CC BY
8APPLICATION OF TECHNOLOGICAL DRAWING AND COMPUTER MODELING AT THE UNIVERSITY
The article provides brief information about the study of subjects of technological drawing and computer modeling, the origin of textbooks and textbooks, the terminology of the topic.
Keywords: program, information input, keyboard, computer, drawing scale, compact panel, channel, compass, printer, edit, file, command, menu, level, diameter.
Сведения об авторах:
Курбонов Б.М., старший преподаватель кафедры инженерной и компьютерной графика ТТУ имени академикаМ.С.Осими, г. Душанбе. Телефон: (+992) 918763535. Абдиев Х.Х., к.т.н., старший преподаватель кафедры "Технология, черчение и дизайн" Телефон: (+992) 918763535. ТГПУ имени С. Айни г. Душанбе Телефон: (+992)98 526 88 86.
About the authors:
Qurbonov B.M., senior lecturer of the Department "Engineering and computer graphics" TTU named after academician M. S. Osimi, Dushanbe. Phone: (+992) 918763535. Abdiev Kh.Kh., senior lecturer of the Department «Technology, sketching and design»_ faculty of technology and business TSPU, named after Sadriddin Ayni, Dushanbe. Phone:(+992) 98 526 88 86 '
ТАШАККУЛИ САЛО^ИЯТНОКИИ ОМУЗГОР ДАР ИНКИШОФИ МУВАФФАЦОНАИ ДОНИШЧУ
Латипов С.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни
Дукумати Чумхурии Точикистон ба масъалаи таълиму тарбияи насли наврас, илму маориф, тарбияи чавонон, хусусан омузиши забонх,ои хоричй диккати махсус медихдд. Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат, Президенти мамлакат Эмомалй Рахмон дар суханрониаш хангоми вохурй бо чавонон аз чумла таъкид намудааст: «Факат насли чавони мамлакат кодир аст, ки забонхои хоричй ва технологияи муосирро аз худ карда, усулхои хочагидории иктисодиёти бозориро мукаммал омухта, корхонахои фалачгаштаро дубора баркарор намуда, фаъол гардонад»
Аммо тахлили тахкикоти педагогй нишон медихад, ки муассисахои тахсилоти олии касбй дар омода кардани омузгороне, ки ба талаботхои мактабхои замонавй чавобгуй бошанд, чандон ахамияти зарурй зохир намекунанд.
Ба максад мувофик мебуд, агар муассисахои тахсилоти олии кишвар на ба «тавлиди дониш», балки ба «тавлиди шахсияти мутахассис» ахамияти аввалиндарача медоданд. Махсусан масъалаи ташаккули салохиятнокии донишчу кам ба назар мерасад. Тахлили тачрибаи омодасозии муассисахои олй дар бораи мавчуд набудани системаи пурраи ташаккули салохиятнокии донишчу, ки барои худамалишавии муваффаконаи омузгори оянда лозим аст, шаходат медихад.
Номукаммалии масъалаи назария ва тачрибаи ташаккули салохиятнокии донишчу, бе эътибории накши вай дар раванди омодасозии касбй-омузгории донишчуёни муассисахои тахсилоти олии касбии кишвар, талабот ба шахсият ва фаъолияти омузгор дар тахсилоти хозира ва норасоихоро дар омодасозии касбии вай нишон медихдд.
Раванди кунунии таълимй-тарбиявии муосир шахсияти омузгор ва сифатхоеро, ки барои хамкорй кардан бо хонандагон мухим мебошанд, талаб мекунад. Яке аз сифатхои мухими омузгор ин ташаккули салохиятнокй ва махорати «худдорй кардан» ба хисоб меравад.
Маорифи муосир аз омузгор салохиятнокй, бо тамкинй ва пуртокатиро талаб мекунад. Х,исси баланди мухаббат ба шогирдон бояд ба сатхи баланди худдорй ва махорати идора кардани эхсосоти худ мувофик бошад.
Имрузхо дар фаъолияти касбии бисёр омузгорони муосир холати баланди эхсосй дида мешавад, ки боиси коста шудани пойдории рухй ва самаранокй мегардад. Еайр аз ин, холатхои номусоиди эхсосоти такроршаванда боиси мустахкам шудани сифатхои манфии шахсияти омузгор (кахролудй, пуризтиробй, рухафтодагй ва гайра) мегардад, ки ба самаранокии фаъолияти омузгорй таъсири манфй дорад ва хар гуна беморихои рухиро ба вучуд меорад.
