CC BY
23FТАХР 14.35.09
СТУДЕНТТЕРДЩ КОММУНИКАТИВТ1К Ц¥ЗЫРЕТТЫ1Г1Н АУТЕНТТ1К БЕЙНЕМАТЕРИАЛДАР АРЦЫЛЫ ДАМЫТУ
Х.И. Рахматуллаева, А.М. Жалалова Каза^ ^лттьщ цыздар педагогикалык университетi, Алматы к., Казакстан hamida-9708@mail.ru, akshaim01@mail.ru
Макала шетел тш сабактарында бейнематериалдарды колдана отырып, студенттердщ коммуникативтж дагдыларын калыптастыру мэселесше арналган. Авторлар оку YPДiсiнде бейне фрагменттермен ж^мыс iстеуге жана кезкарасты ^сынады. Шетел тшн окытуда бейненi пайдалану окытушы мен бiлiм алушылар ушш тш мен сол елдiн мэдениетiн менгеруде кен мYмкiндiктер ашады. Б^л зерттеудщ максаты - студенттердiн коммуникативтiк к¥зыреттшпн калыптастыруга багытталган тYпщскалык бейнематериалдарды пайдалана отырып, ж^мыс тэсiлдерiнiн кешенiн эзiрлеу жэне сынактан етк1зу. Б^л зерттеу агылшын тiлiн А2 денгейiнде менгерген ЖОО студенттерiмен жYргiзiлдi. Оку -эдютемелж эдебиеттердi жэне езiндiк тэж1рибеш талдау аутенттi бейнематериалдардын бiлiм беру мiндеттерiн шешуде Yлкен элеуетке ие екендшн керсеттi.
Т}йт свздер: аутентпк бейнематериалдар, коммуникативтiк к¥зыреттшк, шет тш, дагды, кузыреттшкл дамыту.
Кiрiспе
Каз1рг1 когам гылым мен техниканын каркынды дамуымен, жана акпараттык технологияларды жасаумен, мэдениетаралык коммуникацияларды кенейтумен сараланады, б^л бшм беруд1 коса алганда, адами кызметтщ барлык салаларына елеул1 тYPде эсер етедь Казакстаннын элемдш мэдени, саяси, экономикалык, акпараттык кещспкке к1р1гу1 Казакстан бшм беру жYЙесiнiн алдына жана максат, жаhандык ойлауга, шыгармашылык элеуетке, акпараттык мэдениетке ие, тез езгеретш кепмэдени элемде ездтнен бшм алуга жэне ез1н-ез1 юке асыруга кабшетп т^лганы калыптастыруды кояды.
Сонгы жылдары агылшын тш сабактарында коммуникативтш эдю-тэсшдерге баса назар аударудын нэтижесшде бейнеш колдану YPДiсi тез есуде. Бейне бай жэне багалы ресурс болгандыктан, студенттерге де, окытушыларга да ^найды [1; 45]. Студенттерге бейнеш колдана отырып сабак беру барысы жагымды эсер беред^ себеб1 аутентт мультипликация кызыкты, кYPделi жэне тш YЙренушiнi ынталандырады.
"Бейне" термит (лат. "video" - керемш, караймын) визуалды жэне аудиовизуалды материалды жазу, ендеу, беру, сактау жэне жангырту технологияларынын кен спектр1 магынасын береди
Бейнематериалдар деген1м1з - акпарат беру функциясын камтамасыз ететш окытудын техникалык к¥ралдары, сондай-ак оны кабылдау жэне менгеру процесвде агылшын тш сабактарында коммуникативтш немесе баска да дагдыларды (сонын шшде сейлеу дагдыларын) одан эр1 дамыту максатында кер1 байланыс алу болып табылады. Окытушылар шетел тш сабактарында колданатын бейне материалдар тYпн¥Cка, ягни тш тасымалдаушылар (native speaker) тарапынан жасалынган болуы тшс. Сабакта бейне материалдарды колдану тш YЙренушiлердiн сейлеу белсендшгш дамытуга ыкпал етед1, сондай-ак оларды ынталандырады. Бейнематериалдарды пайдалану елтанушылык бшм алуга жэне жана лексикалык б1рл1ктерд1 зерттеуге мYмкiндiк береди Тш YЙренушiлер окитын тш елшщ кYнделiктi ем1р1мен таныса алады, эртYPлi кешпкерлердщ орнына ездерш койып, оларды сезше алады жэне ем1рл1к киындыктарды шешуге кемектеседь Б^л ретте окытылатын тшдщ елдщ кYнделiктi ем1р1не катысуынын эсер1 тек табиги, тiрi тiлдi окытуга гана емес, сонымен катар окушылардын ынтасын арттыру Yшiн ерекше ынталандыру кYшi болып табылады.
Аутентпк фильмдер шет тшн одыту барысында тш Yйренушiге эмоционалдыд эсер бередi. Эйткеш, аутентгiк бейнематериалдар таза, шынайы, табиги эрi тiрi тiл болып есептелшедг Сонымен доса, кептеген аутенттi фильмдердi тртщсдасында керу тiл Yйренушшщ мэдениетш арттыру Yшiн дажет. Мысалы, бейнематериал ардылы одига болып жатдан елдщ, даланын тарихи, кернекi орындарымен танысуга мYмкiндiк бередi, одып, Yйренiп жатдан елдщ мерекелерi, салт-дэстурлершщ ерекшелiктерiмен де танысуга болады. Сабадта бейнематериалдарды долдану бiлiм сапасын арттырумен датар, жаттыгуларды орындау барысында, агылшын тшндеп терт дагдыны ягни, сейлеу, тындалым, оду жэне жазу сиядты дагдыларды дамытуга кемектеседi. Аутенттi бейнематериалдарды долдана отыра берiлген сабад дызыдты ететшдт бэрiмiзге мэлiм, ал, сонымен датар, аутенттi бейнематериалдар тiл Yйренушiлердiн ездшнен ж^мыс iстеу дабшетш, езiндiк пЫр далыптастыру дабшеттерш дамытуга Yлес досады.
