CC BY
12оригинален научен труд УДК: 821.153.3-31.09
ТОЛКУВАЧКИ ПОЛИКОНТЕКСТУАЛИЗАЦИИ
(MOJOT СКЕНДЕРБЕJ НА ДРАГИ МИХАJЛОВСКИ ВО КОНТЕКСТ НА ПОСТМОДЕРНАТА КНИЖЕВНОСТ И ИСТОРИОГРАФИJА)
Марина Горгиева-Димова
Филолошки факултет „Блаже Конески" Универзитет „ Св. Кирил и Методы] ", Скоп]е, Македони]а
Key words: postmodern fiction, historiographic metafiction, theoretical fiction, ontological and epistemological topics and devices
Summary: The subject of this text is the work My Scenderbej (2006) by Macedonian author Dragi Mihajlovski. The paper attempts to emphasize the successfully placed compatibility between its thematic, structural and genre features, on the one hand, and the compatibility between the specific literary text and its wider contexts (poetic, theoretical, historical, socio-cultural), on the other. Precisely these aspects make My Skenderbej an interpretative multi-contextual text, illustrative of current tendencies not just in Macedonian literature, but also in the context of the tendencies in postmodern literature, theory and historiography.
Клучни зборови: постмодерна проза, историографска метафикцща, теоретска фикцща, онтолошки и епистемолошки теми постапки
Резиме: Предмет на интерес на ово] текст е делото ,Мо]от Скендербе]" на македонскиот автор Драги Миха]ловски. Текстот се фокусира врз потенцираае на успешно поставената компатибилност помегу неговите тематски, структурни и жанровски обележ]а, од една страна, и компатибилност мегу еден конкретен книжевен текст и пошироките (поетички, теориски, историски, социо-културни) контексти. Токму тоа го прави Мо]от Скендербе]" да биде толкувачки поликонтекстуален текст, илустративен во однос на актуелните тенденции не само во македонската литература туку и во контекст на тенденциите во постмодерната книжевност, теорща и историографща.
Мо]от Скендербе] (2006) на Драги Миха_|ловски (1951) претставува исклучително книжевно остваруваае, со оглед на успешно поставената компатибилност помегу неговите тематски, структурни и жанровски обележ]а, од една страна, и компатибилностa помегу еден конкретен книжевен текст и пошироките (поетички, теориски, историски, социо-културни) контексти. Токму тоа го овозможува
статyсот на Mojom Скендербе] на толкувачки поликонтекстyален текст, илyстративен во однос на актуелните тенденции, не само во македонската литератyра туку и во контекст на тенденциите во постмодерната книжевност, во постмодерната теорща и историографща.
Онтолошките проблематизации на границите
Книжевните реинтерпретации на исторщата
Компатибилноста помегу споменатите рамништа, пак, ги демонстрира онтолошките проблематизации на границите - текстовни, жанровски, дискурзивни, дисциплинарни, етнички. Конкретно, станува збор за границите книжевност - исторща, факт - фикцща, книжевност -теорща, роман - расказ, вклучително и мегуетничките граници. Во принцип, онтолошките прашааа и теми, актуализирани во рамки на фикционалните текстови, функционираат како генератори на принципите на нестабилност и на несигурност, коишто се манифес-тираат на различни рамништа: тие го сугерираат постоеаето кое е удвоено низ присуството на мултиплицирани светови, а чщшто симултанизам ефектуира во трансгресираае на границите мегу световите и текстовите. Во согласност со „онтолошката доминанта" (Мекхе_|л, 2001: 6), во постмодернистичката проза доминира употребата на метафикционалните стратегии кои поагаат од кршеаето на рамката, а во насока на испрашуваае на дихотомниот однос мегу светот на фикцщата и емпирискиот свет, но и во насока на испрашуваае на односот мегу текстовите. Од таа гледна точка, постмодернистичката книжевност е видена како книжевност на „радикално онтолошко сомневаае" (Веселинг, 1991: 4). Репертоарот на постапки, или т.н. онтостратегии, со коишто се потенцираат онтолошките теми во наративните текстови, мегу другото, се однесува на употребата на интенционалната интертекстуалност и на постапките кои ги проблематизираат релациите факт - фикцща. Во првиот случай примарен станува односот со другите текстови, така што книжевноста повеке не се сооднесува непосредно на стварноста, на референтниот свет и на неговите значена, туку до нив доага посредно и интерпретативно упатена кон другите текстови. Додека, пак, во вториот случай прелевааето мегу подрач]ата на фикцщата и на фактот ]а осведочува дестабилизираноста на границите мегу книжевноста и стварноста, мегу фикционалното и фактичкото, со можност за слободно движете во двете насоки. Токму теориската перцепцща на
постмодернистичката книжевност од страна на Дубравка Ораик Толик се фиксира врз овие трансгресии, сугерирани како не]зина доминанта: „Очигледно е разнишувааето на границата фикцща - стварност и доминацщата на фикцщата над стварноста ... Колку е посилна конструкцщата и фикционализацщата на стварноста, толку се посилни и одговорите на стварноста - 'стварна' или конструирана" (Ораик, 2005: 187).
