Научная статья на тему 'ТЕМИР ТАНҚИСЛИГИ АНЕМИЯСИ БИЛАН ОҒРИГАН БОЛАЛАРДА ХАЁТ СИФАТИ, ЭМОЦИОНАЛ ХОЛАТИ ВА ТИББИЙ-ИЖТИМОИЙ ХОЛАТ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ БАХОЛАШ'

ТЕМИР ТАНҚИСЛИГИ АНЕМИЯСИ БИЛАН ОҒРИГАН БОЛАЛАРДА ХАЁТ СИФАТИ, ЭМОЦИОНАЛ ХОЛАТИ ВА ТИББИЙ-ИЖТИМОИЙ ХОЛАТ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ БАХОЛАШ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
8
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соматик касалликлар / стоматологик саломатлик / темир танқислиги / кариес / ижтимоий ахамияти / хаёт сифати. / somatic diseases / dental health / iron deficiency / caries / social significance / quality of life.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Камалова Феруза Рахматиллаевна, Жуманиёзова Мохинур Мансур Кизи

Болалар ёшида кўп учрайдиган умумсоматик касалликлардан бири бу – темир танқислиги анемиясидир. Хозирда ривожланган мамлакатларда темир танқислиги анемияси аёллар орасида 12% ни ташкил қилмоқда. Бу ўз ўзидан маълумки агар ривожланган мамлакатларда бу кўрсаткич қуйидагича бўлса, бошқа мамлакатларда бу сон анча юқори. Хозирги вақтда хеч кимга сир эмаски анемияси мавжуд аёллардан албатта камқон бола дунёга келади. Бутунжахон соғлиқни сақлаш ташкилоти (БЖССТ) нинг охирги берган маълумотларига қараганда хозирги вақтда дунё бўйича 1,8 млрд одам темир танқислиги анемиясидан азият чекади. Темир танқислиги анемиясининг тарқалиши барча мамлакатларда бир хил эмас, бу кўпгина холларда давлатларнинг ижтимоий ва иқтисодий шароитига боғлиқ бўлади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ASSESSMENT OF QUALITY OF LIFE, EMOTIONAL STATE AND INDICATORS OF MEDICAL AND SOCIAL STATUS IN CHILDREN WITH IRON DEFICIENCY ANEMIA

One of the most common general somatic diseases in children is iron deficiency anemia (IDA). Currently, in developed countries, iron deficiency anemia among women is 12%. It goes without saying that if in developed countries this figure looks like this, then in other countries this figure is much higher. Nowadays, it is no secret to anyone that an anemic woman will definitely give birth to an anemic child. According to the latest data from the World Health Organization (WHO), 1.8 billion people worldwide suffer from iron deficiency anemia. The prevalence of iron deficiency anemia is not the same in all countries, it depends on the socioeconomic conditions of the countries.

Текст научной работы на тему «ТЕМИР ТАНҚИСЛИГИ АНЕМИЯСИ БИЛАН ОҒРИГАН БОЛАЛАРДА ХАЁТ СИФАТИ, ЭМОЦИОНАЛ ХОЛАТИ ВА ТИББИЙ-ИЖТИМОИЙ ХОЛАТ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ БАХОЛАШ»

УДК: 616.31-084.0.78

ТЕМИР ТАНКИСЛИГИ АНЕМИЯСИ БИЛАН ОГРИГАН БОЛАЛАРДА ХАЁТ СИФАТИ, ЭМОЦИОНАЛ ХОЛАТИ ВА ТИББИЙ-ИЖТИМОИЙ ХОЛАТ КУРСАТКИЧЛАРИНИ БАХОЛАШ

КАМАЛОВА ФЕРУЗА РАХМАТИЛЛАЕВНА

тиббиёт фанлари доктори, доцент. Бухоро давлат тиббиёт институти. Болалар стоматологияси кафедраси мудири. Болалар стоматологияси кафедраси мудири. Бухоро шахри Узбекистон. ORCID Ю 0000-0003-0891-4256 ЖУМАНИЁЗОВА МОХИНУР МАНСУР КИЗИ Тошкент Тиббиёт Академияси Ургенч филиали. Болалар стоматологияси кафедраси ассистенти. Урганч шахри Узбекистон. ORCЮ Ю 0009-0007-6245-7611 АННОТАЦИЯ