Р.Гауэр, Д.Филлипс жэне С. Уолтерс «аутентпк» терминiне келесi аныдтамаларын ^сынды: "Барлыд тiл тасымалдаушы естидi, одиды немесе пайдаланады жэне шынайы материал ретшде сипатталуы мYмкiн: театр багдарламасы, газеттер, журналдар, елендер, эндер, брошюралар, парадшалар, мэзiрлер, багдарламалар мен фильмдер жэне б^л тiзiмдi шексiз жалгастыруга болады. Агылшын тiлiн шет тш ретiнде одитын студенттер Yшiн тртн^сдалыщ материалдар эзiрленбегендiктен, олар денгей бойынша жiктелмейдi, бiрад олардын кейбiреулерiн басдалардан герi тYсiну к;иын" [2; 82].
Дж. Хармердiн айтуынша, тiл тасымалдаушылар тарапынан алгашында арнайы бiлiм беру мадсаттары Yшiн жасалынбаган материалдар аутентпк материалдар деп аталады [3; 273].
Шет тшн одытуда аутенттiк бейнематериалдарды долдану тiл Yйренушiлердiн екi тYрлi ынталандырушылыщ дабшетш дамыта алады: онын бiрiншiсi, езiндiк ынталандырушылыщ, ягни б^л жерде керсетiлетiн фильм дызыщты болуы керек. Ал екiншiсi, тiл Yйренушшщ фильмдi керу барысында сездердi тYсiнуi оны ынталандырып, одан эрi нлвд теренiрек Yйренуге апарады. Бiздiн б^л жерде тiл Yйренушiнi бейнематериалдар дызыщтыгымен емес, тiлдi тYсiну ардылы ынталандыру дабшеттерш далыптастырып, дамытуга тырысуымыз дажет. Аутентгi бейнематериалдармен ж^мыс жасау басда ^лт мэдениетiн, дэстYрiн тануга, езара еркш тiл алмасуга кемектеседi, ал б^л ез кезегiнде одытудын ен негiзгi мадсаты болып табылады.
Зерттеу мэселеа
Студенттер агылшын тшш д^рыс жэне тиiмдi пайдалануда тYрлi диындыдтарга тап болып жатады. Кептеген студенттер ездершщ лингвистикалыд бiлiмдерiн надты практикада долдана алмайды, б^л студенттердiн агылшын тш тасымалдаушыларымен (native speaker) ете аз одытылатынына байланысты болуы мYмкiн. Тiл Yйренушiлер агылшын тiлiнде сейлеу дагдысын далыптастыру барысында диындыдтарга жолыгып жатады, себебi тiл Yйренушi езшщ жинаган бiлiмiн тэжiрибеде, надты емiрде долдана алмай жатады. Себебi, олар агылшын тшн ез ортасында жш пайдаланбайды жэне кеп жагдайда сынып ортасы езара ю-димылга ете жадсы дайындалмаган. Тиiсiнше, б^л зерттеуде бакалавриат студенттершщ коммуникативтiк К^зыреттшпн дамытуда аутентт бейнематериалдарды долданудын манызын зерттеуге эрекет жасалган.
Зерттеудгц мацсаты - студенттердщ коммуникативтiк д^зыреттшгш далыптастыруга багытталган аутентпк бейнематериалдарды пайдалана отырып, ж^мыс тэсшдершщ кешенiн эзiрлеу жэне сынадтан етюзу.
Зерттеу мтдеттер1: ЖОО студенттерiнiн шет тш сабагында аутенттiк бейнематериалдарды долдану ерекшелiктерiн аныдтау; аутенттiк бейнематериалды тандау жэне бiрдатар эдiстемелiк жаттыгулар жасау, олардын шет тш сабадтарында долданылуы ЖОО студенттерiнiн коммуникативтiк к¥зыреттшгш далыптастыру денгейiн дарастыру.
Эдебиеттерге шолу
К^рп кезде шет тiлiн одыту барысында аутентпк бейнематериалдарды долдануга мYмкiндiктер жасалынуда. Жаналыдтар багдарламалары, жарнама, комедиялар, дерект фильмдер, драмалар, академиялыд дэрiстер интернет ардылы сандыд форматта должепмдь Б^л ресурстардын кепшiлiгi бастапдыда оду материалдары ретiнде долданылмаган. Аутенттi бейнематериал надты коммуникативтiк мадсатда дызмет етедi.
Iс-тэжiрибеде интерактивт к¥рылгылардын барлык мYмкiндiктерiн пайдалана отырып, окушылардын шыгармашылык даралыгын калыптастыру Yшiн сабакта темендегi iс-шараларды колданудын манызы зор.
- Окушынын дайындык денгешн, ынтасын жэне кабылдау жылдамдыгын ескеру аркылы жана материалдарды менгеруге байланысты окытуды ^йымдастыру жэне окыту процесше интерактивтi к¥рылгылардын мYмкiндiктерiн пайдалану.
- Окытудын жана эдiстерi мен формаларын (проблемалык, ^йымдастырушылык iс -эрекетш компьютерлiк ойындар жэне т. б.) сабакта жт колдану.
- Проблемалык зерттеу, аналитикалык жэне модельдеу эдютерш колдану аркылы классикалык эдiстердi жетiлдiру.
- Жана акпараттык технология к¥ралдарын ( жана типтi компьютерлер, телекоммуникация, виртуальды орта жэне мультимедия - технология, интерактивт к¥рылгылар) пайдалану аркылы оку процесшщ материалдык -техникалык базасын жетiлдiру» [4; 60].
