CC BY
6(Сырую) палку гни как угодно, А сухая не выпрямится иначе, как на огне [5, с. 175].
Под умственным воспитанием Саади понимает и овладение знаниями, и умение применять их в жизни, и развитие умственных способностей. Пропагандируя знания, Саади старается показать их жизненное значение, чтобы убедить молодое поколение в необходимости овладения ими. По его мнению умен, благонравен лишь тот, кто владеет знаниями. Таких людей ценит и уважает общество, - везде, где бы они ни находились, они будут почетными людьми.
Литература:
1. Кулматов Н. Этические взгляды Саади. - Душанбе, 1968. - 128 с.
2. Муслихиддин Саади. Избранное. - Сталинобод, 1954. - 284 с.
3. Нуритдинов Г. Н. Проблема воспитания и обучения в творчестве Саади и его
современников: дис. канд. пед. наук. - Душанбе, 1981. - 150 с.
4. Саади. Бустон. Лирика. - Москва: Наука, 1962. - 321 с.
5. Саади Ширази. Гулистан. - М.: Гос. изд. «Художественной литературы», 1957.
6. Саъдии Шерозй. Мунтахаби куллиёт. - Сталинобод, 1956. - 430 с.
СААДИ ШЕРОЗИ О РОЛИ И МЕСТО ЧЕЛОВЕКА, ГУМАНИЗМЕ И ЧЕЛОВЕКОЛЮБИЕ
В данной статье речь идет о роли и место человека, гуманизме а человеколюбие. Именно эта идея впервые поставила интересы и жизнь человека превыше всего, именно она вывела правило, что жизнью человека может распоряжаться только Бог и кто это правило нарушает, виновен перед Богом и людьми. При написании статьи автор использовал много научных источников.
Ключевые слова: человеколюбие, обычаи, обряды, общество, воспитания, способности, развития, взгляд.
SAADI SHEROZI ABOUT THE ROLE AND PLACE HUMAN, HUMANISM AND PHILANTHROPY
The article deals about the role and the place of human, humanism and philanthropy. This idea was put the interests of a person's life firstly, and namely, it brought the rule that a person's life can be disposed of only God who violates this rule is guilty before God and man. The author has used a lot of scientific sources while writing the article.
Keywords: philanthrophy, custom, ceremonies, society, education, talent, development, view.
Сведения об авторе: Гуломов Абдурахим Остонаевич, старший преподователь кафедры методики преподавания английского языка Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, e-mail: [email protected];
Аbout author: Gulomov Abdurahim Ostonaevich, senior lecturer of the chair of English teaching methodology, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini
ТАВСИФИ ДОНИШ^ОИ ДИДАКТИКИ-ПСИХОЛОГИ ВА ФАЪОЛИЯТИ МАЪРИФАТИ-ЧУСТУЧУИИ ХОНАНДАГОНИ ХУРДСОЛ ДАР ШАРОИТИ
ХДМГИРОИИ ТАЪЛИМ
Раниева Б.
Пажууишгоуирушди маорифи Академияи та^силоти Тоцикистон
Дидактика чараёни таълимро хамеша яке аз намудхои донишандузй мешуморад. Бо донишхои зарурй ва сифатан нав, тафаккури созанда мусаллах намудани насли наврас яке аз вазифахои мухими таълим махсуб меёбад. Масъалаи таълим имруз яке аз проблемахои олами педагогика ба шумор рафта, халли дурусту самарабахши он ба интихоби тарзу усул, васоит, шаклхои ташкили кори таълиму тарбия ва инчунин дуруст идора намудани чараёни педагогй вобаста мебошад. То имруз дар дидактика нисбат ба таълим акидаву андешахо гуногунанд. Баъзехо бар он акидаанд, ки таълим кору пайкор ва фаъолияти педагогии муаллим аст. Гурухи дигар чунин мешуморанд, ки таълим - ин амалу фаъолияти талабагон аст. Дар ин боб донишманди точик М. Лутфуллоев чунин менигорад: «Методи таълим хамчун усулхои фаъолияти муаллиму талабахо илмест дар бораи рох, тарз, воситахои омухтани мачмуи муайяни дониш, хосил намудани махорату
малака, ташаккули чахонбинии хонандагова вyсъати кобилияти онхо» [2, с. б]. Бояд тазаккyp дод, ки таълим чизи шахшyда ва якpанг нест. Он хамеша даp инкишоф ва pyшдy нуму аст. Мавчудияти шаклхои гуногуни таълим шаходати инкишофёбандагии он аст.
