Научная статья на тему 'КЎЙЛАКБОП МАТОЛАР УЧУН ОЛИНГАН ТОЛА ТАРКИБИ ТУРЛИЧА БЎЛГАН ИПЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ'

КЎЙЛАКБОП МАТОЛАР УЧУН ОЛИНГАН ТОЛА ТАРКИБИ ТУРЛИЧА БЎЛГАН ИПЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
27
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИПЛАРНИНГ УЗИЛИШ КУЧИ / УЗИЛИШ КУЧИ БЎЙИЧА КВАДРАТИК НОТЕКИСЛИГИ / УЗИЛИШДАГИ УЗАЙИШИ / УЗИЛИШДАГИ УЗАЙИШИ БЎЙИЧА КВАДРАТИК НОТЕКИСЛИГИ / СОЛИШТИРМА УЗИЛИШ КУЧИ / СОЛИШТИРМА УЗИЛИШ КУЧИ БЎЙИЧА КВАДРАТИК НОТЕКИСЛИГИ

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Ҳайдаров У.П., Очилов Т.А., Исмоилова С.И.

Ушбу мақолада “Osborn Textile”МЧЖ корхонасида 5% жун+65% лавсан+30% пахта тола, 6% жун+17% лавсан+67% пахта тола; 3-12% жун+10% лавсан+78% пахта тола; 4-50% бамбук +50% полиамид тола; 5-90% акрил +10% полиамид тола; 6-50% акрил +50% жун толали аралашмалардан олинган иплар олинди ва уларнинг физик-механик хоссалари аниқланди ҳамда ишлаб чиқаришга сифатли иплар олиш учун оптимал варианти тавсия этилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CHANGES IN PHYSICAL AND MECHANICAL PROPERTIES OF YARNS WITH DIFFERENT FABRIC COMPOSITIONS FOR SHIRT FABRICS

In this article, 5% wool + 65% lavsan + 30% cotton fiber, 6% wool + 17% lavsan + 67% cotton fiber at Osborn Textile LLC; 3-12% jun + 10% lavsan + 78% cotton fiber; 4-50% bamboo + 50% polyamide fiber; 5-90% acrylic + 10% polyamide fiber; Yarns obtained from 6-50% acrylic + 50% wool fiber mixtures were obtained and their physical and mechanical properties were determined and the optimal option for obtaining quality yarns for production was recommended.

Текст научной работы на тему «КЎЙЛАКБОП МАТОЛАР УЧУН ОЛИНГАН ТОЛА ТАРКИБИ ТУРЛИЧА БЎЛГАН ИПЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ»

Гайдаров У. П.

Тошкент туцимачилик ва енгил саноат институти ассистенти Очилов Т.А.

Тошкент туцимачилик ва енгил саноат институти профессори Исмоилова С. И.

Тошкент туцимачилик ва енгил саноат

институти доценти

КУЙЛАКБОП МАТОЛАР УЧУН ОЛИНГАН ТОЛА ТАРКИБИ ТУРЛИЧА БУЛГАН ИПЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ УЗГАРИШИ

Аннотация: Ушбу мацолада "Osborn ТехШе"МЧЖ корхонасида 5% жун+65% лавсан+30% пахта тола, 6% жун+17% лавсан+67% пахта тола; 3-12% жун+10% лавсан+78% пахта тола; 4-50% бамбук +50% полиамид тола; 5-90% акрил +10% полиамид тола; 6-50% акрил +50% жун толали аралашмалардан олинган иплар олинди ва уларнинг физик-механик хоссалари аницланди уамда ишлаб чицаришга сифатли иплар олиш учун оптимал варианти тавсия этилди.

Калит сузи: Ипларнинг узилиш кучи, узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги, узилишдаги узайиши, узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги, солиштирма узилиш кучи, солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги.

Haydarov U.P. assistant

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

Ochilov T.A. professor

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

Ismoilova S.I. associate professor

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

CHANGES IN PHYSICAL AND MECHANICAL PROPERTIES OF YARNS WITH DIFFERENT FABRIC COMPOSITIONS FOR SHIRT

FABRICS

Abstract: In this article, 5% wool + 65% lavsan + 30% cotton fiber, 6% wool + 17% lavsan + 67% cotton fiber at Osborn Textile LLC; 3-12% jun + 10% lavsan + 78% cotton fiber; 4-50% bamboo + 50% polyamide fiber; 5-90%

acrylic + 10% polyamide fiber; Yarns obtained from 6-50% acrylic + 50% wool fiber mixtures were obtained and their physical and mechanical properties were determined and the optimal option for obtaining quality yarns for production was recommended.

