CC BY
13FТАХР 14.23.09
Т1ЛД1К КОММУНИКАТИВТ1К Ц¥ЗЫРЕТТ1Л1К КОМПОНЕНТТЕР АЯСЫНДА БОЛАШАЦ МЕКТЕПКЕ ДЕЙ1НГ1 ¥ЙЫМ ПЕДАГОГШЩ БЭСЕКЕГЕ ЦАБ1ЛЕТТЫ1Г1Н ДАМЫТУ
С.Т. Тлеубай
Абай атындагы Казак улттык педагогикалык университетi, Алматы, Казахстан
sandugash.tleubai@mail.ru
Бул макалада мектепке дешнп педагогтердын тшд1к коммуникативтж кузыреттшкп дамытуда плдж компоненттердщ мацыздылыгы айтылады. Сонын 1ш1нде лингвистикалык, социолингвистикалык жэне прагматикалык компоненттер, бул аркылы болашак маман ез саласыныц аясында карым -катынас жасап, бэсекеге кабшеттшпн дамытады. Себеб^ бул жалпы еуропалык шетел тшн менгеру стандартынта накты дэлелденген. Осыган орай, болашак мектепке дешнп уйым педагогш даярлауда осы компоненттер кузырлы маман болуга сепппн тиг1зер1 сезаз. Сонымен катар, Yштiлдiлiк кагидасын юке асыра отырып, плдж коммуникативтж дагдысын дамытумектепке дешнп уйым - орта мектеп - жогары оку орындар арасындагы сабактастык ез дэрежесiнде орын алу Yшiн бул мэселе мемлекет денгейiнде зандастырылуы кажет.
ТYйiн свздер: мектепке дешнп уйым, мектепке дейiнгi уйым педагоп, Yштiлдiлiк, тiлдiк комммуникативтiк кузыреттшк, тшдш компоненттер.
Жалпы бшм беру жуйесшщ курамдас белш болып саналатын, ен алгашкы, эр1 непзп саты мектеп жасына дешнп уйымдар болып саналады. Мектеп жасына дешнп уйымдарда балалардын жеке касиеттер1 мен жас ерекшелштерш ескерш, мектеп ем1р1не дайындау кеп ултты мемлекетте кеп т1лд1 тулга тэрбиелеу кезделедг
Каз1рг1 танда мектепке дешнп уйымдардын кебеюшщ бастау алып жаткандыгы когамымыздын куантарлык жаналыгы деуге болады. Бул деген1м1з ертенп болашагымыз, артымыздан келе жаткан урпагымыздын заман талабына сай, ез жас ерекшелтне байланысты бшм алу, ез ана тшн курметтеу, езге т1лд1 уйренуге деген кызыгушылыгынын болуы, бойына адамгершшк сез1м1н шщру, отанга, елге, отбасына, коршаган ортага деген суй1спенш1л1кке ие болуы.
Казакстан Республикасынын бшм беруд дамыту тужырымдамасында: «Бшм берудщ денгейлер1 мен мазмунын аныктаганда мектепке дешнп тэрбие мен окытуды узд1кс1з бшм берудщ бастапкы денгеш» деп керсеткен [1].
Балалар б1зд1н болашагымыз, оларга саналы, мэн-магыналы, енегел1 тэрбие мен бшм беру каз1рг1 заманнын талабы. Казакстан Республикасы тэуелшз мемлекет болгандыктан, элемдш еркениеттщ даму жолына бет буруымыз табиги кубылыс. Сол себептен ерте жастан бастап мектепке дешнп балаларга уш тшд^ онын шшде казак, орыс, агылшын тшдерш менгерту басты максат. Мемлекеттщ бшм беру жуйесш жанарту жагдайында мектепке дешнп уйымдардын базалык оку жоспары КР Мемлекетпк жалпыга м1ндетт1 стандарттын б1р белт ретшде бшм салалары мен пэндершщ курамын аныктайды, бшм саласы мен жас ерекшел1ктер1 бойынша бшм мазмунын менгеруге белшген уакытты белед1 жэне жумыс оку жоспарын дайындау ушш непз болады.
