CC BY
9прегледен труд
УДК: 821.163.311.6.09Kolbe, K.:[314.15:94(495)"1944/1948"] 821.163.3-94 Kolbe, K..:[314.15+94(495)"1944/1948"]
ПОСТМЕМОРИСКИ ТРАНСМИСИИ НА ТРАУМАТА
Марща Горгиева Димова
Филолошки факултет „Блаже Конески " Универзитет „Св. Кирил и Методу" во Скопле, Македонца
Key words: postmemory, memory, postgeneration, trauma, Aegean Theme.
Summary: Starting from Marianne Hirsch's thesis that the notion of postmemory can be generalised in various contexts of traumatic transfer, this paper aims to elaborate on the interpretive validity of this concept in relation to the so-called Aegean Theme in Macedonian literature, that is, the theme of collective trauma caused by the exodus of Macedonian from Greece during the Greek Civil War (1944-1949). The subject of interest are the two works - Egejci and Snegot vo Kazablanka - by Macedonian authoress Kica Kolbe, member of the so-called postgeneration. Considering that both books are of different genres—autobiography and novel—the analysis offers a comparative presentation of the narrative conventions taking part in the affirmation of their postmemorial dimension present in: the variant of postmemory, the elements of secondariness and of mediativeness of postmemory, as well as the postmemorial relation to the past through imagination, projection and creation.
Клучни зборови: постмеморща, меморща, постгенерацща, траума, erejcKa тема
Резиме: Поага]ки од тезата на Мериен Хирш дека поимот постмеморща може да се генерализира во различни контексти на трауматичен трансфер, ово] текст има за цел да ]а елаборира интерпретивната валидност на постмеморщата во однос на т.н. еге]ска тема во македонската книжевност, т.е. темата на колективната траума, предзвикана од егзодусот на Македонците од Грцща, во текот на Грчката граганска во]на (1944-1949). Предмет на интерес се две дела: Еге]ци и Снегот во Казабланка, од македонската авторка Кица Б. Колбе, припадник на т.н. постгенерацща. Со оглед на тоа дека двете книги се жанровски различни - автобиографща и роман - анализата ке понуди компаративен приказ на нивната постмемориска димензща, присутна во варщантите на постмеморщата, елементите на секундарност и посредуваност на постмеморщата, како и постмемориската релацща кон минатото низ имагинацща, проекцща и креацща.
Теориски контекстуализации на постмеморщата
Предмет на интерес на 0B0j текст е односот книжевност - исторща -меморща, разгледуван низ призмата на поткопува&е на традиционално воспоставената дистинкцща помегу исторщата и книжевноста, во што сво] придонес имаат и одредени видови меморща, идентификувани во историски и во книжевен контекст. Главниот фокус е поставен врз поимот постмеморща и неговата примена, во однос на темите кои се заеднички за исторщата и за книжевноста - трауматичното минато и неговите (наративни) репрезентации. Иако постмеморщата ]а зема темата за холокаустот како основна референцщална рамка, сепак неспорна е релевантноста на постмеморщата и во однос на другите контексти на трауматичен трансфер (на пример, еге]скиот егзодус во рамки на Грчката граганска во]на, трауматичните искуства на Голи Оток, како и оние кои се последица од воените конфликти и геноциди на територщата на СФРJ).
Мериен Хирш, припадник на постгенерацщата, односно на генерацщата - деца на жртвите/преживеаните од холокаустот, го воведува поимот постмеморща, со цел да го опише „односот на децата на преживеаните на културалната или колективната траума кон искуствата на нивните родители, искуства кои тие ги запаметиле единствено како приказни и слики со коишто пораснале, но коишто се толку мокни, што тие ги конституираат како свои сопствени мемории" (Hirsch, 1999: 8). Како „структура на интергенерациска и трансгенерациска трансмисща на трауматично знаеае и искуство" (Hirsch, 2008:106), постмеморщата е обележана со неколку одлики: со не]зината „темпорална и квалитативна разлика во однос на меморщата на преживеаниот", со не]зината „секундарност" или квалитетот на меморща на втората генерацща и со сво]ата „поставеност во преместеноста" и со не]зината „задоцнетост" (Hirsch, 1999: 8). Со оглед на тоа што постмеморщата реферира на постгенерацщата юз]а не ги искусила и не ги осведочила трауматичните настани директно, следствено „постмеморщата е ретроспективно сведочеае преку присво]уваае. Во прашаае е присво]увааето на трауматичните искуства, но и на мемориите, на другите како искуства ко] можеби самиот то] ги имал и нивно впишуваае во сопствената животна приказна. Поспецифично, во прашаае е етичката релацща кон угнетуваниот или прогонуваниот друг за кого што постмеморщата може да служи како модел: како што ]ас можам да ги 'запаметам5 секавааата на моите родители, исто така можам да го 'запаметам5 и страдааето на другите" (Hirsch, 2001: 10 -11).