Шет тшн окыту процесiнде аутенттiк бейнематериалдарды колдануга арналган шетелдiк эдiскерлер арасында М. Аллен, Д. Букингем, К. Конт, М. Лавери, М. Руан, Ю. А. Уильямсон, Дж. Уиллис, Джей Лонерган сынды галымдар бар.
М. Исупованын пiкiрiнше, кернекi элементтер тш YЙренушiлерге накты акпаратты, сондай-ак белгiлi бiр контексте тiлдiн ерекшелштерш жаксы тYсiнуге мYмкiндiк бередi, ейткеш езге тiлдi дыбыстык катарды визуалды CYЙемелдеу, онын магынасын терен жэне дэл тYсiнуге, окушылардын фонематикалык жэне есту дагдыларын дамытуга ыкпал етедi [5; 150].
Х.Мирван «Сыныпта бейнематериалдарды пайдалану студенттердщ окуга деген ынтасын арттыра алады» [6; 62].
Шет тш сабактарында аутенттiк бейнематериалдарды пайдалану окуга деген уэждеменi арттырады жэне студенттердщ коммуникативтш, оку, зерттеу жэне шыгармашылык кызметше жакындатылган белгiлi бiр жагдайларды жасайды [7; 1961].
Хармердщ ойынша, фильмдер мен бейнелердi пайдалану кезвде эртYрлi карау эдiстерiн ^сынады, сонын iшiнде:
- дыбыссыз керу (дыбыссыз бейненi ойнату),
- стоп - кадрлау (суреттi катыру жэне студенттердщ с^рагы, олардын пiкiрiнше, одан эрi не
болады),
- iшiнара карау (экраннын кеп белiгiн кагаз парагымен жабу),
- сурет немесе сез (сыныптын жартысы бейненi кередi, ал екiншi жартысы тек кана
дыбысты естидi),
- фильм субтитрлерi (студенттер агылшын тiлiнде бейненi кередi жэне естид^,
- бейнесiз тындау (дыбысты тындаудын алдында бейне керу [8; 310].
"Аутентпк аудио жэне бейнематериалдарды колдану тш YЙренушiлерге интерактивтi тшдш ортаны к¥руга мYмкiндiк бередi", - деп, атап еткен ресейтк галым Г.А. Воробьев [9; 33]. Осыган байланысты коммуникацияга негiзделген осы жYЙелiк эдiс, ягни аутенттi бейне немесе киноматериалдарга негiзделген окыту эдiсiне ресейлш галымдар А.Е. Чикунов [10], Ю.И. Верисокин [11] кептеген зерттеулер жYргiздi. Шетелдiк маман Стемплиски шетел тшдерш окытуда бейнематериалдарды максатты колдану эдютемес бойынша эдебиет сериясын жасады.
Ю.И. Верисокиннщ айтуынша, агылшын тiлi сабактарында фильм мэтшш есту аркылы кабылдау окушылардын эртYрлi адамдардын тiлiн тYсiнуге дайындалуына ыкпал етедi [12; 32]. И.А.Щербакова фильмдердi колданудын кYнделiктi педагогикалык тэжiрибесi кинонын каркынды сырткы тiтiркендiргiш ретiнде енiмде шартты-рефлекторлык кызметтi тудыратынын жэне бiлiм мен дагдыны тез эрi сапалы менгеруге ыкпал ететш куатты эрi тиiмдi к¥рал екенш дэлелдейдi [12; 94].
С.Стемплески мен Б.Томалин бейненi нагыз емiрлiк жагдайларда аудиторияда ситуативтi контексте ен Yздiк к¥рал деп багалайды [13; 3]. Сонымен катар, сабак кезiнде бейнеш пайдалану-дын ынталандыру элеуетi бар. И.Я. Смирнов бейнематериалды кабылдаудын ерекше шарты деп керi оку процесш тYсiнедi: заттан оны ^гыну, атау, шю сейлеудi к¥ру [14; 12]. Б^л ^гыну механизмiнiн шынайылыкты кабылдауга кеп ^ксастыктары бар. Бiрак карым-катынастын шынайы, накты жагдайларына караганда, бейнеш пайдалана отырып колданган оку
материалынын кейбiр артыдшылыдтары бар. Бiрад дарым-датынастын надты жагдайларына дараганда, бейненi пайдалана отырып жасалынган оду материалдарынын кейбiр артыдшылыдтары бар. Одытушы студенттердi керуге дайындай алады, барлыд фильмдi толыд емес, керу Yшiн дандай да бiр белгiлi бiр фильм эпизодтарын тандай алады, керсету кезiнде ол керудi тодтата алады, эпизодтардын реттiлiгiн езгерте алады, тек бейнелердi (ешiрiлген дыбысты) керсете алады, кергендерге тYсiнiктеме бере отырып, тандалган Yзiндiнi дайтадан кере алады.
Аутентпк бейнематериалдарды пайдаланудын эдютемелш мадсаттылыгы олардын оду мадсаттарында "объективт жэне субъективтi жоспардын (тiлдi доса алганда) езара iс-димыл жасайтын надты факторларынын динамикалыд жYЙесi, адамды тшдш коммуникацияга тартатын жэне тындаушы релшде бiр дарым-датынас актiсi шегiнде онын тiлдiк мшез-дулдын аныдтайтын вариативтi коммуникативтш жагдайларды аудиовизуалды керсетуге мYмкiндiк беруiмен расталады" [15; 142].
Технологиялардын дардынды есуi бiлiм беруде, эсiресе, тiлдердi одытуда кептеген инновациялардын пайда болуына экелдi. Тiл м¥Fалiмi, эсiресе, агылшын тiлi м¥Fалiмдерi табысты сабадтарын усыну жэне жасау Yшiн, оду процесш женiлдету Yшiн эртYрлi аудиовизуалды дуралдарды пайдалана алады, сондай-ад фильмдер, эндер, power point презентациялары агылшын тшн шет тiлi ретiнде одытылатын сыныптарда кенiнен долдана алады [16; 502].
