CC BY
22
10 02 00 ЗАБОНШИНОСЙ 10 02 00 ЯЗЫКОЗНАНИЕ 10 02 00 LINGUISTICS
10 02 20 СРАВНИТЕЛЬНО-ИСТОРИЧЕСКОЕ, ТИПОЛОГИЧЕСКОЕ И СОПОСТАВИТЕЛЬНОЕ ЯЗЫКОЗНАНИЕ
10 02 20 COMPARATIVE, HISTORICAL AND TYPOLOGICAL LINGUISTICS
УДК 80 ББК 81.2-4
ТАРЗХ^ОИ КУЧИДАНИ МАЪНОИ КАЛИМА ДАР ЗАБОЩОИ ТОЧИКИ ВА АНГЛИСИ
СПОСОБЫ ПЕРЕНОСА ЗНАЧЕНИЯ СЛОВ В АНГЛИЙСКОМ И ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКАХ
THE SEMANTIC CHANGES OF THE MEANING OF WORDS IN ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES
Азимова Матлюба Нуритдинова,
д.и. филол., профессори кафедраи фонетика ва лексикологияи забони англисии ДДХ ба номи акад. Б. Гафуров (Тоцикистон, Хуцанд)
Азимова Матлюба Нуритдиновна,
д. филол. н., профессор кафедры фонетики и лексикологии английского языка ХГУ им. акад. Б. Г. Гафурова (Таджикистан, Худжанд)
Azimova Matluba Nuritdinovna, Doctor of Philology, Professor of Phonetics and Lexicology Chair of KhSU named after acad. B.G. Gafurov (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: [email protected]
Калидвожа^о: тарзуои кучиши маънои калима, семантикаи калимауо, калимауо сермаъно, вижагиуои семантики, метонимия, метафора
Дар мацола тарзуои кучиши маънои калимауо дар забощои англиси ва тоцики мав-риди таулил царор гирифтааст. Таъкид шудааст, ки масъалаи маънои калима яке аз масоили мууимми семасиологии муосир ба шумор меравад. Аз цумла, вижагиуои семан-тикии калимауои алоуида ва тарзи кучиши маънои ощо барраси шудааст. Дар натицаи таулил собит гардидааст, ки дар забони тоцики тарзуои кучиши маъно нисбат ба англиси рангорангтар мебошад, ки дар ин бора намунауои дар мацола зикргардида шауо-дат медиуанд. Дар забони англиси тарзи аз уама пауншудаи кучидани маъно метонимия мебошад.
Ключевые слова: способы переноса значения слова, семантика слов, многозначные слова, семантические особенности, метонимия, метафора
Изучаются способы переноса значения слов в английском и таджикском языках. Отмечено, что проблема значения слова является одной из важных в современной семасиологии. В частности рассматриваются семантические особенности отдельных слов и способы переноса их значения. В результате анализа выявлено, что в таджикском языке способы переноса значений более разнообразны, чем в английском, о чем свидетельствуют приведенные примеры. В английском языке наиболее распостраненным способом переноса значений является метонимия.
Key words: ways of word meaning transference, semantics of words, polysemantic words,
semantic peculiarities, metonimy, metaphor
This article is devoted to semantic changes of words in the English and Tajik languages. It is noteworthy that the problem of the meaning of the words is one of the vital aspects of modern semasiology. The article reveals the semantic peculiarities of some English and Tajik words. Particular attention is paid to the main ways of change of meaning. We came to the conclusion that the ways of change of meaning are more various in the Tajik language that can be proved by given examples. As for the English language the most productive ways are metonymy and metaphor, though metonymy appeared to be more productive; the statement being proved by numerous examples.
