CC BY
17
ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНО-КЛИНИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
УДК 616.45:616.8-008.64-003.96
А.К. БЕРДАЛИНОВА
СТРЕСС КЕЗ1НДЕГ1 БYИРЕК YСТI БЕЗ1Н1Н МОРФОЛОГИЯЛЫК 0ЗГЕР1СТЕР1НЕ
АЛКОГОЛЬД1И 8СЕР1
Марат Оспанов атындагы Батыс Казахстан мемлекетлк медицина университетi, А^тебе
Актуалдыпыгы. Стресс - организмнщ ^оршаган ортанын эртYрлi факторларына ^ажетл бейiмдеушiлiк реакциясы болатыны белгiлi. Сэтт бешмдеушшштщ дамуы, бiрiншiлiк стрестiк факторлардын эсерiнен пайда болган гомеостаз бузылысын жояды. Бiра^ бiрен-саран жагдайда стрестiк реакция бейiмдеушiлiк патогенез жагдайында организмнщ эртYрлi аурулардын пайда болуына экелiп согады, сонды^тан агзанын экстремальды жагдайда твзiмдiлiгiн жогарылататын тэст галымдардын iзденiсiн ке^тед^1]. Стресс кезшде негiзгi жYйелердегi взгерiстер, агзанын гомеостазын реттеушi, гипофиз, бYйрек Yстi безi жэне тимус, жагынан туындайды[2,3]. Агзанын бетмделуштк твзiмдiлiriнщ ^алыптасуында манызды орын алатын стрестiн маркерi болып саналатын мYшелердiн (бYйрек Yстi безi жэне тимус) морфофункциональды жагдайын реттеу мэселелерi ерекше ^ызыгушылыщ тудырып отыр.
Манызды реттеушн гипоталамо-гипофизарлы-бYйрек Yстi безi жYйесi бYйрек Yстi безiнiн Yздiксiз ^атысуымен организмде бейiмделушiлiк жагдай дамытатын эсерлi звено болып табылады. Организмнщ бейiмделу резистенттiлiгiнiн пайда болуында манызды роль ат^аратыны, бYйрек Yстi б е з i н i н морфофункциональды жагдайын реттеу мэселелерi ^ызыгушылыщ тудыруда [4].
Зерттеу максаты - стресс жагдайында (^ор^ыныш) егеу^уйрыщтын бYйрек Yстi безiнiн морфологиялыщ взгерiстерiне алкогольдщ эсерiн зерттеу
Зерттеу эдiсi мен материалдары. Тэжiрибе виварийда табиги жарыщ режимiнде жэне тама^ пен суга еркiн жагдайда, салмагы 170-250 г болатын 138 тексiз аталыщ егеукуйрыщтарга жYргiзiлдi. Жануарлар 3 топ^а бвлшдк 1-интактылы; 2-стресс жагдайындагы жануарлар (ба^ылау); 3- стресс + алкоголь (тэжiрибелiк). Алкоголь KYнделiктi per os берiлдi (15% этил спиртi 6 г/кг салмагына). Алкогольдiн егеу^уйрыщтарга токсикалыщ эсерш аныщтаган, зерттеушiлердiн жумыстары бойынша алкоголь дозасы егеукуйрыщтарга %LD50 сэйкес келедi [5]. Стресс 14 KYнге дейш KYнiне 1 рет 1 сагат бойына егеу^уйрыщтарды торда устап (ба^ылау жэне тэжiрибелiк -эр^айсысында 5-тен) бвлмеде мысыщтарды бос жiберiп, жYргiзiлдi. Бул жумыста Yрей кезенiнде (1 ретлк стресс) жэне элсiреу кезенiнде (14 ^н стресс) алкогольдiн эсерiн зерттедк. Женiл эфирлi наркоздан кейш егеу^уйрыщтарды декапитацияладыщ. БYйрек Yстi безiнiн салыстырмалы салмагын егеу^уйрыщтын 100гр дене салмагына есептедк. БYйрек Yстi безiнiн
^алындыгы 7-8мкм гистологиялы^ кесiндiнi гематоксилин-эозинмен жэне судан III бояуымен боядыщ. БYйрек Yстi безшщ кыртысты жэне жумса^ затынын ^атынасын жэне кыртысты затынын функциональды аймагынын ауданында езгерiстер барын аныщтадыщ. Нэтиженi статистикалык ендеу Material Vision багдарламасымен, нэтиженi талдау Стьюдент критерийiмен, орташа кате, орташа арифметика колданылуымен жYргiзiлдi. Орташа керсеткiштер арасында айырмашылык Р < 0,05 болганда есепке алынды.
