Научная статья на тему 'БОЛАЛАР ОРАСИДА ТИШ КАРИЕСИ КАСАЛЛИГИ ТЕКШИРИЛАЁТГАН БОЛАЛАРНИНГ КЛИНИК ХУСУСИЯТЛАРИ'

БОЛАЛАР ОРАСИДА ТИШ КАРИЕСИ КАСАЛЛИГИ ТЕКШИРИЛАЁТГАН БОЛАЛАРНИНГ КЛИНИК ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
144
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КАРИЕС КАСАЛЛИГИ / ТИШ қАТТИқ ТЎқИМАЛАРИ / СТОМАТОЛОГИК ЁРДАМ

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Рахматова Дилнора Саиджоновна

Замонавий стоматологияда болалар тиш қаттиқ тўқималари кариесини олдини олиш ва даволашнинг турли хил усулларини қўлланилишига қарамай, тиш қаттиқ тўқималарининг энг кенг тарқалган касалликларидан бири бўлиб қолмоқда. Сут тишларида кариес жараёнининг ривожланишига ҳисса қўшадиган юзлаб сабаблар мавжуд. Улардан энг муҳимлари ижтимоий-демографик, биологик, парҳезли, гигиеник ва овқатланиш турига боғлиқ омиллардир. Бундай ҳолда, бир қатор ҳолатларнинг келиб чиқиши ёки сусайиши кейинчалик болаларда кариеснинг эрта ривожланишини аниқлайди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОЛАЛАР ОРАСИДА ТИШ КАРИЕСИ КАСАЛЛИГИ ТЕКШИРИЛАЁТГАН БОЛАЛАРНИНГ КЛИНИК ХУСУСИЯТЛАРИ»

УДК: 612.01.613.65

БОЛАЛАР ОРАСИДА ТИШ КАРИЕСИ КАСАЛЛИГИ ТЕКШИРИЛАЁТГАН БОЛАЛАРНИНГ КЛИНИК ХУСУСИЯТЛАРИ

РАХМАТОВА ДИЛНОРА САИДЖОНОВНА.

Бухоро давлат тиббиёт институти болалар стоматологияси кафедраси ассистенти. Узбекистон. Бухоро шацри

ОНОЮ Ю 0000-0002-2740-4860 АННОТАЦИЯ

Замонавий стоматологияда болалар тиш цаттиц туцималари кариесини олдини олиш ва даволашнинг турли хил усулларини цулланилишига царамай, тиш цаттиц туцималарининг энг кенг тарцалган касалликларидан бири булиб цолмоцда. Сут тишларида кариес жараёнининг ривожланишига цисса цушадиган юзлаб сабаблар мавжуд. Улардан энг муцимлари ижтимоий-демографик, биологик, парцезли, гигиеник ва овцатланиш турига боглиц омиллардир. Бундай цолда, бир цатор цолатларнинг келиб чициши ёки сусайиши кейинчалик болаларда кариеснинг эрта ривожланишини аницлайди.

Калит сузлари: кариес касаллиги, тиш цаттиц туцималари, стоматологик ёрдам, эпидемиологический статистический обзор.

КЛИНИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ДЕТЕЙ, ОБСЛЕДУЕМЫХ ПО ПОВОДУ КАРИЕСА ЗУБОВ У ДЕТЕЙ

РАХМАТОВА ДИЛНОРА САИДЖОНОВНА.

ассистент кафедры детской стоматологии Бухарского государственного медицинского института. Город Бухара Республики Узбекистан. ОНОЮ Ю 0000-0002-2740-4860

АННОТАЦИЯ

В современной стоматологии, несмотря на применение различных методов профилактики и лечения кариеса твердых

тканей зубов, он остается одним из наиболее распространенных заболеваний твердых тканей зуба. Существуют сотни причин, способствующих развитию кариеса молочных зубов. Важнейшими из них являются социально-демографические, биологические, диетические, гигиенические и алиментарные факторы. В этом случае возникновение или ослабление ряда условий в дальнейшем будет определять раннее развитие кариеса у детей.

Ключевые слова. кариес, твердые ткани зубов, стоматологическая помощь, эпидемиологический статистический обзор.