Забон хамчун низоми коммуникативй интиколи маълумоти гуногуннавъро таъмин менамояд. Ин маълумот дам дар бораи предметно, падидахо, вазъу шароит, дам дар бораи субъектхои фаъолияти маърифатй ва хиссиёти шахсии гуянда ва хам маълумоти мансуб ба кору фаъолият мебошад, ки воситахои дурусту равон баён кардани сухан, инчунин вижагихои вохидхои забонии истеъмолшаванда ва вари-антхои онро фаро мегирад. Х,амин тарик, нутки мо мачмуи механикии калимахо нест, аммо барои фахмонидани хадафи гуфтор ба шунаванда нафакат дуруст интихоб кар-дани калимахо, балки ба шакли грамматикии мувофик даровардани онхо, мохирона ба хам пайвастан ва чо ба чо гузоштани шаклхои калима дар чумла зарур аст [5,с.6].
Калима дар кисматхои мухталифи забоншиносй омухта мешавад, зеро дорои таркиби овозй, маъно, хусусияти грамматикй мебошад, яъне дар худ нишонахои чанбахои гуногуни забонро муттахид мекунад.
Калима ягонагии дутарафа аст: дар худ шакл (мачмуи муайяни овозхо ё харфхо) ва маъноро тачассум менамояд. Пайдархамии овозхо ё харфхо танхо дар холати касб кардани маъно калима мешавад. Маънои калима маънои дар он нухуфта ва маз-мунест, ки бо мафхум - инъикоси ашё ва падидахои олами вокей дар шуур алокаманд мебошад. Яке аз роххои муайян кардани сохтори маъноии вохидхои забонй тахлили бевоситаи семантикии онхо ба шумор меравад. Он имкон медихад, ки дар як вакт хам методикаи омузиши маънои лугавй ва хам «сохт»-и он нишон дода шавад [9, с.34].
Маънои калима нафакат аз руйи мувофикати он ба мафхуме, ки тарики ин калима ифода мешавад, муайян мегардад, он хамчунин ба хусусияти хамон хиссаи нутк, хамон категорияи грамматикие, ки калима тааллук дорад, ба каринахои умумэътироф ва макбули истеъмоли он, ба иртиботи мушаххаси лугавии он бо дигар калимахо, ки аз руйи конунхои хоси забони мазкур сурат мегирад, вобаста мебошад.
Маънои лугавй ва грамматикиро аз хам фарк мекунанд. Маънои лугавии калима, ки унсури низоми умумизабонй мебошад, муста^илияти кофиро дорост. Он вижа-гихои семантикии танхо ба худаш хосро дорад. Масалан, воситахои гуногунии
номбаркунии предметхо, мафх,умх,о, падидахо, аломатхо аз лих,ози хусусияти мувофикдт ба вокеият (аслй - гайриаслй ё мачозй), аз руйи сохтор (сода - сохта), аз чихдти воситахо ва имконоти мувофикдти лугавй (озод - гайриозод), вобаста ба вижагих,ои вазифахои ичрошаванда (номбаркунй-экспрессивй, синонимй ва монанди индо мебошад). Бо масъалаи маънодои аслй ва мачозии калима роддои кучонидани маъно вобастагии зич дорад, яъне инкишофи маънои калима бо тарздои кучонидани он вобаста аст.
Дар натичаи кучондани маъно калима дорои маънои нав ё иловагй мегардад. Раванди кучидани маъно гуногун аст, як комплекси овозй метавонад маънодои гуногун пайдо кунад. Ин долатро мо метавонем дар калимаи тунд мушодида кунем. Маънои асосии ин калима ба содаи таом ва буй тааллу; дорад: шурбои тунд, буйи тунд, яъне ин чо гайритабий будани маззаи ош, буйи чизе таъкид мешавад. Ин хусусияти хоси предмет мебошад, вале ва;те ки мо калимаи тундро бо калимаи бод кор мефармоем, ма;садамон он аст, ки гайритабий, яъне сахт ё тез будани бодро нишон дидем. Дар баробари ин дар нут;и мо калимаи тунд дар иборадои чавоби тунд, одами тунд ва амсоли индо низ дучор мешавад. Дар ин сурат боз дамон полати гайритабий, муътадил набудани аломати предметдои номбурда тавассути кучидани маънои сифат (тунд) ифода мегардад.