Болалар ёшида куп учрайдиган умумсоматик касалликлардан бири бу - темир танцислиги анемиясидир. Хозирда ривожланган мамлакатларда темир танцислиги анемияси аёллар орасида 12% ни ташкил цилмоцда. Бу уз узидан маълумки агар ривожланган мамлакатларда бу курсаткич цуйидагича булса, бошца мамлакатларда бу сон анча юцори. Хозирги вацтда хеч кимга сир эмаски анемияси мавжуд аёллардан албатта камцон бола дунёга келади. Бутунжахон соглицни сацлаш ташкилоти (БЖССТ) нинг охирги берган маълумотларига цараганда хозирги вацтда дунё буйича 1,8 млрд одам темир танцислиги анемиясидан азият чекади. Темир танцислиги анемиясининг тарцалиши барча мамлакатларда бир хил эмас, бу купгина холларда давлатларнинг ижтимоий ва ицтисодий шароитига боглиц булади.

Калит сузлар: соматик касалликлар, стоматологик саломат-лик, темир танцислиги, кариес, ижтимоий ахамияти, хаёт сифати.

ОЦЕНКА КАЧЕСТВА ЖИЗНИ, ЭМОЦИОНАЛЬНОГО СОСТОЯНИЯ И ПОКАЗАТЕЛЕЙ МЕДИКО-СОЦИАЛЬНОГО СТАТУСА У ДЕТЕЙ С ЖЕЛЕЗОДЕФИЦИТНОЙ АНЕМИЕЙ

КАМАЛОВА ФЕРУЗА РАХМАТИЛЛАЕВНА

доктор медицинских наук, доцент. Заведующая кафедрой детской стоматологии Бухарского государственного института. Город Бухара. Республика Узбекистан.

ОНОЮ Ю 0000-0003-0891-4256 ЖУМАНИЯЗОВА МАХИНУР МАНСУР КИЗИ ассистент кафедры детской стоматологии Ургенчского филиала Ташкентской медицинской академии. Город Ургенч Республика Узбекистан. ОНОЮ Ю 0009-0007-6245-7611

АННОТАЦИЯ

Одним из наиболее частых общесоматических заболеваний у детей является железодефицитная анемия (ЖДА). В настоящее время в развитых странах железодефицитная анемия среди женщин составляет 12%. Само собой разумеется, что если в развитых странах этот показатель выглядит следующим образом, то в других странах эта цифра значительно выше. В наше время ни для кого не секрет, что анемичная женщина обязательно родит анемичного ребенка. По последним данным Всемирной организации здравоохранения (ВОЗ), 1,8 миллиарда человек во всем мире страдают железодефицитной анемией. Распространенность железодефицитной анемии неодинакова во всех странах, она зависит от социально-экономических условий стран.

Ключевые слова: соматические заболевания, стоматологическое здоровье, дефицит железа, кариес, социальная значимость, качество жизни.

ASSESSMENT OF QUALITY OF LIFE, EMOTIONAL STATE AND INDICATORS OF MEDICAL AND SOCIAL STATUS IN CHILDREN WITH IRON DEFICIENCY ANEMIA

KAMALOVA FERUZA RAKHMATILLAEVNA

doctor of medical sciences, associate professor. Head of the Department of Pediatric Dentistry Bukhara State Institute. Bukhara city.

Republic of Uzbekistan. ORCID ID 0000-0003-0891-4256 ZHUMANIYAZOVA MAKHINUR MANSUR KIZI assistant at the Department of Pediatric Dentistry Urgench branch of the Tashkent Medical Academy. City of Urgench Republic of Uzbekistan. ORCID ID 0009-0007-6245-7611 ABSTRACT

One of the most common general somatic diseases in children is iron deficiency anemia (IDA). Currently, in developed countries, iron deficiency anemia among women is 12%. It goes without saying that if in developed countries this figure looks like this, then in other countries this figure is much higher. Nowadays, it is no secret to anyone that an anemic woman will definitely give birth to an anemic child. According to the latest data from the World Health Organization (WHO), 1.8 billion people worldwide suffer from iron deficiency anemia. The prevalence of iron deficiency anemia is not the same in all countries, it depends on the socioeconomic conditions of the countries.