Зерттеу нэтижесi жэне оны талдау. БYйрек Yстi безi интактылы егеукуйрыщтарда саргыш тYстi, шар тэрiздi, бYйректiн алдында жэне медиальды орналаскан. Олардын салмагы 1 05,75±9,53мг курайды. Микроскопиялык зерттеу кезiнде кыртысты жэне жумсак затынын айкын белiнгенiн керуге болады. БYйрек Yстi безi сыртынан дэнекер тiндi капсуламен капталган, екi кабатты ажыратады - сырткы (тыгыз) жэне шю (болбыр). Кыртысты эндокриноциттер бYйрек Yстi безiнiн сыртынан перпендикулярлы багыт алган, эпителиальды бауларды тYзедi. Кыртысты заты Yш аймакка белiнген: шумакты, шогырлы жэне торлы. Шумакты аймагында баулар усак базофильдi клеткалардан туратын иiлген шумак тэрiздi диаметрi 12-15мкм болатын кыртысты эндокриноциттер керiнедi.
Шогырлы аймагында эндокриноцит баулары iрi (20мкм), куб немесе призма тэрiздi клеткалардан турады, бYйрек Yстi безiнiн беткейшде перпендикулярлы жэне бiр-бiрiне параллель орналаскан.
Торлы аймагында эпителиальды бау усак клеткалардан тор тYзiп, тармакталган. Клетка бауларынын арасында капиллярлар аныкталады.
БYйрек Yстi безiнiн жумсак заты iрi, денгелек кл еткал ар эн докри н оци ттерден турады , эндокриноциттер ашык жэне коныр болып ажыратылады. Эндокриноциттер арасында кен синусоидальды капиллярлар аныкталады.
Торлы аймагында эпителиальды бау болбыр тор тYзiп, тармакталган. Торлы аймагында аденокортикоциттер мелшерi кiшiрейiп, куб, денгелек жэне бурыш тэрiздi болады.
Кыртысты затынын эндокриноциттершде организмнiн тiршiлiк етуi физиологиялык жагдайында липидтер азгана мелшерде, судан III бояуымен бояган кезде жаксы боялады.
Стресс жануарлардын бYйрек Yстi безше жэне дене
Кесте 1-Бакылау (стресс алган) егеукуйрыкгарыныщ дене салмагыныц динамикасы, буйрек YCTi
Зерттелген жануарлар тобыныц тур1 мен мерз1мдер Егеукуйрыктардыц дене салмагы (г) Буйрек Yстi безшщ салмагы (мг) Буйрек Yстi безшщ салмагы коэффициента
Интактылы 200±9,8 105,75±9,53 0,53
1 тэулiк 192±8,7 121,04±10,2* 0,63*
3 тэулiк 190±7,9 130,29±11,17* 0,69*
7 тэулiк 189±8,2 123,1±8,15 0,65
14 тэулк 192±8,4 126,39±12,1 0,66
Ескерту: р<0,01*болганда
ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫК-КЛИНИКАЛЫК ЗЕТТЕУЛЕР
Кесте 2 - Зерттеу барысында басынан (0) аягына дешн (14) интактылы егеукуйрыктардыц дене
салмагыныц динамикасы.
Зерттеу мерзiмдерi Егеукуйрыктардын дене салмагы (г) Буйрек Yстi безшщ салмагы (мг) Буйрек Yстi безшщ салмагы коэффициенттi
Басында 200±9,8 105,75±9,53 0,529
1 тэулк 201,8±9,7 106,71±9,41 0,529
3 тэулк 204,5±10,1 109,01±9,57 0,533
7 тэулк 208,1±10,17 113,02±10,12 0,543
14 тэулiк 214,4±10,33 117,01±10,14 0,545
салмагынын динамикасына ете катты эсер еттi. Стресс алган егеукуйрыктардын дене салмагынын есу каркындылыгы темендеген байкалды. Стресс кезiнде (бакылау) бYйрек Yстi безiнде керiсiнше салмагы жогарылаганы байкалды (кесте 1). БYйрек Yстi безшщ салмагынын жогарылауы кыртысты затынын ауданынын, онын iшiнде шогырлы аймагынын улгаюынын есебiнен болган.
№1 кестеден керт тургандай, егеукуйрыктардын салмагы стресс кезшде баяулап кана поймай, азайды. Бул кезде интактылы жануарларда Yнемi дене массасы есiп отырады (кесте 2).
