Научная статья на тему 'Жоғарғы оқу орындарындағы эндокринологияны оқыту тәжірибесі'

Жоғарғы оқу орындарындағы эндокринологияны оқыту тәжірибесі Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
88
31
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ролдік ойын / созылмалы бүйрекүсті безі жеткіліксіздігі / кортизол / role-playing game / chronic adrenal insufficiency / cortisol.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — М.Ғ. Жұматова, Н.А. Мырзабаева, А.Ж. Ильмалиева, Г.К. Молдабек, А.Т. Алипова

Кредиттік жүйе студенттердің жанжақты дамуын талап етеді. Осыған орай жоғарғы оқу орындарында білім беру сапасын арттыру мақсатында көптеген әдістер қолданыс табуда. Бұл мақалада заманауи білім беру әдістерінің бірі ұсынылған. «Ролдік ойын» әдісі студенттердің тек білімін ғана емес, сонымен қатарқарым қатынас, өзінөзі дамыту және құқық жағынан білімін арттыруға септігін тигізеді.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — М.Ғ. Жұматова, Н.А. Мырзабаева, А.Ж. Ильмалиева, Г.К. Молдабек, А.Т. Алипова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EXPERIENCE TEACHING ENDOCRINOLOGY AT THE UNIVERSITY

This article provides an experience of clinical endocrinology games in teaching medical students.

Текст научной работы на тему «Жоғарғы оқу орындарындағы эндокринологияны оқыту тәжірибесі»

УДК 616.43/.45:378.147

М.Г. Ж¥МАТОВА, Н.А. МЫРЗАБАЕВА, А.Ж. ИЛЬМАЛИЕВА, Г.К. МОЛДАБЕК, А.Т. АЛИПОВА С.Ж. Асфендияров атындагы К,аз¥МУэндокринология кафедрасы

ЖОFАРFЫ О^У ОРЫНДАРЫНДАFЫ ЭНДОКРИНОЛОГИЯНЫ ОЦЫТУ ТЭЖ1РИБЕС1

Кредиттк ЖYйе студенттердщ жанжацты дамуын талап етедь Осыган орай жогаргы оцу орындарында бшм беру сапасын арттыру мацсатында квптеген эдктер цолданыс табуда. Бул мацалада заманауи бшм беру здктертщ бiрi усынылган. «Ролдк ойын» эдШ студенттердщ тек бiлiмiн гана емес, сонымен цатар- царым цатынас, езш- взi дамыту жзне цуцыцжагынан бшмт арттыруга септтн тигiзедi. Тyйiндi свздер: ролдЫ ойын, созылмалы бYйрекYсmi безi жеткшказдт, кортизол.

Заманауи эндокринология - медициналы; гылымнын ерютеп дамып келе жат;ан салаларынын бiрi. Жогары о;у орындарында студенттерге пэн бойынша ;ол жетiмдi сапалы бшм беру о;у урд^нщ непзп элементтершщ бiрi болып табылады. Сощы кездерде бiлiм берудщ сапасын жа;сарта TYсетiн кептеген эд^тер ;олданылуда. Пэндi менгерудiн ;ызы;ты эд^тершщ бiрi - «ролдж ойын» туршде еткiзу, бул эдiс эсiресе, талданатын саба; та;ырыбы бойынша нау;асты керсету мумкш болмаган жагдайда еткiзiледi. <Жршшшж созылмалы бYЙрекYCтi безi жеткшказдтмен» нау;асты ;арап-тексеру та;ырыбында ролдiк ойын етюзумен о;ыту тэжiрибесi усынылады. Ойын уза;тыгы-45 минут. Ролдiк ойын сценарийi 7 студенттщ ;атысуына негiзделген. О;ытушы та;ырыптын ролдiк ойын кемегiмен талданатынын жэне онын ерекшелiгiн айта кетедi. Шынайыга максималды жа;ындастыру ма;сатында студенттерге стационарга, талдауларга жiберiлетiн жолдама жэне рецептж бланктар мен кенес беру пара;тары таратылып берiледi. Ойыннын еткiзiлу шарттарымен таныстырылганнан кейiн, студенттерге ойыннын эрбiр ;атысушысын ез еркiмен тандауга болатын 7 негiзгi ролдер усынылады: «емхана дэр^ерЬ, «СББЖ нау;ас», «стационар дэр^ерЬ, «зертхана дэр^ерЬ, «функциональды диагностика дэр^ерЬ, «эксперт медик», «резидент дэр^ер».