Key words: somatic diseases, dental health, iron deficiency, caries, social significance, quality of life.

Ривожланиб бораётган давлатларнинг энг мухим ижтимоий ва ху^укий холатига бахо берадиган курсаткичлардан бири бу -авваламбор болалар саломатлигидир. Давлатларнинг ижтимоий -и^тисодий динамик холати ^андай узгаришидан ^атьий назар, стоматологлар олдида мухим булган вазифа борки, бу хам булса болалар стоматологик саломатлигини са^лаб флишдир - [1, 4, 7].

Куп муаллифларнинг берган маьлумотларига Караганда - [2, 9, 8], ёндош касалликлари мавжуд болаларда стоматологик саломат-ликда анчагина узгаришлар кузатилади. Ёндош касалликлари мавжуд болалар мунтазам равишда асосий касаллик келтириб чи^ариши мумкин булган асоратларни олдини олишга, уни ташхислашга ва даволашга мухтож булишади.

Болалар ёшида куп учрайдиган умумсоматик касалликлардан бири бу - темир тан^ислиги анемиясидир (ТТА). Хозирда ривож-ланган мамлакатларда темир тан^ислиги анемияси аёллар орасида 12% ни ташкил ^илмовда. Бу уз узидан маьлумки агар ривожланган мамлакатларда бу курсат^ич ^уйидагича булса, бош^а мамлакатларда бу сон анча ю^ори. Хозирги ва^тда хеч кимга сир эмаски анемияси мавжуд аёллардан албатта кам^он бола дунёга келади. Бутунжахон со^и^ни са^лаш ташкилоти (БЖССТ) нинг охирги берган маьлумотларига Караганда хозирги ва^тда дунё буйича 1,8 млрд одам темир тан^ислиги анемиясидан азият чекади. Темир тан^ислиги анемиясининг тар^алиши барча мамлакатларда бир хил эмас, бу купгина холларда давлатларнинг ижтимоий ва и^тисодий шароитига бо^и^ булади. Ушбу касалликнинг ёшга ва жинсга бо^и^ булган хусусиятлари булиши мумкин.

Адабиётларда темир тан^ислиги анемиясининг болалар ёшида куп учраши хасида маьлумотлар етарли, хусусан 1 ёшгача булган болаларда - [1, 11, 12] ва хомиладор аёлларда бу касалликнинг учраши жуда ю^ори.

Максад: Темир тан^ислиги анемияси мавжуд булган мактаб ёшидаги болаларда стоматологик саломатликнинг тиббий -ижтимоий холатини урганиш, бахолаш ва стоматологик ёрдамни такомиллаштиришдан иборат.

Макола 2020 - 2023 йилларда Хоразм вилояти Ургенч тиббиёт бирлашмаси болалар булимида доимий назоратда ва даволанишда булган 6 ёшдан 17 ёшгача булган темир тан^ислиги анемияси мавжуд булган болаларнинг тиббий карталари ва улардан йи^лган объектив, хамда субъектив клиник маълумотларга асосланган. Асосий стоматологик касалликларнинг учраши ва тар^алишини урганиш ва бахолаш учун биз Хоразм вилояти Ургенч тиббиёт бирлашмаси болалар булимида доимий назоратда ва даволанишда булган 6 ёшдан 17 ёшгача булган темир тан^ислиги анемияси мавжуд булган 378 нафар болалар ха^идаги умумий маълумотларни йиэдик. Ушбу беморларни ёш буйича та^симлаганда:

6 - 10 ёш 74 нафарни ( 19,5%);

11 - 15 ёш 187 нафарни (48.9%);

15 - 17 ёш 117 нафарни ( 29%) ни ташкил ^илди.

