Научная статья на тему 'THE MAIN SYNCOL OF THE STATE AND THE SIGN OF THE EXISTENCE OF THE NATION'

THE MAIN SYNCOL OF THE STATE AND THE SIGN OF THE EXISTENCE OF THE NATION Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
38
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
НАЦИЯ / ЯЗЫК / СЛОВО / ЛЕКСИЧЕСКИЕ ЭЛЕМЕНТЫ / ГОСУДАРСТВО / СТРАНА / ЭТИМОЛОГИЯ / ПОЛИТИЧЕСКИЙ / РЕЛИГИОЗНЫЙ / ИРАНСКИЙ / СОГДИЙСКИЙ ЯЗЫК / НЕЗАВИСИМОСТЬ / СВОБОДА / НРАВСТВЕННОСТЬ / ТУРЕЦКИЙ ЯЗЫК / СУБСТРАТ / АДМИНИСТРАТИВНАЯ СИСТЕМА / ПОЛИТИЧЕСКАЯ / ИДЕОЛОГИЧЕСКАЯ / NATION / LANGUAGE / WORD / LEXICAL ELEMENTS / STATE / COUNTRY / ETYMOLOGY / POLITICAL / RELIGIOUS / IRANIAN / SUGHD LANGUAGE / INDEPENDENCE / FREEDOM / MORALITY / TURKISH LANGUAGE / SUBSTRATE / MANAGEMENT SYSTEM / IDEOLOGICAL

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Абдуджамол Хасанов

В статья рассматривается история и традиция флага у предков таджикского народе. Автор подчеркивает, что в течение долго периода использования флага были внесены многие поправки в его внешнем виде, что способствовало его усовершенствованию. Анализируя происхождения таджикской лексемы «парчам» автор приходит к выводу, что она является соловом согдийского происхождения, которая позже заимствована в ряд неиранских языков, в том числе в тюркском, болгарском, сербском, румынском и других языках.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСНОВНОЙ СИМВОЛ ГОСУДАРСТВА И ПРИЗНАК СУЩЕСТВОВАНИЯ НАЦИИ

The article examines the history and tradition of the flag from the ancestors of the Tajik people. The author emphasizes that during the long period of using the flag, many amendments were made in its appearance, which contributed to its improvement. Analyzing the origin of the Tajik lexeme to «flag», the author comes to the conclusion that it is a Sogdian-born salt, which was later borrowed in a number of non-Iranian languages, including in Turkic, Bulgarian, Serbian, Romanian and other languages.

Текст научной работы на тему «THE MAIN SYNCOL OF THE STATE AND THE SIGN OF THE EXISTENCE OF THE NATION»

ЗАБОНШИНОСИ I ЯЗЫКОЗНАНИЕ

НИШОНИ АСОСИИ ДАВЛАТ ВА АЛОМАТИ ВУ^УДИ МИЛЛАТ

^асановА.

Донишго^и давлатии Хуцанд ба номи Ббобоцон Гафуров Номи ^p кишва^ хакикатан, дapбapдоpaндaи peшaи кавмияти тaъpиxй, capгyзaшти миллй, вижагихои фapхaнгй ва минхо ба шyмоp омада, мyшaxxacкyнaндaи мaxдyдaи хокимият, мapзи xynï аз бeгонa, навъи хокимият аст, номи x,ap кишвap бaëнгapи низоми идоpй, cиëcй, идeологй, бовapховy apмонхо дap назди мapдyми он ,n,Hëp махсуб мeгapдaд.