Бейнеш пайдалану тиiмдi деп саналады, ейткенi ол тYсiнудi дамытуга кемектесетш кернекi мысалдарды суреттейдi. Ол надты емiр мен мектеп емiрi арасындагы алшадтыдты толтыратын материал ретiнде дарастырылады. Эсiресе, аутенттiк материалдарга дол жепмдшш шектеулi агылшын тiлiн шет тш ретiнде одитын студенттер ортасында бейнебаспа ретшде дарастырылады [17; 450].
Кептеген жылдар бойы фильмдер бiлiм беруде манызды рел атдарды. Мэдени мэтшге бай бола отырып, фильмдер эртYрлi тадырыптар мен элементтердi дамтиды, оларды кез келген денгейде немесе зерттеу саласында тамаша оду дуралы етедь М¥Fалiмдер мен одытушылар одушыларга тYрлi пэндер мен дагдыларды менгеруге кемектесу Yшiн фильмдердi пайдаланады [18; 218].
Сонымен датар, фильмдердiн кейiпкерлерi мен белгш бiр жагдайларда долданылатын вербальды жэне вербальды емес жYрiс-т¥рыс тYрлерi бiрдатар эпизодтар iшiнде дайталанады, бул, эрине, студенттердiн тулгааралыд дарым-датынас юкерлтнщ дамуына жэне дарым-датынастын тиiстi тщдш жэне сейлеу дуралдарын менгеруiне мYмкiндiк бередi.
Осылайша, тiл YЙренушi, сез немесе фраза гана емес, тутас коммуникативтiк кешен -адамнын эмоциялыд жагдайы, коммуникативтiк ниетi, магынасы, сез / фраза, интонация, мимика, димылды менгередь Кептеген мэдениеттерде эмоциялар моральдыд жэне элеуметтiк елшеммен тыгыз байланысты болады жэне индивидтiн "жеке" субъективт сезiмдерi ретiнде гана емес, элеуметпк мшез-дулыд пен догамдыд мадулдау аспектюнде дарастырылады.
Зерттеу нысаны
2019/2020 оду жылынын бiрiншi жарты жылдыгында Казад улттыд дыздар педагогикалыд университетiнде "Шет тш"мамандыгында одитын 24 студентпен тэжiрибе жYргiздiк. Зерттеудiн iрiктеуi Yш топтын iшiнен дарапайым кездейсод тандау ардылы iрiктелген студенттер болды.
Зерттеу узацтыгы
Зерттеу 2019/2020 оду жылынын бiрiншi семестршде жYргiзiлдi. Ол аптасына 40 минуттан 10 аптаны дамтыды. Ею кезен, ягни, зерттеуден алдында жэне зерттеуден кейiнгi тестiлеу Yшiн пайдаланылды, ал далган 8 кезен эксперимент ушш пайдаланылды. Зерттеу цуралы
1. Нусдаулыд Yшiн 8 сабад жоспары.
2. Мэдениет, доршаган орта жэне шытырман одигалар туралы агылшын тшндеп 10 дысда деректi фильм. Эрбiр бейне 7-10 минутда созылды.
3. Бейне ардылы коммуникативтш дагдыны дамыту процесiне дейiн жэне кейiн студентгердщ Yлгерiм прогресiн зерттеу Yшiн алдын ала тест жэне посттест репнде тестер долданылды.
Зерттеу рэс\м\
1. О^у рэсiмдерi мен о^у ма^саттары студенттерге 6ip ^адаммен сипатталды.
2. Олар алдын ала тестiлеуден вттi.
3. Эксперимент тобы 8 апта шшде ^за^тыгы 7-10 минутты ^амтитын бейне ар^ылы о^ыды. Ал ба^ылау тобы сол дэстYрлi о^ыту жYЙесi ар^ылы о^ытылды.
4. Экспермент жэне ба^ылау топтары келесi тестiлеудi вткiзу Yшiн дайындалды.
5. Алдын ала жэне одан кешнп тестiлеу нэтижелерi статистикальщ тYрде талданды, салыстырылды жэне салыстырмалы диаграмманы пайдалана отырып тYсiндiрiлдi.
6. Эксперименталды топ студенттерiне бейнероликтердi тындаудыц дагдыларын Yйретуде ^олдануга ^атысты сауалнамага жауап беру тапсырылды.
Зерттеу эдктемеа
Агылшын тiлiн о^ытуда бейненi пайдаланудыц тYрлi тэшлдершщ тiзiмiн ^^растыруга болады. Квмекшi ^^рал ретiнде бейненi пайдалана отырып, тiлдi о^ытуда табысты нэтиже алу Yшiн м¥Fалiмге де, о^ушыга да пайдалы бола алатын кейбiр эдiстер бар.
БЕЛСЕНД1КАРАУ
Белсендi ^арау студенттердщ квцш-^шн квтередi жэне олардыц назарын бейнематериалдыц басты идеясына аударады. Осылайша, студенттер бейне-о^ыту материалдарына белсендi ^атысуы ^ажет. Бейненi квруд бастамас б^рын о^ытушы та^тада бейне туралы бiрнеше негiзгi с^ракгарды жазады, о^ушылар оныц мазм^ны туралы жалпы тYсiнiк алады. С^ра^тарды кврiп шыщаннан кейiн студенттер с^ракгарга ауызша жауап бередi немесе студенттер бейненi квру барысында вздерiне жазба (ескерту) жазып отыра алады. Егжей-тегжейлi тYсiну Yшiн студенттерге ба^ылау парагы немесе бейнеш ^арау жвнiндегi н^с^аулыщ берiледi жэне олар тшдш на^ты мэлiметтердi немесе тшдщ накгы ерекшелiктерiн тындап, бейнеш ^арай алады. Алайда, студенттердщ децгей ескерiлуi жэне техниканы олардыц децгешне сэйкес бейiмдеуi тиiс екенiн ескеру ^ажет.