Тарздои кучондани маънои калимадо гуногунанд ва дар он омилдои сершумор на;ш мебозанд. Баъзеи ондоро нишон медидем:
а) маъно метавонад дар асоси монандй, шабодати предметно кучад.
Ин монандй мумкин аст аз чидати шакл, ранг, тарзи даракат ва гайра руй дидад, яъне асоси кучидани маъноро монандии ашёдо ташкил медидад, масалан: нуги сузан - нуги дарахт, дахани одам - дахани шиша, куллаи куз - куллаи дониш, сари одам -сари роз, корди тез - зе^ни тез, оби хунук - афти хунук. Ин тарзи кучидани маъно метафора ном дорад [5, с.30];
б) кучидани маъно мумкин аст, аз руйи ало;амандии мафдумдо руй дидад. Ин ало;амандй ба масофа, ва;т, мавод, ашё, чараён ва натича тааллу; дошта метавонад, масалан: мактаб (бино) - мактаб (системаи омузиш), аудитория (хона) - аудитория (хонандагон, шунавандагон), тилло (металл) - тилло (чизи тиллогин, соати тилло), хо-лй (куттии холй) - холй (кисаам холй, яъне: пул надорам). Ин тарз кучидани маъноро метонимия меноманд [5, с.32];
в) маъноро аз руйи таносуби бутуну дисса, чузъу кулл кучонидан мумкин аст, масалан, ягон шахсро, ки риш дорад, номашро нагирифта (аз сабаби надонистан ва ё ;асдан) "риш" меноманд: "риш омад" , "риш гуфт" ва гайра).
Ё тасаввур кунед, ки дар ягон чамъомад дозирон ;атор - ;атор нишаста намо-ишеро тамошо мекунанд. Аксарияти дар пеш нишастагон бе каллапушанд ва фа;ат як кас то;идор аст. Хднгоми намоиш ин туппипуш бо сабабе аз чояш мехезаду ба тамошои а;ибнишастагон халал мерасонад. Дар ин ладза аз ;афо садое мебарояд: "^ой то;й, шинед!" Чаро он шахсро ин тавр номида шуд? Барои он ки садокунанда номи уро намедонист ва аломати хосе, ки вайро аз дигарон фар; мекунонд , то;й буд. Дар ин маврид ба чои одам як чузъи у-сарпуш ном бурда шудааст, яъне чузъ (то;й) ба чойи кулл (одами то;идор). Вале мумкин аст баръакси ин дам шавад, яъне бутун ё кулл ба чойи дисса, чузъ кор фармуда шавад. Барои мисол мо ин долатро дар ва;ти ба
чойи автомобил ба кор бурдани калимаи машина мушохида мекунем. Дар забон-шиносй ин ходисаро синекдоха меноманд;
г) навъи дигари кучондани маънй иборат аз он аст, ки исми хос бинобар хеле машхур шуданаш ба исми чинс табдил мегардад, масалан: Корй - ишкамба^о, Обломов^о, москвич (номи автомобили сабукрав), ИЛ-18 (номи самолёт);
f) маъно метавонад аз як предмет ба предмети дигар аз руйи вазифа гузарад, масалан, калам (дар аввал ;аламро аз най месохтанд, ки аз ;алами (перои) хозира шаклан ба куллй фар; мекунад, аммо вазифаи хар ду ;алам як аст: асбоби хатнависй), бол (боли парранда, боли самолёт).
Хдмин тари;, сермаъноии калима (полисемия) натичаи кучонидани маъно мебошад, ки аз як предмет ба предмети дигар мегузарад.
