Научная статья на тему 'Structural and functional organization of thymus gland in norm'

Structural and functional organization of thymus gland in norm Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
126
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Умбетов Т.Ж., Комекбай Ж.Е.

В работе описана структура вилочковой железы, состоящая из клеток двух типов: эпителиоретикулярных и лимфоидных. Дана различная классификация функциональных зон дольки тимуса. Подробно изложены сроки развития вилочковой железы от закладки на четвертой неделе внутриутробного развития до рождения.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СТРУКТУРНО-ФУНКЦИОНАЛЬНАЯ ОРГАНИЗАЦИЯ ВИЛОЧКОВОЙ ЖЕЛЕЗЫ В НОРМЕ

The structure of thymus gland, consisting of two types cells: epithelioreticulial and lymphoid, is described in this work. Various classifications of functional zones of thymus lobe are given. The period of development of thymus gland from its laying on the fourth week of intrauterine development to the birth are described in detail.

Текст научной работы на тему «Structural and functional organization of thymus gland in norm»

Т.Ж. YМБЕТОВ, Ж.Е. К0МЕКБАЙ

АЙЫРША БЕЗ1Н1И КАЛЫПТЫ ЖАГДАЙДАГЫ К¥РЫЛЫМДЫК - ФУНКЦИОНАЛДЫК

¥ЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ (Эдеби шолу)

Марат Оспанов атындагы Батыс К;азакстан мемлекеттiк медицина академиясы, Актебе каласы

Айырша 6e3i (тимус) eKi ассиметриялык белiктен турады. Ол капсуламен капталган жэне 6ip-бiрiмeн болбыр дэнекер тМ аркылы байланыскан. Тимустыц сол жак белiгi оц жагымен салыстырганда Yлкeнiрeк. Ол тес CYЙeгiнщ арткы жагында орналаскан, темeнгi шекарасы жYрeктiн нeгiзi децгешнде, жогаргы шекарасы кебше мойындырык шуцкыры децгейшде орналасады. Тимустыц сыртын коршаган капсуладан дэнекер тiндi перделер шыгады, ол кортико-медулярлы аймагыныц паренхимасын 0,2-5 мм келeмiндeгi белкшелерге белeдi, ал тимустыц ортацгы белтндеп жумсакзаты Yздiксiз болып калады [1-3].

Айырша безшщ нeгiзгi кызмeтi Т-лимфоциттердщ жeтiлуiн реттеу болып табылады. Ол келем^ беткей антигeнi, пролиферация децгеш, радиосeзiмталдылыfы, митогенге реакциясы, емiр CYPУ уакыты жэне иммунологиялык кызмeтi бойынша eрeкшeлeнeтiн эртYрлi клеткалык субкластардыц жиынтыгынан турады. Т-клеткалар иммунитет жэне аллергия механизмы юке асыратын нeгiзгi эффектор болып табылады [4].

Тимустыц микроскопиялык керiнiсi есiндiсi бар эпителиальды клеткалардыц торы тYрiндe керiнeдi. Олардыц уяшыктары жктелудщ эртYPлi сатысындагы Т-лимфоциттермен толтырылган. Белiкшeсiндe Т-лимфоциттердщ тыгыз орналасуынан ^цпрт тYCтi болып керiнeтiн сырткы кыртысты затын жэне тимус дeнeшiктeрi бар ашык тYCтi жумсак затын ажыратады [5,6]. Лимфоциттер жэне макрофагтар орналаскан эпителиальды клеткалардыц торлы уяшыктары жэне белшштк периваскулярлык аймак тамырларымен бiргe тимустыц курылымдык-функционалдык бiрлiгi болып саналады [7, 8]. Эпителиальды жэне лимфоидтык клеткалардыц карым-катынасына жэне олардыц функционалдык мацыздылыгына байланысты тимустыц белiкшeсiндe эртYрлi авторлар 4 аймагын ажыратады [9-12]. Бiрiншi аймак - субкапсулярлык аймак, онда 1-3 кабатты болып Yлкeн лимфоциттер жэне лимфобласттар орналасады, осы жерде Т-лимфоциттер ¡зашарларыныц пролиферация жэне жiктeлiсi басталады [13,14]. Екiншi аймак - шю кортикалды аймак, бiрнeшe катарлы орташа жэне кiшi лимфоциттерден турады, осы жерде аутотолерантты Т-лимфоциттердщ жeтiлуi жэне сурыпталуы iскe асырылады [15, 1б]. Yшiншi аймак - медулярлы аймакта (жумсак заты) жеттген Т-лимфоциттер орналасады, олар осы жерден венула аркылы кан айналымына жылжиды [8, 10]. Тертiншi аймак - белшштк периваскулярлык кецют, ол тимустыц мeншiктi паренхимасынан базальды мембрана аркылы шектелген [3, 11].