CLINICAL CHARACTERISTICS OF CHILDREN UNDER INVESTIGATION FOR DENTAL CARIES AMONG CHILDREN

RAKHMATOVA DILNORA SAIDJANOVNA

Assistant of the Department of Pediatric Dentistry, Bukhara State Medical Institute Bukhara City. ORCID ID 0000-0002-2740-4860

ANNOTATION

In modern dentistry, despite the use of various methods of prevention and treatment of dental hard tissue caries, it remains one of the most common diseases of dental hard tissue. There are hundreds of reasons that contribute to the development of caries in milk teeth. The most important of them are socio-demographic, biological, dietary, hygienic and nutritional factors. In this case, the occurrence or attenuation of a number of conditions will later determine the early development of caries in children.

Keywords: caries disease, dental hard tissues, dental care, epidemiological statistical review.

Дунё ми^ёсида болалар орасида кариес касаллиги диагностикаси, даволаш ва профилактикаси, беморларга стомато-

логик ёрдам курсатишнинг самарали усулларини ишлаб чи^иш буйича тад^ифтлар олиб борилмовда. Тиш ^атти^ ту^имаси кариеси - турли географик худудлар ва дунёнинг турли мамлакатлари ахолиси орасида кенг тар^алган - [1; 8; 19]. Болаларда тиш кариеси касаллигининг кенг тар^алганлиги ва даволаш-профилактик чоралари самарадорлигининг пастлиги сабабли со^и^ни са^лаш учун жиддий муаммо булиб флмовда - [2; 14; 15].

Болалар ёшида тиш ^атти^ ту^ималари кариесини ташхислаш, даволаш ва олдини олиш борасида олиб борилган ^атор махаллий ва хорижий олимлар илмий изланишларида мутахассисларга кариес ташхиси билан энг куп мурожаат ^илишади - [5; 20; 17] ва патологик жараён вужудга келишининг асосий омиллари сифатида - ижтимоий-демографик, биологик, гигиеник ва ов^атланиш тури келтирилади -[6], шунингдек, рухий - хиссий холатнинг бузилиши хам кариес ривожланишининг мухим этиологик омили эканлигини курсатиб утишган - [7; 16; 12].

Маълумки, тад^и^отларда патология белгиларини ани^ намоён эта оладиган усулларни яратиш, жумладан клиник-функционал, биокимёвий, иммун-микробиологик, ижтимоий ва ускунавий тад^и^отлар - [4; 11; 13] натижасида тиш ^атти^ ту^имаси деминерализацияси, олиз сую^лиги минерал таркибининг узгариши, тиш-милк чунтаги микрофлорасининг узгариши ва патология орасида узлуксиз бо^и^ булиши таъкидланган.

Сунгги йилларда мамлакатимизда болаларда тиш кариесини олдини олиш ва даволашда мия фалажи мавжуд болаларда POCS гелидан - [1; 18; 19], ревматик касаллиги бор болалардаги бошланлич кариесни даволаш учун —Tooth Mousse нинг биоактив фтор са^ловчи янги авлод вакили Нанофлюор гелидан - [7; 17] фойдаланиш тавсия этилган.

Бундан ташцари жисмоний ноцулайлик ва функционал бузилишлари, боланинг эмоционал, ижтимоий ва оилавий хотиржамлиги узгаришларига бо^иц х,олатларда х,аёт сифатини яхшилашга царатилган дастур - [9] тавсия этилган, бу профилактика ва даволашнинг янги усуллари х,осил булишига олиб келди. Болалар олиз бушли™ гигиеник х,олатининг ёмонлашувида касаллик ривож-ланиш хавфи ва оfирлик даражаси анча юцори булиб, бундай омиллар куп жих,атдан касалликнинг ривожланиши ва клиник кечишига таъсир цилади - [7].

Бундан ташцари ах,олининг турли цатламлари орасида тиш цаттиц туцималарини эрта ташхислаш, хавф омилларини бах,олаш ва терапевтик даволаш самарадорлигини ошириш борасида цатор олимлар томонидан илмий тадцицотлар утказилган - [9; 14; 21]. Бироц, болалар турли ёш гурух,ларида тиш цаттиц туцималари бошланfич кариесини тиш цаттиц туцималари реминерализацияси билан бир цаторда кариесоген микрофлорани нормаллаштиришга царатилган даволаш усуллари такомиллаштирилмаган ва стоматологик амалиётга тадбиц этилмаган.