Доминантната онтостратегща во „Mojom Скендербе]" ги афирмира актуелните проблематизации на традиционалните дистинкции книжевност - исторща, што се афирмираат и во постмодерната книжевна теорща и во постмодерната историографща. Оваа проблематизацща се темели врз поимааето на книжевноста и на исторщата како две дискурзивни практики, како два дискурса за минатото, како две мнемонички практики, како два начина на паметеае на историската стварност, но и на не]зино (пре)обликуваае. Низ призма на оваа релацща, книжевноста, во континуитет, ]а пополнува и ]а дополнува исторщата - интервенира]ки во не]зините празнини, белини, „темни места" - низ постапките на фикционализацща, на (ре)интерпретацща, на (ре)визща и на (пре)осмислуваае.
Во „Mojom Скендербе]", книжевните реинтерпретации на исторщата се реализираат преку тематскиот интерес за т.н. фигури на меморща, прилично експлоатиран топос во македонската книжевност од преминот мегу XX - XXI век. Станува збор за амбивалентни, гранични фигури, со статус на „споделено наследство",1 коишто се дел од колективната меморща на повеке народи, па тоа ги прави и потенцщални точки за иницираае на етнички поделби и манипулации, но и точки каде што се иницираат мегуетничките и мегукултурните дщалози. Од друга страна, фигурите на меморща се дел и од споделениот мемориски простор на книжевноста и на исторщата, на фолклорната и на книжевноуметничката традицща, што, пак, може да се следи и во дщахрониска и во синхрониска перспектива. Скендербе] е илустративна фигура на меморща, податлива за книжевни актуализации токму со оглед на неговиот статус на „споделено наследство" и, особено, со оглед на неговиот проблематичен конвертиран идентитет. Авторот поага од дво_|ниот, православно-муслимански идентитет на оваа историска фигура (Горгща Кастриот,
1 Станува збор за синтагма што академик Катица Кулавкова ]а употребува во врска со фигурите на меморща, како на пример, Црна Арапина, Марко Крале, Болен До]чин итн. (Кулавкова, 2009).
односно Герг Кастриоти и турскиот псевдоним Скендербе]),2 и алузивно-реминесцентно упатува на постсуните контексти на него вата, главно, биполарна интерпретацща. Ситуиран во различни контексти -не само историски туку и културни, книжевни, научни, егзистен-цщални, политички и идеолошки, Скендербе] на Миха]ловски се препушта на наративно - мозаичното (ре)конструираае и од страна нараторите и од страна на читателите. Во исто време, авторот упатува на дуалитетот на Скендербе] и низ призма на неговиот статус на споде-лена фигура мегу исторщата и книжевноста, мегу фактот и фикцщата, кои, пак, нудат свои текстуализации, интерпретации и конструкции на чисто историските факти. Оттаму, во поглав]ето Магистрант, главниот лик, во рамки на истражувааето за магистерската теза, нуди исцрпен библиографски и коментаторско-фуснотен преглед на книжевните и на научните афирмации на оваа историска фигура. Ова дво]ство во книгата се мултиплицира, па Скендербе] се доловува низ призма на неговата сеприсутност како историски лик, како книжевен лик (во македонската, албанската, американската, англиската, ]угосло-венската книжевност), како тема во магистерски и во докторски трудови, во научни студии, како топоним, како име на воена формацща,3 како митска проекцща ... Мегутоа, сугерираните реконтекстуализации на Скендербе] имаат и друга функцща: тие се обид за надминуваае на предрасудите и на стереотипите коишто ги следат контекстуалните селидби на историската фигура, но и обид за надминуваае на строго етноцентрираните, изолирани аспекти на посматраае на историските настани и фигури:
„Лугето многу грешно го имаат сфатено човекот ... Со Скендербе] работата е што лугето од незнае&е, само оти надимакот му звучи турски, му се плашат само од името кога ке го чу)ат ... Еден голем ]унак од 15 век што се борел за слободата на сворт народ, албанскиот, но и за одбрана на христщанска Европа го истиснавме од историското помнеае само заради обична заблуда"
(Миха]ловски, 2006: 55).4
2 Ька^ег Веу (Александар) е прекарот што османлиите му го даваат, алудира]ки на воената вештина на античкиот Александар, препознаена и во воинственоста на Скендербег.