Мегутоа, постмеморщата не имплицира нужно и единствено автобиографска заднина и семема поврзаност, ниту, пак, само заснованост врз етничкиот и врз националниот идентитет. „Иако, семе]ното наследство нуди напасен модел за неа, сепак постмеморщата не треба да биде строго, позицща на идентитетот. Наместо тоа, претпочитам да ]а разгледувам како интерсуб]ективен трансгенерациски простор на секаваае, поврзан, специфично, со културалната или со колективната траума. Таа е дефинирана низ идентификацща со жртвата или со сведокот на траумата, модулирана низ непремостливата дистанца ко]а го двои учесникот од подоцна родениот" (Hirsch, 2001: 9-10). „Постмеморщата не е само позицща на идентитет туку и простор на секаваае, пошироко достапен низ културалните и ]авните, а не само индивидуалните и персоналните, акти на секаваае, на идентификацща и на проекцща" (Hirsch, 1999: 910). Еден од дефинирачките аспекти на постмеморщата се однесува на не]зината посредувана и текстуална природа - „не]зиното потпираае врз слики, приказни и документи, кои се пренесуваат од една генерцща на друга" (Hirsch, 2001: 12). Впрочем, и во анализите што Лакапра ги спроведува врз книжевни и врз филмски дела, како и во анализата на семените фотографии од страна на Хирш, се потенцира „компликуваниот збир од релации мегу трауматичниот настан, меморщата и имагинацщата" (LaCapra, 1998: 180), односно процесите на „имагинативно инвестираае, проекцща и креацща" (Hirsch, 2008: 107), врз коишто се потпира постмемориската врска со минатото. Секако, темпоралната дистанца во однос на трауматичното искуство и исчезнувааето на учесниците и на непосредните сведоци поставуваат нови предизвици и дилеми и пред меморщата и пред репрезентацщата на трауматичните искуства. Оттаму, постмеморщата се наложува како комплексен и атрактивен предмет на истражуваае, биде]ки временската дистанца ги надминува рестриктивните перспективи на непосредните учесници. Конкретно, во книжевните дела на припадниците на втората генерацща станува очигледно поместувааето од документарно - тестимонщалната позицща (типична за книжевно-уметничките претстави на холокаустот од страна на припадниците на првата генерацща), така што нивните дела додаваат нови димензии, главно, во насока на „препишуваае на сопственото минато во светлина на знаеаето кое во тоа време го немале" (Hirsch, 1999: 8).
Интерпретативните контекстуализации на постмеморщата
Апликативните капацитети на постмеморщата, надвор од примарната референцщална рамка - холокаустот, ке ги демонстрираме преку дел од опусот на македонската авторка Кица Колбе (1951), како потврда на тезата дека постмеморщата е функционална дескриптивно -интерпретативна алатка за сите текстови што ги комуницираат трауматичните искуства во трансгенерациски контекст. Нашиот избор е тро]но аргументиран:
1.Автобиографски: Колбе потекнува од семе]ство чиишто две генерации (не]зините родители, но и не]зините баба и дедо)1 ]а искусиле траумата на еге]скиот егзодус во рамки на Грчката граганска во]на (1946-1949). И самата Колбе доброволно емигрирала во Германща во 80-тите години од XX век.