«Емхана дэр^ер^ершщ» негiзгi ;ызмет СББЖ келген нау;астын шагымдарын тындап, толы; физикалды тексеру ЖYргiзу. Нау;аспен сейлесу барысында дэрiгер:

- нау;асты обьективтi ;арап тексеру барысын TYсiндiредi;

- нау;асты тексеру жоспарын ;урастырады

- амбулаторлы картага ;арап тексеру нэтижесiн жазады

- талдау жасау жолдамаларын толтырады (гормональды зерттеу кортизолды, ДГЭА, АКТГ; биохимиялы; зерттеу К, Натрий, ЖКД жэне т.б.)

- ;ажет болган жагдайда АКТГ- стимульдеушi тест тагайындау.

Шагымдарын, ауру тарихын жэне обьективтi ;арап тексеру барысын ескере отырып, «созылмалы бiрiншiлiк бYЙрекYCтi безi жеткiлiксiздiгi» диагнозы ;ойылады.

Нау;ас;а диагнозды TYсiндiре отырып, стационарга жолдама толтырылады.

2. «СББЖ нау;ас»:

- бершген ауруга тэн шагымдарды келтiредi

- ауру тарихы мен емiр тарихын ;урастырады

3. «Стационар дэрiгерi»:

- аурудын этиологиялы; факторларын (аутоиммунды YPДiс, туберкулез т.б.) TYсiндiре отырып, нау;асты обьективтi ;арап тексередi

- бершген аурудын клиникалы; симптомдарын ажыратады

- ауру тарихын толтырады

- ;ажет болган жагдайда ;осымша зерттеу жоспарын тагайындайды

- диагнозды ;ойып, ем тагайындайды.

4. «Зертхана дэр^ерЬ нау;астын барлы; зертханалы; талдау нэтижелерше интерпретация жасайды

5. «Функциональды диагностика дэр^ерЬ нау;астын ;осымша аспапты; зерттеу нэтижелерше талдау жасайды.

6. «Эксперт медик» :

- ролдж ойыннын барысын белсендi TYPДе ба;ылап, жалпы ;орытынды жасап, ойыншылармен жiберiлген ;ателжтерге то;талады.

- ролдiк ойыннын бас;а ;атысушыларын тал;ыга салады

- ;арап тексерудiн, тагайындаулардын дурыстыгын аны;тайды

- ;атысушыларга сура;тар ;ойылып, студенттерден ;атысушылар жайында ез пшрлерш айтуды сурайды.

7. «Дэрiгер резидент» нау;асты ;абылдап отырган дэрiгердiн денгешне сэйкес жас маман. СББЖ патогенез^ синдромдары туралы мэлiметтердi толы;тырып, ойынга белсендi араласады

2 ;адам. Ойынга юр^пе- 5 минут.

Саба;тын басында о;ытушы студенттерге бYЙрекYCтi безiнiн за;ымдалуымен нау;асты сурастыру мен ;арап тексеру ЖYргiзуiн жэне онын негiзгi синдромдарын ажыратуды, зерттеу жэне емдеу жоспарын ;уруды сурайды. Талданып болганнан кешн о;ытушы ролдiк ойыннын барысымен таныстырады.

3 ;адам. Ролдердi белiп беру - 5 минут. Студенттер ез ерюмен ойыннын эрбiр ;атысушысын тандап алады : «емхана дэрiгерi», «СББЖ нау;ас», «стационар дэрiгерi», «зертхана дэрiгерi», «функциональды диагностика дэр^ерЬ, «эксперт медик», «резидент дэр^ер».