Тэжiрибе басында интактылы егеукуйрыктар салмагы-200г болды, 1-тэулiкте-201,8г, 3-тэулiктен кейш 204,5г тенестi, 7-шi тэулiкте-208,1 жэне 14 тэулкте 214,4г болды. Интактылы жануарларда зерттеу мерзiмiнде мYше салмагынын есуi байкалды. Зерттеудiн бастапкы уакытында мYше салмагы 105,75±0,53мг, 1-тэулiктен кешн 106,71мг тенестi, ал 3-тэулкте-109,01мг, 7^ тэулiкте-113,02мг жэне 14 тэулкте 120,2мг болды.
Интактылы жануарларда барлык зерттеу мерзiмдерiнде бYйрек Yстi безiнiн салмак коэффициентi бiр денгейде, есуге тенденциялы. Стресс алган жануарлар сиякты бYйрек Yстi безiнiн салмак коэффициентi жэне мYшенiн салмагынын есуi болды. 7-жэне 14-тэулiктерде бYйрек Yстi безiнiн салмак коэффициентi жэне мYшенiн салмагынын азаюын стресс факторынын тезiмдiлiк фазасына ауысуымен тYсiндiруге болады.
Стресс шогырлы аймагы жэне жумсак затынын эндокриноциттерiне Yлкен эсер етед^ салыстырмалы жалпыморфологиялык (аймактардын еы, тамырлар жагдайына, белек эндокриноциттерге) ыкпал етедi.
Стресстiн 1 тэулiк уакытында бYйрек Yстi безiнiн аумакты гистологиялык зерттеуiнде кыртысты жэне жумсак заты жаксы ажыратылады. БYйрек Yстi безшщ капиллярлары кенiген, iшiнде кеп мелшерде формалы элементтер байкалады. Кыртысты затынын стромасы iсiнгенi байкалады. Эндотелиальды клеткалар iсiнген. БYйрек Yстi безiнiн шогырлы аймагынын кептеген эпителиоциттерiнiн цитоплазмасы вакуолденген.
Егер интактылы егеукуйрыктардын бYйрек Yстi безiнiн ауданынын катынасы (шумакты, шогырлы, торлы) 1:8:2,5 кураса, ал 1тэулктен кейiн зерттеу кезiнде бул катынастар бакылауда - 1:10,2:2,7 катынасын курайды. Стресс алган жануарларда бYйрек Yстi безiнiн шогырлы аймагынын улгайганын керуге болады.
Зерттеудiн 3-тэулiгiнде бYйрек Yстi безiнде кыртысты жэне сонымен катар жумсак затында гемокапиллярлар кенiген ^йде калган, жумсак затынын кептеген жершде синусоидты капиллярлар бузылган. Шогырлы аймакта айкын дистрофиялык езгерiстермен
клеткалар ершидк Коныр эндокриноциттер топ болып орналасады. Жумсак затында негiзгi элементтер ортасында хромофильдi клеткалар синусоидты капилляр жэне венула ке^ген, вегетативтi нерв жYйесi бiрен -саран iрi мультиполярлы нейрондар болады.
БYйрек Yстi безiнiн шогырлы аймагында гиперхромды клетка саны улгайган. Непзшен кыртысты затынын шумакты жэне торлы аймактарынын улгаюына байланысты, бYйрек Yстi безiнiн гистологиялык кесiндiсiнде ауданы кенiгенi байкалады.
Зерттеудiн 7-тэулiгiнде бYйрек Yстi безiнiн гистологиялык керiнiсiнде кыртысты жэне жумсак затында кейбiр кабыну процестерiнiн азайганын, синусоидты капиллярлардын санынын бузылганын жэне тамыр санылауы тарылганын керуге болады. Эндотелиальды клеткалардын юшгеншщ азайганы байкалады. Кыртысты затынын шумакты жэне шогырлы аймагынын клеткалардын ядросы гипохромды эпителиоциттердiн вакуолизациясы азайган. БYйрек Yстi безiнiн шогырлы аймагынын ауданынын азаюга бейiм екенiн керуге болады. Бул уакытта бYйрек Yстi безiнiн шумакты, шогырлы жэне торлы аймагынын катынасы бакылау кезiнде 1:9,8:2,6 болды. Кан тамыр капиллярларынын кенеюшен жэне эпинефроциттердiн iсiнуiнен бYйрек Yстi безiнiн жумсак затынын ауданы ескен.