Keywords: Thread breaking strength, quadratic inequality in breaking strength, elongation at break, quadratic inequality in breaking elongation, specific breaking strength, quadratic inequality in specific breaking strength.

Узбекистоннинг интерактив харитасини яратиш, тукимачилик ва тикув-трикотаж саноати махсулотларини ишлаб чикаришни ташкил этиш учун Узбекистоннинг киёсий устунликларини эълон килиш, тукимачилик ва тикув-трикотаж саноати махсулотларини ишлаб чикарувчиларни куллаб-кувватлаш максадида ташкил этилган онлайн -дастурий махсулотларни хорижий аналоглар билан интеграция килиш, молия хизматларини, шу жумладан, лизинг контрактлари буйича карз маблаFларини, ускуналарни хамда суFурта хизматларини жалб килиш буйича етказиб берувчиларни акс эттириш, миллий тукимачилик корхоналари учун ишлаб чикариладиган ва талаб килинадиган хизматлар, материаллар ва хом ашёлар номенклатураси ва хажмини жойлаштириш вазифалари куйилди.

Республика тукимачилик саноати тармокларига инвестицияларни йуналтириш учун иктисодий тусдаги бир канча омиллар мавжуд. Булар: асосий хом ашё ресурслари, юкори сифатли пахта толаси мавжудлиги;энергия ресурсларининг киймати пастлиги; малакали нисбатан арзон мехнат ресурслари; ривожланган коммуникация тармоклари, банк хизматлари ва юридик хизматлар; тукимачилик махсулотларини сотишнинг кенг куламли, лекин амалда узлаштирилмаган бозоридир.

Шу билан бирга, республика рахбарияти иктисодиётга хорижий инвестицияларни жалб этиш учун курсатаётган ёрдам ва яратаётган алохида кулай шарт-шароит сабабли тармок хорижий инвесторларни узига жалб этмокда.

Х,озирги бозор иктисодиёти шароитида халк хужалиги махсулотлари ва техника материалига булган эхтиёжни ошириш учун, махсулот турларини купайтириш, сифатини ошириш, янги илмий-техникавий янгиликларни тадбик этиш, тукимачилик ва енгил саноат ишларидаги энг мухим йуналишлардан бири хисобланади.

Йигириш жараёнида ип ишлаб чикаришда пахта толасининг механик хоссалари мухим ахамиятга эга булиб, яъни емирилишга чидамлилиги, сикилиши, эгилиши ва толаларнинг бир-бирига сурилишидир.

Йигириш корхонасида сифатли ип ишлаб чикаришда толанинг узунлиги, мустахкамлиги ва чизикий зичлиги мухим ахамиятга эгадир. Тола канчалик сифатли булса, ундан талабга жавоб берадиган талабгир ип

ишлаб чикариш мумкин. Унинг учун, хом ашёни т^ри танлаш, колаверса пахта тозалаш корхоналарида чигитли пахтани Fарамда саклаш, куритиш, тозалаш, толасини чигитидан ажратиш, толасини тозалаш жараёнларининг оптимал шароитини яратиб бериш лозим булади.

Тайёр махсулотларининг сифатли булиши куп жихатдан йигирилган ипларнинг канчалик равон ишланишига боFлик. Агар ипнинг нотекислиги юкори булса, унинг солиштирма узиш кучи камаяди, демак, ундан тукилган матонинг пишиклиги хам кам булади. Нотекисликни келиб чикишига асосий сабаблардан бири, бу толалар аралашмасида конмпонентлар микдорининг доимий булмаслиги, уларнинг яхши аралашмаганлигидир.

Йигириш машиналарида ипларни ураш ва шаклланиш вактидаги узилиши канчалик куп булса, унда ипнинг нотекислиги шунчалик юкори булади. Нотекислик курсаткичлари йигириш ва тукувчилик махсулотлари -нинг физик-механик хоссаларига салбий таьсир курсатади. Купгина омиллар, масалан, хом ашё хоссаларининг нотекислиги, купинча технологик жараён ва машинанинг конструкциясига, ишчи режимнинг бузилганлигига, хамда ишчиларнинг машиналардан узоклашиш ва таъмирлаши натижасида юзага келади.

