Научная статья на тему 'ТИКУВЧИЛИК ИПЛАРИНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ'

ТИКУВЧИЛИК ИПЛАРИНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
30
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ВАРИАЦИЯ КОЭФФИЦИЕНТИ / COEFFICIENT OF VARIATION / УЗИЛИШ КУЧИ / BREAKING LOAD / УЗИЛИШДАГИ УЗАЙИШИ / ELONGATION AT BREAK / УЗИЛИШДАГИ УЗАЙИШИ БЎЙИЧА ВАРИАЦИЯ КОЭФФИЦИЕНТИ / COEFFICIENT OF VARIATION AT BREAKING ELONGATION / СОЛИШТИРМА УЗИЛИШ КУЧИ / RELATIVE BREAKING LOAD

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Худайбердиев М., Тошпўлатов Л., Очилов Т.А.

Ушбу мақолада Шарқ Текс Люкс МЧЖ корхонасида тайёрланган чизиқий зичлиги 12,1 текс қайта тараш жараёндан кейин иплар олиниб, уларнинг сифат кўрсаткичлари аниқланди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CHANGES IN PHYSICAL AND MECHANICAL PROPERTIES SEWING THREADS

In this article, yarns with a linear density of 12.1 tex produced by Shark Tex Lux LLC were obtained and their quality was determined.

Текст научной работы на тему «ТИКУВЧИЛИК ИПЛАРИНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ»

Худайбердиев М. ассистент

Бухоро му^андислик-технология институти

Тошпулатов Л. ассистент

Бухоро му^андислик-технология институти

Очилов Т.А. профессор

Тошкент туцимачилик ва енгил саноат институти

ТИКУВЧИЛИК ИПЛАРИНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХОССАЛАРИНИНГ УЗГАРИШИ

Аннотация: ушбу мацолада Шарц Текс Люкс МЧЖ корхонасида тайёрланган чизиций зичлиги 12,1 текс цайта тараш жараёндан кейин иплар олиниб, уларнинг сифат курсаткичлари аницланди.

Калит сузи: вариация коэффициенти, узилиш кучи, узилишдаги узайиши, узилишдаги узайиши буйича вариация коэффициенти, солиштирма узилиш кучи.

Khudaiberdiev M.

assistant

Bukhara Engineering and Technology Institute

Toshpulatov L. assistant

Bukhara Engineering and Technology Institute

Ochilov T.A. professor

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

CHANGES IN PHYSICAL AND MECHANICAL PROPERTIES

SEWING THREADS

Annotation: In this article, yarns with a linear density of 12.1 texproduced by Shark Tex Lux LLC were obtained and their quality was determined.

Keywords: coefficient of variation, breaking load, elongation at break, coefficient of variation at breaking elongation, relative breaking load.

Йигириш корхонасида сифатли ип ишлаб чикаришда толанинг узунлиги, мустахкамлиги ва чизиций зичлиги мухим ахамиятга эгадир. Тола канчалик сифатли булса, ундан талабга жавоб берадиган талабгир ип ишлаб чикариш мумкин. Унинг учун, хом ашёни туFри танлаш, колаверса пахта тозалаш корхоналарида чигитли пахтани Fарамда саклаш, куритиш,

тозалаш, толасини чигитидан ажратиш, толасини тозалаш жараёнларининг оптимал шароитини яратиб бериш лозим булади.

Тайёр махсулотларининг сифатли булиши куп жихатдан йигирилган ипларнинг канчалик равон ишланишига боFлик. Агар ипнинг нотекислиги юкори булса, унинг солиштирма узиш кучи камаяди, демак, ундан тукилган матонинг пишиклиги хам кам булади. Нотекисликни келиб чикишига асосий сабаблардан бири, бу толалар аралашмасида конмпонентлар микдорининг доимий булмаслиги, уларнинг яхши аралашмаганлигидир.

Йигириш машиналарида ипларни ураш ва шаклланиш вактидаги узилиши канчалик куп булса, унда ипнинг нотекислиги шунчалик юкори булади. Нотекислик курсаткичлари йигириш ва тукувчилик махсулотлари -нинг физик-механик хоссаларига салбий таьсир курсатади. Купгина омиллар, масалан, хом ашё хоссаларининг нотекислиги, купинча технологик жараён ва машинанинг конструкциясига, ишчи режимнинг бузилганлигига, хамда ишчиларнинг машиналардан узоклашиш ва таъмирлаши натижасида юзага келади.

Ипларнинг асосий курсаткичларидан бири уларнинг вариация коэффициенти, солиштирма узилиш кучи, узилишда бажарилган иши ва бошкалардир.

Тола таркиби турлича булган 200 Ьг/т бурам берилган 12,1х2 тексли тикувчилик ипларининг физик-механик хоссалари тадкик этилди ва олинган натижалар 1-жадвалда берилган.