3 ;адам. Ойын барысы - 20минут. «Емхана дэрiгерi» нау;астын тел- ;ужатты; мэлiметтерiн сурастырады. Нау;ас алдын- ала ойластырылган мэлiметтердi жауап ретшде айтады. Дэрiгер нау;астан ауру шагымдары мен анамнезiне ;атысты мэлiметтер жинайды:

- К^андай шагымдармен келдщз

- Аурудын алгаш;ы белгiлерi ;ашан басталды

- Дэрiгерге ;аралдыныз ба

- Осы ауруга ;атысты ем ;абылдадыныз ба

- Ем нэтижелi болды ма

- Стационарда ем ;абылдадыныз ба

- К^андай бас;а созылмалы аурулармен сыр;аттанасыз

Нау;ас: «Саламетсiз бе, дэр^ер. Менi кептен берi элаздж мазалайды. Эрi элсiреуiм YДей TYсуде. 6 ай

келемшде болган KYЙзелiстен кейiн пайда болды. Артериалды ;ан ;ысымым осы KYHдерi темендеп кетл: 90/70мм.с.б 80/50 сын б.б. Ж^мыс^а зау;ым жо;. Кейде эларегешм соншалы;, тесектен т^ра алмай ;алатын кездерiм болады. КYH кезiне шы;пасам да терiм ;арайып кеттi. Тэбе™ темендеп, ;атты азып кетлм.»

«Емхана дэр^ерЬ Сiз ;аншалы;ты ары;тап кеттщз? «Нау;ас»: 10 кг ары;тап кетлм. Жиi ЖYрегiм айниды. Сощы кездерде т^зды тагамга к^марым артып ЖYP, б^рын тамагыма т^зды азыра; ;осатынмын. «Емхана дэр^ерЬ: К^андай да бiр аутоиммунды аурумен ауырдыныз ба?, Туберкулез болган жо; па? Тр;ым;уалаушылы; ауруларыныз жо; па? «Нау;ас»: Жо;, ондай аурулармен ауырган жо;пын. Жетi жыл б^рын аппендицит болган. Дэрiгер нау;асты толы; ;арап тексергеннен кейiн мэлiметтердi амбулаторлы картага TYсiрiп, гормоналды талдауга жолдама бередi. Барлы; зерттеу нэтижелерi дайын болганнан кейiн эндокринология белiмшесiне жат;ызылады. «Стационар дэр^ерЬ нау;аспен энпмелесш, обьективтi ;арап-тексергеннен кейiн резидент дэр^ерге с^ра; ;ояды: Нау;аста ;андай синдромдарды аны;тай аламыз?; «Дэрiгер резидент»: нау;аста астениялы;, диспепсиялы;, артериалды гипотония жэне гиперпигментация синдромдарын ажыратуга болады. «Стационар дэр^ерЬ: Нау;аста гиперпигментация синдромы ;алай керiнедi?

«Резидент дэр^ер»: пигментация а;шыл TYCтен ;ола TYсiне дейiн езгеруi MYMкiн. Бiздiн нау;аста диффузды пигментация аны;талады. Пигментация эсiресе ала;ан сызы;тарында, аппендэктомиядан кейiнгi тырты; аймагында, шап аймагында KYшейе TYCкен.

«Стационар дэр^ерЬ СББЖ бiртендеп дамитыны белгiлi, СББЖ бар нау;аста аурудын ершуiне не себеп болуы MYMкiн?

«Резидент дэр^ер»: ауру агымынын декомпенсация сатысы TYрлi жагдайларда: KYЙзелiс жагдайында, ЖYKтiлiкте, инфекциялы; ауруларда керiнiс бередi. «Стационар дэр^ерЬ: Астениялы; синдром ;алай керiнедi?

«Резидент дэр^ер»: Астениялы; синдром кезiнде шаршагышты; YДей TYседi, эсiресе кешке жа;ын. Ауыр жагдайларда адинамия болуы MYMкiн. Дене салмагын жогалтады. Бiздiн нау;асымызда аталган синдромдардын барлыгы кездеседi. «Зертхана дэрiгерi» тапсырылган зерттеулер бойынша талдау жасайды: ЖКД: лейкопения, нейтропения, эозинофилия, лимфоцитоз, жэне биохимиялы; талдауда: гиперкалиемия мен гипернатриемияны керемiз. Кортизол ;анда 65 нмоль/л темендеген, кортизолдын тэулiктiк экскрециясы 45 нмоль/л темендеген. «Стационар дэр^ерЬ нау;ас;а ;андай аспапты; зерттеу эдiстерiн тагайындаймыз? «Функционалды диагностика дэр^ерЬ резидентке назар аударта отырып, «СББЖ сирек себептерiн ажырату ма;сатында компьютерлiк томография немесе магниттiрезонансты томография жасаймыз. Б^л бiзге бYЙрекYCтi безшщ геморрагиялы; инфарт нэтижесiнде болатын Уотерхаус Фридериксен синдромындагы жедел бYЙрекYCтi безшщ жет^пеушшгшщ диагностикасында манызды. БYЙрекYCтi безi инфаркты антикоагулянтты терапия алган егде юсшерде жиi кездеседi. Б^л жагдайда