Навъи дигари ифодаи маънои калима низ вучуд дорад, ки онро этимологияи халкй меноманд. Ин ходиса ба монандии зохирии талаффузи калимахо ало;аманд аст. Чунончи баъзе одамони камсавод ё солхурда ба чойи примус - пули мис, ба чои землемер - зинда мир , ба чойи инженер - анчирнай мегуянд, ки он аз сатхи фахмиш ва саводи гуянда бармеояд. Бояд ;айд кард, ки дарки маъно ва дуруст кор фармудани калима, аз маданияти моддй ва забони хал;й вобаста аст.
Дар забони англисй ду намуди кучишро чудо мекунанд, ки дар асоси он ду наму-ди ассосиятсия манти;й, яъне монандй (similarity) ва хдмхудудй (contignity) мавчуд аст [2, с.44].
Метаномия - ин як намуди таFЙироти семантикие мебошад, ки номи якуми ин ё он предмет ё ходиса ба предмет ё ходисоти дигар дар асоси ало;аи во;ей (ва баъзан тасаввурй)-и байни предмет ё ходисоти мувофи; амал мекунад. Ало;а (хамхудудй) дар макон ё замон, ало;аи сабабу натича ва Fайрахо метавонад ассосиатсияи устувор ва мунтазамро ба вучуд оварад, ки он барои ба рох, мондани якчанд кучиши моделх,ои метаномикй замина мегузорад. Ассосиатсия ба ало;аи психологии байни объектх,о ва ходисоти гуногун асоснок карда шуда, баъзан равона кардан ва муайян кардани он бо маша;;ати зиёд ба даст меояд.
Намудхои гуногуни метаномияро чудо мекунанд:
а) маводхое, ки аз он ашё сохта шуда, он номи ашё шуда метавонад, мисол "a glass", "boards", "iron" etc.
б) номгуи чой низ метавонад барои номбаркунии одамон ё худ объект, корхона истифода шавад, мисол "the House" - members of Parliament, "Fleet Street"- baurgeais press, "The White House" - the Administration of the USA ва Fайра.
в) номгуи асбобхои муси;й низ метавонад барои номбаркунии ашёхои санъаткорон истифода бурда шавад, мисол "the violin", "the saxophone";
г) номи якчанд одамон, ки дар он одамон исми чинсанд ба монанди "Ьоусои" дар таърих номи оилаи ирландй буд, ки хамсояхоро дуст намедошт ва бо онхо муло;от кардан намехост.
"Sandwich" ба хотири Lord Sandwich номгузорй шудааст, ки у бозингар буд ва барои хурдани таом бозии худро ;атъ намекард. У аз хизматгор хохиш мекард, ки барои чиркин накардани ангуштонаш гуштро ба ;абати ду пора нон гузошта орад.
f) номи ихтироъкорон бештар барои ифодаи падидае, ки онхо ихтироъ кардаанд, ба монанди "watt", "om", "rentgen" ва Fайра истифода бурда мешавад.
д) якчанд номгуи чугрофй низ ба шаротафи метаномия исми чинс шуда метавонад, мисол: "China" (аз номи кишваре гирифта шудааст, ки онх,о фахфур, яъне чинивориро ихтироъ кардаанд); "Tweed"- a course wool cloth (аз номи дарёи Твид номгузорй шуда, намуди дигари матои пашмин буда, Cheviot hill дар Англия мебошад).
е) номи хдйвонот, ки барои номбар кардани сурати у истифода бурда мешавад, мисол "a Matisse" - painting by Matisse.
Боз як намуди хеле мухдми тагйироти семантикй, ки асоси ташаккули маънои сохта мебошад, метафора ба шумор меравад. Метафора гузариши ин ё он предмет ё х,одисоти дигар дар асоси монандй ё му;оисаи пинх,онии онх,о дар бар гирифта, илова бар ин, шабодати як предмет ба предмети дигар метавонад дар натичаи умумияти аломатх,ои гуногун вучуд дошта бошад [2, с.46].
