Научная статья на тему 'ТОЛА ТАРКИБИ ТУРЛИЧА БЎЛГАН ИПЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ'

ТОЛА ТАРКИБИ ТУРЛИЧА БЎЛГАН ИПЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
45
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ВАРИАЦИЯ КОЭФФИЦИЕНТИ / УЗИЛИШ КУЧИ / СОЛИШТИРМА УЗИЛИШ КУЧИ / УЗИЛИШДАГИ УЗАЙИШИ

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Ризаев Ф.Ф., Танибердиев Ф.Р., Собиров О.Г., Бақоева Д.Б.

Ушбу мақолада тола таркиби турлича бўлган ипларнинг физик-механик хоссалари замонавий асбоб-ускуналар ёрдамида аниқланди ва ишлаб чиқариш оптимал варианти тавсия этилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CHANGES IN THE PHYSICAL AND MECHANICAL PROPERTIES OF YARN WITH DIFFERENT FIBROUS COMPOSITIONS

In this article, on modern equipment, the physical and mechanical properties of yarn with different fiber content are determined and the optimal production option is recommended.

Текст научной работы на тему «ТОЛА ТАРКИБИ ТУРЛИЧА БЎЛГАН ИПЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ»

Ризаев Ф. Ф. ассистент

Тошкент туцимачилик ва енгил саноат институти

Танибердиев Ф.Р. докторант

Тошкент туцимачилик ва енгил саноат институти

Собиров О.Г. талаба

Тошкент туцимачилик ва енгил саноат институти

Бацоева Д.Б. талаба

Тошкент туцимачилик ва енгил саноат институти

ТОЛА ТАРКИБИ ТУРЛИЧА БУЛГАН ИПЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ УЗГАРИШИ

Аннотация: ушбу мацолада тола таркиби турлича булган ипларнинг физик-механик хоссалари замонавий асбоб-ускуналар ёрдамида аницланди ва ишлаб чицариш оптимал варианти тавсия этилди.

Калит сузи: вариация коэффициенти, узилиш кучи, солиштирма узилиш кучи, узилишдаги узайиши.

Rizayev F.F. assistant

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

Taniberdiev F. R. doctoral student Tashkent Institute of Textile and Light Industry

Sobirov O. G. student

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

Bakaeva D.B. student

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

CHANGES IN THE PHYSICAL AND MECHANICAL PROPERTIES OF YARN WITH DIFFERENT FIBROUS COMPOSITIONS

Abstract: in this article, on modern equipment, the physical and mechanical properties of yarn with different fiber content are determined and the optimal production option is recommended.

Keywords: coefficient of variation, breaking load, relative breaking load, breaking elongation.

Нотекислик йигириш корхонасида ишлаб чикариш махсулотларининг салбий хоссалари булиб, купинча корхонадаги техник-иктисодий курсаткичларга, хамда ипнинг физик-механик хоссаларига салбий таъсир килади. Йигириш ишлаб чикаришидаги махсулотларнинг нотекислигини синаш ва назорат килиш мухим ахамиятга эга булиб, нотекисликни келтириб чикариш сабабларини ва вактини белгилаб беради. Йигириш машиналарида ипларни ураш ва шаклланиш вактидаги узилиши канчалик куп булса, унда ипнинг нотекислиги шунчалик юкори булади. Ипларнинг узилишининг ошиши натижасида ишчиларнинг иш билан таьминланганлиги ошади, хамда машиналарнинг иш унумдорлигининг пасайишига олиб келади.

Нотекислик ишнинг техник-иктисодий курсаткичларига, хамда йигириш ва тукувчилик махсулотларининг физик-механик хоссаларига салбий таьсир курсатади. Купгина омиллар, масалан, хом ашё хоссаларининг нотекислиги, купинча технологик жараён ва машинанинг конструкциясига, ишчи режимнинг бузилганлигига, хамда ишчиларнинг машиналардан узоклашиш ва таъмирлаши натижасида юзага келади.

Узунлиги буйича махсулот хоссаларининг узгаришидаги нотекислиги куйидаги куринишларга асосан аникланади: чизикий зичлик буйича нотекислик, турли узунликдаги кесим OFирлиги ёки махсулот кундаланг кесимидаги толалар сони буйича махсулотнинг хажмий OFирлиги (зичлиги), физик-механик хоссалари буйича нотекислиги ва хакоза.

Йигириш махсулотларининг нотекислигини тахлил этиш жуда мураккабдир. Йигириш махсулотлари учун нотекисликнинг купгина турлари мавжуддир: йигиришнинг биринчи боскичида хосил булиши хамда кейинги боскичларда узгариши ва унга янги турдаги нотекисликларнинг кушилишидир.

Иплар нотекислиги узига бир канча таркибий кисмларни кушиб, йигириш ишлаб чикаришдаги турли боскичли нотекисликларига таьсири куринади. Турли куринишдаги нотекисликлар бир-бирига боFликдир.

ЙуFOнлиги буйича ипларнинг нотекислиги энг мухим сифат курсаткичлари булиб хисобланади. Нотекислик натижасида буюмларда йул-йуллар хосил булади ва ташки куриниши бузилади. Ипларнинг нотекислиги канчалик ошса, ипдаги толаларнинг ва туда ипларидаги танхо ипларнинг мустахкамлигидан фойдаланиш камаяди, натижада ипларнинг механик хоссалари ёмонлашади, тукувчилик ва урилиш жараёнида узилиши ошади.