2.Автореференцщално: во своите есеи и интерв]уа, Колбе ги изложува ставовите за трауматичното искуство на родителот, но и за сопствените постмемориски проекции на тоа искуство и за пошироките социополитички и историски контексти во коишто се ситуира она што таа го именува како „историска траума на еге]ството" (Колбе, 1999: 36).2
3.Книжевно: Колбе е автор на документарно-автобиографската проза Еге]ци (1999) и на романот Снегот во Казабланка (2005), кои се илустративни во однос на постмеморщата: тие го потврдуваат начинот на ко]што жанровските конвенции и наративните стратегии учествуваат во наративните артикулации на постмеморщата, т.е. во наративното приопштува&е на односот кон наследеното, нелично проживеаното минато, а кое станува дел од не]зиниот идентитет -колективен и персонален. „То] друг живот на моите родители долго време создаваше противречни чувства и сознанща во мо]ата претстава за семе]ното потекло, за семе]ниот идентитет" (Колбе,1999: 9). И Снегот во Казабланка, создавали фикционална персонална исторща, заснована врз реални трауми, и Еге]ци, определува]ки се за нефикционална варщанта, ги тангираат неминовните дилеми, присутни во секо] пристап кон трауматичните настани: кои облици (треба да) имаат приоритет во претставувааето на траумата и во ко]а мера фикционализацщ ата и наративизацщата учествуваат во
1 Не)зината ма]ка, Лета Барциева, умира во ма) 2016 година, а не]зината баба го загубила животот при бегството.
2 Дел од своите ставови изнесува во есе]от Трагата на сенките, напишан по повод филмотМа]ки, на Милчо Манчевски, ко], исто така, ]а зафака еге]ската тема.
репрезентацщата на историските настани, обележани со спецификите на траумата?
Еге]ци и Снегот во Казабланка се жанровски различни артикулации на еге]ската тема, понудени од перспективата на припадник на она што Хирш го нарекува „постгенерацща": „Оваа книга се обидува да го прошири и изостри видикот врз еден дел од ненадминатата траума на моите родители, на генерацщата на моите дедовци и баби. ЛуГето од генерацщата на на^тарите Еге]ци одамна полека и тивко исчезнаа од општата слика на секо]дневието на Македонща. Полека од животот си заминуваат и припадниците на втората генерацща на некогашните бегалци. Незабележливо за другите си заминуваат лугето како татко ми, чща смрт, всушност, е конкретниот повод да ]а напишам оваа книга. Книгата впрочем е напишана како израз на благодарност и во знак на чувството на поврзаност кои ]ас, првото дете родено по бегството во големата група од вдовици и здробени семени целини, ги чувствувам за припадниците на постарата генерацща во еге]ските семе]ства" (Колбе, 1999: 7).
Во теориските расправи на Хирш, постмеморщата е поврзана со меморщата на втората генерацща,3 иако подоцнежните афирматори на ово] концепт, како Филип Коде, ]а потврдуваат неговата применливост и врз третата генерацща: „Постмеморщата е опсесща со нетранспарентното и недостапното минато на нечии родители или баби и дедовци ... Во третата генерацща, психопатолошката состсуба на трансгенерациската траума е трансформирана во креативен интерес за трауматичните истории на претходната генерацща" (Codde, 2009: 64). И Колбе упатува на дво]ната припадност кон втората и кон третата генерацща: „Ние, припадниците на третата генерацща во еге]ските семе]ства, стануваме носители на еден поинаков идентитет на лугето од еге]скиот дел на Македонща, затоа што, по заминувааето на постарата генерацща Еге]ци, она што остана од нив како ризница на спомени за животот пред Граганската во]на, може да преживее, да стане траен спомен и за идните генерации, само доколку не биде избришано и од нашата свест" (Колбе, 1999: 113).
Со оглед на исчезнувааето на припадниците на генерацщата учесници во еге]скиот егзодус (т.н. деца-бегалци), втората и третата
3
Во теорщата е познат и поимот „1.5 генерцща" на Сузан Сул^ман, поим со ко^то таа упатува на „децата на преживеаниет од холокаустот, кои биле премногу млади за да имаат разбираае на возрасни на она што им се случувало, но кои биле доволно возрасни за да бидат таму, во време на нацистичкото истребуваае на Евреите" (Suleiman, 2002: 277).
