдина Али. Установлено что перевод осуществлён с огромным интересом переведенён на таджикский язык. Сравнительный анализ некоторых рассказов Сабохатдина Али открывает многогранное искусство перевода. Эти переводы в основном осуществлены от оригинала турецкого языка на русский и таджикский языки.

Ключевые слова: перевод, исследование, анализ, стиль, рассказ, писатель, оригинал.

TRANSLATION STYLE OF SOME STORIES OF SABOHATDIN ALI INTO TAJIK

This article is dealt with art and style of the translation of certain stories Sabohatdina Turkish writer Ali. It has been established that the transfer implemented with great interest perevedenën the Tajik language. Comparative analysis of some stories Sabohatdina Ali opens the multifaceted art of translation. These translations are mainly made from the original Turkish, Russian and Tajik languages.

Keywords: translation, research, analysis, style, story, writer, original.

Сведения об авторе: Шарифова Гулистон Амриддиновна, кандидат филологических наук, доцент Таджикского технологического университета, e-mail sharifovag@inbox.ru

About the author: Sharifova Guliston Amriddinovna, PhD in philological sciences, associate professor of Tajik Technological University

СМЫСЛОВАЯ ЦЕЛОСТНОСТЬ ТЕКСТА Зикриёева М. В.

Худжандский государственный университет имени ак. Б. Гафуров

Смысловая целостность текста заключается в единстве его темы. Под темой понимается смысловое ядро текста. Темой целого текста или микротекста мы считаем смысловое ядро, понимаемое как обобщенный концентрат всего содержания текста.

Формулировка задач исследования семантики текста заключается в описании смысловой структуры текста или части текста, и особенно семантических отношений, вытекающих из смысловой структуры отдельных предложений. Эта основная проблема семантической спаянности текста т.е. семантико-структурной связи между предложениями его состава. Все самостоятельные предложения объединяясь вокруг одной темы, создают смысловой целостности текста. Однако такого объединения от отдельных предложений текста нельзя считать простым соположением нескольких самостоятельных предложений. Однако между предложениями (частями) текста имеются определенные связи, которые проявляясь посредством конкретных видов способов и лексико - грамматических средств, объединяют их в одно синтаксическое целое [4, с. 78]. Например, в речевом срезе из романа «Овод» Войнича причинно-следственное отношение, выраженное между частями текста, проявляется ярче посредством союза that's why (поэтому):

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.