2016-2017 оку жылында мектепке дешнп уйымдарда меншш нысаны турлер1 мен типтерше карамастан бшм беру процес Казахстан Республикасы Yкiметiнiн 2016 жылгы 13 мамырдагы № 292 каулысымен бектлген Мектепке дешнп тэрбие мен окытудын жалпыга м1ндетт1 мемлекетпк стандартындагы [2] «Коммуникация» бшм беру саласынын максаты: «айналадагы адамдармен араласуга кабшетп, кепт1лд1 тулганы тэрбиелеу уш1н баланын кажетп коммуникативтш дагдыларын дамыту», деп керсетшген. Осыган орай, балаларга тшдш коммуникативтш кузыреттшкп басшылыкка ала отырып: ауызша катынастын алуан турл1 куралдарын ана тшнде жэне баска т1лдерде карым-катынас пен езара ю-эрекет куруды пайдалануга; тшдщ кажетп лексикалык жэне грамматикалык куралдарын талдау жэне оларды ойындарда, сездш шыгармашылыкта жэне ю-эрекеттщ баска турлер1нде пайдалануга мумк1нд1к береди Yштiлдi (казак, орыс, агылшын) менгеруше жол ашылады.
МД¥-да уш тiлдiк мэселе жогары денгейде болу Yшiн неше тYрлi такырыптык iс-шаралар уйымдастыру, дидактикалык ойындарды Yнемi колдану, ата-аналармен тыгыз байланыста жумыс iстеу кажет. ¥йымдастырылган оку кызметш жYзеге асыру Yшiн бшкп маман, тiлдiк коммуникативтiк
182
K¥зыpеттiлiri Yш тшде де дaмыFaн мектепке дешнп ^йым педaгогтеpiн дaйындay кaжет. Алyaн тYpлi мaмaндыктapдыц apaсындa жaцa 6уынньщ тэpбиесi мен бiлiмiн кaмтaмaсыз ететш педaгог кaдpлap кaшaндa еpекше оpындa т¥paды. KoFaмдaFы ^a3ipri элеyметтiк-экoнoмикaлык eзгеpiстеp мектепке дейiнгi бaлaлapды тэpбиелейтiн кызметкеpлеpдi дaйындay мен oлapдьщ бiлiктiлiгiн жетiлдipy еpекше мaцызды екендiгiн кepсетiп отьф.
Бoлaшaк педaгогтеpдi дaяpлayFa жоFapы педaгoшкaлык бiлiм беpyдщ мемлекеттiк жaлпыFa мшдетп стaндapтындaFы тaлaптapды кapaстыpaмыз. Бэсекеге ^6^x11 жоFapы педaгoшкaлык бiлiмдi мaмaндapды дaяpлayдьщ Kaзaкстaн Респyбликaсы Yкiметiнщ 13 мaмыp 2016 ж. №292 ^улысымен бектлген ЖоFapы Бiлiм Беpyдiц Мемлекеттiк ЖaлпыFa мiндеттi СтaндapтындaFы [2] бiлiм aлyшылapды дaяpлay децгешне ^^raa^rn тaлaптapындa: ЖоFapы оку оpны бiтipyшiсiнщ негiзгi к¥зыpеттеpi жaлпы бiлiмдiлiкке, элеyметтiк -этикaлык к¥зыpеттеpге, экoнoмикaлык жэне ¥йымдaстыpy - 6acrçapy K¥зыpеттеpiне, кэсiби к¥зыpеттеpге ^^rna^rn тaлaптap негiзiнде кaлыптaсaды. Сонымен кaтap, Бaзaлык жэне Мiндеттi пэндеpдщ окытылуымен 6ipre, тaцдay компонентшщ жYpгiзiлyi aтaлып кepсетiлген. АтaлFaн зaцнaмaлык к¥жaттьщ 25-бeлiмiнде «Yштiлдi бiлiм беpy бaFдapлaмaсын енгiзген жoFapы о^у opындapы бiлiм беpy кызметш жoспapлay мен ¥Йымдaстыpyды Yш тщде: окыту тiлiнде, екiншi тiлде жэне aFылшын тiлiнде жYзеге aсыpылaды. Б^л pетте оку пэндеpiнщ 50%-ын немесе