3 Овде се алудира на македонско-албанскиот конфликт од 2001-та година, на територщата на Македонща.
4 Цитатите се наведуваат според: Миха]ловски, Драги. 2006. Мо]от Скендербеу Скоп) е:Каприкорнус.
„Колку пакости се напра)а во негово име ... да зна) чоеко в гроб ке се превртва! Тука ]а гледам мо]ата сличност со него! И то] без да сака си доби прекар од султано Мурат Втори юфнае од кои причини, дали од признание, дали од злоба за денеска по него да го сметаат за нешто друго од она шо е, или може од подбив, демек се занесвал дека е вторио Александар, а можи и од нешто четврто ... националистите од албанска страна му го користат прекаро како плашило против христщаните иако чоеко не од омраза туку од мака токму против идечкио ислам се борел да го одбрани христщанството. А Македонците денеска само кога ке му го чу)ат прекаро, косата му се крева без да знат дека барем полоса бил Македонец ... Толку многу мистика, толкава прашина и крв заради еден прекар!"
(Миха^овски, 2006: 183).
Реинтерпретативните и ревизионистичките рамништа се индицира-ни парацитатно - во насловот и во поднасловот. Курзивната обележа-ност на присво_|ната заменска форма во насловот (Mojom) ]а сугерира рецепцщата на текстот како придонес кон текстуалниот (книжевен/ историски) комплекс за ово] историски лик. Поднасловот, пак, експлицитно укажува на ревизионистичката намера на Миха_|ловски: „Тринаест современи наративни напагааа на оваа мошне малтретирана тема од гледна точка на едно непристрасно македонско перо со одбрана библиографща и заклучок". Значи, авторот го реконтекстуализира ово] топос во современ (наративен) контекст, претендира_|ки да понуди само уште една верзща/ перспектива/ контекстуализацща на оваа фигура на меморща, т.е. „да придонесе за расветлувааето на 'темните' делови од неговата исторща и култура" (Миха_|ловски, 2006: 145). Притоа, самосвеста за дискурзивните интеракции книжевност-исторща, коишто се илустрирани во „Mojom Скендербе]", во еден миг поентира со свест за реинтерпретативната надмок на фикционалните контекстуализации на историската фигура, што нуди можност „да се менува според наша желба минатото" (Миха_|ловски, 2006: 127). Во поширока смисла, авторот го освестува токму мнемоничкиот, интертекстуалниот и трансконтекстуалниот аспект на фигурите на меморща, кои, на то] начин, стануваат маркери на споделеното минато:
„Скендербе] е голем како Шекспир. Како што Шекспир можеш да го пикаш колку сакаш во романтичари, реалисти, симболисти, модернисти, постмодернисти, па секаде ке го збира, ама никаде целиот и до кра) зашто то] е над секое ораничуваае, така и Скендербе] можеш да го пикаш колку сакаш само во православни, или само во муслимани или само во католици, или само во Албанци, или само во Македонци,
Срби, Власи, Грци, па секаде го собира, ама никаде поединечно нема да биде целосен. Зашто то] е сите заедно и над сите заедно"
(Миха^овски, 2006: 312).
Во таа смисла, Миха]ловски иронично си поигрува со темата на еднодимензионалните, редуцираните, строго етничките присво]увааа на „споделеното наследство", а на сметка на препознаваае на глобалните, цивилизациски и културни придобивки од тоа наследство.
„Токму на Скендербе] му беше судено, како на троен пророк, десет века по сите нив, без предрасуди да ги изоди трите патишта истовремено и да докаже дека сите, со безнача)ните разлики што, многу често ги фрлаат во во]ни, водат до истата цел - до Бога, без оглед како то] се вика ... Зашто то] е сите заедно и над сите заедно. Sвезда што болсна на темното балканско небо и освои максимум од просторот на можното ... Горд син на православието, атлет на католичанството, л>убимец на мухамеданството"
(Миха]ловски, 2006: 312).