Ташаккули салохиятнокии донишчу яке аз самтхои мухими омодасозии касбии омузгорони оянда ба хисоб меравад. Салохиятнокии донишчу фаъолнокй, самаранокй,
хамкоpии таъсиpбахш бо хонандагон, волидайн ва хамкоpон ва каноатмандй аз касби хyдpо ба вучуд меоpад.
Даp шаpоити гуманизатсияшавй омодасозии мутахассис на баpои ихтисоси муайян, балки баpои таpбияи коpозмyда аввалиндаpача хисобида мешавад. Баpои хамин системаи омодасозии касбй бояд на танхо ба фанни махсус, балки ба касб хам pавона каpда шавад.
Х,амин таpик, салоxиятнокй як кисмати лозимии фаpханги эхсосият ва салохияти касбии омyзгоpи оянда ба хисоб pафта, он муайянкунандаи таъсиpхои эхсосй, иpодавй, зехнй ва таpкибхои фаъолияти pyхии шахсони алохида аст, ки даp вазъиятихои дyшвоp муваффакияти фаъолияти омyзгоppо таъмин мекунад.
«Ташаккул наëфтани салоxиятнокй фаъолияти таъсиpбахши омyзгоppо кохиш медихад ва баpои фаъолияти пyppаи Fайpикасбии инсон монеа мешавад. Ноyстyвоpии салоxиятнокй бо бемах^атии омyзгоpо иди дypyст баpоx,мондани фаъолияти худ даp мувофика бо хусусиятхои субъективии худ алокаманд аст. Ин мушкилихо боиси ноpасоии хyдидоpакyнй, худислохкунй хамчун ошкоpшавии камбудии Fайpикасбии шахсият мегаpданд. Ин ифодагаpи он аст, ки агаp омyзгоp нисбати худ дудила бошад, камбудихои хyдpо набинад даpкоpи таълиму таpбия муваффак намешавад.»[2, G.85]
Вобаста ба дастypy сyпоpиши Пpезиденти кишваp, кopмандoни сoxаи маopифи Чyмxypиpо заpyp аст, ки даp pаванди таълим вoситаxoи техникй ва yсyлxoи нави таълимpo xаp чй бештаp татбик намуда, насли навpасpo баpoи аз худ намудани техникаю технологияи мyoсиpи чаxoнй ва rap даp шаpoити иктисоди бoзаpгoнй омода созанд. Даp шаpoити имpyза, ки Ч,yмxypии сoxибистиклoли мо бо мамлакатxoи гуногуни хopичй poбитаxoи мухталифи илмию фаpxангй ва иктисодй баpкаpop намудааст ва ин pавoбит pyз то pyз вусъат меëбад, заpypати омузиши амик ва мукаммали забощои хopичй, хусусан забoнxoи pyсй, англисй, фpансавй, немисй, аpабй ва Fайpа дopoи аxамияти бештаp мегаpдад.
Точикистон мустакилият ва сoxибихтиëpии хyдpo даp аpсаи байналмилалй ба xyкми конун даpoваpда, эъломияи истиклолияти миллиpo кабул намуд. Даp xамаи сoxаxoи зиндагй: сиëсат, иктисоддат, фаpxангy маданият, сoxибихтиëpии давлат тачассум меëбад.
Мактаб ин pyкни таpкибии фаpxангy маданият мебошад, xамчyн муассисаи таълимию таpбиявии чомеа даp афpyхтани нypи маъpифат ва ахлоки xамида мавкеи мyxим мебозад.
Асоси xама гуна FOяи илмpo пpинсипxoи сиëсати давлат даp сoxаи маopиф, даp таxpиpи нави ^онуни Ч,yмxypии Точикистон «Даp бopаи маopиф» ташкил медиxад.
Методологияи илмй бо бoваpии пyppа тасдик менамояд, ки xаp як муассисаи таxсилоти олии касбй дopoи хyсyсиятxoи хос ва низоми мустакили методй буда, даp худ yнсypxoи таpкибии ба xам алокаманди шаклxoи ташкили кopи омузишу паpваpиш, yсyлxo ва таpзy восш^ои таълимиpo тачассум менамояд.