Даp pаванди таълим даp номгуйи фанхои омухташаванда мавкеи асосй ва ивазнашавандаpо забони модаpй ишFOл мекунад. Даpачаи азхудкунии донишхои мухталиф, инкишофи малакаю махоpат, васеъшавии чахонбинии хонандагон, инкишоф ва вусъатёбии тафаккyp, таъмини иpодаи yстyвоp, кобилияти тахлилу мукоисаи онхо ба омузиши забони модаpй ва чигунагии чаpаёни таълими он вобаста аст. Вакте ки кудак боpи нахуст паси мизи хонандагй мешинад, донишхои нахустин, маълумотхои нахустин, малакаю махоpати нахyстинpо тавассути забони модаpй ба даст меоpад. Пас, омузиши забони модаpй ахамияти аввалиндаpача пайдо мекунад. Ин чо сухан саpи он меpавад, ки таълими забони модаpй даp мактаб то чй андоза самаpабахш ва пypмyхтаво ба pох монда шудааст.
Даp гузаштаи начандон дyp даp накшахои таълимии мактабхои Точикистон даp синфхои ибтидой фанни забони модаpй ва хониш даp алохидагй таълим дода мешуданд. Яъне, як фанни яклухт ба кисмхо чудо шуда, омузонда мешуд. Даp натича маблаFи зиёде низ баpои чопи китобхо ва паpдохти хакки омyзгоp саpф мешуд. Омyзгоp ба чунин шакли таълим чунон дилбастагй пайдо каpд, ки то имpyз аз он даст кашидан намехохад. Аммо даp алохидагй хондани кисматхои забони модаpй чандон натичаи дилхохpо ба боp наоваpд ва ба паpокандагии мазмуни тахсилот, беpабтии ходисаю вокеахои табиату чамъият оваpда pасонд. Инчунин ба pyшдy нумуи шахсият халал воpид каpд. Яъне кам андаp кам шахсонpо пайдо каpдан мумкин буд, ки бо забони модаpии хеш бе костагию Fалат сухан бигуяд. Дамин буд, ки солхои 90-уми каpни гузашта усули хамгиpои таълими забони модаpй даp синфхои ибтидоии макотиби кишваp аpзи вучуд каpд. Ин як тахаввулоти амик даp дидактикаи мyосиp буд.
Добили зикp аст, ки забони точикй яке аз забонхои кадиму пypFановати дунёст. Даp тули беш аз хазоp сол бо ин забон осоpи гаpонбахои илмиву адабй, бадеиву таъpихй офаpида шудааст, ки он даp хазинаи тамаддуни yмyмибашаpй накши мyассиp доpад. Осоpи ба забони адабии точикй таълифёфта хеле пypмyхтаво буда, аз чихати фаpогиpии мазмун гуногунанд. Вокеан, забони адабии точик даp гузашта доpои манзалату шукухи хоса буда, ба сифати забони pасмй бо маpзи нихоят пахно даp хидмати давлатдоpонy сиёсатмадоpон, донишмандону сиёсатмадоpон, донишмандону фозилон каpоp дошт [1, с. 39]. Бинобаp ин таълими забони модаpиpо таpзе бояд ба pох монд, ки чавобгуйи хама меъёpхои мyкаppаpгаштаи он бошад ва забон шукуху асолати пешинаи хyдpо молик гаpдад.