Ипларнинг асосий курсаткичларидан бири уларнинг узилиш кучи, узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги, узилишдаги узайиши, узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги, солиштирма узилиш кучи, солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги ва бошкалардир.

Ипларнинг сифат курсаткичларига таъсир этувчи омилларни урганиш максадида тола таркиби турлича булган иплардан намуналар олиниб, уларнинг узилиш кучи, узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги, узилишдаги узайиши, узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги, солиштирма узилиш кучи, солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги замонавий асбобларда аникланди.

Олинган тадкикот натижалари асосида графиклар куришда куйидаги шартли белгилардан фойдаланилди: 1-6% жун+17% лавсан+67% пахта тола; 2-% жун+65% лавсан+30% пахта тола; 3-12% жун+10% лавсан+78% пахта тола; 4-50% бамбук +50% полиамид тола; 5-90% акрил +10% полиамид тола; 6-50% акрил +50% жун толали аралашмалардан олинган иплар.

Олиб борилган тадкикот натижалари асосида 1 ва 4-расмларда турли тола таркибли ипларнинг узилиш кучи, узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги, узилишдаги узайиши, узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги, солиштирма узилиш кучи, солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги узгариш гистограммалари келтирилди.

18

16 1! 1! 1! 111111 111111 111111 ■ ■■

14 111111 1.1.1. 111111 111111 111111 ■ ■■

12 111111 1.1.1. , , , , Т^- -ллл

Ш Ш ет Ш

Щ ¿л ШЩ Ш Ш

6 4 2 ш ш ш III Ь 1 1 шшш

1 2 3 456

^ - узилиш кучи буйича; ■ -узилишдаги узайиши буййй'Р

1-расм. Куйлакбоп матолар учун олинган тола таркиби турлича булган ипларнинг узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги ва узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислигининг узгариши.

1 2 3 4 5 6

2 -расм. Куйлакбоп матолар учун олинган тола таркиби турлича булган ипларнинг узилиш кучининг узгариши.

_ Иплар

• - солиштирма узилиш кучи; ЕИ-солиштирма узилиш кучи оуиича квадратик

нотекислиги

3-расм. Куйлакбоп матолар учун олинган тола таркиби турлича булган ипларнинг солиштирма узилиш кучи ва солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекисликлиги узгариши.

1 2 3 4 5 6

4-расм. Куйлакбоп матолар учун олинган тола таркиби турлича булган ипларнинг узииилллишдаги узайишининг узгариши.

Синов натижаларини 5% жун+65% лавсан+30% пахта толали аралашмалардан олинган ипларнинг курсаткичларига нисбатан

солиштирсак, 6% жун+17% лавсан+67% пахта толали аралашмалардан олинган ипларнинг узилиш кучи 13,2% га, узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 33,3% га камайди, узилишдаги узайиши 50,0% га, узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги 25,3% га, солиштирма узилиш кучи 13,2% га, солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 33,3% га камайди, 12% жун+10% лавсан+78% пахта толали аралашмалардан олинган ипларнинг узилиш кучи 6,4% га, узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 5,1% га, узилишдаги узайиши 12,7% га, узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги 3,4% га, солиштирма узилиш кучи 6,4% га, солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 5,1% га ортди, 50% бамбук +50% полиамид толали аралашмалардан олинган ипларнинг узилиш кучи 28,3% га ортди, узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 25,2% га, узилишдаги узайиши 2,8% га, узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги 6,1% га камайди, солиштирма узилиш кучи 38,3% га ортди, солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 35,2% га камайди, 90% акрил +10% полиамид толали аралашмалардан олинган ипларнинг узилиш кучи 30,4% га орди, узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 6,3% га камайди, узилишдаги узайиши 31,0% га ортди, узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги 18,8% га камайди, солиштирма узилиш кучи 30,5% га ортди, солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 6,3% га камайди, 50% акрил +50% жун толали аралашмалардан олинган ипларнинг узилиш кучи 20,5% га камайди, узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 5,6% га, узилишдаги узайиши 4,8% га, узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги 36,3% га, солиштирма узилиш кучи 20,4% га, солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 5,6% га ортди.