opыс) тiлiнде, 20% -ын екiншi тiлде (сэйкесiнще opыс немесе Ka3aK), 30% -ын aFылшын тшнде окыту газделуде», деп aтaп rap^^re^ Зеpттеy ж¥мысымыздa Ka3ipri зaмaн тaлaбынa сaй «Yштiлдi бiлiм беpyдщ» мaцызы мен мэнi зop, себебi бoлaшaк мектепке дейiнгi ^йым мaмaныньщ Yштiлдi бiлyi бэсекеге кaбiлеттiлiгiн apттыpapы ^зиз. Осыныц негiзiнде бoлaшaк педaгoгикaлык мaмaнныц, соныц iшiнде мектепке дейiнгi ^йым мaмaнын кeптiлдi т¥ЛFa болып кaлыптaсyын кaмтaмaсыз ету кaжет.
ЖoFapы оку opындapындa тiлдiк емес мaмaндыктap студент^^те шетел тiлдеpiн ayызшa жэне жaзбaшa сeйлеy бoйыншa окытудыц типтiк бaFдapлaмaсындa «Жaлпы бiлiм беpy пэнi pетiнде «Шетел тш» пэнiн окытудыц мaксaты pетiнде, стyденттеpдщ тiлдi oкyдa бшм, шебеpлiктеp мен дaFдылapын кaлыптaстыpa отьфып, oлapды кaтысымдык жэне кэсiптiк iс-эpекеттеpде кoлдaнa бiлyге Yйpетy жэне стyденттеpдiц e3 елi мен окытылып жaткaн елдщ мэдениетi, сaлт-дэстYpiн игеpyде тш еpекшелiктеpiн ескеpе oтыpып, мэдениapaлык кapым-кaтынaс жaсay кaбiлеттеpiн кaлыптaстыpy aныктaлFaн.
АтaлFaн к¥жaттa б^л мaксaттapды жYзеге a^ipy Yшiн тeмендегiдей мiндеттеp кoйылFaн.
- aFылшын тiлiнен ayызшa жэне жaзбaшa кaтынaсты тiлдiк эpекеттеpдiц бapлык тYpiнде оку peлiнде жYзеге aсыpyы Yйpетy;
- жoFapы оку opынындa aлFaн бiлiмдi эpi кapaй кэсiптiк кызметте жетiлдipy Yшiн, eздiгiнен бiлiмдi теpендетy iскеpлiгiн кaлыптaстыpy;
- тшдщ бaзaлык, кэсiптiк лексикa-гpaммaтикaлык жэне фoнетикaлык минимyмдapын т^мыстык, кэсiптiк жэне iскеpлiк кaтынaстapдa кaтысымдык -бaFыттык мaксaттa кoлдaнyFa Yйpетy.
Студент aFылшын тiлi кypсынaн кешн мiндеттi тYpде бiлyi тиiс:
- мэтiндеpдi сeздiкпен жэне сeздiксiз оки бiлyi, кaжеттi aкпapaтты тaбy, окьтан мэтшнщ мaзм¥нын тYсiнy;
- блaнк тoлтыpy, pезюме к¥Paстыpy, жеке жэне iскеpлiк сипaттa шaFын хaт жaзy;
- aFылшын тiлiндегi мэтiндеpдi am тiлiне ayдapy нopмaлapынa сэйкес ayдapy;
- eткiзiлген тaкыpып ayмaFындaFы ayдиo мaтеpиaлдapды aFылшын тiлiнде тYсiнy;
- тшдщ сeйлеy нopмaсынa сэйкес e3im4 ойын aFылшын тiлiнде aйтa бшу, с¥paк кою жэне OFaн жayaп беpy, oкытылFaн тaкыpыптык сeздеpдiц галемше кapaй жэне кapым-кaтынaс сaлaсынa бaйлaнысты aFылшын тiлiнде эцпме жYpгiзе бшу, осы жэне кaтысымдык peлдi aдеквaтты opындaй oтыpып оку, тындay жэне rapy негiзiнде мaзм¥ндay [2].