Ба pох мондани таълими хамгиpои забони модаpй метавонад pисолати таъpихии забони точикиpо баpкаpоp созад ва заминаи таълими хамгиpои дигаp фанхои ба хам назди^о фаpохам созад. Тавассути хамгиpой донишхои заpypиpо дастpаси хонанда намудан ва ба малакаю махоpат табдил додани онхо, хамчунин, истифодаи донишхои андухташуда даp хаёти хаppyза яке аз вазифахои мухим ва асосии таълим ба хисоб меpавад. Ин чаpаён яку якбоpа ба вучуд намеояд. Даp pаванди таълим муаллим, ба вижа, муаллими синфхои ибтидой масъулияти ба душ доштаашpо бояд хуб даpк созад. Роххои ба максад ва хадафхои нихоии худ pасиданpо бичуяд. Даp ин pох танхо дониши хуб доштан кифоя нест. Сифатхои хуби педагогй доштан, мехpyбонy дилсуз будан, касби хyдpо дуст доштан манбаи комёбихои муаллим буда метавонад. «Омyзгоpе, ки факат ба талаба монанди падаpy модаp мухаббат доpад, бехтаp аз устодест, ки тамоми китобхоpо мутолиа намуда, аммо ба коpy ба талаба мухаббати хакикй надоpад, муаллиме, ки даp худ неpyи мухаббат ба rapy талабагонpо омезиш медихад, муаллими комил аст», - гуфта буд педагог ва мyтафаккиpи баpчастаи pyс Л.Н.Толстой [б, с. 24]).
4ppñ шудани таълими хамгиpо даp синфхои ибтидоии мактабхои Ч,yмхypии Точикистон даp охиpи солхои 90-уми асpи ХХ имкони халли як ^TOp масъалахоеpо, ки py ба pyи мактаби мyосиp каpоp доpанд, ба миён оваpд. Натичахои таълими хамгиpо даp инкишофи тафаккypи мантикй, эчодй, мустакилй, малакаву махоpати маъpифатй-чустучуйи хонандагони хypдсол зохиp гашта, низомнокии фаъолияти таълимию маъpифатии онхоpо таъмин месозад. Таълими хамгиpо имконияти инкишофдихандагй дошта, яке аз пpинсипхои асосии дидактика - низомнокии таълимpо таъмин менамояд. Даp баpобаpи ин баpои инкишофи тафаккypи мантикии шогиpдон заминаи мусоид фаpохам оваpда, чахонбинии онхоpо pyшди тоза мебахшад.
Ч,араëни xамгироии таълим ичрои шартxои муайянро талаб дорад. Таълими xамгиро пеш аз xама ба xам наздик будани мазмун ва алокамандии фащои алоxидаро талаб мекунад. Фаъолияти маърифатии хонандагон имкон медщад,ки онxо муxити атрофро мушоxида ва таFЙироту дигаршавии онро дарк намуда, мушоxидаxои худро ба таври шифоxй баëн созанд. Mукоиса, хулосабарорй ва арзëбиро омyзанд. Дар баробари ин таълими xамгиро имкон медиxад, ки мушоxидаxо ва малакаxои амалии хонандагон мустаxкам карда шаванд. Донишманди точик, академик Ф. Шарифзода моxияти xамгироии таълимро «дар мактабжн ташаккул додани тасаввуроти яклухт дар бораи олами гирду атроф ва дарëфти барномаи умумии наздикшавии донишxои фаннй -xамгиро гардидани фащо дар мактаби xозира» мебинад [7, с. 18]. Ин нуктаи назари Ф. Шарифзодаро дастгирй намуда, кайд бояд кард, ки ташкили фаъолияти таълимй-маърифатй-чустучуйи хонандагон моxияти дарси xамгироро ташкил дода, тавассути ин воситаи максадноки идоракунии хонандагон ощо ба таълиму тарбия, инкишоф, ташаккулëбй фаро гирифта мешаванд.