Йигириш корхонасида сифатли ип ишлаб чикаришда толанинг узунлиги, мустахкамлиги ва чизикий зичлиги мухим ахамиятга эгадир. Тола канчалик сифатли булса, ундан талабга жавоб берадиган талабгир ип ишлаб чикариш мумкин. Унинг учун, хом ашёни туFри танлаш, колаверса пахта тозалаш корхоналарида чигитли пахтани Fарамда саклаш, куритиш,

тозалаш, толасини чигитидан ажратиш, толасини тозалаш жараёнларининг оптимал шароитини яратиб бериш лозим булади.

Шу сабабли, 100% пахта толасидан, 40% рогоза усимлигидан олинган толаси билан 60% пахта толаси аралашмасидан, 50% рогоза усимлигидан олинган толаси билан 50% пахта толаси аралашмасидан, 60% рогоза усимлигидан олинган толаси билан 40% пахта толаси аралашмасидан олинган ипларнинг сифат курсаткичлари лабораторияда аникланди.

Тадкикот натижалари 1-4-расмларда келтирилган.

Аралашма таркиби

1-чизикий зичлиги буйича; 2-буралишлар сони буйича. 1-расм. Тола таркиби турлича булган ипларнинг чизикий зичлиги ва буралишлар сони буйича вариация коэффициентининг узгариши.

Аралашма таркиби

1- узилишдаги узайиши буйича вариация коэффициенти; 2- узилиш кучи 2-расм. Тола таркиби турлича булган ипларнинг узилиш кучи ва узилиш узайиши буйича вариация коэффициентининг узгариши.

Аралашма таркиби

1- солиштирма узилиш кучи; 2- узилишдаги узайиши. 3-расм. Тола таркиби турлича булган ипларнинг солиштирма узилиш кучи ва узилишдаги узайишининг узгариши.

4-расм. Тола таркиби турлича булган ипларнинг узилиш

кучининг узгариши.

Тадкикот натижалари тахлилини киладиган булсак, 100% пахта толасидан олинган ипларнинг курсаткичларига нисбатан солиштирсак, 40% рогоза усимлигидан олинган толаси билан 60% пахта толаси аралашмасидан олинган ипларнинг чизикий зичлиги буйича вариация коэффициенти 14,7% га, буралишлар сони буйича вариация коэффициенти 9,3% га камайди, узилиш кучи 7,5% га, солиштирма узилиш кучи 7,1% га ошди, узилиш кучи буйича вариация коэффициенти 3,2% га, узилишдаги узайиши 28,0% га, узилишдаги узайиши буйича вариация коэффициенти 17,1% га камайди, 50% рогоза усимлигидан олинган толаси билан 50% пахта толаси аралашмасидан олинган ипларнинг чизикий зичлиги буйича вариация коэффициенти 8,8% га, буралишлар сони буйича вариация коэффициенти 15,5% га камайди, узилиш кучи 13,4% га, солиштирма узилиш кучи 12,4% га, узилиш кучи буйича вариация коэффициенти 3,9% га ошди, узилишдаги узайиши 7,3% га, узилишдаги узайиши буйича вариация коэффициенти 36,5% га камайди, 60% рогоза усимлигидан олинган толаси билан 40% пахта толаси аралашмасидан олинган ипларнинг чизикий зичлиги буйича вариация коэффициенти 11,8% га, буралишлар сони буйича вариация коэффициенти 19,6% га камайди, узилиш кучи 18,8% га, солиштирма узилиш кучи 17,5% га, узилиш кучи буйича вариация коэффициенти 18,0% га, узилишдаги узайиши 5,6% га ошди, узилишдаги узайиши буйича вариация коэффициенти 64,8% га камайди.

Олиб борилган тадкщот натижалари тахлили шу нарсани курсатдики, ип таркибида рогоза усимлигидан олинган тола мивдори ортиши билан ипларнинг узилиш кучи 7,5% дан 18,8% гача, солиштирма узилиш кучи 7,1% дан 17,5% гача, узилишдаги узайиши 5,6% дан 28,0% гача ошганлиги, чизщий зичлиги буйича вариация коэффициенти 8,8% дан 14,7% гача, буралишлар сони буйича вариация коэффициенти 9,3% дан 19,6% гача камайганлиги анщланди.

Адабиётлар руйхати: 1.Ochilov Tulkin Ashurovich, Ashurov Khasan To'lqin o'g'li, Kulmetov Mirpolat, Usmonova Shaxnoza Anvarovna, Mirzaakhmedova Khuriyat Basitovna, Korabayev Sherzod Ahmadjanovich. Evaluation of Physical and Mechanical Properties of Fabric Fabrics from Different Secondary Material Resources. Design Engineering.101 p.

2. Ochilov T.A., Khalmatov D.A., Shumqorova Sh.P., Usanov M.M, Korabayev Sh. A. Analysis of Quality Indicators of Mixed Spun Wool Yarns. Annals of R.S.C.B., ISSN:1583-6258, Vol. 25, Issue 4, 2021, Pages. 779 - 786.

3.Usmonova Shakhnoza, Kulmetov Mirpolat, Ashurov Khasan, Akbarov Rustam1, OchilovTulkin, Nishonov Islombek. Change of Quality Indicators of Fabric Fabrics. Annals of R.S.C.B., ISSN:1583-6258, Vol. 25, Issue 6, 2021, Pages. 2869 - 2874.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.