Монандии шаклх,о. Мисол: исми "drop" (дар бисёр х,олатх,о дар шакли чамъ) дорои маънои асосй мебошад: "a small particle of water or other liquid", пуркунанда: "ear rings shaped as drops of waters" (diamond drops) and "candy of the same shape" (mint drops).
Намуди асосии метафора - ин ва;те ки номи асосй ба исми чинс табдил меёбад, мисол: "philistine" - a mercenary person, vandals - destructive people, "a Don Juan"- a lover of many women.
Калимаи fall дар забони англисй дорои маънодои аслй ва мачозй мебошад: маънои аслии он афтидан (афтидани ягон кас ё ягон чиз) мебошад [1,с.161]. Масалан: Nick hurt himself in a fall from his horse. Ник дангоми афтидан аз асп зарар дид. Дар мавридхои дигар он метавонад ба маънои мачозй корбаст шавад, амсоли паст рафтани нарх, поён рафтани дарорат, поёншавии сатд.
Yesterday was a sudden fall in the prices.
Fall in temperature is usual in our republic.
Маънодои мачозии ин калимаро дар мисолдо дида мебароем:
1. Боришот: A heavy fall of rain is typical in tropics.
2. Шаршара: Niagara fall is largest in the world.
3. Тирамоу (амрикой): It was the brightest fall in my life.
Дар Англия факат дар шакли таркибдои зерин истифода мешавад: spring and fall -бадору тирамод, the fall of the year - тирамоди ин сол); early fall - аввали тирамод; late fall - охири тирамод; Spring and fall my favorite time of the year. Early fall in England full of bright golden colours.
4. Таназзул, тулуъ: The fall of these two empires was the result of the birth of the new strongest one.
5. Сарнагуншавй, маглубият, таслим (дар бораи шаур ё цалъа): The fall of the Troy is one of the interesting events in the human's history.
Аз чихдти семантикй ду навъи маънои калима мукаррар шудааст: гайрисохта (асоснаёфта, ибтидой) ва сохта (ба маънои ибтидой асоснокшуда, муштак).
Калимадои сохта бар хилофи калимадои сода ба дигар калимадо вобастаанд, яъне аломатдои муштак мебошанд. Ч,узъи датмии семантикаи калимадои сохта маънои аслй мебошад [1, с.102].
Маънодои калимасозй дангоми киёси маънодои калимадои сохтаи дамреша ва калимадои созанда муайян мегарданд. Байни чунин калимадои дамреша муноси-батдои мотиватсионии (асоснок шудан) калимасозй мавчуданд. Дар ин маврид кали-
мае, ки онро калимаи дигар аз чидати сохтор ва семантика асос бахшидааст, асосёфта ба дисоб рафта, калимаи ибтидой бошад накши асосбахшандаро мебозад. Маънои умумие, ки дангоми мукоисаи маънодои дамаи калимадои асосёфтаи навъи муайян ва маънодои калимадои ондоро асосбахшида пайдо мешавад, маънои калимасоз ном дорад. Вижагии хоси маънодои калимасоз мунтазам будани ондост, яъне дар гуруддо такрор ёфтани калимадои ба дам аз лидози калимасозй мувофикшуда мебошад.
Чунончи, Д.Н. Шмелев калимадои замин, беша, заминй, бешагй-ро мукоиса наму-да, кайд кардааст, ки дутои аввал асоснаёфта, бокимонда асосёфта, сохта ба дисоб мераванд. «Гуфтан мумкин аст, - хулоса мекунад у, - калимадои сохта дорои маънои аз чидати дериватсионй «вобасташуда» дастанд. Худи калимаи ибтидой бошад, нисбатан «озод» аст [7,с.44].
Агар аз дидгод ба семантикаи калимаи fall назар афканем, маънои гайримуштак афтидан (амали афтидани ягон чиз ё ягон кас) аст.