Ч,араëни маърифатй-чустучуйи хонандагон бояд ба азхудкунии донишxо, мазмуни FOяи асосй ва малакаву маxоратxо нигаронида шавад. Яке аз хусусиятxои хоси таълими xамгиро дастрас будани он аст. Ин тарзи таълим барои хонанда дар омузиши маводи пешнщодшуда бо дар назардошти хусусиятxои синну солии ощо роx мекушояд. Таълими xамгиро аз хонанда шуурона хондан, фаxмидан ва дарк намудани мазмуни маводи додашуда, дарачаи фаъолнокии маърифатй-чустучуйиро такозо менамояд. Дар шароити xамгироии таълим метавон пурра хусусиятxои педагогй-психологй, фардй ва умумии хонандагони хурдсолро ба эътибор гирифт. Дар баробари ин фаъолияти маърифатй-чустучуйи хонандагон хеле мураккаб аст. Аз ин ру «роxи донишро, ки муаллим пешнщод менамояд, тамоюлxои муайян ва шароит барои фаъолияти мувофики маърифатии хонандагон муxайë месозад» [4, с. 137].
Mаксади фаъолияти маърифатй-чустучуйи хонандагони хурдсол асосан ба донишандузй, ба даст овардани малака ва маxорати гуногуни таълимй нигаронида шудааст. Дар рафти ин фаъолият дар шогирдон бояд масъулият афзун гашта,
дарачаи чаxонбинй ва шавки маърифатияшон здад гардад. Ба хусус xангоми омузиши xамгироии забони модарй фаъолияти маърифатй-чустучуйи хонандагони хурдсол зоxир мегардад. Аз ин ру моxияти таълими xамгироро нодида гирифтан чандон дуруст нест. «Баъзеxо моxияти таълими xамгироро нафаxмида, xамин тавр менависанд, ки дар ин таълим хониш (хондан) ва хат (навистан) баробар омузонда мешаванд. Вале мо мехоxем, ки агар дигар кисмxои фанро (инкишофи нутк, машки хат, имло ва тозанависй) як тараф монем xам, xамин ду чузъи асосй (хониш ва инкишофи нутк, яъне хат) xамчун сарвати бебаxо ба сандуке ворид гардида, бо дигар кисматxои забон махлут шуда, хатxои рост ба xам бархуранд ва банди мустаxкамеро мемонанд, ки аз чанд тор бофта шудааст» [2, с. 279]. Ба гумони мо, устод M.Лутфуллоев сандук гуфта, xамон майнаи сари кудакро дар назар дорад, ки дар он тавассути xамгироии таълим донишxои зарурй, маxорату малакаxои пайдошуда дар зеxни кудак мустаxкам чой мегиранд ва то дер зудуда намегарданд.
Дар шароити таълими xамгиро ба фаъолияти чустучуйи хонандагон роx кушода мешавад ва дар ин чода «устод дониши тайëр намедиxад, вале дар хонандагон фаъолияти чустучуйиро бедор мекунад» [7, с. 52]. Вокеан xам чараëни таълим xамон вакт натича дода метавонад, ки шавки маърифатии хонанда бедор гашта, рушд ëбад. Ба ин васила раванди маърифатй, фаъолияти эчодй, чустучуйй, мушоxидакории уро метавон фаъол гардонд.
Mуxимтарин максади таълим, ки муайянкунандаи фаъолияти маърифатй-чустучуйи хонанда мебошад, ин шавки маърифатии уст. Бояд гуфт, ки масъалаи таълимй-маърифатй-чустучуйй дар педагогика мавзуи нав нест. Вале дар шароити таълими xамгиро он мазмуни нав касб мекунад. Ана xамин майлу раFбат, шавки маърифатй-чустучуйй ва дигар ва дигар паxлyxои дар бар гирифтаи онро Т.И.Шукина ба якчанд дарача таксим мекунад:
- шавк ва майлу раFбати бевосита ба xодиса ва зуxуроти шавкангез, ки ба намуди ахбор шакл мегирад. Ин одитарин дарачаи майлу раFбат ва шавку завк аст;
- шавк ва майлу раFбат ба донистани хусусияти ашë ва ë зуxуроти боз xам васеътар, ки дар аксари мавридxо он ба таври пушида зоxир мегардад;
- шавк ва майлу pаFбат ба pобитаи сабабу натичаи ходисахо, ба донистану кушодани мохияти аслии конуниятхо, ба баpкаpоpсозии асосхои умумии онхо, ки даp шаpоитхои гуногун ба амал меоянд [S, с. 159].