нау;ас АК^ тeмендеуiне, ;ызбага, бел т^сындагы ауыру ce3iMiHe шагымданады. Сонымен ;атар талдауда гиперкалиемия мен гипонатриемия бай;алады.

«Стационар дэр^ерЬ нау;астыц зерттеу нэтижелерiмен танысып болганнан кешн, резидент дэрiгерден клиникалы; диагнозды непздеуш с^райды.

«Резидент дэр^ер»:Бершген клиникалы; жагдайда нау;астыц шагымына, объективтi ;арап тексеру мэлiметтерiне, зерттеу нэтижелерiне суйене отырып Созылмалы бYЙрекYCтi безi жеткiлiксiздiгi диагнозы ;ойылады.

«Стационар дэртерЬ нау;аск;а ;ажетт емдi, ягни глюкокортикойдты препаратты жэне аскорбин ;ыш;ылын тагайындайды жэне кдоамында К аз тагамдармен емдэмдi TYсiндiредi. 9 ;адам. Диагноз ;ойылганнан кешн аурудыц себебi аны;талады. «Диагност дэртер» созылмалы бYЙрекYCтi безi диагнозын бас;а ;андай аурулармен ажыратуга болатынын айтып бередi. «Диагност дэрiгер»: бYЙрекYCтi безшщ туберкулезше KYДiктенген жагдайда кеуде ;уысыныц рентгенографиясы, бYЙрекYCтi безшщ КТ, МРТ мен фтизиатр кецес тагайындалады. Гемохромотозга бауыр циррозы, ;ант диабетшщ ;осарланып ЖYPуi мен ;ан сарысуында темiрдщ децгешнщ жогары болуы тэн. Ауыр металл т^здарымен улану кезiнде тершщ гиперпигментациясы болганымен, шырышты ;абаттыц пигментациясы бай;алмайды. Acantosis nigricans кезiнде нау;аста жиi

CYЙелтэрiздi,папилломатозды, ;оцыр ;ара элементтер бай;алады. Б^л элементтер ;олты;астында, шап аралыгында, мойын аймагында орналасады. Жш аналы; безшщ поликизтозымен ;осарланып келедь Сонымен ;атар ;ара да;тар сирек кездесетш патологияларда: iшек жолыныц жайылмалы полипозы Пейтц Джигер синдромында, жедел кeмiртегiмен улану Меланов Риль синдромында кездеседь БYЙрекYCтi безшщ жетюлжаздтнщ себебi келесi анамнез негiзiнде ;ойылады: Ею бYЙрекYCтi безiне ;ан к^йылу Ею жа;ты; адреналэктомия Цитотоксикалы; препарат эсерi

БYЙрек не бронх iсiгi болган жагдайда бYЙрекYCтi безiне метастаз беруi

БYЙрекYCтi безшщ сацыраук^ла; не ЖИТС инфицирленуi

Жогарыда аталган себептер болмаган жагдайда бYЙрекYCтi безшщ аутоиммунды сипаты ;ойылады. «Эксперт медик»: Берiлген ауру симптомдарыныц гормоналды брылыстармен байланысын талдау ;ажет.