Вака го опишува статусот на Скендербе] како гранична фигура еден од ликовите, ко] по долгогодишното компаративно истражуваае на темата на Скендербе], во книжевен и во научен контекст, односно во национални и во интернационални рамки, се откажува од финализира-аето на магистерската теза, со чувство на задоволство поради мож-носта „да размислувам и пишувам за еден значаен Европеец уште пред да се роди иде]ата за самото европе]ство" (Миха]ловски, 2006: 311). Несомнено, референцщалните диспропорции, коишто се индицирани во текстот на Миха]ловски, го сугерираат Скендербе] како конструкт, создаден во пресекот на неговите различни текстуализации, мемориза-ции, актуализации, во пресекот на различни дискурзивни и мнемонич-ки практики. Токму во то] пресек, се отвора просторот за вонвремен-ски средби, за циркулацщата на т.н. „трансветовни идентитети", за интертекстуални селидби и за фикционални конструкции. Во главата/ расказот Подземен театар, главниот лик, ко] работи на докторска теза под наслов Марко Крале и Герг Кастриоти Скендербе] - две различны или една иста личност, на прашааето од прщателот околу научната аргументацща на врската мегу овие две историски фигури, ке одговори:
„Не знам, знам само дека историски, непосредно по смртта на првиот се рага вториот. Првиот е повеке митска личност, а вториот многу повеке стварна, иако и оба]цата ми се урнеци за с)а]ни средновековни витези. А ко]знае можеби лугето пред налетот на
заедничката опасност од идечкиот ислам ги контаминирале во една личност за да се охрабрат во борбата против заедничкиот непрщател. Митот и стварноста во едно, што велиш? Има од тоа нешто посилно?"
(Михаровски, 2006: 144).
Во главата/расказот Благoслoв како лик се по]авува Григор Прличев ко], говоре]ки за иде]ата да го пишува епот за Скендербе], ]а ситуира оваа тема во сферата на чисто книжевни мотивации и, на то] начин, дава уште едно алиби на трансисторискиот и транснационалниот статус на оваа историска фигура:
„Ми требаше ]унак, борец за слобода, христианин што во подвизите ке биде рамен со Омировиот Ахил. Во таа смисла попогоден од Георгща Кастриот наречен Скендербе] не можев да на]дам" (Миха]ловски, 2006: 207).
Ваквиот книжевен третман на Скендербе], во голема мера е индикативен во однос на илустрираае на релациите книжевност -исторща: користе]ки ]а постапката на апокрифност во толкувааето на т.н. „темни места" во исторщата, „Mojom Скендербе]" постигнува двоен ефект: прво, интертекстуално и (ре)интерпретативно ги воспоставува врските со историските текстови и, второ, ефектуира во фикционалната проблематизацща на одредени историски ситуации/ фигури, т.е. ]а афирмира ревизионистичко - алтернативната верзща, низ призма на не]зината фикционализирачка димензща како простор каде што ке се реализира (ре)интерпретацщата.
Жанровски хибрдизиации и трансгресии
Овие тематски ориентации и структурни одлики на „Mojom Скендербе]" се надополнети и преку неговите жанровски одлики. Имено, амбивалентниот и мултиплицираниот идентитет на историската фигура е сугериран и преку хибридниот жанровски идентитет на книгата: таа стои на границата помегу роман и збирка со раскази, коишто се поврзани со заедничкиот лик - Скендербе]. Самиот автор, пак, парацитатано, во поднасловот TpuHaecem Hapamueu, ]а означува архитекстуалната врска на сво]от текст со наративот, сугерира]ки го кодот на наративните претстави како единствено можен начин да се актуализира историската фигура. Во теоретски контекст, наративниот пресврт (narrative turn), ко] заговара своевидна релативизаци]а и нивелаци]а на строгите жанровски и дискурзивни граници, има дво]на импликаци]а: прво, го сугерира наративот како заеднички именител на различните (книжевни, историографски, теоретски) дискурзивни практики кои го тематизираат Скендербе].