Биз олиб борган тад^и^от ишимиз давомида темир тан^ислиги анемияси билан оfриган болаларнинг эмоционал - рухий холатини ургандик. Бунда биз Люшернинг тест - усулидан фойдаландик. Бу

и и и V

хилдаги тест уз ичига ^уйидаги боладаги мавжуд булган асосий хусусиятларни олади: боладаги ишончнинг йу^лиги, стоматологдан ^ур^иш, даволанишдан ^ур^иш, эмоционал лабиллик, болага ота она ёки атрофдагилар томондан берилаятган эътиборнинг камлиги, ишончсизлик, тез хафа булиш, секин харакат ^илиш, ^изи^ишнинг пастлиги, сухбатдош билан тез дустлашиш кабилар. ^уйида ахамият касб этган хусусиятлардан келиб чи^иб, биз олган маълумотла-римизни боланинг картасига ^айд этиб бордик.

Беморларнинг эмоционал рухий холатидан келиб чи^иб биз стоматологик курикни утказишда уларни икки гурухга булиб ургандик. Биринчи гурух беморларни нисбатан боси^ ва хотиржам, атрофдагилар билан тез муносабат урната оладиган, узига ишо-нувчан, стоматологик креслода узини эркин хис ^иладиган, текшириш ва даволаш ишларига ^аршилик курсатмайдиган, стоматолог билан осон ало^а урната оладиган болалар ташкил ^илди.

Иккинчи гурухни эса стоматолог олдида ^ур^ув хис ^иладиган болалар ташкил этди. Бундай болаларда доимий равишда тахлика, хаяжон, ^ур^ув ва узига, хамда атрофдагиларга ишончсизлик хисси устун булиб, стоматолог улар билан ишлашда ^атор ^ийинчилик-ларга дуч келади. Улар билан сухбат ва текшириш ишларини олиб бориш учун биз ^атор психологик усулларни ишга солишимизга т^ри келди. Иккала гурухда хам текшириш ва профилактик даволаш ишлари олиб борилди.

Темир тан^ислиги анемияси билан оfриган болаларда хаёт сифатини урганиш ма^садида биз OHRQL (Oral Health-Related Quality of Life) индексига асосланган суровномадан фойдаландик. Ушбу суровнома саволлари боладаги оfиз бушлили холати, сохадаги органларнинг функционал холати, боланинг рухий - эмоционал холати, характери ва ижтимоий мослашувига доир курсаткичларни уз ичига олди. Боланинг юз таш^и куриниши ота - онани ^они^тирадими, ^андай стоматологик муаммолар бор, стоматолог ^абулида ^ачон булишган, бола тишидан шикоят ^иладими, тиши ва бош^а стоматологик муаммо сабаб боланинг уй^уси бузиладими, боланинг талаффузи сизни ^они^тирадими, стоматологик муаммо сизнинг рухиятингизга ^анчалик таъсир ^илади, боладаги мавжуд зарарли одатлар, бу одатлар нима сабабдан келиб чиэдан деб уйлайсиз, зарарли одатларни бартараф этишга харакат ^илганмисиз, ва у нима билан тугади, боладаги мавжуд стоматологик касалликларни

даволаш оила бюджетига таъсир ^илганми каби саволлар билан мурожаат ^илинди.

