Научная статья на тему 'ТОЖУДДИН АБУ БАКР АЛ-АХСИКАТИЙ АЛХЎЖАНДИЙНИНГ “ФАТАВОИ ҲЎЖАНДИЙ” АСАРИ ҲАҚИДА'

ТОЖУДДИН АБУ БАКР АЛ-АХСИКАТИЙ АЛХЎЖАНДИЙНИНГ “ФАТАВОИ ҲЎЖАНДИЙ” АСАРИ ҲАҚИДА Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
34
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ояти Карима / мусулмон ренессанси / Ислом ҳамкорлик ташкилоти / ISESCO / Имом Бухорий номидаги халқаро илмий-тадқиқот Маркази / аллома. / Ayat Karima / Muslim Renaissance / Organization of Islamic Cooperation / ISESCO / Imam Bukhari International Research Center / scholar.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Исақов, Абдулвоҳид

Мусулмон ренессанси, яъни, илмий-маърифий уйғониш даврига асос солган улуғ аждодларимиз томонидан яратилган ва бугунги кунда ҳам маърифатли дунёни ҳайратга солиб келаётган илмий меросни ўрганиш бўйича илмий-тадқиқотлар олиб бориш, улар яратган илмий йўналишлар ва мактаблар анъаналарини давом эттириш бугунги куннинг долзарб вазифалари сирасига киради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ABOUT TAJUDDIN ABU BAKR AL-AHSIKATI ALKHOJANDI'S WORK "FATAWAI HOJANDIY"

The Muslim Renaissance, that is, the scientific heritage created by our great ancestors, which laid the foundation for the period of scientific and enlightenment awakening, and which continues to amaze the enlightened world today.Leading the way, continuing the traditions of the scientific disciplines and schools they have created is one of today's urgent tasks.

Текст научной работы на тему «ТОЖУДДИН АБУ БАКР АЛ-АХСИКАТИЙ АЛХЎЖАНДИЙНИНГ “ФАТАВОИ ҲЎЖАНДИЙ” АСАРИ ҲАҚИДА»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ТОЖУДДИН АБУ БАКР АЛ-АХСИКАТИЙ АЛХУЖАНДИЙНИНГ "ФАТАВОИ ХУЖАНДИЙ" АСАРИ ХДКВДА

Мусулмон ренессанси, яъни, илмий-маърифий уйзониш даврига асос солган улуг аждодларимиз томонидан яратилган ва бугунги кунда уам маърифатли дунёни уайратга солиб келаётган илмий меросни урганиш буйича илмий-тадцицотлар олиб бориш, улар яратган илмий йуналишлар ва мактаблар анъаналарини давом эттириш бугунги куннинг долзарб вазифалари сирасига киради.

Калит сузлар: Ояти Карима, мусулмон ренессанси, Ислом уамкорлик ташкилоти, ISESCO, Имом Бухорий номидаги халцаро илмий-тадцицот Маркази, аллома.

The Muslim Renaissance, that is, the scientific heritage created by our great ancestors, which laid the foundation for the period of scientific and enlightenment awakening, and which continues to amaze the enlightened world today.Leading the way, continuing the traditions of the scientific disciplines and schools they have created is one of today's urgent tasks.

Keywords: Ayat Karima, Muslim Renaissance, Organization of Islamic Cooperation, ISESCO, Imam Bukhari International Research Center, scholar.

"Биз сендан олдин хам факат эр кишиларни юбориб, уларга вахий килганмиз. Агар билмайдиган булсангиз, зикр ахлларидан сурангиз" (Нахл сураси 43-оёт). Ояти Каримада билмаган одам биладиган одамлардан сурашлигини айтилмокда. Анас ибн Молик розияллоху анхудан куйидагича хадис ривоят килинади: «Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам: «Илм талаб килиш хар бир мусулмон зиммасига фарздир», - дедилар». Имом Бухорий Ахмад ва ибн Можалар ривоят килганлар.

Абдулво^ид Исаков

Наманган давлат университети Узбекистон тарихи йуналиши 2-боскич магистранти.

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

KIRISH

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

MUHOKAMA VA NATIJALAR

Мусулмон ренессанси, яъни, илмий-маърифий уйгониш даврига асос солган улуг аждодларимиз томонидан яратилган ва бугунги кунда хам маърифатли дунёни хайратга солиб келаётган илмий меросни урганиш буйича илмий-тадкикотлар олиб бориш, улар яратган илмий йуналишлар ва мактаблар анъаналарини давом эттириш бугунги куннинг долзарб вазифалари сирасига киради. Бу борада ислом маърифати, жамият ва инсон уртасидаги ижтимоий-хукукий муносабатлар хамда уларнинг ривожланишини урганиш мухим ахамият касб этади. Президентимиз Шавкат Мирзиёев айтганларидек, "Биз бутун жахон жамоатчилигига ислом динининг асл инсонпарварлик мохиятини етказишни энг мухим вазифа, деб хисоблаймиз. Чунки, ислом дини бизни эзгулик ва тинчликка, асл инсоний фазилатларни асраб-авайлашга даъват этади".