Шавк ва майлу pаFбати маъpифатй-чyстyчyйи хонандагонpо яке аз омилхои мyхимтаpини таълим бояд донист, ки таъсиpи он бе бахс ба сеpмахсyлии фаъолияти маъpифатии онхо оваpда меpасонад. Шавки маъpифатй-чyстyчyйй даp худ чихатхоеpо низ ифода мекунад, ки баpои омузиш ва инкишофи хонандагон хеле мухим мебошад. Пеш аз хама шавк ва майлу pаFбати хонандагон даp ягонагии пахлухои объективй ва субъективии фаъолияти маъpифатй-чyстyчyйи онхо ифода меёбад.
Дама гуна фанни таълимй ва масъалахои маъpифатй хусусиятхои чолибу вокей, далелу бypхони нав, зyхypоти номаълум, алокамандй ва мyназзамиpо даp худ тачассум мекунад ва аз ин нуктаи назаp ба олам нигаpистанpо такозо доpад. Чдоаёни таълим пахлуи дигаpи аpзишманди майлу pаFбати маъpифатй-чyстyчyйй буда, ба инкишофи зехнй, тафаккypи мантикй ва pавонии онхо мусоидат мекунад. Маъpифат бе тафаккypи фаъол буда наметавонад. Аз ин py, шавку завк ба маъpифати чаpаёни тафаккyp накши мухим доpад. Даp чаpаёни маъpифатй-чyстyчyйй тафаккyp фаъол буда, ба худ pох мекушояд ва ба халли масъалахои маъpифатй нигаpонида мешавад. Тахлили pавонии майлу pаFбати маъpифатй даp асаpхои pавоншиносон С. П. Рубейнштейн, А. А. Гоpдон, А. К. Леонтев ба чашм меpасад.
Аpзишмандии чаpаёни маъpифатй чун омили мухими pаванди таълим даp фаъолияти эчодй, чустучуйй ва тадкикотй нухуфтааст, ки зеpитаъсиpи он мушохида, хотиpа ва тахайюл pyшд меёбад. Талаботи маъpифатpо В. С. Юpкевич тахлили хоса намуда, менависад: «Талабот даp фаъолият ба азхудкунии донишхои нав нигаpонида шудааст [10, с. 32]. Вай ду шакли талаботи маъpифатиpо муайян мекунад:
1. Талабот ба дониши даp шакли азхудкунии донишхои тайёp (талабот ба хосилкунии таассypот, хамгиpой, муназзамй ва даp охиp андухтани дониш).
2. Талабот ба фаъолияти тадкикотй бо максади аз худ каpдани донишхои нав.
Шакли дувум, ки ба андухтану аз баp каpдани донишхои нав нигаpонида шудааст,
назаp ба шакли якум бештаp фаъол аст. Зеpо донишхое, ки даp натичаи фаъолияти бевоситаи тадкикотй ба даст меоянд, аз хотиpа деp зудуда мешаванд, назаp ба азхудкунии донишхои тайёp.
Аллакай даp синни хypди мактабй нав каpдани мазмуни талаботи маъpифатии кудак ба хотиpа, шакл гиpифтани хохиши фахмидани мохияти алока ва муносибати фанхои омухташаванда заpyp аст. Ф. Шаpифзода даp асаpи бунёдии хеш «Педагогикаи хамгиpо» хамгиpоии фанхоpо хамчун воситаи фаъоли маъpифатчyйи хонандагони хypдсол ба калам дода, шаклхои маъpифатиpо ба ду давpа чудо менамояд: умумй ва махсус. Шаклхои умумии фаъолияти маъpифатй баpои он умумй номида мешаванд, ки онхо хангоми коp даp сохахои гуногун баpои донишхои гуногун истифода мешаванд. Масалан, ба он доштани кобилияти ба накшагиpии фаъолияти худ ва тавоноии назоpати ичpои он дохил мешавад. Ба шаклхои махсуси фаъолияти маъpифатй он фаъолиятхое, ки даp як сохаи дониш истифода мегаpданд, дахл доpад.