Тадкикотнинг максади. болаларда тишлар кариесини олдини олиш ва мажмуавий даволаш усулларини асослашдан иборат.

Тадкикот материали ва методи. Тадцицотнинг асоси сифатида йиллик статистик х,исоботлар ва икки эпидемиологик статистик куриклар натижаларига кура (2018-2020 йиллар) Бухоро вилояти ах,олиси орасида тиш кариесининг тарцалиши ва унинг жадаллигини мажмуавий урганиш, жорий этилишида бевосита ва билвосита натижаларининг тах,лилини амалга ошириб, тиш кариесининг индивидуаллашган профилактика дастурларини ишлаб чициш танлаб олинган. ^уйилган мацсадни амалга оширишда:

3 йиллик давр мобайнида Бухоро вилоят шах,ар ва туманлари ах,олисида тишлар кариеси тарцалганлиги ва жадаллигининг мониторинги;

- индивидуал профилактик дастурни ишлаб чициш ва унинг болалар ва усмирлар орасида жорий этилганлигидан кейинги клиник самарадорлигини бах,олаш амалга оширилди.

Шах,ар ва туманда тишлар кариесининг тарцалганлиги динамикаси ва жадаллигининг тенденцияларини аницлашда бу курсаткичларнинг шах,ар ва цишлоц жойларда яшайдиган ах,олининг 3 асосий (6-9, 10-12, 13-15) ёш категорияларидаги уртача курсаткичларини х,исобланди ва 3 йиллик давр мобайнидаги фарцларнинг ишончлилигини бах,оланди.

Куриклар туманлар ЖССТнинг (ЖССТ, 1997) мезонлари буйича бах,олаш услубларига олдиндан тайёрланган мутахассислар билан биргаликда Бухоро давлат тиббиёт институтининг болалар стоматологияси кафедрасида бажарилган. Курик натижалари ягона цайд карталарига киритилиб, махсус компьютер дастури ёрдамида тах,лил этилиб статистик тах,лил базасини яратишга имкон берди. Жами 2018 йилда 4181 киши ва 2020 йилда 4955 кишининг эпидемиологик стоматологик курикнинг курсаткичларини тах,лил цилинди. Турли ёш гурух,идаги болалардаги тишлар кариесининг профилактикаси ва цуйилган вазифаларни бажаришда 2017 йилдан 2019 йилгача булган даврда Бухоро давлат тиббиёт институтининг стоматологик клиникаси (бош врач - М.А. Астанов) ва болалар стоматологияси кафедраси (кафедра мудири т.ф.н., доц. Камалова) базасида 3 йил давомида бажарилиб, 134 та мижоз иштирок этган уларнинг стоматологик статуси буйича комплекс курик, болалар кариесини даволашга эх,тиёжни бах,олайдиган ва уни мактабгача булган болаларда утказиш буйича рационал ёндашувларни асослайдиган индивидуаллаштирилган дастур ишлаб чицилган. КПО

курсаткичларининг ^иёсий бах,оланиши ^ушимча назорат гурух,и ор^али амалга оширилиб, у узига 6 ёшдан 15 ёшгача булган профилактик дастурларда аввал иштирок этмаган 36 болани ^амраб олади.

Тадкикот ишининг натижалари. 2019 йилда Бухоро вилояти ах,олиси орасидан болаларда асосий стоматологик касалликлар -тиш кариеси ва пародонтнинг ялли^аниш касалликларининг тар^алиши ва жадаллигининг уртача курсаткичлари 1 жадвалда акс эттирилган.

1 -жадвал

Тишлар кариесининг асосий ёш гуру^ларида таркалганлиги ва

жадаллиги.

Ёш Тишлар кариесининг Тишлар кариесининг таркалганлиги

таркалганлиги К П О кпо

вактинчалик тишлар

6 84% 2,94 1,48 0,36 4,78

доимиё тишлар

6-9 13% 0,20 0,10 0,00 0,30

10-12 72% 1,17 1,30 0,04 2,51

13-15 82% 1,57 2,15 0,09 3,81

Ю^орида тавдим этилган статистик маълумотларга асосланиб, Бухоро вилояти а^олиси эрта ва урта ёшдаги болалар орасида тиш кариеси билан касалланганлик даражасининг курсаткичлари шакллантирилди, жумладан 84% олти ёшгача булган болаларда тиш кариесининг мавжудлиги ани^ланган булса, 12 ёшли болаларнинг 75 фоизида мавжудлиги ^айд ^илинган. 15 ёшли усмирларнинг деярли ярмида тишолди парадонтининг яллиfланиши кузатилди.