Яна бир мухим масала шундан иборатки, 2016 йилнинг 18-19 октябрь кунлари Ислом хамкорлик ташкилоти Ташки ишлар вазирлари кенгашининг Тошкентда утган "Таълим ва маърифат-тинчлик ва бунёдкорлик сари йул" номли 43-сессиясида Узбекистон рахбари томонидан иккита мухим илмий таклиф, яъни Самаркандда Имом Бухорий номидаги халкаро илмий-тадкикот Маркази ва ISESCO нинг махсус кафедрасини очиш ташаббуси берилди. Тарихий ахамиятга эга ва сессия иштирокчилари томонидан кизгин кутиб олинган ушбу таклифлар айнан аждодларимизнинг илмий асарларини чукуррок урганиш ва юртимизда ислом цивилизациясини кенг таргиб килиш билан боглик эди.

Шуниси эътиборга лойикки, сунгги йилларда ислом динининг асл инсорпарварлик гояларини курсатиб бериш ва жамият аъзолари орасида кенг ёйиш борасида бекиёс хизматлар килган мовароуннахрлик факих ва мутафаккир алломалар хаёти ва улардан колган бебахо илмий-маънавий меросни урганишга катта эътибор берилмокда. Ана шундай алломалар сирасига бугунги кун ислом фикхи сохасида уз ахамиятини йукотмаган Бурхониддин ал-Маргилоний, Фахруддин ^озихон, Алоуддин ал-Косоний ва Сирожуддин ал-Ушийлар каби хамда Тожуддин Абу Бакр Ал-Ахсикатий Ал Хужандий каби фаргоналик факихларни мисол келтириш мумкин. Президентимиз Шавкат Мирзиёев 2018 йил 2-3 май кунлари Наманган вилоятига килган ташриф чогида буюк аждодларимизнинг илмий меросини тадкик этиш, урганиш масаласига алохида эътибор каратди. Жумладан, Наманган заминидан етишиб чиккан диний ва дунёвий илмларда юксак даражага эришган фаргоналик аллома

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

Алоуддинал-Косоний номини эхтиром билан тилга олиб, у кишининг илмий-маънавий меросини чукур урганиш ва халкимизга эътиборига олиб чикиш буйича бир гурух олимларга тавсиялар берди.

Ушбу тавсиялардан келиб чикиб, шунингдек, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида» ги Фармони 3 ва 2021 йилнинг 23 июнидаги ПК-3080-сон «Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузурида Узбекистонда Ислом маданияти марказини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида» Карорларида белгиланганидек, ислом оламининг мутафаккирлари асарлари ва уларнинг бутунжахон цивилизацияси ривожига кушган хиссаларини курсатиб бериш, ёш авлодни юртимиздан етишиб факихлар, мухаддис-у муфассирлар хаёти ва илмий мероси билан якиндан таништириш, уларга нисбатан хурмат, хавас туйгуларини шакллантиришда мазкур магистрлик иши муайян даражада хизмат килади. Тожуддин Абу Бакр ал-Ахсикатий ал Хужандийнинг тулик исмилари Тожуддин Абу Бакр ибн Ахмад ал-Ахсикатий ал-Хужандий XII асрнинг охири XIII асрнинг биринчи ярмида яшаб ижод этган фикх олимидир. У Ахсикатда тугилиб кейинчалик Хужандга кучиб кетган шунинг учун у ал-Хужандий нисбатини хам олган.

Абу Абдуллох Мухаммад бин Али бин Абил Косим бин Абир Рижъо ал Коиъдий ал Хужандий "Фатвойи Хужандий"нинг муаллифидир. У "Фатавойи Хужандий" номли фикх илмига доир фатаволар мажмуасидан иборат туплам ёзган. Х,ожи Халифанинг сузларига кура, отасининг исми Умар ибн Мухаммад ат-Таржумонийдир. Аммо бу исм кулёзмада берилган насабга мос тушавермайди. Броккэлманнинг сузларига кура, худди шу номдаги муфтий ХШ аср урталарида Хоразмда яшаган ва 645/1247 йилларда Урганчда вафот этган.

Броккэлманнинг фикрича, "Фатовойи Хужандий" асаридаги асосий фатволар Абу Абдуллох Мухаммад бин Али бин Абил Косим бин Абир Рижъо ал Коиъдий ал Хужандийгача булган даврда яшаб, 644/1247 йилда вафот этган уламо Тожиддин Абу Бакр ибн Ахмад ал-Ахсикатий (тугилиш буйича) ал-Хужандий (яшаш жойи буйича)га таллуклидир. Туплам 54 китобдан иборат. Х,ожи Халифа, бу асарни "Хужандий фатволари", деб аталишини ёзади.