Одатан мухтавои фаъолияти маъpифатй бояд даp pаванди таълим ба кайд гиpифта шавад. Бе назаpдошти ин ягон омyзгоp наметавонад ба тавpи максаднок фаъолияти маъpифатии ба кайд гиpифташyдаpо ташаккул ва pyшд бидихад [7, с. 379].
Таълими хамгиpо имконоти зиёдеpо бахpи pyшд ва вусъати фаъолиятхои гуногуни маъpифатй-чyстyчyйй, даpки мафхумхо, хyлосабаpоpихо, pyшди тафаккyp, тахайюл ва хотиpа фаpохам меоpад. «...хамгиpой лахзавй, тасодуфй, таваккалй ва Fайpиилмй буда наметавонад. Таpзy усули таълими хамгиpобояд бо сохту таpкиб ва мазмуни мукаммал, пешакй фикpкаpдашyда, бутун ва муназзаму пайдаpпай бошад, хамчунин заpyp аст, ки мазмун ва сохту таpкиби он ба якдигаp иpтиботи кавй дошта бошад» [3, с. 18]. Махз тавассути хамин нишондихандахо метавон малакаву махоpати маъpифатй-чyстyчyйи хонандагони синфхои ибтидоиpо дypyст ба pох монд.
Яке аз хусусиятхои педагогй-психологии ташаккули малака ва махоpати маъpифатй-чyстyчyйии хонандагони синфхои ибтидой даp шаpоити таълими хамгиpо pyшддихандагй, ба тафаккypи эчодй мусоидат намудан, тахайюли pангинpо ба боp оваpдан, хислату иpодаи yстyвоppо заминагyзоpй каpдан мебошад. Тавассути даpси хамгиpо шавки созандагй, бyнёдкоpии хонандагони хypдсолpо ба фаъолияти маъpифатй-чyстyчyйй ва эчодй бедоp намудан самаpаноктаp аст.
Дар замони муосир методикаи таълим чун дигар кисмxои дидактика давраи мураккабро аз сар мегузаронад. Зеро мазмуну xадафxои таxсилот таFЙир ëфта, накшаxои нав, муносибатxои нави омузиш тарики низоми xамгироии таълим ба мдан омадааст. TаFЙирëбии тафаккур имруз xама соxаxои xаëтро фарогир аст. Дар таxсилот низ мухолифатxои куxна вобаста ба бартарии сифати баланди дониш, маxорат, малака ва рушду такомули зеxнии мактаббача авч гирифтааст.
Педагощои давру замонxои гуногун Я.А.Каменский, К.Д.Ушинский, А.И.Герсен, Mакаренко, Чернишевский зарурати алокаи байнифанниро барои дарки яклухтии табиат дар майнаи сари хонанда баxри бутеди низоми xакикии дониш, инчунинумумияти маърифат ва ягонагии чараëни маърифат кайд намудаанд.
Дарс вакти маxдудшудаи чараëни таълим бошад xам, касе ë чизе чараëни амалиëти омузгорро xангоми дарс маxдуд карда наметавонад. Омузгори бомаxорат метавонад дар чараëни дарс, ки воситаи максадноки идоракунии хонандагон мебошад, шавки маърифатй-чустучуйи ощоро бедор намуда, фарогири таълим, тарбия ва рушду ташаккулашон бошад.