Тишлар кариесининг таркалганлиги ва жадаллигининг курсаткичлари динамикаси 1-3 расмларда курсатилган.

1 расм. 2018 (I) ва 2020 (II) йилларда 6 ёшли болаларда вацтинчалик тишлар кариесининг жадаллиги

2. Расм. Бухоро вилояти болаларида 2018 (I) и 2020 (II) йилларда доимий тишлар кариесининг таркалганлиги.

Болалар орасида касалланишнинг тах,лили динамикаси 6 ёшли болаларда 3 йиллик даврда вацтинчалик тишлар кариеси жадаллигининг уртача курсаткичларининг барцарорлиги курсатди. Бунда КПО таркибида компонентларнинг цайта тацсимланиши кузатилди: кариоз тишларнинг сони 15 % га камайди, пломбаланган тишларнинг сони 2018 йилга цараганда 2,5 бараварга ошди. Бунда 2020 йилда 12 ёшли болаларда тиш цаттиц туцимасининг кариеси ривожланишининг градацияси паст эканлиги цайд цилинди (ЖССТ). Х,ар бир ёш категориясига мансуб бемордарда тиш цаттиц

ту^имасининг кариеси ривожланиши 30 фоизга пасайди. 2020-йилдаги тишларни олиб ташлаш муолажаларининг умумий сони 5065% пасайгани ^айд ^илинди. Бу, албатта, стоматология амалиётида клиник диагностика ва даволаш методологиясининг ривожланаётганлигидан далолат беради.

3 Расм. 2018 (I) и 2020 (II) йилларда болаларда доимий тишлар кариеснинг жадаллиги.

Эрта ёшли болаларда тишолди пародонт ту^ималарининг шикастланиш белгиларининг тар^алишида мезоний-курсаткич жихатидан маълум пасайишни мазкур диаграммада куриш мумкин. Хусусан, сунгги икки йилда (2020-2021 йй., 2018-2019 йилларга нисбатан нисбатан) парадонт ту^имаси шикастланишининг тар^алганлик даражаси, мос холда 15 ва 16,5 фоизга пасайди.

Шахарда яшовчи 12 ёшли болаларда тишлар кариесининг жадаллиги ^ишло^ жойларида яшовчи болаларга Караганда ю^ори булди, лекин «К» компонентининг ^иймати шахар ва ^ишло^ болаларида деярли бир хил эканлиги ани^ланди. Пломбаланган тишларнинг сони(р<0,001) шахарда яшовчи болаларда (1,32±0,07) ^ишловда яшовчиларга (0,39±0,04) Караганда куп булган. 15 ёшлилар

орасида КПО индекслари киймати кишлок туманларига цараганда ша^арда юцори булган (4,30±0,21 ва 2,48±0,15, p<0,001). Шунингдек, «К» ва «П» компонентлари циймати (1,84±0,10 ва 2,26±0,11) шах,арда цишлоц болаларига (1,43±0,07 и 0,72±0,06) цараганда юцорироц (p<0,001) булган.

Шундай цилиб, тишлар кариесининг жадаллигини тах,лил цилишда цишлоц болаларида уларнинг шах,арлик тенгдошларига цараганда вацтинчалик тишларда х,ам доимий тишларда х,ам кариеснинг янада юцори курсаткичлари тенденцияси цайд этилди.

Хулоса. Комплекс стоматологик даволаш мацсадида сут тишлари тиш чуцурчаларини ёпиш (фиссур герметизация), витамин Da ва кальций препаратларини тайинлаш (педиатр назорати остида), фтор лакни экзоген цуллаш, олиз бушлили шахсий гигиенасига ургатиш ва даво муолажасининг х,ар 6-8 ойда такрорий курсларини утказиш тиш цаттиц туцимаси кариесини олдини олишга асос булди. 12 ёшли болаларда КПО индексининг цийматлари сезиларли даражада фарц цилмади, гарчи цишлоц болаларида К компонентининг циймати 2 баравар юцори. 15 ёшли болаларда КПУ индексининг уртача циймати (3,31±0,15) ва унинг таркибий цисми булган "К" (1,85±0,10) цишлоц жойларидан келган болаларга нисбатан юцори (p<0,05) булиб чицди. Шах,ардаги тенгдошлари (мос равишда 2,80±0,12 ва 1,06±0,06), П компоненти эса цишлоц (1,38±0,07) болаларга цараганда ша^арлик болаларда (1,69±0,08) юцори (p<0,05).