Стреслн 14-тэулiгiнде кыртысты затынын барлык аймактарында (шумакты, шогырлы жэне торлы) вакуолизацияланган эндокриноциттер байкалады. Сонымен катар шогырлы аймагында коныр эндокриноциттердщ улгаюы болады. Сонгысы глюкокортикоидтардын синтезiнiн метаболикалык процестерi кYшеюiн керсетедi.
Стресс алган жануарларга караганда, стресс+ алкоголь кабылдаган жануарлардын дене салмагынын есуi жогары, ал осы кезде бYйрек Yстi безшщ салмагы темен болды.
з
1 Г"'.М1К _ 3 Г-''.11К 7 Г-.-.М1К 14 ТЙУЛ1К
■ |"'1М,11|\ ■ I-] 1И и''
Сурет 1. Буйрек Yстi безшщ кыртысты - жумсак затыньщ индексi
ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНО-КЛИНИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
Тэжiрибенiн 1-тэулiпнде стресс+алкоголь кабылдаган жануарлардын дене салмагы 197±9,12г, ал тек стресс алган жануарларда 192±8,87г (1-шi тэулiкте интактылы жануарларда -201,8±9,98). Стресс алган жануарлардын бYйрек Yстi безiнiн салмагы жогары болганда, (121,04±10,02мг), стресс+алкоголь кабылдаган жануарлардын бYйрек Yстi безiнiн салмагы 110,86±9,87мг тенестi.
Тэжiрибе кезiнде бYйрек Yстi безiнiн индекс 0,56, ал бакылау кезiнде 0,63-ке тен. Тэжiрибе кезiнде кыртысты затынын функциональды аймагынын катынасы (шумакты, шогырлы жэне торлы) темендеген 1,2:8,5:2,6, ал бакылау кезшде 1,2:10,2:2,7 керсеткiштi керсетл.
Гистологиялык зерттеу кезiнде кыртысты жэне жумсак затынын кан тамырлары ке^ген. БYйрек Yстi безiнiн стромасы iсiнген. Кенiген капиллярлардын санылауында эритроциттердiн кеп мелшерi аныкталды. Шумакты аймагында ядросы улгайган кортикоциттер болады. Шогырлы аймагында дистрофиялык езгерiстерге ушыраган коныр жэне ашык эндокриноциттер аныкталды. Кыртысты затынын торлы аймагы бiрнеше есе ке^ген.
БYйрек Yстi безiнiн жумсак затынын непзп элементтерiнiн арасында синусоидальды капиллярлары кенiген хромофиндi клеткалар бар. Тэжiрибенiн бiрiншi тэулiгiнде жумсак затынын аумагыньщ Yлкеюi болды, сонымен катар алкогольдщ эсерiнен симпатикалык жYйеге куш тYсуiнiн темендеуiнен кыртысты-жумсак затынын индексi 3,92, интактылы жануарларда 2,47 дейш, таза стресс алган жагдайда 2,59 тен болды (сурет 1).
Тэжiрибенiн 3-тэултнде жануарлардын дене салмагы 200±9,15г курады, ал бакылауда 190±8,73г болса, интактылы жануарлардын дене салмагы 204,5±12,83г дейш жогарылады. Бакылаудагы (стресс алган) бYйрек Yстi безiнiн салмагы-13о,29±11,17мг, тэжiрибеде-120,34±8,16мг, бул керсеткiш бакылаудагы бYйрек Yстi безше караганда темендеу. Кыртысты затынын гистологиялык кесiндiсiнiн ауданынын улгаюы, онын барлык функциональдык зоналарынын есуiне байланысты. Тэжiрибеде шумакты, шогырлы жэне торлы аймагынын катынасы (стресс+алкоголь) 1,2:9,3:2,6, ал бакылауда бул катынастар 1,3:10,8:2,7 курады. Тэжiрибенiн осы мерзiмiнде кыртысты затынын эндокриноциттершдеп дистрофиялык процестер айкын керiне бастады. Вакуольденген клеткалардын абсолюттi саны жогарылаган.
Тэжiрибенiн 7-тэулiгiнде (стресс+алкоголь) жануарлардын дене салмагынын 201±8,72г дейiн ескенi, ал бYйрек Yстi безiнiн салмагынын 109,17±7,18мг дейiн темендегенi байкалды.
Тэжiрибенiн 14-тэултнде жануарлар салмагы 206±9,45г курады, бYйрек Yстi безiнiн салмагы тэжiрибенiн 7 тэулк денгейiмен 109,9±8,78мг тенестi.