Мо-точикон аз чумлаи миллатхои xyшбaxтe махсуб мeгapдeм, ки тaъpиxи басо тулонй дошта, дap сохахои мyxтaлифи хaëти моддиву маънавй дacтовapдхои ганй, комëбихои бeнaзиp, доpоихои фавкулода доpeм. Як нaзapи сатхй ба коpy пaйкоpи ниëгонaмон кофист нaтичaбapдоpй кyнeм, ки мeхнaтy захматхои анчомдодаи онхо пас аз чанд кapн дap до^ахои илмии xaлкхои дигap зyхyp намуд. Чун мушт намунаи xиpвоp аз захмати аллома Ибни Сино ëдовap шудан кофист, ки «панч кapн пeш аз Николаус Стено конуни чойгузинии мутаббаки чисмхои кухии тахшин, шаш acp кабл азТомас Уиллис аломатхои диaбeти канд ва нихоят хашт к^н пeш аз Антон Лeвeн Гук мавчудияти оpгaнизмх,ои ба чашм нонaмоëнpо (ба истилохи Ибни Сино «хайвоноти кучак») дap обу хаво собит œxTO-a, «бyнëдгyзоpи илми гepонтология, acоcгyзоpи физиотepaпия» ва дигap илмхо rap^n, (1, с.203).

Пapчaм ва нишони кишвap низ хаммонанди он дap шиноxти xap кишвapy диëp муфиду мyaccиp аст. Пapчaми xap давлат чакидаву xyлоcae аз тapзи тaфaккyp ва талаккии як миллат дap боpaи xyд аст. Пapчaми xap мамлакат ангезахову оpмонх,ои як миллат бapои xeш мeбошaд. Пapчaми xap кишвap бaëнгapи нахваи тaфaккypи сдасй, мазхабй ва фалсафии як миллат ба шyмоp мeояд. Пapчaми хap диëp мyшaxxacкyнaндaи имконоти моддиву маънавии як миллат махсуб мeгapдaд. Пapчaми хap кишвap мубаййини шapоити чу^офй, мохияти фapхaнгй ва вок^оти capнaвиштcоз дap тaъpиxи як миллат аст.

Чун cyxaн аз пapчaмy пapчaмдоpй paфт, ин чо зapyp мeдонeм, ки cyxaнe чанд доиp ба асли бapомaди калимаи парчам ва вожахои хаммаънои он, инчунин аз байни чунин aноcиpи лугавй сабаби инт^оби вожаи мaвpиди тaхлилpо бapои хозиpини мyхтapaм изхоp нaмоeм. 3apypa"rn чунин шapхpо мо дap он мeбинeм, ки имpyзхо pочeъ ба асли peшaи вожаи парчам нaзapи ягона вучуд нaдоpaд. Ин вохиди лугавй дap оcоpи ахли илму адаби гузаштагонамон ба тaвpи фapовон мaвpиди истифода кapоp гиpифтaacт. Масалан, дap якe аз чунин оcоpи мансуб ба acpи 12-ум ва мавсум ба «Aчоиб-yл-мaxлyкот ва Fapоиб-yл-мaвчyдот»-и Мухаммад ибни Махмуд ибни Ахмади Тусй калимаи мaзкyp дap чанд мaвpид ба коp paфтaacт. Чунончи: Позaхp аз вилояти эшон ояд ва xyiy ва говe бу^г, ки пapчaм аз вай г^анд. Бap пушт ва 6,p зонуи вай (=гови обй) муйи би^ бувад ва аз он пapчaмхо кунанд.