М.Р. Сапин [17] жэне Г.Г. Аминова [18] белкте 5 аймакты ажыратады: капсула асты, кыртысты затыныц орталык аймагы, жумсак затымен шекаралас аймак, кыртысты затымен шекаралас аймак жэне жумсак заты.

И.М. Беляков жэне т.б. [19] тимустыц кыртысында ею нeгiзгi аймакты ажыратады: субкапсулярлы жэне кортико-медулярлы. Олардыц пiкiрi бойынша бiрiншi аймак эпителиальды жэне лимфоидтык клеткалардыц ете жас тYрлeрiнiц орналасуымен ерекшеленедк Кортико-медулярлы аймак тимустыц какпасы болып саналады, ол жерде кан айналымы жаксы жYрeдi. Сонымен бiргe авторлар ол жерде гематотимикалык тоскауыл жок немесе оныц шeктeушi кабiлeтi темен деп санайды.

Сонымен катар, К.А. Зуфаров жэне т.б. [20] микроскопиялык зерттегенде 3 аймагын ажыраткан дурыс деп eсeптeйдi: кыртысты, кыртысты-медулярлы жэне жумсак аймагы. Аталгандарга карай отырып казiргi уакытта тимустыц белкшелершщ курылысы туралы бeлгiлi бiр концепцияны устану киын болып отыр.

Тимус курсак iшiлiк дамудыц тертiншi аптасында баска лимфоидты жэне эндокриндi мYшeлeрдeн бурын нeгiзгi шектщ краниальды белiмiнiц Yшiншi жэне жартылай тертiншi желбезек калтасынан тYзiлгeн кеп кабатты эпителиден ею тэж тYрiндe дамиды [7, 21, 22]. Бул тэждер каудальды темен тYсe отырып, бастапкы кезде мойын белiмiндe ductus thymicopharyngeus езeгi тYзiлeдi, кeйiн ол бiтeлiп калады. Желбезек калталарыныц эпителиЫщ табигаты туралы, ягни тимустыц эпителиальды дамуы сурактары казiргi уакытка дeйiн шeшiмiн таппай отыр. Бiр авторлардыц айтуынша тимустыц эпители1 бiрьщfай жэне дамуы экто- немесе энтодермальды [2, 7,10], келестершщ айтуынша аралас экто-энтодермальды болып кeлeдi [23,24].

Тимустыц нeгiзгi курылымдары эмбриогенездщ 7-12 аптасында тYзiлeдi [2, 21]. Осыган байланысты бул уакыт айырша безше кауiптi кезец болып табылады. 7-8 аптада тимуска мезенхималы элементтердщ eнуi болады, оныц жолдарында кан тамырлары дамиды, бiрiншi лимфоциттер пайда болады. Жумсак затына мононуклеарлы фагоцитоз жYЙeсiнiц клеткалары -iзашар клеткалар миграцияланады. Эмбриональдык дамудыц 12-шi аптасында кыртысты жэне жумсак заты бар белкшелер тYзiлeдi, бiрiншi тимус дeнeшiктeрi пайда болады. Осы уакыттан бастап тимус жэне оныц компоненттерЫщ дамуы ныц бiрнeшe шыцы байкалады. 12^i аптада безд^ салмагы 24,5 мг курайды, 13-15 аптада 131 мг, 30-шы

, """~ - о/./.« Батыс Казахстан медицина журналы №2 (18) 2008 ж. 8 Медицинский журнал Западного Казахстана №2 (18) 2008 г. ' ____