Аздаган вакуолизация жэне эндотелий клеткаларынын элаз дэрежелi дистрофиясы гистологиялык тексерiсте байкалды. БYйрек Yстi безiнiн кыртысты жэне жумсак затында гемокапиллярлардын кенеюi сакталган. Шумакты аймагында вакуолизацияланган эндокриноциттердi керуге болады. Кыртысты жэне жумсак затынын стромасынын iсiнуi темендеген. БYйрек Yстi безiнiн кыртысты затынын шогырлы жэне торлы аймагынын аудандарынын кiшiрейгенi аныкталды. Сонымен катар шумакты жэне торлы аймагынын аумагы бастапкы деректермен (интактылы жануарлар) бiрдей болды, бYйрек Yстi безiнiн
кыртысты затынын функциональды аймагынын катынасы (шумакты, шогырлы жэне торлы) 1:8,4:2,5 курады, ал бакылау кезшде кыртысты затынын аумактары улгайган жэне 1:9,5:2,6 катынасын курады. Жалпы алганда, бYйрек Yстi безiнiн ауданы улгайган калпында калган, негiзiнен бYйрек Yстi безiнiн кыртысты затынын шумакты аймагынын ауданынын темендемеушщ есебiнен жэне тамырлы компоненттiн меншiктi белiгiнiн есуiмен байланысты. Сонымен бiрге бYйрек Yстi безшщ индексi алгашкы мэлiметтерге дейiн (0,54) темендесе, бакылау жануарларынын индексi 0,66 курады.
Тэжiрибенiн 14-тэулiгiнде строманын iсiнуi жэне синусоидты капиллярлардын кенеюi есебiнен бYйрек Yстi безiнiн жумсак затынын ауданынын ескен байкалды. Осыган байланысты кыртысты-жумсак затынын индеш 1,45 ке дейш темендесе, бакылау (стрессте) керсеткш 1,63 курады.
Ен алдымен стресс кезiнде бYйрек Yстi безiнде айкын тамырлы реакциялар: жумсак затынын венуласы жэне синусоидты капиллярдын кенеюi, гемостаз, эритроцит сладжы байкалды. Кыртысты затынын капиллярларында уксас езгерiстер орын алады. Шогырлы аймагында глюкокортикоидтардын тYзiлуiн орындайтын, синтетикалык процестердi кYшейтетiн вакуолденген коныр эндокриноциттердi керуге болады.
Стресс шогырлы аймагы жэне жумсак затынын эндокриноциттерше Yлкен эсер етед^ салыстырмалы жал пыморфологиялык (аймактардын енi, тамырлар жагдайына, белек эндокриноциттерге) ыкпал етедi.
Стресс YPей кезенЬ тезiмдiлiк жэне элсiреу кезендерiнен туратын жалпы бейiмдеушiлiк синдром керiнiсi тYрiнде байкалатыны белгiлi. Yрей кезенiнде организмнщ корганыш кYшiнiн жедел турактануын бгг^редк Ол шок жэне шокка карсы фазаларынан турады [6]. Керiп отыргандай, бiздiн зерттеуiмiзде шок фазасы кезшде нерв жэне гипоталамо-гипофизарлы жYйелерiнiн эсершен бYйрек Yстi безiнiн белсендiлiгi KYшейедi [7].
Адамдарда бYйрек Yстi безшщ кыртысты затында шумакты аймагы кыртысты затынын 15%, шогырлы аймагы 75% жэне торлы аймагы 10% калындыгын курайды. 20-25 жас шамасында аймактарынын катынасы 9:3 тенеседк Бiздiн зерттеуiмiзде жынысы жетiлген интактылы егеукуйрыктарда функциональды аймагы (шумакты, шогырлы жэне торлы) 1:8:2,5 курады. Сонымен катар интактылы жануарлардын бYйрек Yстi безшщ кыртысты затынын шумакты аймагынын енше барлык елшемдерде бiрлiк (1) мелшерш алдык.
1-шi жэне 3-шi тэулiгiнде бакылау (стресс алган) жэне тэжiрибелiк (стресс+алкоголь) шумакты аймагынын ауданынын 20-30% артуы альдостероннын гиперсекрециясын керсетедi, бул натрийдщ организмде кешiгуiне жэне артериялык кысымынын кетерiлуiне себепшi болады.
Шогырлы аймагында, кыртысты эндокриноциттер iрi мелшерде ажыратылып, ашык жэне коныр клеткалар кездеседк Бул клеткалардын цитоплазмасында липид тамшылары кеп мелшерде керiнедi. Кыртысты эндокриноциттердщ ашык жэне коныр клеткалары эртYрлi функциональды жагдайларды бередi. Стероидтардын белшт шыгуы жэне олардын жинакталуынан клетка цитоплазмасы ашык болып келедi жэне олар кан жэне лимфа циркуляциясында дайын секреторлы енiм белу фазасына етедi.