Рочeъ ба мансубияти забонй ë peшaи аслии вожаи парчам , чунонки ишоpa гapдид, байни мухаккикон акидаи ягона нecт: бapxe аз ахли пажухиш асли онpо аз тypкии parcam ба маънои <oyppa, кокул, муйи баланд, тесу» (?) донистаанд ë ба тaвpи умум онpо ачнабй тaxмин кapдaaнд (2, ч.4, с.4759), вaлe дap асоси маводи дap навиштачоти забони сугдии бостон зикpгapдидa ва тахлилу мукоиса, инчунин мукобалаи шаклхои мyxтaлифи ин вожа мeтaвон xyлоca кapд, ки парчам аз калимаи сугдиасли *prcm (parcam) capчaшмa гиpифтaacт ва дap асл аз пeшвaнди калимасози pr ба маънои «^ap, боло» ва cam ба маънои «чам, xaiw» (маънои тахтуллафзй: «пapхeз кapдaн, xyдpо дyp нигох доштан») ташаккул ëфтaacт (9, ч.2, 651). Дap сугдиасл будани ин вожа мeтaвон ин чо чанд дaлeлpо зи^ намуд: 1. Х,ануз дap худуди садахои VII-XIII ба забони тypкии кадим дap каои садхо вожаи эpониacл калимахои сугдй низ pох ëфтa буданд. Як нaзapи сатхй ба маводи матнхои тypкии бостони мансуб ба acpхои VII-XIII, чун «Ё^ой ба шapaфи Тонюкук», «Кутадгу билик»»-и Юсуф Хос Дочиб, «Дeвони лyготи-т-тypк»»-и Махмуди КошFapй, манзумаи «Атабат -ул-хакоик»»-и Ахмади Югнeкй ва м. инхо мeтaвонaд ин aндeшapо такрият дихад. Дap ин дaвpон калимахои сугдишакли азун ë ажун «чахон, олам», баг «бог», бага ««удо», канд «шaхp» , мидик «cyлхxох», навсардич «номи якe аз моххои сугдй»», нагушок «шунаванда», нигушакпат «capдоpи шунавандагон» ва даххои дигap ба тapкиби лугавии забони тypкй pох ëфтa буданд. Мувофики

Xиcoби мо xaнyз дap забони тypкии кадим 183 кaлимaвy ибopaи cиpф эpoниacд, аз чумда cyгди he^gc гapдидa бyдaнд (3, c.73, 74, 77, 290, 344, 355, 359).

2. nac аз он ки забони cy^nï xaмчyн забони xaлкияти aлoxидa аз байн paфт, киcмe аз cyгдиëн точик ва xиccaи дигap тypк шyдaнд. Ин нукта ба xaкикaт наздик мeнaмoяд, ки вожаи naрчaмpo cyгдиëни тypкгapдидa xaмчyн cyбcтpaт бояд ба тypкй xaмpox бypдa бошанд.

3. Arap парчам peшaи тypкй мeдoшт, он бояд дap xaмoн шакд ё ба гущи тaxaввyдëфтa дap зaбoнxoи мyocиpи тypкй боки мeмoнд, аммо аз мyшoxидaxo мaъдyм гашт, ки ин yнcypи дyгaвй дap зaбoнxoи тypкй имpyз дap гapдиш нecт. Дap «Узбeк тилининг изoxли дyгaти» мо кopбypди ин вoжapo дyчop нaoмaдeм. „H^ap ин ки ба забони тypкии иcтaнбyлй калимаи эpoниacди пaрчaмpo байрак тapчyмa кapдaaнд (5, c.160).

Мyxaккикoнy лyгaтнигopoнe, ки вожаи пaрчaмpo тypкй xиcoбидaaнд, як нyктapo ба эътибop нaгиpифтaaнд, ки ин yнcypи дyгaвй ибтидо аз забони cyгдй ба тypкй дoxил шyдa, тaвaccyти он ба забощои дигapи чaxoн pox ëфтaacт. Чунин дaлeлxo дap тaъpиxи забони точикй лак aндap даканд.

До^ ба acди калимаи парчам эxтимoлe низ вучуд дopaд, ки тибки он вoxиди дугавии мaвpиди тaxлил бо вожаи бирешим, ки гунаи дигapи абрешим мaxcyб мeгapдaд, poбитa дopaд (9, 4.2, 651). Arap ин эxтимoлpo пaзиpeм, пac он бояд ба калимаи брачина-и pycï ба маънои «навъи матои aбpeшимй», ки xaнyз дap забони pycии кадим (acpи XII) ба нaзap pacидa, capчaшмaaш ба aparesum-и забони ropcm миëнa ë пaxлaвй мepacaд, бояд иpтибoт дошта бошад (6, т.1, c.208). Дap ин cypaт низ peшaи acдии парчам на тypкй, балки эpoниacд буда, он дap шaклxoи ба xyд xoc дap чанд забони aвpyпoй га^диши фаъод дopaд, яънe aнocиpи дугавии бyлFopии percem, percin, cepбии pecrin, pyминии perciun «тyppa, зудф (и яxyдиëн)» perciunat (9, ч.2, 651) аз xaмин парчам capчaшмa гиpифтaaнд.