генерацща особено се заинтересирани за зачувуваае на секавааата на своите родители и дедовци. Во таа смисла, втората и особено третата генерацща, поинтензивно се соочуваат со процесите на посредуваае во однос на трауматичните настани, но и во однос на нивното истражуваае и прикажуваае. „Разделбата од татко ми пред една година го разбуди не само ка] мене, туку и ка] сето мое семе]ство споменот на баба ми. Но, непосреден спомен на баба ми немаме. Ние го делевме само споменот на неа преку татко ми и неговите брака" (Колбе, 1999: 20). „Нему му преостануваа само спомените, кои по нико]а цена не сакаше, не можеше да ги заборави. Нам ни преостанаа неговите спомени низ кои ние по неговата смрт го видовме Овчарани и Леринското поле" (Колбе, 1999: 30).
Една од одредниците на постмеморщата се однесува на не]зината посредувачка димензща. Според Хирш, научните и уметничките дела на потомците потврдуваат дека и на]интимните семени знаеаа за минатото се посредувани преку широко достапните ]авни слики и наративи. „Сликата што си ]а создадов за моите непосредни предци е само не]асен мозаик од прибрани туги спомени, фрагменти од раскажуваае на оние што ги познаваме" (Колбе, 1999: 71-72). Со оглед на посредуваната достапност на трауматичното семеро минато, за припадниците на втората генерацща, „меморщата не се состои од настани туку од репрезентации"4 (Hirsch, 2001: 8). „Постмеморщата е мокна форма на меморща биде]ки не]зината врска со об]ектот или со изворот е посредувана не преку секавааето туку преку репрезентацщата, преку проекцщата и креацщата, честопати е заснована врз тишина одошто врз говорот, врз невидливото, одошто врз видливото" (Hirsch, 2001: 9). Тоа значи дека секогаш постои посредувачката инстанца ко]а веке ги интерпретирала трауматичните настани и искуства. Од друга страна, временската дистанца овозможува увиди кои на првата генерацща им се оневозможени, со оглед на директното учество во опишаните настани, па оттаму доминацщата на интерпретативно-коментаторските визури и во постмемориските наративи. „Токму затоа, споменот на моето детство во еге]скиот круг на живееае неминовно значи и спомен на 'споменот5 на моите родители на нивното потекло од онаа страна на границата" (Колбе, 1999: 52- 53).
Биде]ки припадниците на втората и третата генерацща писатели имаат знача]но влщание врз начините на трансмисща на
4 Тоа не значи дека меморщата на преживеаните е непосредувана, туку дека таа е
хронолшки подиректно поврзана со минатото.
приказните до следната генерацща, начинот на раскажуваае е важен аспект во постмеморискиот наратив. „Нарацщата е начин на говореае ко]што е универзален колку и самиот ]азик, а наративот е модус на вербална репрезентацща, толку природна за човековата свест" (White, 1990: 26). „Наративот може да се посматра како решение на проблемот околу преводот на знаеаето во кажуваае, на проблемот на обликуваае на човековото искуство во форма ко]а може да ги асимилира структурите на значеае кои се многу повеке општочовечки, одошто културално специфични ... Да се наративизира реалноста, значи да и се наметне форма на приказна" (White, 1990: 1-2). Оттаму, наративизираните трауматични искуства имаат исклучително важна улога во формалното обликуваае и во осмислувааето и трансферирааето на извесна трауматична стварност. Ако наративот е „толку природен за човековата свест", тогаш наративната постмеморща е прифатлив облик на репрезентацща на „бегалските приказни" на предците. Писателите од подоцнежните генерации не само што се фокусираат врз прикажувааето на приказните на првата генерацща, со цел да ги сочуваат туку се фокусирани и врз сво]ата персонална вовлеченост во нив, врз начинот на ко] тие приказни се пренесени до нив и врз начинот на юэ^што ке бидат трансферирани до следните генерации. Следствено, наративните постмемории воспоставуваат баланс помегу приказните на преживеаните („сеюз] од нив ]а носи со себе како единствена драгоценост токму сво]ата животна приказна") (Колбе, 1999: 25) и сопствените приказни, комбинира]ки ги сопствените перспективи на траумата со оние на првата генерацща. „Во нашиот дом започнуваа бескра]ните раскажувааа и секавааа на ма]ка ми и татко ми за светот од онаа страна на сегашниов, за светот 'дома5. Татко ми бескра]но долго можеше да раскажува, дополнува]ки ги раскажувааата на ма]ка за Бапчор, со своите секавааа на Овчарани. На то] начин, раскажувааето се одвиваше според логиката на дополнувааето на сличностите или пак истакнуваае на разликите. Во периодот на нашето детство, ]ас, моите две сестри и брат ми, го впивавме секо] збор од непрекинатите и бескра]ни раскажувааа на татко ми, на прабаба ми, на баба ми, за животот 'дома5, оти го примавме онака како што се доживува сказна, го примавме со нетрпеливоста и восхитот со ко] се слуша и се впива секо] збор од нечща трагична животна приказна" (Колбе, 1999: 53-54).