Олиб борилган тадкикот натижалари тахлилидан, ипларнинг узилиш куч, солиштирма узилиш кучи 50% бамбук +50% полиамид толали ва 90% акрил +10% полиамид толали аралашмалардан олинган ипларда бошка толали аралашмалардан олинган ипларнинг курсаткичларига нисбатан юкори эканлиги аникланди.

Олиб борилган тадкикот натижалари тахлили шуни курсатдики, тола таркиби турлича булган ипларнинг узилиш кучи 6,4% дан 30,4% гача, узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 5,1% дан 33,3% гача, узилишдаги узайиши 2,8% дан 50,0% гача, узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги 3,4% дан 36,3% гача, солиштирма узилиш кучи 6,4% дан 38,3% гача, солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислиги 5,1% дан 35,2% гача ораликда узгариб турганлигини куриш мумкин экан. Ундан ташкари, курсаткичлар буйича ипларнинг квадратик нотекисликлари 12% жун+10% лавсан+78% пахта толали ва 50% акрил +50% жун толали аралашмалардан олинган ипларда бошка толали аралашмалардан олинган ипларнинг курсаткичларига нисбатан юкори эканлиги аникланди.

Адабиётлар руйхати:

1. Пономоренко Д.Н., Лыс Л.Х. и др. Исследования по определению оптимального соотношения степени очистки хлопкового волокна на хлопкозаводах и хлопкопрядильных фабриках с учетом сохранения прядильно-технологических свойств волокна. Отчет ЦНИИХпрома. Т.: 1975.

2. Ванчиков А.Н. Справочник по переработке химических волокон по хлопчатобумажной системе. Легкая индустрия, М.:,1970.

3. Бурнашев Р.З., Очилов Т.А., Муратова Д.А., Волкова О.В. Кинетика изменения показателей массодлины хлопкового волокна в технологии прядении //Проблемы текстиля, №2, 2002, 30-32 с.

4. А.Н.Соловьев, С.М.Кирюхин. Оценка качества и стандартизация текстильных материалов. М., Легкая индустрия, 1974.

5. Соловьев А.Н. Выбор показателей качества и оценка их значимости. -«Технология текстильной промышленности», 1972, №2, с. 134.

6. Виноградов Ю.С., Соловьев А.Н. О довертительных интервалах при оценке генеральных статистических характеристик по малым выборкам. -«Технология текстильной промышленности», 1973, №5, с.15.

7. Симоненко Д.Ф., Соловьев А.Н. Неограниченный выбор и оценка значимости показателей качества.-«Технология текстильной промышленности», 1973, №3, с.19.

8. Ochilov Tulkin Ashurovich, Khalmatov Davronbek Abdalimovich, Shumqorova Shamsiya Pulatovna, Usanov Mustafaqul Maxmud ugli, Korabayev Sherzod Ahmadjanovich. Analysis of Quality Indicators of Mixed Spun Wool Yarns. Annals of R.S.C.B., ISSN:1583-6258, Vol. 25, Issue 4, 2021, Pages. 779 - 786.

9. M.M.Ismatova, TA.Ochilov, Sh.F.Mahkamova. Change of mechanical properties of the yarns depending on the layer of reiler. International Journal of AdvancedResearch in Science, Engineering and Technology Vol.6, Issue 4, April 2019.

10. TA.Ochilov, Z.F.Valieva, E.T.Laysheva, S.U.Patxullaev, A.Z.Yusupov. Change of Fiber Length and Qualitative Characteristics of Yarns Depending on the Maturity of Cotton. International Journal of AdvancedResearch in Science, Engineering and Technology Vol.6, Issue 5, May 2019.

11. S.U.Patxullaev, TA.Ochilov, Sh.A.Usmonova, Z.F.Valieva, M.R.Atanafasov. Influence of Fiber Maturity Degree on Physical and Mechanical Properties of Yarn. International Journal of AdvancedResearch in Science, Engineering and Technology Vol.6, Issue 5, May 2019.

12. Д.Э.Казакова, К.Ж.Жуманиязов, Т.А.Очилов, Д.С.Ташпулатов, А.Ф.Плеханов, Н.А.Королева. Влияние различного смесового состава на механическую поврежденность и длину волокна по переходам прядильных процессов. Известия высших учебных заведений. Технология текстильной промышленности, 2019, №5(383). Россия. С.115-118.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.