Второ, калеидоскопското раскажуваае (како своевидна проблемати-зацща на линеарната наративна прогресща) покажува дека процесот на наративизацща, ко] се наога во средиштето на човековото разбираае, претставува процес на наметнуваае значеае и на формално поврзуваае на хаосот од настани и го решава проблемот на транспонираае на знаеаето во (рас)кажуваае. А токму то] пренос, го преокупира постмодернистичкиот наративен текст. „Наративизацщата на стварноста значи наметнуваае врз таа стварност форма на приказна" (Ва]т 1990, 2). Во таа смисла, тринаесетте наративи во „Mojom Скендербе]", како различни начини на наративизаци]а и на фабулацща на историската стварноста, добиваат статус на типично „мали наративи": тие се израз на постмодернистичката „недоверба во големите наративи" (Лиотар, 2007: ii), кои служат како валидна рамка за легитимираае на универзалните и на тотализирачките модели на об]аснуваае и на стекнуваае знаеае. Но, со оглед на тоа што во постмодернизмот таквите „големи наративи" за човечката еманципацща и прогрес или за телеологи]ата и за универзалната смисла на настаните, коишто некогаш служеле како основа за легитимираае на знаеаето, повеке немаат кредибилитет, станува актуелно трагааето по (нови) легитимирачки облици на знаеае, трагааето по начините на стекнуваае, односно на доагаае до знаеаето. Конкретно, постмодернистичкото „сомневаае во големите наративи" се манифестира и на рамништето на епистемолошкиот скептицизам: сомневаае во постоеаето сигурно и конечно знаеае, но и сомневаае во можностите за негова безбедна трансмисща и циркулацща. Во таа смисла, текстот на Миха]ловски го илустрира „наративниот пресврт": „недовербата во големите наративи" на исторщата и на националните идеологии резултира во генерирааето мноштво наративи - „мали", локални, ограничени, условни, привремени, чи]ашто легитимаци]а се условува од „ситуацщата на нивното раскажуваае, од идентитетот и од интересите на раскажувачите и од публиката, од целта со ко]а се раскажува" (Мекхе]л, 2002: 6).
Низ призма на жанровската хибридизаци]а „Mojom Скендербе]" може да се чита и како историографска метафикцща и како теоретска фикцща и како хипер-роман, т.е. од аспект на неколку жанровски модели кои се создадени низ принципот на интердискурзивни и интержанровски микстури. Како вид историографска метафикцща, текстот на Миха]ловски го демонстрира дво]ниот ревизионистички потенци]ал на жанрот - и во насока на реинтерпретацща на содржината на историскиот запис и во насока на ревидирачко-
трансформативниот третман на ко]што се подложени нормите и конвенциите на класичниот историски роман. Како вид теоретска фикцща (Кари, 1998), Mojom Скендербе]" ги перформира одделните теориски концепции (било книжевни било историографски), артикулира]ки ги во фикционална форма постструктуралистичките концепции на интертекстуалноста и за историските наративи, односно историографските теории за фикционалните и за наративните димензии на исторщата. Токму обновениот интерес за историските теми, што се манифестира во постмодерните наративни текстови, претставува потврда на новата теориска релевантност на романот да ги доведува во прашаае принципите на репрезентацща и на конструкцща низ кои се обезбедуваат достапноста и спознатливоста на исторщата (Кари, 1998: 65). Итало Калвино, во своите Американски предавала, во текстот под наслов Mнoгукpamнoсm, го дефинира хипер-романот, врз фонот на т.н. многустран текст:5 како посебна форма на постмодерен роман, на роман со широки можности, со плурална романескна структура ко] „противрече]ки на конструктивниот принцип на линеарноста преку употребата на едно или повеке композициски правила ги мултиплицира наративните можности, пренесува]ки ]а бескра]ната интерпретативност на делото во внатрешноста на неговите тематски и наративни структури" (Калвино, 2006: 126). Токму жанровската дестабилизаци]а, наративната дисперзи]а и автореференцщалните слоеви на Mojom Скендербе]" ]а исполнуваат функци]ата на хипер-романот - да послужи во алузиите на метадискурзивното поле, т.е. текстот-поле, способен истовремено да раскажува една или различни приказни (функци]а што ]а споделува со останатите романи) и да размислува за начините на самиот чин на раскажуваае, за односот мегу реалноста и фикци]ата, мегу авторот и читателот и за текстот како медщацща и како поле за игра на то] сооднос.