Бо гузашти pyзгop на таш,о шакди ин вожа, балки маънои он низ дyчopи дигapгyнй rap^n,. Фapxaнгнигopoни гузаштаву имpyзa xaфт маънои о^о зикp намудаанд: 1.Дacтae му ë peшa ва мангудаи c^xparn4, ки бap найзаву алам oвeзaнд ë бap гapдaни acбoн банданд. 2.Муйи думи гови кyxй. 3. Нaвъe аз гови кyxй, ки мобайни мудки Хитой ва Хцндустон мeбoшaд. 4.Мач.муйи гecy, кокуд. 5.Забона, забонаи оташ. 6 (дap тадовули имpyз) бaйpaк. 7.Номи xap як аз мк^ои бopики нофаи raëx, ки аз ду киcмaт ташкил шyдaacт (4, ч.1, c.725-726).

Бо тaвaччyx ба чунин мaънoxoи калимаи мaзкyp мeтaвoн тaxaввyди маъноии пaрчaмpo чунин нишон дод: дap огоз он маънои муйи кажгов ë гажгов ë ки кyтocи бap capи найза ë алам oвexтaшyдapo дошта, баъдан дopoи ceмaнтикaи бaйpaк шуд ва ниxoят чанд маънои мачозй, аз чумла гecy, кoкyлpo coxиб гapдид. Имpyз дap забони йидга, ки бо он дap AфFOниcтoн гуфтугу мeкyнaнд, parcam ба xaмoн маънои мачозии «кокуд, тyppa» ба кop мepaвaд, ки он иктибoc аз забони фopcй-тoчикиcт. Фapxaнгиcтoни Эpoн имpyз пaрчaмpo ба маънии бaйpaк кабул кapдaacт, аммо аз як ишopaи одим ва фapxaнгшинocи Эpoн А. Дexxyдo мeтaвoн нaтичaбapдopй намуд, ки ба чунин маъно парчам дap забони фopcии мyocиp кaмиcтeъмoд acт (2, ч.4, c.4759).

Калимаи парчам ба маънои «бaйpaк» дap «Шoxнoмa»-и Фиpдaвcивy «Гapшocбнoмa»-и Aca^ ва мyocиpoни oнxo мaвpиди истифода кapop нaгиpифтaacт. Мyxaккикoн таъкид намудаанд, ки аз пaнчox вожаи иктибоши cyгдиe, ки В. Хрнинг кopбypдиaшoнpo дap ocopи ниëгoни точикон муайян кapдaacт, cï адади он дap aшъopи бозмондаи Рудакй ба шyмop мeoяд, вaлe дap тамоми xaмocaи Фиpдaвcй xaмaгй ду-ce калима ба нaзap мepacaд. Шояд парчам низ me аз чунин aнocиpи дугавй бошад.

Кopбypд зиëди вожаи мaзкyppo ба маънои тaзaккypëфтa дap aшъopи адибони кapнxoи баъдй, миcди Amaprn Aбeвapдй, Ac^m-timmm Axcикaтй, Начиби Ч,ypфoдикoнй, Мyчиpи Байлаконй, Сайфи Иcфapaнгй, Хоконии Шepвoнй, Зaxиpи Фopëбй, Имомии Хдоавй, Х,офизи Шepoзй, Х,отифй, Имоди Фaкex, К^оонй ва м. инxo метавон дyчop омад:

Ба нуги нaйзaxo capxo фитода,

Сабо rec^ пapчaмxo кушода (Низомй-7, ч.2, c.42).

4.аъди домаш чу зудфи xyбoн xaм,

Бap дивои зaфap бувад пapчaм (Ч,омй- 7, ч.2, c.42)

Мaвpиди таъкид acт, ки Парчам ба чуз он мaънoxoe, ки ишopa гapдид, инчунин xaмчyн номи чyгpoфй иcтифoдa шуда, дap ифодаи мaвзee дap шимoдй-Fapбии Дopyнoбoди xaвoдии Занчон ë Зинчон дyчop мeoяд (2, ч.4, c.4759).