БЕЙНЕН1ТОКТАТУ ЖЭНЕ БОЛЖА У
Б^л эдiс still немесе pause тYЙмесiн басу ар^ылы экрандагы бейненi то^тату ар^ылы жYзеге асырылады. Бейне бiзге кешпкерлердщ дене тш, мимика, эмоциялары, реакциялары мен жауаптары туралы ^осымша аппарат бередi. О^ытушы квцш-^й мен эмоцияларга ^атысты свздердi YЙретудi, на^ты сахнада с^ра^тар ^оюды немесе кейбiр сэттерге студенттердщ назарын аударгысы келген кезде бейненi то^тата алады. Б^л эдiсте о^ытушы бейнеш то^тата отырып, студенттерден одан эрi не болатынын с^рай алады. Сондыщтан олар келесi бвлiмде не болатынын ойлайды. Стоп-кадр - болжау Yшiн тамаша эдiс. Б^л эдiс, сондай-а^, кейiпкерлер туралы ^осымша а^паратты болжау жэне ^орытынды жасау ар^ылы студенттердщ ^иялын врбiтедi.
ДЫБЫССЫЗ КвРУ
Бейне аудиовизуалды орта болгандыщтан, дыбыс жэне квршю жеке компоненттер болып табылады. Дыбыссыз квру студенттердщ ^ызыгушылыгын оятады, ойлауды ынталандырады жэне болжау дагдыларын дамытады. Дыбыссыз квру эдiсiнде бейне сегмент вшiрiлген дыбыс пен тек сурет ар^ылы кврсетiледi. Б^л жаттыгу бейненi алгаш рет ^арау барысында студенттер Yшiн болжау эдiсi болуы мYмкiн. Б^ны iстеу тэсшдершщ бiрi - дыбыссыз бейне фрагментiн кврсету жэне студенттерге кешпкерлердщ мшез-к¥лкын жэне олардыц дедукцияга ^абшетш ба^ылау ^сынылады. Белгiлi бiр уа^ыт аралыгы вткеннен кешн экрандагы суреттi то^тату Yшiн кiдiрiс тYЙмешiгiн басамыз жэне студенттерден не болып жащанын жэне кешпкерлер жайлы не айта алатындыщтарын болжауды талап ету немесе осы сэтке дешн не болганын, ^андай о^игалар орын алганын студенттерден с^раймыз. Соцында, бейне сегментi ^осылган дыбыспен ойнатылады, студенттер вз эсерлерiн бейнеде орын алган о^игалармен салыстыра алады.
ДЫБЫСТЫ КОСУ ЖЭНЕ К0РУД10Ш1РУ
Бул жаттыгуда студенттер тек диалогты ести алатындай жэне эрекеттердi кере алмайтындай етш бейненi дарацгылату ардылы жYзеге асырылады. Осы жаттыгудыц ардасында студенттер тек еспгенше байланысты визуалды не болганын болжайды немесе дайта жацартады.
КАЙТАЛАУ ЖЭНЕ Р0ЛД1К ОЙЫН
Бейнеблокта кейбiр диын тiлдiк сэттер орын алган жагдайда, мудият дайталау коммуникативтiк ендiрiстiк жаттыгуларга дажеттi дадам болуы мYмкiн. Бейнедегi сахна дайталану Yшiн жеке немесе хормен керсетшедь Студенттер презентация туралы надты тYсiнiк алган кезде, олар еске ту^ре алатын бастапды нусданы пайдалана отырып, сахнаны ойнауды сурайды. Студенттер релдiк ойындарда сенiмдi болып, лексика мен тiлдiк дурылымдары дамыган кезде, шыгармашылыд iс-эрекет енгiзiлуi мYмкiн. Ягни, студенттен бейнедегi одига мен кейiпкерге байланысты лексика мен тшдш дурылымдарды пайдалана отырып, оны орындауды жалгастырып экетуi суралады. Релдш ойындар студенттердi белсендi датысушылар ретшде елiктендiруде. Эрбiр студент езiне бершген релдi атдаруына дарай, ол одан да кеп тартысда тYседi. Бул дызмет, сондай-ад студенттерге ез мшез-дулдын жадсы тYсiнуге жэне эртYрлi адам дарым-датынастарына оц эсер етуге дабшетп болуга кемектеседi. Басдаша айтданда, релдiк ойын - бул тиiмдi коммуникативтiк дызмет жэне надты емiрлiк жагдайларга дайындыд. Бул студенттерге одып жатдан тiлдi долдануга мYмкiндiк береди
РЕПРОДУКТИВТ1КЫЗМЕТ
Бул жаттыгуда бiз студенттерден бейненi кергеннен кейiн олардан бейнеде не айтылганын сипаттауды немесе не болганын жазуды немесе эцпмелеп беруiн сураймыз. Бул жаттыгу студенттердi ез бiлiмдерiн тэжiрибеде сынап керуге итермелейдь Студенттер агылшын тiлiндегi эксперименттерден тек дана пайда ала алады, тiптi егер бул диын болса да, дателштер жiберiлсе де студенттер Yшiн бул пайдалы. Буны орындау студенттер Yшiн диын болып керiнуi мYмкiн, алайда бул жаттыгуды орындауда басшылыд, кемек жэне долдау дажет болуы мYмкiн.