Наративните постмемории на Колбе, мегу другото, се обид да се осмисли „изгубената целина на нивните биографии" (1999: 10), т.е. на членовите на семе]ството: „Во семе]ствата на емигранти, каде што бегството од првобитното живеалиште било поврзано со целосен прекин, изгубениот континуитет може да се воспостави само во
идеална смисла, имено во формата на семеро секаваае. Отаде, стануваат на] значащи раскажувааата на Еге]ците од на]старата генерацща. Малкумина имаат ]асна свест дека, можеби, никогаш не ке можат повторно да се исполнат некои празнини во исторщата на едно семе]ство, доколку не се запомнат спомените на на^тарите членови на семе]ството" (Колбе, 1999: 108). Во своите наративни постмемории, Колбе интерпретативно го филтрира трауматичното искуство што таткото го доживува како „дете-бегалец", а што понатаму го носи со себе, осуден да „живее во два света, оно] на секо]дневието и оно] на секавааето" (Колбе, 1999: 29). „Нему му станува ]асно дека, то], како бегалец, сета негова одживеана приказна ]а носи насекаде. Таа него го легитимира, го одредува, но и го товари со тежина" (Колбе, 1999: 23). Колбе ]а претставува сликата на таткото-бегалец како фигура на распнат помегу припадноста сега и овде (Скоще) и секавааата на таму и тогаш/некогаш (Овчарани, Бапчор), дома и „дома". „Зборот 'дома5, за моите родители, како и за сите Еге]ци, означува и денес, педесет години од кра]от на во]ната, длабока траума. 'Дома5 асоцира за нив длабока болка, забрана, недостапност, недофатливост, бескра]на далечина" (Колбе, 1999: 20). Емотивниот корелат на таа расцепеност, на „копнежот по вистинското 'дома5" (1999: 63) е меланхолщата, а според Лакапра, „жалоста и меланхолщата се двата круцщални психоаналитички концепти за секо] еден обид да се поврзат исторщата и меморщата во фазата на трауматичните настани" (1998: 183). И не случало, Колбе ]а опишува меланхоличната состсуба во ко]ашто се наога и ликот во романот, ко] „пропага во морето на меланхолщата" (Колбе, 2008: 52), но исто така, ]а претставува и како посттрауматична состсуба во ко]ашто се наогаат припадниците од првата генерацща: „Токму оние што мислеа дека бегаат за да се спасат, не се спасиле, дека навлекле на себе бреме, тешко еден човечки век, оти со бегство беа осудени да ]а запознаат длабоката болка на меланхолщата за 'дома5" (Колбе, 1999: 116).