Торлы аймактарга ендiрiлетiн глюкокортикоидты
ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫК-КЛИНИКАЛЫК ЗЕТТЕУЛЕР
гормондар: кортикостерон, кортизон жэне гидрокортизон (кортизол) липид, белок жэне кeмiрсу метаболизмше эсер етедi жэне кеп мелшерде энергия тYзiлуi жэне босап шыгу кабтетшен гeрi, организмде фосфорлану процеан кYшейтедi. Глюкокортикоидтар глюконеогенездi кYшейтедi (белок есебiнен глюкозалар тYзiлуi). Жогарыда айтылып кеткен факторлар жануарлардын дене салмагынын eсуiн тежеуге кабтетл. Дене салмагынын eсуiн тежейтiн баска факторлар бYйрек Yстi б е з i н i н жумса^ затын улгайтатын жэне глюкокортикоидтар кeмiрсудiн (глюкогенолиз, глюконеогенез), липидтердщ (липолиз) метаболизмi катехол аминдер (норадреналин жэне адреналин) болып табылады.
Бiрiншiлiк стрестiк жагдайда бYйрек Yстi безi гиперадреналинемиямен (гиперадрения) жауап бередк Эрi карай шокка карсы фазасында кортикотропин жэне кортикостероидтын KYштi туракты секрециясы болады. Зерттеудщ сонында бYйрек Yстi безiнiн шогырлы аймагынын ауданы бiрден улгаяды. Мысалы, интактылы жануарларда шумакты, шогырлы жэне торлы аймагынын катынасы-1:8:2,5 болды, ал бакылауда 1:10,2:2,7, тэжiрибеде-1:8,5:2,6 катынасын курады. Тeзiмдiлiк кезенiнде анаболикалык процестер белсендтенед^ гликонеогенез кYшейедi, кeп мeлшерде гормондар секрецияланып, бYйрек Yстi безiнiн кыртысты заты гипертрофияланады. Бул кезенде (зерттеудщ 3-шл тэулiгiнде) бYйрек Yстi безшщ кыртысты затынын шогырлы аймагынын ауданы жылдам улгаяды. Осы уакытта таза стресс (бакылау) кезiнде шумакты, шогырлы жэне торлы аймагынын катынасы 1:10,8:2,7, ал тэжiрибеде (стресс + алкоголь)-1:9,3:2,6 болды.
Стресс кезiнде торлы аймагынын эндокриноциттершщ гипертрофиясымен катар, бYйрек YCTi безiнiн кыртысты затынын ауданынын улгаюына экеледi, ерте мерзiмiнде жэне шумакты аймагынын бiраз улгаюы болады. ^п мeлшерде норадреналин жэне адреналиннiн бeлiнуi жэне хромофиндi клетканын гипертрофиясынын нэтижеанде стресс тiкелей жумсак затынын ауданынын улгаюына экеледi [8].
Бiздiн зерттеуiмiзде тeзiмдiлiк сатысы элсiреу сатысына eтпедi. БYйрек Yстi безiнiн ауданынын функциональды белсендiлiгiнiн сакталуы жэне шогырлы аймак ауданынын eсуiнiн сакталуымен дэлелдендi. Мысалы, 7-тэулкте шумакты, шогырлы жэне торлы аймагынын катынасы бакылауда 1:9,8:2,6; тэжiрибеде 1:8,5:2,5, ал 14-тэулкте-бакылауда 1:9,5:2,6; тэжiрибеде -1:8,4:2,5 болды. Толык стрестiн классикалык кeрiнiсiне тимустын инволюциясы, лимфа тYйiндерi жэне бYйрек Yстi безiнiн кыртысты кабатынын гипертрофиясы есептеледi. Стресс кезшде бYйрек Yстi безiнiн курылымдык eзгерiсi бездiн функциясынын кYшеюi мYше салмагынын улгаюымен жэне тамырлы арнанын ке^геымен кeрiнедi. Стреске алкогольдiн протективтi эсерi тэжiрибе жагдайында нерв импульстерi жылдамдыгы тeмендеуiмен (импульстiн нейрон аралык синапстарда тежелу^ жэне адаптогендi эффектпен непзделедк
Эдебиеттердегi мэлiметтер бойынша этанолды жедел жэне созылмалы тYPде колданганда кан плазмасындагы глюкокортикоидты гормондар, тестостерон концентрациясынын тeмендеуi байкалады, гипогонадизм, гинекомастия дамиды, бYйрек Yстi безiнiн кыртысты затынын шогырлы жэне торлы аймагы клеткаларынын белсендiлiгi жогарылайды, ал кеш кезенде аталган аймактардын кызметi тeмендедi, ол
стероидогенезге ацетальдегидтщ тiкелей ингибирлеушл эсерiмен жэне гонадотропин-либеринмен кортикотропин-либериндердiн секрециясынын бузылуымен тYсiндiрiледi [9,10,11].