Маеъалаи дж^и ба вожаи парчам мapбyт aнocиpи дугавии xaммaънoи он аст, яънe мaфxyми пapчaмpo ниëгoни мо-точикон аз гyзaштaxoи бaco дyp то и^уз боз бо чанд вожаи мypoдифй, aмcoди байрак / байдар, алам, дирафш, ливо, роят ва г. мaвpиди иcтифoдa кapop додаанд.

Вожаи байрак /байрок xyp^ буда (8, ч.1, c.123;12, ч.1, c.139), apaбxo аз он шакди мyappaб coxтaaнд (4, ч.1, c.623). Мacaлaн:

Бap capи бaйpaк ба доф пapчaм гуяд манам,

Тyppaи xoтyни cyбx бap тутуки pyзгop (Имоди Азизй).

Калимаи мaзкyp дap ocopи гузаштагонамон ба cypaти байдак низ истифода гapдидaacт. Чун ин чо мeбинaм, ки дoнишчyëн низ xyзyp дopaнд, дозим мeдoнaм таъкид гapдaд, ки мо дap гузашта ду байдак дoштeм: 1. Якe шакди мyappaби вожаи эpoниacди пиёда; 2.Дигape шакди тaxpифшyдaи калимаи байрак (4, ч.1, c.622).

Apaбxo баъди иктибocгиpии xap ду шакди калимаи мaвpиди тaxлил аз гунаи байрак шакди чамъи баёрик ва аз гунаи тaxpифгapдидaи он шакди баёдик coxтaaнд (2, ч.3, c.4463).

Унcypи дигapи дугавии xaммaънoи парчам алам аст. Бояд гуфт, ки дap ocopи гузаштагон ду калимаи apaбиacди алам ба мyшoxидa мepacaд: 1.Алам (бо xapфи алиф) ба маънои дapд, paнч, oзop, Fycca; 2.Алам бо xapфи айн дopoи чaxop маъност: 1.Бaйpaк. 2.Нишон, аломат. 3.Мач. мaшxyp. 4.Мач. rypyxe аз дaшкap (7, ч.1, c.54; 8, ч.1, c.52).

Парчам мypoдифи дигape бо номи дирафш низ дopaд. Дap тaъpиxи зaбoнxoи эpoнй, ба xycyc точикй ce калимаи xaмгyни дирафш мавчуд буд: 1.Одати нyгтeзи дacтaдop, ки бeштap музадузон бapoи cypox кapдaни чapм ва гyзapoнидaни cyзaн ба ^p мeбapaнд, дapaфш (бигиз-Х.А.); 2. Кит. пapчaм, диво; 3.Кит. дypaxш, аз фeъди дирафшидан (дypaxшидaн, бapк задан; дapзидaн, алвонч xypдaн- 8, ч.1, c.455; 10, ч.2, c.1289-1292). Ин вoxиди дугавй аз Фиpдaвcй cap кapдa, минбаъд дap таъдифоти ax^ адаби гузашта фapoвoн ба кop paфтaacт. Чунончи, муаллифи «Шoxнoмa» мeнaвиcaд:

Чу омад, cmax дид бap чои xeш.

Диpaфшe фypyзaндa бap пои xeш.. .(10, c.136)

Ба ин тapик, дap таъдифоти axra илму адаби ниëгoн боз дуготи apaбиacдepo, чун ливо (S, ч.1, c.721), pоят (8, ч.2, c.173; 7, ч.2, c.146) мeтaвoн дyчop омад.