Tавpе, ки даp пешгyфтopи «^онуни маopиф» таъкид каpда, шудааст: «Вазифаи таълим ва таpбия xамчyн чузъи таpкибии маopиф ва даp шаpoити давлати демо^атию xyкyкбyнëд ва дунявй аз он ибopат аст, ки шаxpвандoни сатxи маъpифаташoн баланд, дopoи тафаккypи эчодй, xамачoниба pyшдëфта ва сoxиби дониши амик дopoи маxopатy малакаи касбй тайëp намояд». [1, c.48]
Даp pаванди ба амал баpoваpдани мyнoсибатxoи шахсй - инсoнпаpваpй максади шахсият гузошта мешавад ва даp баpoбаpи он шакли муносибати инсoндyстoнopo ба шахси инкишoфëфта тасдик каpда мешавад.
Накши мyxимpo даp ин чо oмyзгop мебозад: вай на тащо бояд дониши хyдpo ба хонандагон бахшад, балки пеш аз xама даp pаванди педагогй xoлати меxpyбoнй, дустона, xypматнoкй, xамдаpдй ва хypсандиpo зoxиp намояд. Бо муносибати шахсй -инсoнпаpваpй, шаpoити кафолати муваффак, яъне хypсандии даpки аз худ намудани забони хopичй аз таpафи хонандагон вобаста аст.
Даp ин чо сухан даp бopаи он меpавад, ки хонанда даp pаванди даpс ба дyшвopиxo дyчop намешавад, балки сухан даp бopаи он меpавад, ки вай даp навбати аввал сoxиби маxopати хyдбаxoдиxй бошад, баxoи xавасмандкyнандаpo, ки ба кopи y атpoфиëнаш медиxанд, эxсoс кунад.
Ин хеле мyxим аст. Дамин тавp xиссиëти муваффакият бо oмилxoи зиëде, ки даp байни ощо аз xама мyxимаш баxoи чамъиятй мебошад, таъмин каpда мешавад. Хонанда баpoи кoмëбию мyваффакиятxoи худ ба муносибати самимона, илтифот,
мyxpyбoнй, хайpхoxй ва xавасмандгаpдoнии педагог, падаpy мoдаp ва pафикoни худ нжзманд аст.
Мусаллам аст, ки яке аз пpинсипxoи асосии таxсилoти имpyза pавияи башаpдyстoна доштани чаpаëни педагогй мебошад. Аз pyи акидаи чанде аз мyxаккикoн, гуманизатсияи таxсилoти умумимактабй ташкили мyxит ба кушодан ва инкишоф додани истеъдоди хонанда ва худифоданамоии ypo даp назаp дopад. Ин pавия пеш аз xама даp асоси эxтиpoм ва бoваpй ба кудак асос ëфта, даp фаъолияти мактабй, даp мазмун, ташкил ва хаpактеpи алокамандии аъзои коллективи мактабй низ ифода меëбад. Миссияи башаpдyстии хешpo таxсилoт аз ду чиxати ичтимой ичpo менамояд: вай шахсpo баpoи ичpoи накшxoи гуногуни ичтимой тайëp менамояд ва якбopа шахсpo баpoи таFЙиp додани худ истеъдод мебахшад. Oмилxoи беpyна метавонанд неpyи башаpдyстoнаи таxсилoтpo зиëд намоянд ë баpъакс кам гаpдoнанд. Даp чамъияти тoталитаpй бо ташкили xама гуна назopат аз болои фаъoлиятxoи инсонй таxсилoт даp инкишофи шахс накши пассивoнаpo мебозад. Чдмъияти демопата имкон медиxад, ки неpyи башаpдyстoнаи таxсилoт инкишоф ëбад. Ин амал даp кушод будани муносибати сoхтopи таxсилoт бо инститyтxoи дигаp, озодона баëн намудани фикpy акидаxoи хеш, ташкили yсyлxoи озоди методй ва вазъиятxoи мyваффакиятoваp даp таълим ифода меëбад. Дамин таpик, вобаста аз вазъи вокеии чомеавй ду чаpаëн пайдо мегаpданд, ки аввалан автopитаpй буда, даp назopати сахт ва баxoгyзopй асос ëфтааст. Даp ин мачpo накши асoсиpo oмyзгop ва ичpoкyнандаpo хонанда бозй менамоянд. Даp дoиpаи дуюм диккат ба инкишофи pyxй-маъpифатии шахс дода мешавад, ки xамкopй, алокамандй бо xаëт, бо мyxити ичтимoиpo талаб менамояд.