Шариат масалаларига доир 54 китобни уз ичига олган ушбу асарнинг XIV аср бошида кучирилган бир неча нусхаси хозир Узбекистон Фанлар Академияси Абу Райхон Беруний номли Шаркшунослик институтининг кулёзмалар фондида 2392 ракам остида сакланмокда.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

o

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Acap Ba yHHHr Myarnu^u xaKuga öepunraH KucKana MatnyMoT Kypa, AcapHHHr "öacMana" öunaH öomnaHagu. naneorpa^HK HyKTau Ha3apgaH ^yga KTOHKUKapnu Ky^e3Ma. KypuHumugaH, XVIII acpga Kyne3Ma KafiTa THKnaHraHra yxmafigu.

Caxu^anap geapnu KnaccuK Hacxga ^yga 3HH khhhö, EBponaga umnaö HH^apunraH ^oro3ra e3unraH, pacipnu, ^unurpanu acTa - ceKHH yH maKnga xunonnapHHHr Kynafiumu Tap3uga öuranraH.

Ky^e3Ma caHacu fiyK, neKHH naneorpa^uK MatnyMoraapra Kypa, y XIV acpgaH KeHHKTupMafi KafiTa e3unraH, geö öaxonaHagu. (EanKu, Myarnu^ xaeTH gaBOMuga KyHupunraHgup). Ymöy $aiBo khtoöh axcuKeffrauK annoMa KanaMura MaHcyö öynuö ^aMHKH $hkx MacananapuHu y3 HHura onraH.

Acap Annox Tatonora xaMg öunaH öomnaHraH. Ymöy khtoö 54 öynuMgaH uöopai öynuö HaMo3, Py3a, 3aKoT, Hhkox, Pa3o ^MH3umnuK), TanoK, Htok (Ky^ o3og этнm), Eafi (caBgo), CaBgora Ba$o, H®:apa, ^aBo, fflaxogai (ryBoxnuK), BaKona, Ka^ona, XaBona, ^ueHai, Ka3o (yTam), Cynx, HKpop, Xuöa (coBFa), PaxH (rappoB), ffly^ta (ma^tenuK), 3yMHa (3omhh), fflupKai (mupuKnuK), My3opaöa (caBgoga mepuKnuK), Baga, Opua, .HyKaTa (Tonuö onuHraH Hapca), .naKHT, Oöok, Mat3yH, X^p, HKpox, Cafig (ob), 3aöofiux (cyfiumnuK), Y3xua (KypöoHnuK), Yfiyöy any3xua (KypöoHnuKgaru afiönap), Kapoxua BaK$, My3opata ^KHHgaru mepuKnuK), .Huöoc, Ampuöa (hhhmhhk), HnumnuK Herapacu, BacuaT, Mepocxypnap xyKMH, XueHai, MuHumgaru 3omhhhhk, ^ueT, Facö, Xygyg, CupKa, Cafip, BaKy$ KHToönapugaH uöopai Hogup Kyne3nap Aöy PafixoH EepyHufi homhh KyneManap ^oHguga caKgaHMoKga.

Khtoö y3HHHHr MyKaMMarnuK öunaH e3unraH öeöaxo acap экaнн Kena^aK em aBnognapra hhmhh Mepoc öynuö xu3Mai Kunagu. Khtoöhh ypraHum gaBoMuga caBon ^aBoö ycynuga e3HnraHnurH xap öup caBonra ^yga aHHK xy^^aT öunaH ^aBoö öepunraHH KumuHH xafipaira conagu. Oareo khtoöhhh yKuraH ogaM wpTHMH3gaH KananuK öywK onuMnap eTumuö HUKKaHUHH ryBoxu öynagu. AfiHHKca, hhkox öynuMH xo3upga em ounanap ynyH ^yga Kaira xu3MaT Kunagu.

Xynoca ypHuga myHH afiTum MyMKHHKH, wpTHMH3gaH hhkksh eTyK a^noManap KongupraH Hogup Kyne3Ma acapnapHH em aBnognapuMH3 ypraHuö yHra aMan Kunumnapu no3HM. ropTÖomuMH3 afiTraHnapugeK, Tapuxcu3 Kena^aK fiyK. 3epo, TapuxHH ypraHum Kenrycu em aBnogHH BaTaHra Myxaööai, co$ guHra этнкogнн MycTaxKaMnafigu. Emnapra yTraH öoöoKanoHnapu KaHgafiuH öhhhm Ba hhm coxuöu экaнпнгннн, BaKT Kagpura eTumHH, yMpHH FaHHMaT öunumHH ypraiagu. Annox

XULOSA

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

Tatono 6apna yTraH onHMnapHMH3HH y3H paxMar этснн. Kenrycu aBnog BaKHnnapura xaM 6yHgaHga eTyK 6hhhm Ba aMamu Hacu6 этснн.

REFERENCES

1. Y36eKHCTOH OaHnap aKageMH^cuHUHr fflapK Ky^e3ManapH TynnaMH. VI tom. -TomKeHT: OaH, 1963.-E.449-450.

2. Ko30K£B T., BoxugoB A., Py3HHOB E. EywKnapra 6emuK 6ynraH AxcHKeHT exyg OaproHa arnoManapu.-TomKeHT: HaBpy3, 2020.-E.35.

3. https: //naqshband.uz/makolalar/

4. https://kun.uz/news/2016/10/18

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.