аптада 4626 мг болады [21]. Тимустыц мундай есу шыцы субкапсулярлы жэне медулярлы - белсендi клеткалык пролиферация аймагыныц болуымен байланысты, ол аркылы Т-лимфоциттердщ миграциясы жYзеге асырылады. 22 аптага дей1н жумсак затыныц келем1 кыртысты затына Караганда кеп болады [25]. Тимус денеш1ктер1нщ есу1нщ 18-20 жэне 27-28 аптасында шыцы байкалады. Туылган уакытта жеттген тимус салмагы 15-20 гр (жаца туылган нэрестенщ салмагына байланысты) болады [26,27]. Айырша безшщ есу1 постнатальды кезецце де жалгасады, жыныстык жет1лу кезецшде максимальды салыстырмалы салмагына жетед1, одан кей1н оныц жаска байланысты инволюциясы болады [28,29].

Жеттген тимус белшген кабыктардан туратын эпителиальды - лимфоидты мYше, олардыц эркайсысы белг1л1 б1р класстыц лимфоидты клеткаларынан жэне лимфоциттердщ жет1лу1не кажетт1 микроайналымды камтамасыз етет1н лимфоидты емес клеткалардан турады [19].

Айырша без1нщ клеткалык курамы ек1 тYрлi: эпителиоретикулярлы жэне лимфоидты клеткалардан куралган. Сонымен катар, тимуста плазматикалык клеткалар, тканьд1к базофильдер, нейтрофильдi жэне эозинофильд1 лейкоциттер, к1рп1кшел1 эпителидщ миоидты клеткалары кездесед1 [30,31].

Эпителиоциттер морфологиялык жэне функционалды эртYPлi болып келед1 [32,33]. П1ш1н1не жэне орналасуына байланысты клеткалардыц б1рнеше тYрiн ажыратады. Перифериялык жагындагы эпителиоретикулоциттер созылыцкы немесе Yшбурышты п1ш1нд1, ядросы сопакша п1ш1нд1, базальды мембранада Yздiксiз кабык тYзiп, паренхимасын дэнекер тшшен ажыратады. Баска клеткалардыц п1ш1н1 жулдызша п1ш1нд1, децгелек ядросына жэне аз конденсирленген хроматинше карап «багып-^туш1» клетка деп есептейд1, оларды тышканнан [4] жэне кеш1рек адамныц тимусыныц кыртысынан бел1п алган [35]. Олардыц курамында тонофеламент жэне кератин бар, антигенд1к курамы бойынша фагоциттарга уксас [36].

Сондыктан айырша безшщ эпителиоретикулоциттер! мYше курылымыныц бYтiндiгiн камтамасыз етумен катар, Т-лимфоциттердщ пролиферация жэне ж1ктел1с1 процес1н баскарып, CYЙемелдеп отыратын микроайналымыныц нег1з1 болып табылады [37, 38]. Валькович Э.М. [39] жэне Сапин М.Р [40] бYл клеткалар 1шк1 жэне сырткы дифференцирлеуш1 факторларга тимоциттер ¡зашарларыныц сез1мталдылыгыньщ пайда болуы Yшiн кажет деп есептейд1. Сонымен катар, жумсак затында тимус денеш1ктер1нщ эпителиальды клеткалары, без тэр1зд1 курылым тYзетiн клеткалар бар. Сирег1рек макрофаг жэне деструктивт1 клеткалар кездесед1 [3,41].

Тимус денешктершщ клеткалары эктодермальды ашык клеткаларга жатады [42]. Тимус денешктершщ тYзiлуiнiц б|рнеше фазасын ажыратады: пайда болу, некроз, гиалиноз жэне эктену [18,43]. Кейб1р авторлар Гассаль денешктершщ фагоцитарлык кызмет1, устап алу жэне аутоиммунды клондарга жататын лимфоциттердщ лизис1 кызмет1 бар деп есептейд1 [44, 45]. Тимус денеш1ктер1нщ келем1 жэне санымен кыртыс лимфоциттершщ апоптозы арасында байланыс бар екенд1г1 аныкталды: лимфоциттер елу1 жогарылаган сайын Гассаль денешктершщ келем1 мен саны улгаяды [46,47]. Тамырлардыц базальды мембранасы мен эпителиальды клеткалардыц базальды мембранасы арасында периваскулярлык кец1ст1к бар, олар гематотимикалык тоскауылдыц курылымдык нег1з1 болып есептелед1 [48-50]. Олардыц 1ш1нде эртYрлi клеткалык элементтер орналаскан: лимфоциттер, интердигитирлеуш1 клеткалар, лаброциттер, гранулоциттер, фибробласттар жэне липоциттер. Тимус тканшде 2 %-ына дей1н В-лимфоциттер жэне плазматикалык клеткалар бар екендИ белпл1 [51-53].