Ю^оридаги саволлардан таш^ари физик дискомфорт, яъни но^улайлик ва функционал бузилишлар (1 ва 5 саволлар), шунингдек оиладаги тиббий - ижтимоий (9 ва 11 саволлар) дан иборат булди. Хар бир саволга жавоб тари^асида 5 та вариантда жавоб курсатилиб, уларнинг хар бирига балл тари^асида бахо берилди. Тад^и^от иши учун ^улланилган суровнома оддий ва содда саволлардан иборат эдики, бундан ма^садимиз боланинг узи ва ота - оналар берилган саволларга хаёт сифатини максимал даражада очиб бера оладиган, тиббий - ижтимоий холатини ёрита оладиган жавоблар бериши учун ^улай тузилган эди. Бундан таш^ари суровномада тиш-жаf тизими холатига тегишли булган саволлар хам мавжуд эди. Биз темир тан^ислиги анемияси мавжуд болаларда эмоционал холатини урганиш учун улар учун тулдирилган карталар маълумотларини тахлил ^илиб чивдик. Шунингдек, профилактик тадбирлардан олдин ва кейин булган натижаларни солиштирдик. Унга кура биз шартли со^ом ва темир тан^ислиги анемияси мавжуд булган болаларнинг эмоционал холатга тегишли булган маълумотларни солиштирдик. Темир тан^ислиги анемияси мавжуд болаларни икки гурухга булдик, яъни эмоционал холати бар^арор ва эмоционал холати бе^арор болалар гурухига булдик. Бу хавдаги маълумотлар ^уйидаги жадвалда уз аксини топган. Стоматологга ишончсизлик, ^ур^ув, эмоционал лабиллик, бе^арорлик, стресс каби хусусиятларни картага ^айд этдик.

Тад^и^от натижалари шуни курсатдики, стоматологик арала-шувлар, профилактика ишлари билан солиштирганда, болаларда салбий таассуротларни келтириб чи^ариши мумкин булади. Темир тан^ислиги анемияси билан оfриган болаларнинг эмоционал-хул^-атвори мезонларини урганаётганда, биринчи гурух эмоционал

х,олатнинг сони (13 тадан 5 таси) ва интенсивлиги (энг ю^ори - 48%)

и и и и

буйича салбий курсаткичларни берди.

Адабиётлар руйхати:

1. Камалова Ф.Р. Изменение микрофлоры и неспецифических факторов защиты у детей при воспалительных заболеваниях челюстно-лицевой области. «Актуальные вопросы стоматологии детского возраста» // Вторая Всероссийская научно-практическая конференция, посвященная 90-летию со дня рождения профессора Сайфуллиной Халимы Мухлисовны. Сборник научных статей. - 2019. - С. 70-74.

2. Камалова Ф.Р. Изучение важных аспектов в развитии гнойно-воспалительных процессов челюстно-лицевой области у детей //Проблемы биологии и медицины. - 2017. - № 4,1 (98). - С. 69.

3. Камалова Ф.Р. Изучение стоматологического статуса у детей с сахарным диабетом в Бухарской области //Новый день в медицине. - 2020. - №1(29). - С. 216-218.

4. Камалова Ф.Р. Лечебно-профилактические мероприятия стоматологических заболеваний у детей с сахарным диабетом //Новый день в медицине. 2019. - №2 (30/2). - С. 223-226.

5. Камалова Ф.Р. Первичная профилактика стоматологических заболеваний у детей //Новый день в медицине. -2020. - №2 (30/2). - С. 383.

6. Камалова Ф.Р. Показатели распространенности и интенсивности кариеса зубов у детей Бухарской области// Новый день в медицине. - 2019. - № 2(26). - С. 183-185.

7. Орзиев З.М., Сулейманова Г.Т. Региональные причины железодефицитной анемии у женщин фертильного возраста //Биология и интегративная медицина 2018, 4(21), 74-82.

8. Рахматова Д.С. Болалар орасида тиш кариеси касаллиги текширилаётган болаларнинг клиник хусусиятлари //Биология и интегративная медицина 2022, 5(58), 136-146.

9. Рахматова Д.С. Эрта ёшдаги болалар тиш кариесини олдини олишда тиш х,олатининг динамикасини урганиш //Биология и интегративная медицина 2021, 4(51), 24-37.

10. Турдиев Ш.М. Актуальные проблемы современной стоматологической помощи //Биология и интегративная медицина 2019, 2 (30), 52-61.

11. Турдиев Ш.М. Организация стоматологической помощи в современных условиях //Биология и интегративная медицина 2019, 11(39), 11-24.

12. Турдиев Ш.М., Атаджанова Д.Ш. Современные проблемы профилактики стоматологической заболеваемости //Биология и интегративная медицина 2019, 2 (30), 16-27.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.