Корыта келе, стресс ^рей) зат алмасу процестерш KYшейтiп жануарлардын дене салмагынын eсуiн тежейдi, ал шогырлы аймактын эндокриноциттерiмен глюкокортикоидтардын секрециясынын кYшеюi нэтижесiнде бYйрек Yстi безi кыртысты затынын ауданы улгаяды. Екшшн жагынан стресс факторлары катехоламиндердiн (норадреналин, адреналин) секрециясын кушейтед^ ол хромофильдi клеткалардын гипертрофиясына жэне жалпы бYйрек Yстi безi жумсак затынын ауданынын улгаюына алып келедк Стресс алган жануарлар 15% этанолды кабылдаган уакыттагы бYйрек Yстi безшде аныкталган морфологиялык eзгерiстердi талдауда бYйрек Yстi безiнiн кыртысты затынын кызметшщ тежелу белгiлерiн кeрсеттi.
Тужырым: Стресс жануарлардын дене салмагынын eсуiнiн тежелуше жэне бYйрек Yстi безiнiн жумсак жэне кыртысты затынын эаресе шогырлы аймагынын ауданынын улгаюына алып келедк Стресс фонында алкогольды кабылдау егеукуйрыктардын дене салмагынын eсуiнiн кешiгуiн тeмендетедi, кыртысты жэне жумсак затынын ауданынын eсуiн азайтады.
Эдебиеттер mi3iMi:
1 . О.А. Солодкова , В.С. Каредина, В.Г. Зенкина, Г.Н. Тимчишина.// Эффект действия экстракта из кукумарии японской на структурно-функциональное состояние надпочечников интактных и стрессированных животных.// Фундаментальные исследования.-2006. №11.-с.11-14.
2. Н.М. Кисилева, А.В. Новоселецкая, И.В. Зимина, А.Н. Иноземцов, В.Я. Арион.// Влияние тактивина на функциональное нарушение реакции избегания у крыс //Бюллетень экспериментальной биологии и медицины -2009.- Т. 147.- №1.- с.75-77.
3. А.Ш. Садыкова, А.А. Калашников, Б. Биджигитов, У.Ш. Чупанов.// Морфологические изменения и содержание аскорбиновый кислоты в надпочечниках после воздействия иммобилизационого стресса //Хабаршы (Южно - Казахстанская государственная медицинская академия). Шымкент, 2006.-№6(32).-с. 143-145. .
4. С.В. Семенова.// Влияние электромагнитного излучения миллиметрового диапазона на функциональное состояние системы гомеостаза у больных инфарктом миокарда.// Автореф.дисс.кандидат медицинский наук.- Саратов,1994.-25с.
5. А.Е. Успенский.// Токсикологическая характеристика этинола //Итоги науки и техники. Токсикология.-М.1984.-Т.13.-с.6-56.
6. Ю.В. Щербатых.// Психология стресса и методы коррекции.-СПБ. Питер, 2007.-256с.
7. Н.Д. Гончарова, А.В. Шмалий, В.Ю. Маренин, С.А. Смелкова.// Гипоталамо-гипофизарно-надпочечниковая система и ферменты глутатионзависимой антиоксидантный системы при стрессе и старении //Бюллетень экспериментальной биологии и медицины.-2007.-Т.144.-№11.-с.574-577.
8. С.С. Перцов.// Роль супрахиазматического ядра гипоталамуса в реализации эффектов мелатонина на тимус, надпочечники и селезенку крыс // Бюллетень экспериментальной биологии и медицины-2006.-Т.141.-№4.-с.364-367.
9. В.А. Глумова, М.В. Чучкова, Н.Н. Чучкова,
ЭKCПEPИMEHTAЛЬHО-KЛИHИЧECKИE ИCCЛEДОBAHИЯ
Н.В. Кормилина.// Влияние иммуномодулирующих воздействий различного характера на морфофункциональное состояние надпочечников. // Морфологические ведомости.-2009.-№1-2.-С.14-17. 10. Kinoshita H., Jessop D.S., Finn D.P. etal.// Alcohol.