Маънодои бокимонда муштак дастанд: 1. fall of prices; 2. fall of temperature; 3. fall of level ва гайра.
Аз руйи имконоти мувофикати лугавй ё навъи муносибатдои синтагматикй байни калимадо маънодои озод ва гайриозод тафрика мешаванд. Агар мувофикати калимадо нисбатан густурда бошад, дар он сурат маънодое, ки ондо дороянд, озод номида мешаванд. Масалан, маънодои калимадои head, nose, table, fairy tale, eye ва г. озод дисоб мешаванд. (калимадои fairy tale-long, short, interesting, boring; Russian, American). Чунончи, дар калимаи мавриди тадлил - fall аксарияти маънодо озоданд, яъне доираи мувофикатёбии ондо густурда мебошад. Хдмчунин ба ин калима дар баъзе мавриддо маънодои вобастаи фразеологй хос мебошанд.
Маънои вобастаи фразеологй маъноест, ки факат дар шароити мувофикати муай-яни калимаи мазкур бо доираи маддуду устувори водиддои лугавй, яъне дар таносуб-дои фразеологй амалй мегардад [6,с.35]. Робитаи калимадо дар ин таносубдо на ба муносибадои предметию мантикй, балки конундои дохилии низоми лугавии забон асос ёфтааст.
Масалан: fall into a snare (or trap) - ба доми касе афтидан, ба дом афтодан.
Kit felt a burst of relief, of triumph, which almost at once gave way to a fresh uncertainty. Hid a beaten his father, or had he fallen into a trap from which there was henceforth no escape?
Кит голиб омаданашро фадмида, сабукии ногадониро дис кард, аммо дамон ладза шубдаи дубора уро фаро гирифт. Оё ба у фиреб додани падараш муяссар шуд ё у ба доме афтид, ки аз он аллакай радой нест?
Get (take) a fall out of smb. Касеро дар вазъияти ногувор монондан, ба касе голиб омадан.
Some of his sharpen-tongued confreres occasionally took a fall out of him (WD).
Бархе аз дамкоронаш, ки теззабон буданд, баъзан уро дар вазъияти ногувор мемононданд.
Дар забоншиносии точик, беш аз дама, сермаъноии лугавй мавриди бадс ;арор гирифтааст. Рочеъ ба ин мавзуъ рисолаву ма;оладои чудогона навишта шудаанд. Бо вучуди он дар бисёр дастуру китобдои дарсй мавриди шарди ин мавзуъ тал;ин карда мешавад, ки маънодои чудогонаи калимаи сермаъноро ба гуруддои аслй ва мачозй чудо кардан лозим аст, маънодои мачозй аз маънои аслй тавлид ёфтаанд, маънои аслй якумдарача буда, маънодои мачозй дуюмдарачаанд [4,с.21-22].
Калимахои сермаъно ду ва ё зиёда маънодои лугавиро ифода мекунанд. Ч,ихати мухими калимаи сермаъно он аст, ки пахлухои гуногуни ходисахои во;еиро дар шакли як калима акс мекунад ва хамаи он маънохо ба хам ало;амандй доранд. Маънохои чудогонаи ин гуна калимахо дар назар хал;ахои як занчири муназзамро ба хотир меоваранд. Масалан, маънохои лугавии калимаи дил хамин гунаанд: 1. ";алб": дили инсон, дили мард, 2. "меъда, шикам": дили гурусна, дили бе^узур, 3. "фикр, андеша": дилу ният,4. "мухаббат": дил доштан, дил додан, 5. "часорат": дилу гурда, дилу за^ра, 6. "раъй, хохиш": дили сайру гашт [4,с.140].