«Kaзaкстaн Респyбликaсындa шетел тiлдеpiн окытуды 2015 жылFa дейiнгi т¥жыpымдaмaсындa» pеспyбликaныц Fылыми-техникaлык жэне eндipiстiк дaмy бaFыты тYpлi пpoфильдегi тiлдiк емес жoFapы оку opындapындa шетел тiлiнде тш иелеpiмен жеке, Fылыми жэне мэдени, OFaн кoсa кэсiптiк бaйлaныс, тэжipибемен e3apa aлмaсa aлaтындaй мaмaндapды тaлaп етедi делiнген [3; 44]. АтaлFaн т¥жыpымдaмaFa сэйкес, «Шетел тiлдеpiн мецгеpy децгейлеpiнiц Жaлпыеypoпaлык к¥зьфетЬ> стaндapтындa aныктaлFaн децгейлеp бoйыншa шетел тiлiн окыту ею кезецде жYpгiзiлyi тиiс: бipiншi кезенде (1 кypс) стyденттеp еypoпaлык 4- децгейдi (В2) игеpyi шapт. Шетел тiлiн 4- децгейде игеpy дегенiмiз жеке, кoFaмдык, оку жэне кэсштш сaлaлap тaкыpыптapы бoйыншa бipiншi кypс стyдентi кYPделi aкпapaттapды тYсiне бiлyi, мэтiндеpдегi жэне тiкелей хaбapлaмaлapды, еpежелеpдi тYсiне бiлyi, шетел тшнде тез, гpaммaтикaлык т¥pFыдa кaтесiз, жеке, жaлпы жэне кэсiби тaкыpыптapFa жYЙелi, o^FamiR мaцыздылыFын нaкты
айкындап, кажетп тYсiндiрмелер аркылы ез позициясын анык жеткiзе бiлуi, ез ойы мен ережелердi дамыта отырып айкын, жYЙелi курастырылган мэтiндi жеткiзе бiлуi керек.
Екiншi кезенде шетел тiлiн арнайы максатпен студенттiн накты мамандыгы шенберiнде кэсiптiк багытталган карым-катынаска окыту усынылады, ягни арнайы максатпен окыту (LSP). Бул жерде студенттiн мамандыгына сэйкес такырыпка сейлей бiлуi Yшiн, студент мамандыктын терминологиялык аппаратын менгеруi, аутентикалык мэтiндер негiзiнде акпараттык корын кенейту^ интерпретация жасау шеберлiктерiн менгере бшу^ талкылауды жYргiзе бiлуi, стандартты жэне кэсшнк багыттагы тапсырмаларды шеше бiлуi керек. Тужырымдамада, бул керсетiлген мвдеттерге оку Yдерiсi барысында мэселелiк, интерактивнк, ситуативтiк устанмыдарына негiзделген тYрлi технологиялар аркылы кол жеткiзiледi делiнген. Оларга студенттщ кэсiптiк-тэжiрибелiк эркеттерiне ете жакындатылган кэсiптiк мэтiндегi ситуациялар, мэселелiк эдютер мен жобалык жумыстар жатады. Тужырымдамада тYрлi мамандыктар студенттерiн окытатын жогары оку орындарында шетел тiлiн окыту мазмунды жэне курылымды тYРде келесi формула аркылы усынылган: В2 денгеш + LSP, бул шетел тшн менгерудiн халыкаралык стандартына сэйкес делшген.