Alcohol-2001.-V.36.-N.1.-P.59-64.
11. Pach D., Szurkowska M., Targosz D. etal. // Przegl. Lek.-2007.-V.64.-№4-5.-P. 238-342.
РЕЗЮМЕ
А.К. БЕРДАЛИНОВА
ВЛИЯНИЕ АЛКОГОЛЯ НА МОРФОЛОГИЧЕСКИЕ ИЗМЕНЕНИЯ В НАДПОЧЕЧНИКЕ ПРИ СТРЕССЕ
Западно-Казахстанский государственный медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе
При стрессе (страх) у крыс происходит изменения в органах- маркерах стресса (надпочечниках и тимусе), которые в надпочечниках характеризуются возрастанием площади пучковой зоны коры, в основном в результате усиления кровоснабжения. Применение алкоголя на фоне стресса существенно тормозит возрастание структуры надпочечников и стабилизирует динамику лимфопоэза в вилочковой железе.
Ключевые слова: стресс, надпочечник, алкоголь.
SUMMARY
A.K. BERDALINOVA
THE INFLUENCE OF ALCOHOL ON MORPHOLOGIC CHANGES IN ADRENAL GLAND OF STRESS
West Kazakhstan State Medical University named after Marat Ospanov, Aktobe
In case of stress (fear) in rats changes take place in the organs - markers of stress (i.e. adrenal gland and thymus). In adrenal gland these changes are characterized by increase of zone fasciculate mainly as a result of blood. Alcohol intake on the background of stress significantly inhibits the increase of adrenal gland structures and stabilizes dynamics of lymphopoiesis in thymus. Key words: stress, adrenal gland, alcohol.
УДК 616.381-002:615.37-052
Б.В. ЗАСОРИН, А.Б. ТУСУПКАЛИЕВ
ИММУНОЛОГИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА ЭФФЕКТИВНОСТИ МЕСТНОГО ПРИМЕНЕНИЯ РОНКОЛЕЙКИНА У ДЕТЕЙ С ПЕРИТОНИТОМ
Западно-Казахстанский государственный медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе
Актуальность. Перитонит характеризуется как хирургический стресс с многофакторностью воздействия, когда к эндогенным стрессорным факторам (инфекция, воспаление) присоединяются экзогенные факторы (наркоз, операционная травма) с выбросом в кровь стресс-гормонов, оказывающих мощное депрессивное воздействие на иммунитет [1, 2, 3]. Данное обстоятельство способствует формированию вторичного иммунодефицита, усугубляющего течение заболевания. В связи с этим комплекс проводимой послеоперационной терапии требует включения иммунокоррегирующих препаратов. Это, в свою очередь, требует применения адекватных иммунологических тестов, которые способны в наибольшей степени способствовать корректному прогнозу эффективности проводимого лечения и исхода заболевания [4,5].
Цель исследования: иммунологическая оценка местного применения Ронколейкина при перитонитах различного генеза у детей.
Материалы и методы исследования: В основу работы положен анализ наблюдений за 70 пациентами с аппендикулярным перитонитом, находившимися на лечении в клинике детской хирургии ЗКГМУ имени
Марата Оспанова в возрасте от 2 до 14 лет. В зависимости от распространенности диффузный перитонит выявлен у 32 детей, и у 48 пациентов диагностирован разлитой перитонит. Все дети были оперированы лапароскопическим методом.
Основную группу (группа №1) составили 38 больн ых, которым после окончательной санации брюшной полости в забрюшинное пространство правой подвздошной области одномоментно вводился препарат Ронколейкин (до 7 лет-0,25 мг, старше-0,5 мг), и в послеоперационном периоде одним из компонентов комплексной терапии являлась регионарная лимфотропная антибактериальная терапия (гентамицин 4-7 мг/кг). В качестве группы сравнения (группа №2) н а бл ю д а л о с ь 4 2 р е б е н к а , ко то р ы м в послеоперационном периоде применялась общепринятая антибактериальная терапия.
Всем больным на 1, 3, 7 и 14 сутки проводили исследования по оценке иммунного статуса, которые включали определение количества СD3+, СD4+, cD8+, СD20+, с помощью моноклональных антител производства ООО «Сорбет» (Россия); оценку функциональной активности Т-лимфоцитов по проценту потребления глюкозы (ППГ) в реакции