1-жадвал

Тикувчилик ипларнинг сифат курсаткичларига турли таркибли толалар

т/р Курсаткичлар Турли таркибли толалалар а ралашмаси, %

100% пахта толасида н олинган ип 90% пахта билан 10% лавсан толалари аралашмасида н олинган ип 80% пахта билан 20% лавсан толалари аралашмасида н олинган ип 70% пахта билан 30% лавсан толалари аралашмасида н олинган ип

1. Ипнинг хакикий чизикли зичлиги, текс 12,3х2 12,1х2 12,3х2 12,2х2

2. Ипнинг чизикий зичлиги буйича вариация коэффициенти, % 3,47 3,22 3,12 2,36

3. Ипнинг буралишлар сони, бр/м 256 207 205 202

4. Ипнинг буралишлар сони буйича 5,76 5,21 5,14 4,88

вариация коэффициенти, %

5. Ипнинг узилиш кучи, сН 399,10 411,26 425,78 435,68

6. Ипнинг узилиш кучи буйича вариация коэффициенти, % 5,23 5,32 5,30 5,25

7. Ипнинг

узилишдаги 6,31 7,02 7,00 6,93

узайиши, %

8. Ипнинг

узилишдаги узайиши буйича вариация коэффициенти, % 5,85 5,78 5,67 5,45

9. Ипнинг

солиштирма узилиш кучи, с^текс 16,77 17,1 17,03 18,38

10 Солиштирма

узулиш кучи буйича вариация коэффициенти, % 5,23 5,34 5,28 5,25

Тикувчилик ипларнинг сифат курсаткичларига турли таркибли толалар аралашмаси ва бурамлар сонининг таъсири буйича олинган тикувчилик ипларининг чизщий зичлиги буйича вариация коэффициенти, буралишлар сони буйича вариация коэффициенти, узилиш кучи, узилиш кучи буйича вариация коэффициенти, узилишдаги узайиши, узилишдаги узайиши буйича вариация коэффициенти, солиштирма узилиш кучи, солиштирма узилиш кучи буйича вариация коэффициентининг узгариш гистограммалари 1-4-расмларда келтирилган.

Толар таркиби турлича иплар И -чизи^ий зичлик буйича кв адратик нотекислиги; 0 - буралишлар сони буйича квадратик нотекислиги. 1-расм. Тола таркиби турлича булган тикувчилик ипларининг чизщий зичлиги ва буралишлар сони буйича квадратик нотекислигининг узгариши.

Толар таркиби турл ича иплар 2-расм. Тола таркиби турлича булган тикувчилик ипларининг узилиш кучининг узгариши.

Толар таркиби турлича иплар S -узилишдаги узайиши; В- узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислиги. 3-расм. Тола таркиби турлича булган тикувчилик ипларининг узилишдаги узайиши ва узилишдаги узайиши буйича квадратик нотекислигининг узгариши.

Толар таркиби турлича иплар ® - солиштирма узилиш кучи; H - солиштирма узилиш кучи буйича квадратик

4-расм. Тола таркиби турлича булган тикувчилик ипларининг солиштирма узилиш кучи ва солиштирма узилиш кучи буйича квадратик нотекислигининг

узгариши.

Тадкикот натижаларини тахлил киладиган булсак, 100% пахта

толасидан олинган 12,1х2 тексли тикувчилик ипларининг сифат курсаткичларига нисбатан солиштирадиган булсак, таркибида лавсан толаси микдори ва бурамлар сони ортиши билан тикувчилик ипларининг чизикий зичлиги буйича вариация коэффициенти 25,6% дан 7,2% гача, буралишлар сони буйича вариация коэффициенти 15,3% дан 0,2% гача камайди, узилиш кучи 3,0% дан 23,3% гача ошди, узилиш кучи буйича вариация коэффициенти 50,3% дан 0,4% гача камайди, узилишдаги узайиши 7,6% дан 26,6% гача ошди, узилишдаги узайиши буйича вариация коэффициенти 50,3% дан 0,4% гача камайди, солиштирма узилиш кучи 2,0% дан 21,7% гача ошди, солиштирма узилиш кучи буйича вариация коэффициенти 41,0% дан 0,94% гача камайди.

Икки ва ундан ортик якка ипларни кушиб пишитилганида ип белгиланган курсаткичларга эга булиб, барча истемол хоссалари хам яхшиланади.

Ипларни пишитишнинг максади ип махсулотларининг белгиланган хоссаларга эгалигини, жилодор ташки куринишини ва маълум баркарор структурага эга булишини таъминлашдир. Ипларни пишитишнинг мохияти бир нечта ипларни кушиб баркарор структурага ва хоссаларга эга булган ип яратишдир.

Ипларнинг пишитилиш даражаси, унинг пишиклигинигина бахолаб колмай, технологик жараённи кандай кечганлигини хам билдиради. Бурам бериш билан боFлик булган машиналар махсулдорлигини, уларни бошкарувчи ишчиларнинг мехнат унумдорлигини хам аниклашда бу курсаткичдан фойдаланилади.

Адабиётлар руйхати:

1.Смирнова Н. А. Швейные нитки: Учеб. пособие/ Н. А. Смирнова -Кострома, КТИ, 1994. -80 с.

2. Шустов Ю.С. и др. Текстильное материаловедение лабораторный практикум. Учебное пособие., Москва, ИНФРА-М, 2016.

3.Б.А.Бузов Н.Д. Алыменкова. Материаловедение в производстве изделий легкой промышленности (швейное производство). Учебник - М.: ACADEMA, 2010. - 448 стр.

4.Б.А.Бузов, Н.Д. Алыменкова. Практикум по материаловедению швейного производство. Учебное пособие - М.: ACADEMA-2004.- 416 стр.

5.S.E. Mardonov., R.Kh. Nurboev., F.F. Kazakov., M.C.Khidoyatova «Development of a new composition for sizing the warp thread» International Journal of Advanced Research in Science,Engineering and Technology Vol. 7, Issue 6, June 2020 p 14044-14048

6. Rashit Nurboev, Murkosim Khudayberdiev Anvar Abdullaev, Okhun Sharofov and Olima Aripova Improvement of product drafting process in drafting devices of the spinning machines with the application of straps. Journal of Physics: Conference Series.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.