глюкокортикоидтардыц жеткiлiксiздiгi келесi симптомдардыц дамуына алып келедi:

- салма; тастау, тэбеттщ тeмендеуi, ЖYрек айну, жецшдж алып келмейтiн к^су, миалгиялар, артралгиялар, ;ызба, есте са;таудыц темендеу^ депрессия жагдайы, гипогликемиялы; жагдай;

- андрогендердщ жеткiлiксiздiгi элсiздiк пен шаршагыштывда, тершщ к^ргауына, либидоныц тeмендеуiне, ;олты; пен шап аймагында т^ктщ TYсуiне, балаларда жыныс MYшелерiнiц дамуыныц кешеушдеуше алып келедi.

- минералокортикоидтардыц жеткштздт iштегi жайылмалы ауыру сезiмiн,

гипонатриемия, т^зды тагамга к^марлыкгыц артуын, креатинин децгешнщ жогарылауын,

АКК тeмендеуiн жэне ортостатикалы; гипотензияны ша;ырады.

Кесте 1 - Тест нэтижеа.

БYЙрекYCтi безi жеткшюаздт АКТГ децгей

Бiрiншiлiк 22 пмоль/л арты;

екшшшк 11 пмоль/л к^

норма 1-11 пмоль/л

«Стационар дэрiгерi»: БYЙрекYCтi безiнiн жеткшказдтнщ жасырын TYрiнде нау;аста ;андай тест ЖYргiземiз

«Зертхана дэрiгерi»: Келесi тестердi ЖYргiзуiмiзге болады:

- Синактендi тест. Синактен кортизол мен альдостероннын секрециясын едэуiр жогарылатады.

- ^ыс;а синактендi тест. Б^л тест организмнiн KYЙзелiске жауабын аны;тауга кемектеседi.

- Енгiзiлген инсулинге кортизолдын секрециясын аны;тайтын инсулиндi тест.

- КYPДелi жагдайларда АКТГ секрециясынын функционалды резервiн аны;тау ма;сатында метапиронды тестiн еткiземiз.

10 ;адам. Ролдж ойынды тал;ылау. Барлы; ойын ;атысушылары мен бас;а да студенттер ойын барысын тал;ылайды -10 минут.

Ойын соцында о;ытушы жалпы ;орытынды жасайды:

- берiлген диагноз ойын барысында ;аншалы;ты ашылды;

- берiлген жауаптыц дэлдiгi мен толы; болуы, к^растырылган сeйлемнiц терминологиялы; сауаттылыгы;

- студенттер ;аншалы;ты коммуникативтi дагдыны кeрсете алды жэне бiлiм бойынша кiмде ;андай кемшiлiктер бар екенi багаланады;

- бiлiмдi тексерудщ б^л ;аншалы;ты студенттерге ^найтындыгы туралы студент пшрш с^растырады.

Корыта келе, ролдiк ойын барысында студенттер саба; та;ырыбы бойынша бшмдерш дамытып, барлы; компетенцияларды эдшетл багалауга MYMкiндiк бередi.

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1 Л.А.Жукова, С.А. Сумин, Т.Ю. Лебедев, Н.С. Андреева, А.А.Гуламов. Неотложная эндокринология. Учебное пособие. -М.: Медицинское информационное агенство, 2006. -160 с.

2 Дедов И.И., Мельниченко Г.А., Фадеев В.Ф. Эндокринология. - М.: Гэотар-медиа, 2007. - 432 с.

M.F. Ж¥МАТОВА, Н.А. МЫРЗАБАЕВА, А.Ж. ИЛЬМАЛИЕВА, Г.К. МОЛДАБЕК, А.Т. АЛИПОВА

Кафедра эндокринологии КазНМУ им С.Д. Асфендиярова

ОПЫТ ПРЕПОДАВАНИЯ ЭНДОКРИНОЛОГИИ В ВУЗЕ

Резюме: В статье приводится опыт применения клинической игры в преподавании эндокринологии студентам-медикам.

Ключевые слова: ролевая игра, хроническая надпочечниковая недостаточность, кортизол.

M.G. ZHUMATOVA, N.A. MYRZABAEVA, A.ZH. ILMALIEVA, G.K. MOLDABEK, A.T. ALIPOVA

Department of Endocrinology, KazNMU

EXPERIENCE TEACHING ENDOCRINOLOGY AT THE UNIVERSITY

Resume: This article provides an experience of clinical endocrinology games in teaching medical students. Keywords: role-playing game, chronic adrenal insufficiency, cortisol.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.