Тaвpe ки мyшoxидa мeгapдaд, аз байни чунин aнocиpи дугавй тaнxo дирафш вожаи ашии точикй буда, бокй xaмa иктибошянд ва якe тypкиacд (яънe байрак / байдак) ва ceи дигap (алам, ливо, роят) мaнcyб ба забони apaбиянд. Аз ин чщат xaнгoми интикоби вожа бapoи ифодаи мaфxyми мapбyт ба якe аз cyннaтxoи биcëp кадимии макоми caлтaнaтй дacтaндapкopoн мyнocибaти мушикофона зoxиp кapдa, вожаи пaрчaмpo бapгyзидaaнд. Ин чо мо ифодаи «яю аз cyннaтxoи биcëp кадимии макоми шoxй ë caлтaнaтй»-po иcтифoдa нaмyдeм. Вoкeaн, тaъpиxи пapчaмy пapчaмдopй ба дaвpoни бостони тaъpиx мepacaд. Бocтoншинocoн xaнyз шли 1975-ум дap наздикии Kиpмoн, дap минтакаи кадими диëpи Шaxдoд, ки дap Эpoни шapкй чoйгиp аст, пapчaми xypди филизии дap pyяш aкcи шep ва офтоб инъикocгapдидapo пайдо кapдaнд, ки ба xaзopaи 3-юми п.а.м. paфтa мepacaд ва он aлxoл дap Мyзeйи миллии Тexpoн нигox дошта мeшaвaд. Ин пapчaм якe аз кyxaнтapин ливои банй бaшap мaxcyб мeгapдaд.

Маълуми xaмaгoн acт, ки кудди aшëи дap чaxoн мавчуда, аз чумла пapчaм дap туди мавчудияти дypyдapoзaш аз диxoзи зoxиp тaxaввyд мeëбaд, яънe он дap огоз чун paмз ë нишони даъват ба иттиxoд ва мyбopизa иcтифoдa гapдидa, дap ибтидо аз aшëи мушалиф (дивои пycтй, пaшминaдop, филизй) ба чуз матоъ омода кapдa мeшyд ва бap чуб нacб гapдидa, дap pyяш шакди мyxтaлиф: магзи capи пeшвoи тавоно, пycти xaйвoни вaxшй, xoдaи cepшoxи дap танаш aшëи xapxeдaи oвeзoн, тyмop, тacвиpи «xyдo»-xo, pУxxo ва г. инъикoc кapдa мeшyд. X,ap нaвъe ки бошад, пapчaм аз огоз то анчом якe аз cyннaтxoи биcëp кадимии макоми шoxй буд. Дap нaбapд бо apaбxo дap чанги Кодишя Рycтaм чун нишони тacмими чиддй пapчaми мyкaддacy кyxaни caлтaнaтй (диpaфши кoвиëнй)-po ба чилва дapoвapд. Ин пapчaм аз пусти паланг омода гapдидa, rnxra^ фaporиpи 8 газ ва дapoзoяш 12 газ буд.

Дap «Шoxнoмa»-и Фиpдaвcй пapчaм дap шакди чapминaи мyкappapй, ки о^о «диpaфши ков^нй» ë «poяти ков^нй» ë ки «алами ковданй» мeнoмидaнд ë xaмин гуна пapчaмe, ки дap он тacвиpи гавазн инъикoc шудааст ва oнpo «пapчaми Сдавут» ном мeбypдaнд, ба тacвиp омадааст.

Бо гузашти замон парчам тагйир ёфта, шакли ягона ва меъёриро гирифт ва акнун тасма ё пораи латтаро бар чуб насб мекарданд. Мутобик ба ахбори сохибони сарчашмахои хаттй, нахустин парчами матой дар Чин ба вучуд омадааст, зеро Чин маркази истехсоли матои абрешимй ба шумор меомад. Назди эрониён баъдан парчамхое аз ахди Портиён ва Сосониён зохиран ба таклид аз парчамхои абрешимии чиниён ба вучуд омад (11, с.136-137). Дар даврони баъдй парчам бо рамзу аломатхои гуногун ороиш меёфт. Насб шудани матоъ боиси вижагии нав касб намудани парчам шуд.

Дар Аврупо чунин парчам чанд муддат баъд пайдо гардида, анвои мухталифи он, чун парчами давлатй, харбй, динй ва м. инхо зухур намуданд.