ДУБЛЯЖ ЖАТТЫГУЫ
Бiз бул жаттыгуды студенттер дажеттi тшдш дузыреттiлiкке ие болган кезде жYзеге асыра аламыз. Бул тапсырмада студенттерге дыбыстыд бейне-эпизодты кергеннен кейiн туаршш далган диалогтарды толтыру усынылады. Дубляждыц кемегiмен бейнесахнаны аядтау - студенттер Yшiн дызыдты жэне жагымды.
КЕЙШП ЭРЕКЕТТЕР
Бейне презентация студенттердщ сейлеу дагдысын кецейтедi жэне дамытады. Пшрталас студенттер арасындагы дарым-датынасты ынталандырады жэне бул коммуникативтш тэжiрибеге дол жетюзуге кемектеседi. Осы дызметтщ кемегiмен студенттердщ бiрлесiп пайдалану жэне ынтымадтастыд дагдыларын дамытуга мYмкiндiгi бар.
Зерттеу нэтижелерi
2019/2020 оду жылыныц бiрiншi жартысында Казад улттыд дыздар педагогикалыд университетшде "Шет тiлiм мамандыгында одитын 24 студентпен тэжiрибе жYргiзiлген болатын. 24 студенттщ 12-сi эксперимент тобында, 12-с бадылау тобында одытылды. Аптасына 40 минуттан 10 аптаны дамтыды. Ею кезец, ягни, зерттеудщ алдында жэне зерттеуден кейiнгi тестiлеу Yшiн пайдаланылса, далган 8 кезец эксперимент Yшiн пайдаланылды.
Алдын ала тестiлеу нэтижелерi бойынша экспермент тобы мен бадылау тобыныц коммуникативтiк дагдыларыньщ бiрдей децгейде екендiгiн байдадыд.
Зерттеу барысында эксперимент тобы эр кезецде бейне материалдарды кере отырып, тYрлi жаттыгуларды орындау ардылы коммуникативтiк дагдыларын дамытып отырды. Ал бадылау тобы дэстYрлi одыту жYЙесi ардылы одуды жалгастырды.10 кезенде бейне материалды 8 тYрлi эдюпен долдана отырып керсеттiк. Олар белсецщ дарау, бейненi тодтату жэне болжау, дыбыссыз керу, дыбысты досу жэне керуд ешiру, дайталау жэне релдш ойын, репродуктивтi дызмет, дубляж жаттыгуы, кейiнгi эрекеттер.
Бiз аутентт бейне материалдарды сабак барысында осы 8 тYрлi эдiс аркылы колдана отырып, мынандай нэтижеге кол жетюздш:
1- кесте. Зерттеуден кейiн жYргiзiлген тест нэтижесi
Диаграммада керсетiлгендей, зерттеуден кешн жYргiзiлген тест нэтижесi бойынша эксперимент тобынын коммуникативтiк дагдысы 30%-га кетерiлсе, бакылау тобы зерттеудiн алдында жYргiзiлген тест корытындысымен бiрдей нэтиже бердi, осы жерден бiз эксперимент тобынын коммуникативтш дагдылары дамыганын кере аламыз. Ягни, сабак барысында аутентпк бейне материалдарды колдану бiлiм алушыларга тiл YЙрену барысында он эсер ететшш, сонымен коса, бiлiм алушынын тiл YЙренуге деген ынтасын оятып, коммуникативтiк дагдысын дамытатындыгын байкай аламыз.
Нэтижелердi талкылау
Осы зерттеудiн нэтижес бойынша, аутенттiк бейнематериалдар тiлдiн коммуникативнк аспектiлерiн окытуга жаксы мYмкiндiк беренш аныкталды.
Сонымен катар, осы зерттеудщ нэтижелерi агылшын тiлiн шет тш ретiнде окытатын студенттерде тiлдiн тYрлi коммуникативтiк аспектiлерiн камтитын аутенттiк бейне материалдардын эсер етуi 10 апта шшде тiлдiн коммуникативтiк аспектiлерiн жаксартып, дамытканын керсеттi.
Зерттеу нэтижелерi бойынша эксперименталды топтын бакылауга караганда Yздiк нэтижелерге кол жеткiзгенiн керсеттi, осылайша аутенттiк бейне материалдарды агылшын тшн шет тiлi ретiнде окитын бшм алушыларды окытуда колдануды тiлдiн коммуникативнк аспектiлерiн жетiлдiрудiн тиiмдi эдiстемесi реннде карастыруга болады.
Эксперименталды топ студенп^ аутенттiк бейне материалдарды зерделеудiн жана тэжiрибесi туралы пiкiрлерiмен танысып, бiз аутенттiк бейне материалдарды пайдалану жалпы бiлiм беруде жэне тiлдiн коммуникативнк аспектiлерiн оку мен окытуда кызыкты болганын тYсiндiк. Студенттер кеп уакыт бойы тiлдi колдана отырып жэне элеуметпк коммуникациянын тYрлi жаhандык сайттары аркылы баскалармен карым-катынас жасай отырып, эртYрлi аутенттi бейне материалдарды колдану аркылы тшдш дагдыларын дамытты. Зерттеу нэтижелерi барлык окытушылар ^лтына, педагогикалык тэжiрибесiне жэне гылыми дэрежесiне карамастан, ез сабактарын аутенттiк материалдармен камтамасыз етуге он кезкарас керсетуi керек. Сонымен катар, аутентпк бейне материалдар мотивациялык ортаны к¥ру Yшiн жаксы к¥рал екенi аныкталды.