Осыган орай, тимустыц курылымы езгермел1, сондыктан морфологиясын окыганда киындык тудырады. Ол кеп жагдайларга байланысты: жасына, ауру жэне баска эсерлерге, мысалы, стрест1к жагдай, интоксикация, тонатогенез жэне терапия ерекшелт. Эдебиеттер:

1. Агеев А.К. Гистопотология вилочковой железы. Ленинград, «Медицина», 1973,128 с.

2. Кемилева З.С. Вилочковая железа. Перевод с болгарского языка. Москва, «Медицина», 1984,254 с.

3. Kendal М. Thymus. Hystology. Surgery of the Thymus. Ed. By J.-C.Givel.-Berlin: Springer, 1990, P. 27-39.

4. Werkerle H., Ketelson V. Thymic nurse cells-la-bearing epithelium involved in T-iymfocyte differentiation. Nature. 1980, №283, P.402-403.

5. Гусман B.C. Иммуноморфология детских инфекций. Москва, «Медицина», 1975,192 с.

6. Bach J.F., Dardenne М. Thymus. Physiology. Surgery of the Thymus. Ed. By J.-C.Givel.-Berlin: Springer, 1990, P.39-45.

7. Clark S. The Thymus in mise of strain 129/9 studien with the electron microscope // Amer. S. Anat., 1963, №112, P. 1-33.

8. Kendal M. Age and seasonal changes in the thymus. The cells of the thymus // The Thymus Gland. Ed. By M. Kendal-London, 1981, P. 21-37.

9. Туаева З.С. Дотоев H.M. Гистоструктура вилочковой железы. Морфология, 1993, №9, с. 163.

10. Janossy G., Boffill М., TreidosiewiczL. et al. Cellular differentiation of lymphoid subpopulations and treir microenvironments in the human thymus//The Thymus. Ed. By H. Muller-Hermelink. Berlin, 1986, P. 89-125.

11. Kristin H. Thymus-wat'snew?//Hystopathology, 1989, №14, P.537-538.

12. Kendal M. Thymus. Anatomy//Surgery of the Thymus. Ed. By J.-C.Giwel.-Berlin: Springer, 1990, P. 19-27.

13. Гриневич Ю.А., Чеботарев В.Ф. Иммунобиология гармоновтимуса. Киев: Здоров'я, 1989.

9 Батыс фаац^т медицина журнмы №2 (18) 2008 ж./Медицинский журнал Западного Казахстана №2 (18) 2008 г.

14. Kyewski В., Fathman С., Rouse R. Intrathymic presentation of circulating non MNC antigens by medullary denticcells//J. Exper. Mtd. 1986, №163, P. 231-246.

15. Труфакин B.A. Морфофункциональная и цитохимическая характеристика выилочковой железы и селезенки у мышей разных генотипов при аутоиммунном процессе и на фоне гормонального развития. Автореферат докт. дисс. Новосибирск, 1980,С42.

16. Хуссар Ю.П., Лепп А.И., Лепп Э.П. Морфофункциональная адаптивность иммунной и макрофагальной систем крыс при формалиновом стрессе. XI съезд АГЭ. Тезисы докладов. Смоленск, 1992, С. 226.

17. Сапин М.Р., Аминова Г.Г., Григоренко Д.Е., Русина А.К. Изменение конструкции и цитоархитектоники тимуса и лимфатических узлов под влиянием лечебных доз гидрокартизона. Функциональная морфология лимфатического русла. Сборник научных трудов. Новосибирск, 1981, С. 6-12.

18. Аминова Г.Г. Цитоархитектоника разных зон тимуса крыс//Архив анатомии. 1987, №11, С. 73-76.