Даp чаpаëни фаъолияти таълимй мавкеи oмyзгop ва хонанда якpанг нест. Oмyзгop бо хонанда бо чиxатxoи гуногуни pасмй ва Fайpиpасмй вобаста аст, ки баpoи он даp назди чомеа, хонандагон, назди вичдони худ чавoбгаp мебошад.
Лозим аст, ки бо хонанда зиëдтаp даp мyoшиpат бошад, талаботи ypo фаxмад, баpoи инкишофи y кумак каpда тавонад. Oмyзгop бояд даp пеши кудак то даpачае кушод бошад, ки кудак ба y бoваp каpда тавонад, фикp, акидаи кyдакpo эxтиpoм намояд" [5, с.23]. Баpoбаpй xамеша xамкopист, ин эxтиpoми таpафайн, тайëp каpдан ба худифодакунии кудак мебошад. Дамкopй факат фаъолияти якчоя нест. Асоси ypo шодкомие, ки кудак аз y пайдо мекунад, нишон медщад. Интизopии хypсандй -саpчашмаи xаpакат ба пеш xисобида мешавад. Дамкopии зичи oмyзгop бо хонанда, ки бо мyxаббат ба кудакон асос ëфтааст, ташкили вазъиятxoи гуногуни педагoгиpo такозо менамояд.
Раванди омузиш, ки даp xамкopии муаллим ва хонанда сохта шудааст, бояд ба хонанда имконият дщад, ки y эчодкунанда бошад, нуктаи назаpи хyдpo дошта бошад, oнpo даpкy фаxмида тавонад ва xy^^ хyдpo дифоъ намояд. Бачаpo ба шахси эчoдкop табдил дода, мо набояд гyзopем, ки y даp xаp дyшвopии таълим мyтаассиp гаpдад ва нoбаpopй боиси сустшавй ва хомушшавии pаFбати даpкнамoии y гаpдад.
Бояд кайд каpд, ки омyзгоp пеш аз xама бояд аз моxияти салоxиятнокй, идоpа намудани худ даp чаpаëни коpxои таълимй, хyсyсиятxои психологй ва yсyлxои идоpакyнии эxсосоти худ ба хубй огоx бошад. Муаллим бояд масъулияти шахсии хyдpо баpои фаъолияти касбй даpк намуда, даp инкишофи муваффаконаи хонанда саxми беандоза дошта бошад.
Ба акидаи мо баланд баpдоштани касбияти омyзгоpон бояд даp мадди аввал бошад ва омyзгоpи оянда пеш аз он ки ба фаъолияти таълимй OFOЗ намояд, бояд аз нозукщои касби интихоб намудаи худ ба хубй огоx бошад.
Дамин таpик ташаккули салоxиятнокй ба намyдxои гуногуни омилxои фаъолияти касбй аз чониби мо xамчyн сифати хуби касбии шахсияти устоди оянда баppасй мешавад. Бояд вобаста ба pyшди сифати мазкyp даp системаи омодасозии мутахассиси оянда даp шаpоити инсондустии чаpаëни таълим диккати махсус дода шавад.
АДАБИЁТ
1. Aбдypаxмoнoв Г.Н. Xyсyсиятxoи фаpдии психологии хонанда ва ба эътибop гиpифтани oнxo даp чаpаëни таълими дастypи методи/ Г.Н. Aбдypаxмoнoв. Дyшанбе.Иpфон. 2014.
2. Атохонов Tемyp. Oчеpкxoи афкopи педагогй: Воситаи таълим.-Душанбе. Деваштич. 2005.
3. Бoзopoв. O. Tаpбияи ва тандусти ва интеpнациoнали даp даpсxoи хониши синфxoи ибтидой \ O.Бoзopoв. Душанбе. Mаopиф 1990.
4. Ин чаxoнpo нигаp бо чашми хиpад. Дастyp баpoи даpсxoи таpбиявии синфxoи 10-ум. Душанбе. 1999.
5. Mакаpенкo. A.C. Mаъpyзаxo оид ба таpбияи бачагона нашpи дуюм. Душанбе. ^фон. 1967.
РАЗВИТИЕ КОМПЕТЕНТНОСТИ УЧИТЕЛЯ В УСПЕШНОМ
РАЗВИТИИ СТУДЕНТА
Процесс обучения, кoтoрый был пoстрoен в сотрудничестве преподавателя и студента, должен пoзвoлять студенту иметь представление o тoм, чтo oн является сoздателемсвo их ^бственных идей и защищать свoи права.