Аналогно на тематско-структурните проблематизации на идентитетот на историската фигура, на релациите книжевност -исторща, книжевност - наука (теорща, историографща) жанровската хибридизацща, како една од доминантите на постмодерната проза претставува еден начин на проблематизацща на утврдените граници,
5 „Постои многустран текст во ко] единственоста на едно мислечко ]ас се заменува со разновидноста на субуекти гласови погледи на свет, според моделот ко] Бахтин го нарече 'дщалошки' или 'полофониски' или карневалски, чии предвесници ги на]де од Платон преку Рабле до Достоевски" (Калвино, 2006: 141).
кодови и конвенции - сугерира]ки ]а нивната условност, релативност и конвенционалност, т.е. постсуаното преместуваае на фокусот.
Епистемолошки проблематизации
Книжевните реинтерпретации на знаешето и на вистината
Покра] онтолошките проблематизации на границите мегу свето-вите/текстовите/жанровите/дискурсите, текстот на Драги Миха]ловски го актуализира и епистемолошкиот скептицизам, ко]што претставува дел од пошироките постмодернистички проблематизирачки ориентации кон минатото и кон прашааата за неговата достапност. Станува збор за сомневааето во постоеаето сигурно и конечно знаеае, но и сомневаае во можностите за негова безбедна трансмисща и циркулацща. Жанровските трансгресии, како вид децентрираае и ексцентрираае, се компатибилни на процесите на релативизацща, дисперзща и децентрираае на конечната и единствена Вистина, на мултиплицираъе и дисперзираае на мноштвото (нечии) вистини, на единствената и надредна перспектива. И токму во „Мо]от Скендребе]" се демонстрира една проблематизацща - Вистината: не]зината конечност и неодрекливост се дисперзираат во процесот на (мултиплицирано) генерираае вистини како партикуларни верзии, коишто се продуцирани од различни перспективи, но и во процесот на транспонираае на историските настани во факти. Начините на кои се конструираат фикционалните верзии на историските настани, честопати, го доведуваат под сомневаае и самиот настан, покажува]ки ]а релевантноста на дискурзивно конструираните факти, на селективно-интерпретативните и на наративизирачките процедури, на приоритетите од типот чи]а вистина, односно чи]а приказна, ке добие легитимитет. Овие епистемолошки прашааа и теми во текстот на Миха]ловски се афирмираат и преку употребата на наративните постапки: мултиплицираните наратори и фокализатори, игрите со гледните точки и со хронотопите, кои читателот треба да ги координира во процесот на читаае, и на то] начин, мозаично да ]а конструира наративната слика за Скендербе] и да ]а рецептира врз фонот на сликата за него, конструирана во рамки на елементарното образование. Скендербе] е поставен како главен лик во еден книжевен текст, иако, парадоксално, то] е отсутен лик, присутен само во рефлексиите и во потратите на другите ликови за/по него. Оттаму, во тринаесетте глави/раскази, Скендербе] е различно евоциран - од минималното алузивно, метафорично индицираае (на пример, во
главите/расказите Бop и Панцур), па до пошироките елборации, об]аснувааа, коментари и интерпретации (на пример, во Блaгoслoв и Maгuсmpaнm). Следствено, авторот активно го вовлекува читателот во (ре)конструкцщата на историскиот/книжевниот лик на Скендербе], преку интеракцщата и координацщата, што треба да ги воспостави мегу тринаесетте приказни, мегу понудените перспективи, мегу фактите и вистините.
Дел од епистемолошките проблематизации претставува и истакнувааето на неминовната текстуална посредуваност на исторщата, што претставува една од премисите врз кои се темели новиот историцизам: „присуството" на исторщата е овозможено и посредувано благодарение на текстуалните остатоци, но и условено од не]зината релевантност за актуелниот миг. Во согласност со тоа, текстуалната достапност на минатото, го имплицира истражувааето на исторщата како толкуваае на не]зините текстуализирани траги. Паралелно, застапниците на новиот историцизам ]а пласираат и тезата за неминовната историска природа на сите дискурси, вклучително, и дискурсот на исторщата ко], исто така, е продуциран во процесите на контекстуализаци]а. Тоа, во кра]на лини]а, ]а имплицира историската детерминираност на сите системи на значеае. Значи, ако истори]ата ни е достапна единствено како наратив, компониран врз основа на текстуалните траги на минатото, тогаш секо]а текстуализирана трага од минатото, рамноправно, партиципира во процесите на разбираае, на актуализираае и на функционираае на исторщата. Според тоа, релевантноста на текстуалните остатоци ]а воспоставува рамноправноста мегу книжевните и некнижевните текстови. „На поинаков начин се поставува оската на интертекстуалноста, заменува]ки го ди]ахронискиот текст на една автономна книжевна исторща со синхронискиот текст на еден културен систем" (Монтроуз, 2003: 108). „Архивираниот континуитет", како резултанта од спо]от мегу книжевните и некнижевните текстови, сведочи за отфрлааето на острата поделба мегу текстовите и контекстите и мегу различните облици на дискурзивна практика, што, во кра]на линща, ]а брише и границата мегу книжевноста и исторщата. „Новата историска критика е нова во отфрлааето на непроблематизираната дистинкцща мегу 'книжевноста' и 'истори]ата', мегу 'текстот' и 'контекстот' " (Монтроуз, 2003: 109).