Эдiстемелiк т^ргыдан сабакта бейнефильмдердi керу пассивтi теледидар керiнiсiнен езгеше болуы тиiс. Осылайша, окытушы езi дайындаган ж^мыс парактары немесе фильмдермен бiрге жеткiзiлетiн косымша материалдарды пайдалана отырып, студенттердiн фильм керуше белсендiлiгiн арттыруы тиiс. МYмкiн болса студенттердiн iс-шараларFа жиi катысуы тиiс, олар ездерiнiн сейлеу, с^хбат, есеп беру жэне т.б. сиякты iс-эрекеттерiн жазып, максатты тiлде кейбiр
жобaлaрды eздерi жaсaйды. КЬскаша aйткaндa, окушынын рeлi пaссивтi кeрy емес, бейне Уш6урышыньщ белсендi кaтысyшысы, мyFaлiм жэне студент болуы керек.
Корытынды
Бейне мaтериaлдaр aркылы тiлдi окытyдa тaбысты жэне тиiмдi нэтижелерге кол жеткiзy ушш студент пен окытyшылaр e3 мшдеттерш мiнсiз орындayы тиiс. Сонымен кaтaр, олaр шет тiлiн окыту сaлaсындaFы жана эдiстер мен тэсiлдер туралы хaбaрдaр болуы тиiс. Ол ушш семинaрлaр yйымдaстырылyы керек. Окытyшылaр мен сaрaпшылaр тобы бiлiм беру мекемелерше олaрды онай aлyFa мYмкiндiк беретш бейнекaссетaлaр эзiрлеyi тиiс. Бул кaссетaлaр зaмaнayи, кызыкты жэне оку жоспарымен кaтaр болуы тиiс. Бiр тезбен aйткaндa, кaзiрri yaкыттa технологиялaрды пaйдaлaнy оку процесiнде сeзсiз тиiмдi деп корытынды жaсayFa болaды. Бейненi дурыс пaйдaлaнy - окyшылaр мен мyFaлiмдер Yшiн eте пaйдaлы, мукият тaндaлFaн фильмдер тындаудын дaFдысы Yшiн де, тейлеу мен жaзyды ынтaлaндырy Yшiн де пaйдaлы жэне студенттщ жалпы тiлге ынтaсын aрттырaтын оку кyрaлы болуы мYмкiн.
Бiз жaсaFaн барлык жумыстын корытындысын шыFaрa отырып, оныц максаты коммyникaтивтiк кyзыреттiлiктi дамыту жэне оны жiктеy Yшiн тен тYпнyскaлы бейнемaтериaлдaрды пaйдaлaнyды карастыру екенiн еске соотым келедi.
Айта кету керек, койылFaн максатка бiз зерттеудщ непзп мiндеттерiн орындау аркылы кол жетюздш:
- студенттершщ шет тiлi сaбaFындa ayтенттi бейне материалдарды колдану ерекшелштерш аныктадык;
- ayтенттi бейнематериалды тандау жэне бiркaтaр эдiстемелiк жaттыFyлaр жасау, олардын
шет тiлi сабактарында колданылуы, стyденттердiн коммyникaтивтiк кyзыреттiлiгiн
калыптастыру денгешн карастырдык.
Бул жумыста кeптеген ^рнеки Faлымдaрдын енбектерi пайдаланылды. Интернет желюшщ эдiстемелiк эдебиеттерi мен электрондык ^здерш зерттеу жэне талдау, сонымен бiрге сонFы уакытта осы салада белсецщ зерттеу жумыстары жYргiзiлгенiне карамастан, бул мэселе элi де ен даулы жэне кYрделi мэселелердiн бiрi болып кала бередi.
Сондай-ак, бiз коммуникативтш кyзыреттiлiктi калыптастырудын каншалыкты манызды екенш кeрiп отырмыз, eйткенi карым-катынастын аркасында бiз баска мэдениеттердi менгере аламыз жэне eзaрa iс-кимыл жасай аламыз.
Сонымен катар, бiз сeйлеy дaFдылaрын дaмытyFa ыкпал ететiн монологтык жэне диалогтык сeйлеyдi дамыту Yшiн жаттьшулар кешенiн эзiрледiк. Эр такырыпка aрнaлFaн жaттыFyлaрды эзiрлеy Yшiн тек аутентп бейнематериалдар колданылды. Бейне сабактар студент-тердiн тындау жэне сeйлеy дaFдылaрын дамыту Yшiн пайдаланылуы мYмкiн. Бейне негiзiнде окумен байланысты жaттыFyлaр, мысалы, бос орын толтыру, топтык пшрталас жэне ауызша презентация, сондай-ак студенттердщ тындау жэне сeйлеy дaFдылaрын дамытады. Осы материалдарды талдау нэтижесiнде дэл осы аутентп материалдарды кeрy баска елдщ тiлiн Yйренyге шын мэшнде жаксы эсер ететiнi, шет тш сабактарында бiлiмдi менгеру сапасын aрттырyFa ыкпал ететiнi аныкталды, окyшылaрFa aFылшын тiлiнде сeйлейтiн елдердщ eмiрi, дэстурлер^ тiлдiк болмыстары туралы тYсiнiк беруге мYмкiндiк бередi жэне студенттердщ тейлеу ю-эрекетшщ yэждiлiгiн дамытады.
Авторлар макалада бaяндaлFaн тyжырымдaрFa CYЙене отырып, келеа тyжырымдaрFa келдi:
- коFaмныц кaзiргi даму жaFдaйындa шет тiлi бойынша коммyникaтивтiк дaFдылaрды калыптастыру мэселесi eте манызды болып табылады.
- жана технологиялардын дамуымен жоFaры мектепте шетел тiлдерiн окытуда ayтенттi бейнематериалдарды колдану заманауи жэне тиiмдi тэсшдердщ бiрi болып табылады.