Карым-катынас дэуiрiнде емiр CYрiп, технологиялык дамудын жогары жылдамдыгынын жэне интернеттщ кенiнен колданылуынын нэтижесiнде шет тш муFалiмдерi «ездерiнiн релi туралы тусшштерш бiлiм берушiден кеп релдi тэрбиеште езгерту керек» [4; 352]. «Бшм алушылар жат мэдениеттегi мэдени кубылысты шыдамдылыкпен дамытады» [5; 236] сабактарды максатты куру аркылы муFалiмдер студенттерге белгiлi бiр ойды немесе кезкарасты кабылдауFа мэжбYР етудiн орнына студенттерге «зерттелiп жаткан мэдениеттiн дурыстыFын кабылдауFа» [5; 244] кемектеседi, студенттерге Парсонс пен Джунгенщ ойын немесе мэдениенн кабылдауFа мэжбYР етудiн орнына «муFалiм дэстYрлi бiлiм берушiнiн релiнен кенес берушi релiне алмастырылады» [5; 205] деп атайды. Автордын пiкiрiне косыла отырып, заман талабына сэйкес казiргi танда муFалiм, тек шет тш муFалiмi Fана емес, жалпы кез-келген саладаFы муFалiмдер тек бiлiм берушшщ релiн аткармай, кеп функционалды болуы тшс. Сабакты жоспарлау кезiндегi максат бiр ойды немесе пiкiрдi мэжбYрлi тYРде KOCылуFа емес, кенес, баFыт-баFдар бере отырып, езiн-езi реттеуге, езiн-езi дамытуFа кол ушын беру аркылы онын тулFалык касиетiн жетiлдiруге септшн тизiзедi деп санаймыз.
Аталмыш зерттеуге байланысты жалпы кузыреттiлiкке токталуды жен кердш.Жалпы кузыреттiлiктер - бул тшге тэн емес, бiрак жалпы адамды жеке тулFа жэне элеуметтiк агент репнде карастыру. Тiл YЙренушiлердiн немесе пайдаланушылардын жалпы кузыреттiлiгi терт шю компоненттерден турады:
1. элемдi тану немесе декларативн бiлiм
2. даFдылар мен ноу-хау
3. экзистенциалды компоненттер
4. оку кабшеп. Бул дегенiмiз эркайсысын ез субкомпоненттерiмен коса отырып, жана тэж1рибемен айналысуFа жэне жана бiлiмдi бурыннан бар бiлiмге бiрiктiруге мYмкiндiк бередi [6; 49]. Компоненттер мен олардын iшкi компоненттерiнiн езара байланысын 1-кестеде керуге болады.
1- кесте Жалпы кузыреттшк компоненттерi
Компоненттер 1шк1 компоненттер
элемд1 тану немесе декларативп бшм элем туралы бшм элеуметпк-мэдени бшм мэдениетаралык бшм
дагдылар мен ноу-хау практикалык дардылар мен ноу-хау мэдениетаралык дагдылар мен ноу-хау
экзистенциалды компоненттер кезкарастар, ынталандырулар, кундылыктар, сешмдер танымдык стильдер, тулга факторлары
оку кабшеп т1лд1к жэне коммуникативпк тусшш жалпы фонетикал^1к тYсiнiгi мен датдысы оку датдылары эвристикалык датдылар
Декларативт бiлiм- тэжiрибелiк бiлiм мен академиялык бiлiмнiн нэтижесiнен туындайды, себебi барлык адам баласынын карым-катынасы онын элемдi тануы мен тiлдi колдануына байланысты болса, ал даFдылар мен ноу-хау адамдардын декларативтi бiлiмге емес, ю-эрекетп орындау кабiлетiне
байланысты. Экзистенциалды кумреттшжтер - б^л элеуметтiк езара эрекеттестште олардыц жеке басыныц калыптасуына ыкпал eTeTiH кезкарастарымен, мотивтерiмен, к¥ВДылыктарымен, сенiмдерiмен, танымдык стильдерiмен жэне жеке т^лгалык тYрлерiмен сипатталатын жеке т^лга жиынтыгы. Оку кабшеп, мета-к¥зiреттiлiк - б^л жаца тэжiрибенi байкау жэне катысу мYмкiндiгi, жаца бiлiмдi колданыстагы бiлiмге косу, кажет болган жагдайда оны езгерту.