Во теориските елаборации на Хирш, се посочува и поврзаноста на постмеморщата со прашааето на „темпоралниот и спатщалниот егзил", со оглед на тоа дека жртвите на трауматичното искуство се принудени на дислокацща. Во Еге]ци се потенцира неможноста семе]ството да го посети родното место, многу години по егзодусот. Но авторката упатува и на една друга димензща на егзодусот -отугеноста на бегалците во новата средина, каде што „живеат толерира]ки ]а сликата ко]а другите ]а имаа за нив" (Колбе, 1999: 35), притоа осветлува]ки ]а и „табуизираноста на 'еге]скиот проблем5 во политичкиот и j авниот живот на поранешното македонско општество" (Колбе, 1999: 9). Но таа ]а проширува темата на егзилот, ситуира]ки ]а
не само во автобиографски контекст (егзилот на родителот го преживува дополнително преку сопственото искуство на доброволен егзил) туку и пошироко - во книжевно-филозофски контекст. „Требаше да заминам далеку од границите на Македонща, да живеам во средината на 'космополитска5 Европа, за да го согледам вистинскот карактер на траумата на она семе]ство од коешто потекнувам" (Колбе, 1999: 212). „Интересирааето за литературата и филозофщата ко]ашто се занимава со проблемот на егзилот, ми дозволуваше еден вид идентификацща со оваа проблематика, но на посредуван начин. Таа, истовремено, можеше да послужи и како компензацща за невозможноста на истиот таков начин да го истражам минатото и на семе]ството од коешто потекнувам. Така можев да се 'скрщам5 зад општоприфатеното достоинство на големите теми на европскиот егзил, та да не морам во општиот личен интерес да 'разоткрщам5 за другите премногу од мо]от 'личен и биографски интерес" (Колбе, 1999: 216).
Романот-првенец на Колбе, Снегот во Казабланка, може да се чита и низ призма на постмеморщата. Во романот „траумата на еге]ството" е поставена на втор план, односно посредно се актуализира преку пошироката тема на егзилот: приказната ]а следи младата писателка Дина Аспрова, претставена како доброволно егзилиран лик: не]зините родители се дел од генерацщата деца-бегалци од Грчката граганска во]на, кои потоа, во периодот на распагааето на СФРJ, емигрирале во Канада, во 1993 година. Подоцна, и Дина ке се пресели во Европа, доживува]ки се како „писателка во егзил, со виртуелна биографща од Казабланка" (Колбе, 2008: 29). Во романот, родителите (припадници на првата генерацща) се присутни посредно, иако посто]ано се упатува на трауматичното искуство со дво]ниот егзил и на меланхоличната состсуба што произлегува од тоа искуство. „Тро]цата сме натоварени, како елките со новогодишн украси, со секакви ненадминати синдроми на жртви и целати" (Колбе, 2008: 43). Паралелно, во романот е прикажана и судбината на членови од евре]ското семе]ство (Давид и неговата ма]ка) кои емигрираат како жртви на антисемитскиот погром во Сталинистичкиот режим. Она што ги поврзува двете генерации, тоа е заедничката состо]ба на егзилираност: Дина се доживува себеси како „модерен номад. Насекаде и никаде постегано" (Колбе, 2008: 54), „талкач низ западот на Европа" (Колбе, 2008:18), но и како следбеник на емигрантската традицща и на сво]от народ и на своето семе]ство, биде]ки не]зиниот татко е убеден во „правилото, еднаш бегалец, секогаш бегалец" (Колбе, 2008:37). „Неговата хистерична паника! Да се бега! Дали е поради траумата од Граганската во]на?" (Колбе, 2008: 233). Притоа,
секо] од ликовите си создава сво] механизам на соочуваае со трауматичното искуство (посредно или непосредно доживеано), бараки различни модуси на комуницираае со светот и сопствени облици на секаваае на животот и светот пред егзилот: „Ма]ка ми жуби да употребува фолклорни архаизми. Тие се не]зината врска со духот на родниот кра]. Порано тоа беше Костур, сега Скоще" (Колбе, 2008: 41). Дина инсистира на сетилно секаваае и поврзуваае на световите, на просторите и времиаата, на индивидуалното и на колективното, кои се испреплетуваат во не]зините секавааа: „Миризми, миризми, во мо]от ум, во моето срце, во мо]от нос. Како да сум некое животинче, ]ас секогаш по минатото трагам со носот. Cè е собрано во миризмата. Треба само да се до]де на местото каде што ке ]а на]дам вистинската миризма на ситуацщата или личноста. Така ке го на]дам и местото каде што беше еге]ската барака" (Колбе, 2008: 104). Марата на Давид, многу години по бегството од СССР, доживува сериозни психосоматски нарушувааа и добива селективна амнезща како своевиден одбранбен механизам: таа живее во светот на своето детство/младост, заменува^и ги лугето околу себе со ликови од минатото.