Mojom Скендербе] во неколку глави/раскази (на пример, Mapлo и Плукajнцa) го илустрира чинот на комплексното истражуваае на текстуалните траги од и за Скендербе] како единствено можен (посредуван) пристап кон историското минато. Оттаму, во
Магистрант, главниот лик во рамки на истражувааето за магистерската теза под наслов Книжевниот лик на CKeHdep6ej Kaj Прличев и во делата на англист ]'азик,6 нуди споредбена анализа на интерпретативните трансформации на историскиот лик во текстови од различни автори и национални литератури и поетики, дополнето со библиографски преглед на книжевните и научните афирмации на оваа историска фигура. На то] начин, последниот наратив ]а потврдува тезата за „текстуалноста на исторщата" и за „историчноста на текстот" (Монтроуз, 2003: 113), ко]а ]а сублимира корелацщата мегу книжевноста и исторщата, мегу текстот и контекстот, упатува]ки на рамноправното котекстовно поставуваае на сите книжевни и некнижевни текстови од и за минатото.
Онтолошките и епистемолошките нивелации и релативизации во ,Моjот Скендербе]" дополнително се нагласени со оглед на тоа што интересот за Скендербе] е актуализиран не од гледна точка на современиците (учесниците и сведоците), туку од перспективата на подоцна родените. На то] начин се сугерира текстуалната посреду-ваност и контекстуалната условеност на секо] интерес и знаеае за минатото, кои, нужно, се перципираат од ретроактивна и интерпрета-тивна дистанца. И токму тие мултиплицирани текстовни посредувааа, уште повеке го продлабочуваат епистемолошкиот скептицизам на магистрантот и ]а аргументираат неговата одлука да се откаже од финализираае на научниот труд:
,Д што е со библиографщата? Уште колку незабележани клучни трудови за Скендербе] се об]авени, а што то] овде ги нема вклучено? Вреди ли сега повторно да почне од почеток со сета нова литература што ]а имаше прочитано? ...Многу, многу работи недостигаа што задолжително би требало да влезат во една теза за Скендербе]"
(Миха]ловски, 2006: 310).
Литература:
Калвино, Итало. 2006. Американски предавала. Скоп|е: Темплум. Лиотар, Жан-Франсоа. 2007. Постмодерна состо]ба. Скоп|е:АЗ-БУКИ Currie, Mark. 1998. Postmodern Narrative Theory. New York: St. Martin's Press. Kulavkova, Kata. 2009. From a Black God to a Black Arab: different mythical and historical actualizations of the universal matrix of Black, Ed. by Kata Kulavkova. Interpretations: The Black Arab as a Figure of Memory. Skopje: Macedonian Academy of Science and Arts, No.3, pp. 21-48. McHale, Brian. 2001. Postmodernist Fiction. London and New York:Routledge.
6 Авторот Миха]ловски, во 1989-тата година, магистрирал на тема „Книжевниот лик на Скендербе] ка) Прличев и во делата на англиски ]азик".
McHale, Brian. 2002. Constructing Postmodernism. London and New York:Routledge.
Montrouz A. Luis. 2003. Poetika i politika kulture, in Novi Istoricizam i kulturni materijalizam. Prir. Zdenko Lesic, Beograd: Narodna Knjiga, str. 104-137.
Oraic-Tolic, Dubravka. 2005. Muska moderna i zenska postmoderna:rodjenje virtualne kulture. Zagreb:Naklada Ljevak.
Wesseling, Elisabeth. 1991. Writing History as a Prophet:Postmodernist Innovations of the Historical Novel. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
White Hayden. 1990. The Content of the Form. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