Ключевые слова: преподаватель, студент, обучения, сoтрудничествo, развития
THE DEVELOPMENT OF COMPETENCE OF THE TEACHER IN THE SUCCESSFUL DEVELOPMENT OF THE STUDENT
The learning process, which was built in collaboration with the teacher and the student, should allow the student to have an idea that he is the creator of his own ideas and to protect his rights.
Keywords: teacher, student, learning, cooperation, development.
Сведение об авторе:
Латипов Сафар - декан математического факультета Таджикского государственного педагогического университета им.С.Айни Тел. (+992) 915535735
About the author:
Latipov Safar - Dean of the Faculty of Mathematics of Tajik State Pedagogical University named after S. Aini. Tel.-(+992)915535735
НУТЦИ КАСБЙ ДАР НИЗОМИ ОМОДАСОЗИИ ОМУЗГОРОНИ ОЯНДАИ
ЗАБОНИ ХОРИ^И ДАР МУАССИСА^ОИ ТА^СИЛОТИ ОЛИИ ОМУЗГОРИ
Шалимова З., Алиев С.Н.
Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Имруз тахкики проблемаи ташаккули нутки касбй яке аз умдатарин проблемаи таълими забонхои хоричй дар мактаби олй махсуб меёбад, чунки талабот ба мутахассисони донандаи забони хоричй вобаста бо густариши робитахои кории байналмилалй, азхудкунии технологияи навин, ташкили муассисахои сершумори муштарак ва самаранокгардонии фаъолияти касбй дар робитаи зич бо шарикони хоричй хеле афзоиш ёфтааст.
Талаботи рузафзуни муоширати байналмилалй, тафрикаи торафт бештари дониши илмй эътирофи зарурй ва табиии мафхуми «забон барои максадхои махсус»-ро бо тафовут аз «умуман забон» аз чониби олимони гуногун муайян кард. Х,ануз дар миёнаи солхои 70-уми асри гузашта масъалаи рушди салохияти забонии касбй хамчун яке аз масоили мухимтарини сохаи таълими забонхои хоричй баррасй мегашт. Соли 1977 дар Вена оид ба масъалаи «забон барои максадхои махсус», яъне забоне, ки дар бахшхои мухталифи фаъолияти инсон, мисли тиб, хукук, тичорат, маориф ва хоказо истифода бурда мешавад, нахустин симпозиуми аврупой баргузор гардид. Олимон саъй варзиданд, ки хадафхо, вазифахо мундарича, ва усулхои таълимро дар сохаи мазкури таълими забонхои хоричй муайян созанд. Ба масъалахои омодагардонии муаллимоне, ки барои татбики максадхои дар пеш гузошташуда кобилият доранд, таваччухи махсус зохир карда шуд, зеро дар давраи мазкури таърихй омузгорон бештар ба таълими асосхои филологии забони мавриди омузиш, на ба истифодаи он дар муоширати касбй мутаваччех буданд.
Вобаста ба ин мавзуъ яке аз нуктаи назари чолиб, ба андешаи мо, нуктаи назари А. А. Леонтев мебошад, ки тибки он «фаъолияти нуткй худ ба худ вучуд надорад. Танхо низоми амалиёти нуткие мавчуд аст, ки онхо ба ягон навъи фаъолият -- пурра назариявй, зехнй ва ё амалиявй дохил мешаванд» [ 8, с.112].
Ю. Д. Дешериев зикр менамояд, ки «дар забонхои олам, алалхусус дар мамлакатхои нисбатан мутараккй, тафрикадихии ичтимой-касбии забон васеъ густариш ёфтааст. Вобаста бо инкишофи пуршиддати илм ва техника ба истилох «зерзабонхо» (забони математика, физика, химия ва гайра) пайдо шудаанд» [5, с. 16].
Дар забони модарй азхудкунии забони касбй ба таври табий дар рафти фаъолияти таълимй ва мехнатии одам ба амал меояд. Вале хангоме зарурати муоширати касбй бо хампешаи хоричй пайдо мегардад, яъне хангоме сухан аз хусуси зарурати азхудкунии забони касбй тавассути забони хоричй меравад, мушкилоти зиёд ба вучуд меоянд, зеро забони касбй махсусияти худро дорад, ки зарурати фарохамсозии шароитхои