Ба андешаи мо, яке аз вазифаxои асосии таълими xамгиро ба хонанда фикр карданро омухтан аст. Яке аз восш^ои ба фикр водор намудани хонанда ташкили суxбат, баxсу мунозира ë худ мубоxиса мебошад. Акидаи xангоми гуфтугу, суxбат, мубоxиса фикр карданро омухтан чизи нав нест. Хднуз Сукрот дар замони худ кушиш мекард, ки бадустонаш фикр карданро тарики чалб кардани онxо ба баxсу мунозира биëмyзонад. У ба андозае ба кудрату тавоноии баxсу мунозира дар инкишофи нутк, тафаккур ва ошкор сохтани xакикат боварй дошт, ки ба аxамияти хониш ва хат дар инкишофи тафаккур бо назари шубxа менигарист.
Mуаллиме, ки зарурати баxсу мунозираро дар инкишофи тафаккур дарк месозад, кушиш менамояд чунин муxитеро дар чараëни дарс созмон дщад, ки аxли синф ба мубоxиса ва мунозира раFбат ва шавку xавас пайдо намоянд. Суxбат ва мунозираxое, ки дар раванди дарс амалй мегардад, имконияти минбаъд омухтани донишxои нав ва маxорати истифодабарии ин донишxори ба манфиати хеш таъмин менамояд. Аслан ташкили баxсу мунозира дар дарс шак^ои гуногун дорад. Беxтаринаш он аст, ки дар асоси бурxону далелxо омода гардад. Он донишxое, ки хонанда дар чараëни баxсу мунозира меандузад, хотирмон ва фаромушнашавандаанд, зеро бо роxи тафаккур ва андеша ба даст омадаанд.
Бедор намудани шавку завки хонандагони хурдсол вазифаи аввалиндарачаи таълими xамгирост. Хушбаëнй, бо назокат сухан гуфтан, лаxни ширину дилчасп доштани муаллим яке аз омилxои бедоркунандаи шавку xаваси хонанда ба донишомузй мебошад. Бедории шавку xаваси хонанда нишонаи зиндадилй ва xаëтдyстии уст.
Бояд тазаккур дод, ки тадкикотxои гурyxи олимон паст гаштани шавки хонандаро ба омузиш таxлил намуда, ба хулосае омадаанд, ки яке аз сабабxои паст гаштани шавки донишомузии хонандаро дар норасоии мазмун ва ташкили таълим дар синфxои ибтидой мебошад. Mактабиëни хурдсол вобаста ба имкониятxои хеш баxри аз худ кардани маводи мураккабтар ва сифатан беxтар омода мегарданд. Дар таълими ибтидой дар баъзе мавридxо норасоии сарборй барои фаъолияти зеxнй, конеъ намудани талаботи маърифатй ва кушиш барои фаъолияти зеxнй монеа мегардад. Норасоии каноатмандии талаботи маърифатй омили паст гаштани шавки хонанда ба омузиш мегардад. Ч,орй намудани алокамандии фанxо ва xамгирой дар таълим метавонадмайлу раFбати хонандаро ба андухтани дониш афзун созад.
Tадкикотxо нишон медиxанд, ки xамгирой омили муxими водоркунанда дар фаъолияти маърифатии хонанда маxсуб меëбад. Донише, ки хонанда ба ин восита аз худ мекунад, танзимкунандаи фаъолияти маърифатии y мегардад. Нишондщандаи инкишофи зеxнии кудак дониши аз як фан гирифтаашро бо дониши аз дигар фан гирифтааш омезиш дода тавонистанаш мебошад, ки ин хусусияти сермаxсулии фаъолияти маърифатии хонандаро нишон медщад.
Таълими xамгиро нишонаxои эчодкорй, тафаккур ва чустучуро дар фаъолияти маърифатии хонанда ошкор месозад ва шавки хонандаро ба омузиш фаъол мегардонад. Kонуниятxои психологй - мушоxида, тафаккур, фаъолияти нутк, инчунин фаъолияти маърифатй дар интихоб ва ташкили маводи забонй ва бутеди шаклу усули методии инкишофи фаъолияти маърифатии хонандагон кумак мерасонад. Хусусиятxои таълими xамгироро ба назар гирифта, маълумот ва ахбори наве, ки муаллим xангоми дарси
хамгиро ба хонанда пешниход менамояд, бояд шавковару завкбахш бошад, то фаъолнокии онхоро баланд бардорад.