Жалпы к¥зыреттiлiк негiзiнде зерттеу ж^мысымызга орай тiлдiк коммуникативтш к^зыреттшкке егжей-тегжейлi жiтелуiне токтала кетсек.
Жалпы еуропалык шет тiлiн мецгеру стандарты бойынша тiлдiк коммуникативтiк к¥зыреттшк дегенiмiз 3 елшемнен т^ратын тшдш тэжiрибешц жинакталуы. 2- шi кестеде керсетшгендей олар: лингвистикалык, социолингвистикалык жэне прагматикалык болып, эркайсысыныц езшщ параметрлерi мен санаттарынан тирады.
2- Кесте ^лвдк коммуникативтiк к¥зыреттшк компоненттерi
Компоненттер 1шк1 компоненттер
Лингвистикалык компонент лексикалык к¥зыреттшк грамматикалык к¥зыреттшк семантикалык к¥зыреттшк фонологиялык к¥зыреттшк орфоэпиялык к¥зыреттшк
Социолингвистикалык компонент элеуметпк катынастардыц лингвистикалык белгшер1 сыпайылык конвенциялары халык даналыгыныц ернектер1 айырмашылыктарды т1ркеу диалект пен ектн
Прагматикалык компонент дискурстык к¥зыреттшк функционалдык к¥зыреттшк жобалау / езара эрекеттестж к¥зыреттшп
Жалпы еуропалык шетел тшн мецгеру стандартынасай алты компоненттi камтитын лингвистикалык K¥зiреттiлiк тиiстi тiл ережелерiне сэйкес калыптаскан, сакталатын, ^йымдастырылган жэне кол жетiмдi жэне магынасы бар сездердi шыгару жэне тYсiндiру кабiлетiне жатады.
Бес аспекпш к¥райтын социолингвистикалык к¥зыреттер белгш бiр элеуметтiк контекстке сэйкес ^лвд колданудыц элеуметтiк елшемiмен айналысуга кажетп бiлiм мен дагдыларга жатады.
Прагматикалык к¥зыреттшк y™ белiктен тирады, лингвистикалык ресурстарды функционалды пайдалануга, езара алмасудыц сценарийлерi мен окига желiсiн к¥руга катысты.
К^зыреттшкп елшеуде жалпы еуропалык шет тшш мецгеру стандартында жалпы к¥зыреттшктщ жiктелуi бiрнеше пэндердiц синт^ болды.
Эр тYрлi елдердiц эмпирикалык зерттеулерiнде, сонымен катар тiлдердi уйретуде, багалауда колданыс тауып, казiргi тацда кец аукымда жетекшi стандарт ретвде орын алды [6; 48].