Аyтенттi бейнефильмдi гарсету студенттердщ мотивациясын, лексикалык, сeйлеy жэне коммуникативнк дaFдылaр мен iскерлiктердi мецгеру денгешн айтарлыктай арттырады, тындау дaFдылaрын дамытады, оку материалынын кeлемiн жэне денгешн арттырады, бул оку процесш кaркындaтyFa ыкпал етедi жэне студенттердщ коммуникативнк (тiлдiк, сeйлеy жэне элеуметпк-мэдени) кyзыреттiлiгiн калыптастыру Yшiн колайлы жaFдaй жасайды.
na^&ttaHbtttFaH эдебиеттер
1. Hemei J. (1997) Teaching with Video in an English Class. Journal of English Teaching Forum, 35(2), 45-47.
2. Gower R., Phillips D., Walters S. (1995) Teaching practice handbook. Oxford: Macmillan.
3. Harmer J. (2001) The practice of English language teaching. London: Longman.
4. Исаева Г. (2011) Шет тш сабагында инновациялык; технологияларды колданудыц кейбiр ерекшелжтерг «Жаца т^рпатты м^гатм дайындаудыц взекп мэселелерЬ» атты республикалык; гылыми конференцияныц материалдары. Мектептегi шет тiлi. №3.
5. Исупова М.М. (2012) Обучение иностранному языку студентов неязыковых вузов с помощью аутентичных видеоматериалов // Новый университет. Серия: Актуальные проблемы гуманитарных и общественных наук. № 9 (18). С. 3-8.
6. Mirvan X. (2013). The advantages of using films to enhance student's reading skills in the EFL classroom. Journal of Education and Practice, 4(13), 62-66.
7. Иванова С.Г. (2013) Видео на уроках иностранного языка - как средство развития коммуникативной компетентности студентов. Университетский комплекс как региональный центр образования, науки и культуры: Материалы Всероссийской научно-методической конференции (Россия, Оренбург, 1 февраля 2013 г.), Оренбург: ООО ИПК "Университет", С. 1960-1962.
8. Harmer J. 2007. The practice of English language teaching. 4th ed. Harlow, UK: Pearson Longman.
9. Воробьев Г.А. (2003) Развитие социокультурной компетентности будущих учителей иностранных языков (поиск эффективных путей) / / Иностранные языки в школе. № 2. С. 30-36.
10. Чикунова А.Е. (2011) Аутентичные видеоматериалы как средство развития социокультурной компетентности студентов экономических специальностей // Педагогическое образование в России. Екатеринбург. № 1 .
11. Верисокин Ю.И. (2003) Видеофильм как средство мотивации школьников при изучении иностранного языка // Иностранные языки в школе. № 5. С.31-35
12. Щербакова И.А. (1984) Кино в обучении иностранным языкам. Минск. - 94 с.
13. Stempleski E., Tomalin B. (1990) Video in Action. Prentice Hall.
14. Смирнов И.Я. (2006) Развитие устной речи учащихся на основе аутентичного художественного фильма // Иностранные языки в школе. №6. С. 11-14.
15. Ivanovskaya I.P., Nefyodov O.V. (2015) Teaching foreign languages to nonlinguistic students in non-authentic environment. Prioritety mirovoj nauki: eksperiment i nauchnaja diskussija. Materialy VIII mezhdunarodnoj nauchnoj konferencii. Nauchno-izdatel'skij centr «Otkrytie». North Charleston, SC, USA, pp. 139-146.
16. Lumturie Bajrami, Merita Ismaili (2016) The Role of Video Materials in EFL Classrooms. Journal , 232, 502506, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042816313003
17. Bal-Gezegin B. (2014) An Investigation of Using Video vs. Audio for Teaching Vocabulary// Journal Procedia - Social and Behavioral Sciences, 143, 450-457, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042814044449
18. Perry M. Sh. (2018) 21st Century Skills through Film Production in Tertiary Education: A Transformative Assessment in a Literature and Media Course. 3L: Language, Linguistics, Literature// The Southeast Asian Journal of English Language Studies. 24(4): 214 - 232. http://doi.org/10.17576/3L-2018-2404-16
Развитие коммуникативной компетентности студентов через аутентичные видеоматериалы
Х.И. Рахматуллаева, А.М. Жалалова Казахский национальный женский педагогический университет, Алматы Казакстан, hamida-9708@mail.ru, akshaim01@mail.ru
Статья посвящена проблеме формирования коммуникативных навыков студентов с использованием видео материалов на уроках иностранного языка. Авторы предлагают новый подход к работе с видеофрагментами в учебном процессе. Использование видео в обучении иностранному языку открывает широкие возможности для преподавателей и обучающихся в изучении языка и культуры страны. Целью данного исследования является разработка и апробация комплекса методик работы с использованием оригинальных видеоматериалов, направленных на формирование коммуникативной компетентности студентов. Это исследование проводилось со студентами вузов, владеющими английским языком на уровне А2. Анализ учебно-методической литературы и собственного опыта авторов показал, что аутентичные видеоматериалы обладают большим потенциалом в решении образовательных задач.
Ключевые слова: аутентичные видеоматериалы, коммуникативная компетентность, иностранный язык, навыки, развитие компетенций.
Development of students' communicative competence through authentic video materials
Kh.I. Rakhmatullayeva, A.M. Zhalalova Kazakh National Women's Teacher Training University, Almaty, Kazakhstan hamida-9708@mail.ru,akshaim01 @mail.ru
The article is devoted to the problem of forming students' communication skills using video materials in foreign language lessons. The authors offer a new approach to working with video fragments in the educational process. The use of video in teaching a foreign language opens up wide opportunities for teachers and students to learn the language and culture of the country. The purpose of this research is to develop and test a set of methods of work using original video materials aimed at the formation of students' communicative competence. This study was conducted with University students who speak English at A2 level. The analysis of educational and methodological literature and our own experience has shown that authentic video materials have a great potential in solving educational problems.
Keywords: authentic video materials, communicative competence, foreign language, skills, development of competencies.
PegaKUHAFa 30.04.2020 tyctî.