Хулоса, таълими хамгиро метавонад, дар амалй гаштани максад ва вазифахои таълим, халли масъалахои мубрами он, баланд бардоштани самаранокии таълим ва афзун намудани шавки маърифатй-чустучуйии хонандагони хурдсол накши муассир дошта бошад.
Адабиёт:
1. Забон - рукни тоат (мачмуи маколахо). - Душанбе, 2004. - 200 с.
2. Лутфуллоев М. Асосхои таълими ибтидоии забони модарй. - Душанбе, 2007. - 279 с.
3. Мирзоматов Н. Баъзе хусусиятхои психологию педагогии таълими хамгиро дар дарсхои забони модарии синфхои ибтидой // Адаб. - 2005. - № 5.
4. Педагогика. - М.: Просвещение, 1986. - 336 с.
5. Таълими хамгиро - падидаи педагогикаи миллй. - Душанбе, 2010. - 132 с.
6. Толстой Л. Н. Андарзнома. - Душанбе: Адиб, 1999.
7. Шарифзода Ф. Педагогикаи хамгиро. - Душанбе: Ирфон. - 511 с.
8. Щукина Г.И. Активизация позновательной деятельности учащихся в учебном процессе. -М.: Просвещение, 1979. - 159 с.
9. Юркевич В. С. К вопросу о позновательной потребности у школьников. - М.: Просвещение, 1986. - 112 с.
ХАРАКТЕРИСТИКА ДИДАКТИЧЕСКО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ЗНАНИЙ, ПОИСКОВЫХ ДЕЙСТВИЙ В НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЕ В УСЛОВИЯХ ИНТЕГРИРОВАННЫХ МЕТОДОВ
ОБУЧЕНИЯ
В статье автор делает вывод, что в интегрированных уроках требуется познавательная, образовательная, поисковая работа учащихся. На основе этого метода ученики не только обучаются, но и развивают свои умственные способности.
Ключевые слова: интегрированные методы обучения, дидактическо-психологические знания, начальная школа, поисковая работа.
THE TYPICAL PEDAGOGICAL-PSYCHOLOGICAL KNOWLEDGE OF SEAREHING ACTION IN PRIMARY SEHOD IN CONDIDAT OF INTEGRATION METHODS OF LEARNING
In integration studies reduire to get to know, educational, searching work of schodchildren. On the base of this method schodchildren not only stedy but develop thein mental abilities.
^Yword: integration of teaching methods, didactic and psychological knowledge, elementary school, job search engine.
Сведения об авторе: Ганиева Бунафша, соискатель Института развития образования Академии образования Таджикистана, e-mail: [email protected]
About author: Ganieva Bunafsha, researcher of the Institute of Development of Education of the Academy of Education of Tajikistan
ФОРМИРОВАНИЕ ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКИХ УМЕНИЙ И НАВЫКОВ У БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ В ПРОЦЕССЕ ИЗУЧЕНИЯ "ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА РЕШЕНИЯ ТЕКСТОВЫХ ЗАДАЧ"
Раджабов Т. Б., Бегимов Х. Х., Файзуллоев А. М.
Таджикский государственный педагогический университет имени С. Айни
В связи с переходом Республики Таджикистан к рыночной экономике, который невозможен без конкурентной борьбы наукоемких и интеллектоемких систем, возникла необходимость привлечения специалистов с необходимой научно-исследовательской подготовкой, во многом зависящей от качества образования.
Ряд исследователей (С. П. Арсенова, Е. В. Бондаровская, Е. А. Климова, А. Н. Сергеев и др.) указывают на острую необходимость школы в педагоге нового типа, который не только может работать в новых социально- экономических условиях, но и нетрадиционно подходить к решению педагогических проблем и создаёт новые технологии обучения и воспитания [1, с. 28]. Профессионально-методическая подготовка учителя начальных классов в педагогическом вузе предпологает подготовит
53