Yштiлдiлiк кагидасын iске асыруда мектепке дешнп ^йым - орта мектеп - жогары оку орындар арасындагы сабактастык ез дэрежесiнде орын алу Y™rn б^л мэселе мемлекет децгейiнде зандастырылуы кажет деп есептеймiз. Мысалы, шетел тшнде окытылатын пэндер тiзiмi мен мазм^нын аныктау, маман даярлау мэселелерi бiрiздiлiк пен жYЙелiлiктi кажет етедь Yштiлдiлiк дидактикасына байланысты соцгы уакыттагы басылымдар мен тэжiрибеге CYЙенсек, б^л к¥былысты iске асыруда темендегi кагидаттарды ^станган абзал:
• бiрнеше тiлдердi интегративтiк тYрде окытып, оныц шшде бiр тiл негiзгi базалык тш болып есептеледi, ол тiл екiншi жэне Y™rn™i тiлдi мецгеруге оц эсерш тигiзедi;
• тiлдердi катарластыра окыту;
• тiлдердi Yйрену де окушылардыц оку жэне лингвистикалык тэжiрибесiн пайдалану (эмбебап тер-миндер, эртшдеп ^ксас грамматикалык категориялар тiлдердi мецгерудi жецiлдетедi);
• тiлдердi мецгерудегi тыцгылыктылык, асыгыстыкка, Yстiрттiлiкке жол бермеу;
• тiлдердi окытудыц танымдык багытында окушы кептшдшк к¥зыр-кабшеттшкп мецгерш кана поймай, тш к¥былыстарына кызыгушылык танытатын лингвист реннде калыптасуын камтама-сыз ету;
• тiлдi мецгеруде мэдениаралык багыттылык, бшм алушы тек кептiлдi т¥лга гана емес, кепмэде-ниеттi азамат реннде калыптасуы шарт [7; 22].
Тшдш бiрлiктердi, грамматикалык ережелердi бiлу аркылы карым-катынас жасау, тiлдiк формаларды д¥рыс тандай алуы, педагог- тэрбиешi Yшiн тiлдiк коммуникативтiк к¥зыреттшктщ мэн-магынасы орасан зор, себебi Yштiлдi бшм беру жагдайында карым -катынас жасау к¥ралы ретiнде казак, орыс, агылшын тшдерш пайдалану бэсекеге кабiлеттiлiктiн негiзi болып табылады [8, 262 б.]. Сол себепп, ез мамандыгыныц аясында сездердi д¥рыс саптау аркылы карым-катынас жасау, ой-пiкiрiндi толыкканды Yштiлдi жетюзу бэсекеге кабiлеттi маман Yшiн кажет. Карым-катынасты адамныц емiрлiк iс-эрекетiнiн непзп факторы десек кателеспеймiз. Интеллект жэне ерш, эрудиция жэне эмоционалды мэдениет тэрбиелшк - осылардыц барлыгы; жэне баска адамдарды тYсiну, ягни психикалык д¥рыс багалау. Екiншiден олардыц мшез-к¥лык жэне жагдайына адекватты эмоционалды жауап бере алу, Yшiншiден эр адамныц езшщ жеке даралык ерекшелiктерiне байланысты стилш, эдiс-тэсiлiн, формасын таба бшу. Карым-катынас мэдениетiн кетеру Yшiн, ерте жастан бастап адамныц баска адамга жанашырлык, тiлектестiк, ортактастык, мейiрiмдiлiк касиеттерш калыптастыра бiлу керек [9; 416].
Корыта келе, зерттеу ж¥мысымызга байланысты мектепке дешнп ¥йым педагогтерiнiн тшдш коммуникативтiк к¥зыреттiлiктерiн дамыту жогарыда келнршген тiлдiк коммуникативтiк к¥зыреттiлiк компененттерiн мецгеруде юке асады деп санаймыз.Ол дегенiмiз жалпы еуропалык шет тiлiн мецгеру стандартына сай алты компоненттi камтитын лингвистикалык к¥зыреттiлiк. Оларга мамандыкка сай сездш коры, грамматикалык иiрiмдердi д¥рыс колдану. Социолингвистикалык компонент бойынша МД¥ падагогi казiргi заман талабына сай тшдерд^ ягни мемлекеттiк тiл- казак тшн, ресми тш - орыс тшн жэне шетел тш (агылшын тшн) когамда элеуметтiк контекст аясында кодана алуы мацызды. Прагматикалык компонентте болашак маман Yшiн мэндi, себебi тiлдiк дагдылар (окылым, жазылым, тыцдалым, айтылым) аркылы тiлдесiм жасап, ез ой- пшрш айтып, идеяларымен белюе алады деп есептеймiз.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1. КР БFМ (Казакстан Республикасы Бшм жэне гылым министрлт) (2012) Казакстан Республикасыныц бшм беру жуйесш дамыту мен мэртебеа туралы есеп.