19. Беляков И.М., Ярилин А.А., Кузьменок О.И. Клетки стромы тимуса. Тимусное микроокружение // Иммунология. 1992, №6, С. 3-12.

20. Зуфаров К.А., Тухтаев К.Р. Органы иммунной системы (структурные и функциональные аспекты). Ташкент, 1987, С.84.

21. Хлыстова З.С. Становление системы иммуногенеза плода человека. Москва, «Медицина», 1987, 256 с.

22. Gray S., Scandolakas J. Embriology and congenital abnormalities. Surgery of the Thymus. Ed. By J. C.Givel. Berlin. Springer, 1990, P. 13-19.

23. Jenkinson O. Embriology of the lymphoid system // Prog. Allergol, 1981, № 29, P. 2-27.

24. Nicolas J., Keano A., Kaiserlian D., Thivolet J. Epitelial cell Reterogeneity in the guinea pig thymus: immunohistochemical characterisation of four thymic epithelial subsets defined by monoclonal anti-keratin antibodies//Eur. J. Immunol. 1986, №16, P. 457-464.

25. Хлыстова З.С. Развитие иммунной системы в онтогенезе человека // Архив патологии. 1991, №11, С. 11-17.

26. Курбанов Т.П, Алиев М.Г. Физиология и патология вилочковой железы. Баку, 1983,253 с.

27. Гринцевич И.М. Функциональная морфология тимуса при антигенных и неантигенных воздействиях на организм. Автореферат докт. дисс. Ленинград, 1989.

28. Hammar J.A. Zur Hystogenese und Involution der Thymus druse II Anat. Anz. 1906, №39, P. 41 -89.

29. Hammar J.A. Die Menschen Thymus. II Teil // Z..Micr.Anat. Forchung-Leipzig, 1929.

30. Kendal M., van der Wijngaert F., Schwurman H. et al, Heterogenity of the Human thymus epithelial microenvironment at the ultrastructural level // Adv. Exp. Med. Biol. 1985, P.289-297.

31. SusterS., Rosai J. Histology of the normal thymus//Am. J. Surg. Pathol. 1990, №14, P. 284-303.

32. Афанасьев Ю.И., Бобова Л.П. Гистофизиология вилочковой железы //Архив патологии. 1976, №7, С. 3-17.

33. Агеев А.К. Акцидентальная инволюция тимуса и ее значение в развитии приобретенных (вторичных) иммунодефицитных состояниях. Физиология, морфология и патология тимуса. Сборник работы I ММИ. Москва, 1986, С. 44 -48.

34. Зайратьянц О.В., Серов В. В., Кузьменко Л.Г. Новые данные о тимомегалии как синдроме врожденного (первичного) иммунного дефицита. VIII Всесоюзный Съезд патологоанатомов. Тезисы докладов. Москва, 1989, С.187-189.

35. Ritter М., Sauvage С., Comore S. The human thymus microenvironments: in vivo indentification of thymic nurse cells and other antigencally distinct subpopulations of epithelial cells // Immunology. 1981, №44, P. 439-446.

36. Wekerle H., Muller-Hermelink H. The thymus in Myastenia Gravis //The Human Thymus. Ed. by H. Muller- Hermelink - Berlin, 1986, P. 199-207.

37. HaynesB.F. The human thymus microenvironment //Adv. Immunology. 1984, №36, P.87-142.

38. Gelin C., Boumsell L., Bernard A. Controll of cell proliferation within the human thymus II Eur. S. Immunology. 1986, №16, P. 1209-1206.

39. Валькович Э.И. Гемопоэтическое микроокружение костного мозга и тимуса. Органы иммунной системы материнского и развивающего организма. Труды Ленинградского педиатриатрического института. Ленинград, 1989, С. 18-24.

40. Сапин М.Р., Этинген Л.Е. Иммунная система человека. Москва, «Медицина», 1996,304с.

41. Ивановская Т.Е., Клембовский А.И. Проблема тканевых пороков развития в детском возрасте//Архив патологии. 1988, №5, С. 79-87.

42. von Gaudecker В. The development of the Human Thymus Microenvironment //The Human Thymus. Ed. by H. Muller-Hermelink - Berlin, 1986, P. 2-43.