Дар байни маънохои мухталифи лугавй, ки инъикоси шайъхо, ходисахо ва аломатхои чудогонаи онхо дар шуури одамон мебошанд, яке аз онхо ма;оми афза-лият, сарсилсилагй дорад. Ба ин сабаб аст, ки он дар бештарини мавридхо хамчун омили ба вучуд овардани ало;аи манти;иву шайъии байни калима ва маънохои дига-ри он хидмат мекунад. Ин маъно хамчунин ба хосиятхои умумиистеъмол ва умуми-хал;й будани худ фар; карда, дар лугатхои тафсирй хамчун маънои аввалиндарачаи калима оварда мешавад. Одатан он ва мафхуми ифодакунандаи калима бо хам мувофи;ат мекунад ва ба алохидагй номбар шудани ;иёфаи овозии калима он мафхум пеши назар ба чилва меояд. Чунончи, бо номбар кардани калимаи калон, пеш аз хама, маънои "сифати хосаи хама гуна чисми бузург" фахмида мешавад [4,с.200].
Пайнавишт:
1.Арнольд И.В. Семантическая структура слова в современном английском языке и методика ее исследования /И.В.Арнольд. -М.:Просвещение,1986. - 295 с.
2.Беляевская Е.Г. Семантика слова. - М., 1987.-128 с.
3.Левицкий В.В., Стернин И.А. Экспериментальные методы в семасиологии/ В.В.Левицкий, И.А. Стернин. - Воронеж, 1989. -193 с.
4. Забони адабии уозираи тоцик. Кцсми 1. -Душанбе, 1973.-450 с.
5. Мацидов X,. Забони адабии муосири тоцик. - Цилди 1. - Лугатшиносй. - Душанбе, 2007. -243с.
6. Медникова Э.Н.Значение слова и методы его описания. -М.,1974.-330 с.
7. Мюллер В.К., Дашковская В.Л.,Каприн В.А. и др. Новый англо-русский словарь: Ок. 160000 слов и словосочетаний/4-е изд., стер. -М.: Русский язык,1997.-880 с.
8. Шмелев Д.И. Полисемия/Языкознание. Большой энциклопедический словарь. - 2-е изд.
- М.: Научное изд-во «Большая Российская энциклопедия», 1998. - С. 382.
9. Телия В.Н. Коннотативный аспект семантики номинативных единиц. -М.,1981.-269с.
10. Уфимцева А.А. Слово влексико-семантической системеязыка.-М., 1981.-272 с.
11. Ярцева В. И. Лингвистический энциклопедический словарь. - М.: Сов. энциклопедия,1990. -685 с.
Literature:
1. Arnold I. V. Semantic Structure of the word in Modern English and Methods of its Investigation. //I.V. Arnold - Enlightenment, 1986. -296pp.
2. Belayevskaya I.Y. The Semantics of the Word. - M. 1987.-128pp.
3. Levitsky V.V., Sternin I.A. Experimental Methods in Semasiology.// V.V.Levitsky, I.A. Sternin. - Voronezh, 1989.-193pp.
4. The Modern Literary Tajik Language. Part I. Dushanbe, 1973.-450pp.
5. Majidov H. The Modern Literary Tajik Language.//H. Majidov - Volume I. - Lexicology.
- Dushanbe, 2007. - 243 pp.
6. Mednicova A.N. The Meaning of the Word and Methods of its Description., 1974. -330 pp.
7. Muller V.K., Dashkovskaya V.L., Karpin V.A. et alia. New English-Russian Dictionary: about 160000 words and word combinations// the fourth edition, M.: Russian Language, 1977.-880pp.
8. Smelyov D.I. Polysemy//Linguistics. The Big Encyclopedia Dictionary. - The Second edition.- M.: Scientific Publishing House "Big Russian Encyclopedia ", 1998.-382 pp.
9. Teliya V.N. Connotative Aspect of the Semantics of Nominative Units.-M., 1981.- 269pp.
10. Ufimtseva A.A. A Word in the Lexico-Semantic System of the Language.-M., 1081. -280pp.
11. Yartseva V.I. Linguistic Encyclopedia Dictionary. - M.: Soviet Encyclopedia, 1990. - 685pp.