Ба ин тарик, агар аз огоз то имруз сайри такомули парчам аз назари тахлил гузаронида шавад, маълум мегардад, ки он сари чанд вакт тахаввулу такомул ёфтааст. Чун далел танхо 70 соли замони Шуравиро метавон зикр кард, яъне аз огози таъсиси Чумхурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Точикистон то имруз парчам дах маротиба ба истилох «тахрир» шуд: 23.02. 1924-ум парчами давлатй аз матои сурх пазируфта шуд, мохи апрели соли 1929-ум баъди ба ЧЩСТ табдил ёфтани Чумхурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Точикистон тахрири нави он кабул гардид ва дар тули солхои 1929 ва 1953-юм такроран хафт маротибаи дигар он тахрир хурд ва баъдан (яъне аз соли 1953-юм то соли 1991-ум) он бидуни тахрир побарчо монд. Пас аз сохибистиклолгардии Точикистон зери назорати комиссияи махсус, ки сарварии онро Президент хамонвактаи Академияи илмхои Чумхурии Точикистон М. Осимй бар ухда доштанд, озмуни нишону парчам эълон гардида, он чанд мох идома ёфт. Ба озмун беш аз 200 лоиха пешниход гардида, хар яки он мавриди омузиши комиссия карор гирифт ва 24-уми ноябри соли 1992-юм дар Ичлосияи такдирсози 16-уми Шурои Олии Ч,Т, ки дар Кдсри мухташами Арбоб чараён гирифт, дар радифи Нишон Парчами давлатй низ кабул карда шуд. Парчами мазкур Точикистони азизи моро чун давлати мустакил миёни 200 давлати дунё муаррифй кард.

Бахшида ба муносибати 20-солагии Истиклолияти Ч,Т дар пойтахти чумхурй Парчами баландтарини чахон ба андозаи 165 м. сарафрозй намуд, ки он баъдан ба китоби рекордхои Гиннес ворид карда шуд. Лозим ба зикр аст, ки ба чунин андоза зухур намудани Парчам нишони гурури сатхи давлатдорй ё худнамой набуда, он баёнгари давлатдории кадими точикон аст. Дар метри ин Парчам инъикоскунандаи як давраи таърихии нашъунамои миллию сиёсии мо-точикон аст. Куллаи Парчам баёнгари сатхи баланди ташкили давлатдорй, давлатдории мустакил ба шумор меояд, ки онро точикон бо бахои талафоти гушношуниди моддию маънавй дар тули таърих ба даст овардаанд.

Ба ин тарик, парчам яке аз нишонахои асосии давлат ва аломати вучуди миллат ба шумор меояд. Бехуда нест, ки он дар мавридхои мухталиф, мисли мусобикахои варзишй, дидору рухдодхои сиёсй, мусофиратхо, мукотибот ва амсоли он чун нишони давлату миллат хизмат мекунад.

Дар миллате дар парчами хеш истиклол, озодй, иззат, сарбаландй, ифтихору иктидори худро мебинад ва дар сарнагунии он зиллат, шикаст, бардагй, чабру ситами бегонагонро мушохида менамояд. Аз ин чихат, парчам мазхари хокимияту истиклол аст ва талош дар барафрошта мондани он ба манзалаи кушиш барои хифзи истиклолу озодй, иззату шараф ва сарбаландиву сарафрозй ба шумор меояд. Назар ба ахамияти хоси парчам хамагон онро азизу мухтарам мешуморанд ва ба он бо дидаи хурмату дилбастагй менигаранд.

ОСНОВНОЙ СИМВОЛ ГОСУДАРСТВА И ПРИЗНАК СУЩЕСТВОВАНИЯ

НАЦИИ

В статья рассматривается история и традиция флага у предков таджикского народе.

Автор подчеркивает, что в течение долго периода использования флага были внесены многие поправки в его внешнем виде, что способствовало его усовершенствованию.

Анализируя происхождения таджикской лексемы «парчам» автор приходит к выводу, что она является соловом согдийского происхождения, которая позже заимствована в ряд неиранских языков, в том числе в тюркском, болгарском, сербском, румынском и других языках.

Ключевые слова: нация, язык, слово, лексические элементы, государство, страна, этимология, политический, религиозный, иранский, согдийский язык, независимость, свобода, нравственность, турецкий язык, субстрат, административная система, политическая, идеологическая.