43. Белецкая Л.В., Беляев Д.Л., Карташова Н.В., Юровский В.В. Влияние полиакриловой кислоты на клетки паренхимы тимуса//Иммунология. 1990, №3, С. 33-34.

44. Морозов В.Г., Хавинсон В.Х. Иммунологическая функция тимуса // Успехи современной биологии. 1984, №1, С. 36-49.

, "I Т ~ - «о. о/./.« Батыс Казахстан медицина журналы №2 (18) 2008 ж. 10 Медицинский журнал Западного Казахстана №2 (18) 2008 г. ' ____

45. Van Baarlen J., Shurman H.L., Hubert J. Acute thymus involution in infancy and childhood: a reliable marcer for duration of acute illness//Hum. Phatoi. 1988, №19, P. 1155-1160.

46. Муканов K.H. Морфофункциональные изменения вилочковой железы и состояние Т-системы иммунитета в условиях патологии. Автореферат докт. дисс. Алматы, 1998,32 с.

47. Овченков B.C., Кульпина Е.В., Соловьев Ю.П. Морфофункциональная характеристика телец вилочковой железы человека // Проблемы лимфологии и эндоэкологии. Новосибирск, 1998, №7, С. 213-215.

48. KirchnerT., TzartesS., Норре F. Pathogenesis of Myasthenia Gravis. Ach R+related antigenic determinans in tumerfree thymuses and thymic epithelial tumors //Am. J. Patol, 1988, №30, P. 537548.

49. Hauward A.R. Myoid cells in the human fetal thymus //J. Patol. 1972, №106, P. 45-48.

50. Weisman I.L. Thymus cells migration //J. Exp. Med, 1973, №137, P.504-510.

51. во1л1 M., Jonossy., Willcox N. etal. Microenvironments in the normal thymus and thymus Myastenia Gravis// Amer. J. Pathol. 1985, №119, P. 462-473.

52. Issacson P.G., Norton A.G., Addis B.J. The human thymus cjntains a novel population of B-lympbocytes II Lancet. 1987, №2, P. 1488-1498.

53. Аминова Г.Г., Григоренко Д.Е., Ерофеева Л.М., Русина А.К. Организация лимфоидной ткани в детском возрасте// Морфология. 1993, №9, С. 38.

РЕЗЮМЕ

Т.Ж. УМБЕТОВ, Ж.Е. КОМЕКБАЙ СТРУКТУРНО-ФУНКЦИОНАЛЬНАЯ ОРГАНИЗАЦИЯ ВИЛОЧКОВОЙ ЖЕЛЕЗЫ В НОРМЕ

Западно - Казахстанская государственная медицинская академия имени Марата Оспанова, г. Актобе

В работе описана структура вилочковой железы, состоящая из клеток двух типов: эпителиоретикулярных и лимфоидных. Дана различная классификация функциональных зон дольки тимуса. Подробно изложены сроки развития вилочковой железы от закладки на четвертой неделе внутриутробного развития до рождения.

SUMMARY

T.J. UMBETOV, J.E. KOMEKBAI STRUCTURAL AND FUNCTIONAL ORGANIZATION OF THYMUS GLAND IN NORM

West Kazakhstan Marat Ospanov state medical academy, Aktobe city

The structure of thymus gland, consisting of two types cells: epithelioreticulial and lymphoid, is described in this work. Various classifications of functional zones of thymus lobe are given. The period of development of thymus gland from its laying on the fourth week of intrauterine development to the birth are described in detail.

Б.А.КАЮПОВ

КЛЕТОЧНАЯ ТЕРАПИЯ В КОМПЛЕКСНОМ ЛЕЧЕНИИ ХРОНИЧЕСКОЙ ПОЧЕЧНОЙ НЕДОСТАТОЧНОСТИ (Аналитический обзор)

Казахская государственная медицинская академия, г. Астана

Общепризнанным является факт неуклонного роста числа больных, нуждающихся в длительной (пожизненной) заместительной терапии гемодиализом или в трансплантации почки. К примеру, во всех

11 Батыс ЦазаФтан медицина журналы №2 (18) 2008 ж./Медицинский журнал Западного Казахстана №2 (18) 2008 г.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.