2. Казахстан Республикасы Yкiметiнщ 13 мамыр 2016 ж. №292 каулысымен бектлген Жогары Бшм Берудщ Мемлекетпк Жалпыга мiндеттi Стандарты
3. 2015 жылга дейiнгi Казакстан Республикасыныц бшм беру т¥жырымдамасы (2004) // Казакстан м¥Fалiмi. 15 кацт.— 40-48-б.
4. Littlewood W. (2014) Communication-oriented language teaching: Where are we now? Where do we go from here? Language Teaching, 47(3), 349-362. DOI: 10.1017/S0261444812000134.
5. Madjarova T., Botsmanova M., Stamatova T. (2001) I thought my teacher fancied me. In M. Byram, A. Nicholas, & D. Stevens (Eds.), Developing intercultural competence in practice (pp. 236-245). Exeter: Multilingual Matters Ltd.
6. Council of Europe (CoE) (2001) Common European Framework of reference for languages: Learning, teaching, assessment (CEFR), Strasbourg: Council of Europe.
7. Пассов Е. И. (2007) Содержание иноязычного образования как методическая категория // Иностранные языки в школе. №7
8. Манкеш А. Е., Тлеубай С. Т. (2019) Ymri^i бшм беру жагдайында мектепке дешнп ¥йым мамандарыныц плдш коммуникативпк к¥зыреттшп // «Бшм беру жуйесш модернизациялау: тенденциялар, проблемалар жэне перспективалар» атты Халыкаралык гылыми-практикалык конференция. Абылай хан атындагы КазХКжэнеЭТ университет^ Алматы. Б. 260-264
9. Леонтьев А. А. (1997) Психология общения. М.: Московский психологосоциальный ин-т; Воронеж: Изд-во НПО «МОДЭК». - 416 с.
Развитие конкурентоспособности педагогов дошкольной организации посредством языковых коммуникативных компонентов
С.Т. Тлеубай
Казахский национальный педагогический университет имени Абая, Алматы, Казахстан
sandugash.tleubai@mail.ru
В статье рассматривается роль языковых компонентов в развитии языковой коммуникативной компетенции у педагогов дошкольной организации. Исследуются лингвистические, социолингвистические и прагматические компоненты, благодаря которым будущий специалист взаимодействует и развивает конкурентоспособность в данной области. Данные компетенции указаны в Европейском стандарте иностранных языков. Описываемые компоненты важны для подготовки будущего педагога дошкольного учреждения. Кроме того, этот вопрос должен быть узаконен на государственном уровне, чтобы обеспечить непрерывность развития навыков языкового общения с использованием трехъязычного принципа между дошкольным учреждением - средней школой - высшим учебным заведением.
Ключевые слова: дошкольная организация, педагог дошкольной организации, трехъязычие, коммуникативная языковая компетенция, языковые компоненты.
Development of competitiveness of teachers of preschool organization by means of language communicative components
S.T. Tleubay
Abai Kazakh National Pedagogical University, Almaty, Kazakhstan sandugash.tleubai@mail.ru
This article discusses the role of language components in the development of language communicative competence among preschool teachers. Including linguistic, sociolinguistic and pragmatic components, thanks to which the future specialist interacts and develops competitiveness in this field. Because it is clearly stated in the European standard languages. Therefore, these components are required to become a competent professional help to prepare future preschool teacher. In addition, this issue must be legalized at the state level, to ensure the continuity of the development of communicative skills by using the trilingual principle between preschool - high school - higher education institution.
Key words: preschool organization, teacher of preschool organization, trilingualism, communicative language competence, language components
Редакцияга 02.01.2020 XYOxi.