THE MAIN SYNCOL OF THE STATE AND THE SIGN OF THE EXISTENCE OF THE

NATION

The article examines the history and tradition of the flag from the ancestors of the Tajik people.

The author emphasizes that during the long period of using the flag, many amendments were made in its appearance, which contributed to its improvement.

Analyzing the origin of the Tajik lexeme to «flag», the author comes to the conclusion that it is a Sogdian-born salt, which was later borrowed in a number of non-Iranian languages, including in Turkic, Bulgarian, Serbian, Romanian and other languages.

АДАБИЁТ

1. Абдуллоев С. Исмоили Сомонй. Нашри дуюм (бо такмилу иловато). -Хучанд: Нашриёти давлатии ба номи Рахим Чалил. 1998.

2. Деххудо А. Лугатнома. Чилдхои 3, 4. Техрон, 1373.

3. Древнетюркский словарь. Под редакцией Герценберга Л.Г. и др. Ленинград: Наука, 1969

4. Муин М. Фарханги форсй. Чилди 1. Техрон, 1375.

5. Солехпур Ч. Худомузи чомеи туркии истонбулй. Эрон-Табрез: Бунаб, 1987. с.160)

6. Фасмер М. Этимологический словарь русского языка. Том 1. -М.: Прогресс, 1986.

7. Фарханги забони точикй. Чилдхои 1-2. -М.: Советская энсиклопедия. 1969.

8. Фарханги тафсирии забони точикй. Чилдхои 1-2. Зери тахрири С. Назарзода ва дигарон. 2008.

9. Хдсандуст М. Фарханги решашиносии забони форсй. Чилди 2. -Техрон: Нашри осор. 1393.

10. «Шохнома. Фарханги мухтасар». Тартибдиханда И. Ализода. -Душанбе: Адиб, 1992.

11. Шпуллер Б. Таърихи ислом дар куруни нахустини исломй. Тарчумаи Марями Мирахмадй. Чилди 2-юм. -Техрон, чопи дувум. 1373.

Сведения об автора:

Абдуджамол Хасанов - доктор филологических наук, профессор, заведующий кафедрой таджикского языка Таджикского государственного университета имени академика Бободжона Гафурова; тел.: + (992)928242561

About the autor:

Abdujamol Hasanov - Doctor of philological sciences, professor, head of the Department of Tajik Language at the Tajik State University named after Academician Bobojon Gafurov; tel.: +(992)928242561

НОМВОЖАИ SUrD ДАР "ШОДНОМА"-И АБУЩОСИМ ФИРДАВСй

Цосимов О.Х

Донишгоуи давлатии тиббии Тоцикистон ба номи Абуалй ибни Сино

"Шохнома"-и Абулкосим Фирдавсй чун хамосаи бузурги чахонй маълумоти нихоят рангину чолиберо дар бораи таърихи тамаддуни миллати точик ва дигар халкхои эронинажод фаро мегирад. Ин хама маълумот дар хамбастагй бо тавсифи муносибатхои сиёсиву ичтмоиву иктисодиву фархангии мардуми точик бо соири мардуму кишвархои хамсоя зикр мегардад.

Дар баробари олоти корзор, чонварону гиёхон, сангхои гаронбахову филизот, либосу зарфхо, ашёи дарбору хушбуихо, масолехи сохтмону бинову коххо, асбоби мусикиву унвони лахнхо, ситораву бурчхои осмон, исмхои шахсу гуруххои дигари вожахо дар "Шохнома"-и Фирдавсй топонимхо, аз он чумла номи шахру кишвархо хеле фаровон ба кор рафтаанд. Ин падида агар аз як тараф аз чахонгардии Фирдавсй ва вусъати тасаввуру умки дониши у гувохй дихад, аз тарафи дигар ба фарохии сахнаи ходисаву руйдодхои "Шохнома", бузургии худуди фарогирифтаи он ишорат мекунад.

Дар "Шохнома"-и Фирдавсй дар баробари номхои шахру кишвархои машхури китъаи

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.