Снегот во Казабланка афирмира една од одликите на постмеморщата - не]зината интергенерациска и трансгенерациска обележаност, што се препознава во лубовната приказна на Дина и Давид: имено, Дина ]а воспоставува таа идентификацща со момчето во кое се влубува - Евреинот-уметник ко], исто така, е припадник на втората генерацща, со оглед на тоа што неговите родители емигрирале од СССР, бегали од репресиите на Сталиновиот антисемитизам.
Конечно, двете дела на Колбе ]а илустрираат типологщата на постмеморщата што ]а прави Хирш „мегу она што сакам да го реферирам како семема и 'афилщативна5 постмеморща - разликата мегу интергенерциската вертикална идентификацща на детето со родителот што се случува во рамки на семе]ството и интрагенерациската хоризонтална идентификацща што ]а прави позицщата на детето пошироко достапна за другите современици. Следствено, афилщативната меморща би била резултат на современоста и на генерациската врска со, буквално, втората генерацща, комбинирана со посредувачките структури кои би биле пошироко присво]ливи, достапни и доволно привлечни за да опфатат поширок колектив во органската мрежа на трансмисща" (Hirsch, 2008: 114-115). Првата постмемориска варщанта е илустрирана во Еге]ци, додека афилщативната постмеморща е присутна во Снегот во Казабланка, со оглед на тоа што романот ]а илустрира повекекратната поврзаност на ликот на Дина „со другите од истата генерацща, од
претходната и од следната генерацща, од истата и од другите - сродни или далечни култури и субкултури" (Hirsch, 1999: 8).
Заклучок
Поага]ки од теориските премиси на постмеморщата и применува]ки ги интерпретативно, врз двете дела на македонската авторка Кица Колбе, ово] труд го потврди херменевтичкиот потенцщал што го имаат теориските концепти, во насока на нивна интерпретативна трансконтекстуализацща, односно примена во различни контексти и врз различен аналитички материал. Имено, нашата анализа потврди дека постмеморщ ата е функционална интерпретативна алатка за сите контексти на трауматски трансфер, т.е. за текстовите што го комуницираат трауматичното искуство во трансгенерациски контекст - во случаев, траумата поврзана со еге]скиот егзодус. Тие херменевтички потенцщали на постмеморщата стануваат особено значащи денес, со оглед на „мултипликацщата на геноциди и колкетивни катастрофи од кра]от на XX век и од почетокот на XXI век и нивните кумулативни ефекти" (Hirsch, 2008: 104) и со оглед на „изумирааето на генерацщата сведоци на надешките злосторства и катастрофи во аналите на човековата исторща" (Assmann, 2005: 13).
Литература:
Assmann, Jan 2005. Kulturnopamcenje. Zenica:Vrijeme.
Codde, Phillipe. 2009. "Transmitted Holocaust Trauma: A Matter of Myth and Fairy
Tales?". European Judaism. 42:1, 62-75. Hirsch, Marianne. 1999. "Projected Memory: Holocaust Photographs in Personal
and Public Phantasy". In Acts of Memory: Cultural Recall in the Present, edited by Mieke Bal, Jonathan V. Crewe, and Leo Spitzer. 3-23. Hanover and London:University Press of New England. Hirsch, Marianne.2001. "Surviving Images: Holocaust Photographs and the Work of
Postmemory". The Yale Journal of Criticism, 14: 5-37 Hirsch, Marianne. 2008. "The Generation of Postmemory". Poetics Today 29:1, 103-128.
LaCapra Dominick. 1998. History and Memory After Auschwitz. Ithaca, NY:Cornell University Press.
Suleiman, Susan. 2002. "The 1.5 Generation: Thinking About Child Survivors and
the Holocaust'. American Imago. 59:3,277-295. Van Alphen, Ernst. 2006. "Second-Generation Testimony, Transmission of Trauma,
and Postmemory". Poetics Today. 27:2, 473-488. White, Hayden. 1990. The Content of the Form: Narrative Discourse and Historical Representation. Johns Hopkins University Press.
***
Колбе, Кица. 1999. Еге]ци. Скоще: Култура.
Колбе, Кица. 2008. Снегот во Казабланка. Битола:Менора.