Адабиётлар руйхати:

1. Inoyatov A.Sh. Rakhmatova D.S., Kamalova F.R., Afakova M.Sh. Improving the prevention and treatment of dental caries in children // Тиббиётда янги кун 2019. - №3 (27). - С. 18-20. (14.00.00; № 22).

2. Иноятов А.Ш., Рахматова Д.С., Камалова Ф.Р., Афакова М.Ш. Совершенствование профилактики кариеса зубов у детей // Тиббиётда янги кун. 2019. - №3 (27). - С. 99- 102. (14.00.00; № 22).

3. Inoyatov A.Sh., Rakhmatova D.S., Ismoilov I.I. In the treatment of caries desease and in the profilactics of this disease, the application of the capsule of tooth washing "Aerodent" // World journal of pharmaceutical research. 2020. - № 9 (4). - С. 48-52.

4. Иноятов А.Ш., Рахматова Д.С. Совершенствование профилактики и лечения кариеса зубов у детей // Новый день в медицине. 2020. - №.3 (30). - С. 371-374.

5. Rahmatova D.S., Xojiyev D.Y. Modern concepts of the causes of development, prevention and principles of treatment of dental caries in children //American Journal of Medicine and Medical Sciences. 2020. -Т. 10. - №. 11. - С. 908-910.

6. Rahmatova D.S. Invention of a New Means" Aerodent" for the Primary Prevention of Dental Caries in Children //Middle European Scientific Bulletin. 2021. - Т. 13. - С. 212-215.

7. Rahmatova D.S. Modern concepts of the causes of development, prevention and principles of treatment of dental caries in children //European Journal of Molecular & Clinical Medicine. 2021. - Т. 8. - №. 1. - С. 1477-1482.

8. Rahmatova D.S. Modern prevention and effective treatment of dental caries in children // International engineering journal for research and development. 2020. - № 5 (9). - С. 1-7.

9. Rakhmatova D.S. Features of treatment of dental caries in children using medicine Aerodent //International Engineering Journal For Research & Development. 2020. - Т. 5. - №. 29. - С. 4-8.

10. Raxmatova D.S. Methods of using the Aerodent dental cleaning capsule for the prevention and treatment of caries and stomatitis // Internationale Scientific Conference Certificate of participation Sofa. 2020. - P.60-62.

11. Raxmatova D.S. Features of treatment of traumatic dental injuries and stomatitis in children // Internationale Scientific Conference Poland. - 2021. - P.43-48.

12. Рахматова Д. С. Эрта ёшдаги болалар тиш кариесини олдини олишда тиш х,олатининг динамикасини урганиш // Биология и интегративная медицина. 2021. - №. 4 (51). - С. 24-37.

13. Рахматова Д.С. Болаларда тиш кариеси профилактикаси учун ^изилмия илдизидан олинган экстракт са^ловчи янги Аэродент тиш ювий ^урилмасидан фойдаланиш // Биология и интегративная медицина. 2021. - №. 4 (51). - С. 51-6.

14. Rahmatova D.S. Modern prevention and effective treatment of dental caries in children // Central Asian journal of medical and natural sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 3. - С. 345-349.

15. Rahmatova D.S. Method for improving the prevention of dental caries in children using the device Aerodent //Web of Scientist:

International Scientific Research Journal. 2021. - Т. 1. - №. 01. - С. 2632.

16. Rahmatova D.S. Use of new dental cleaning device aerodent which containing malt root extract for caries prevention in children //International Journal of Innovative Analyses and Emerging Technology. 2021. - Т. 1. - №. 4. - С. 155-158.

17. Rakhmatova D.S. Of Cariyes Prevention in Children When Using Aerodent //Eurasian Scientific Herald. 2021. - Т. 2. - С. 59-63.

18. Raxmatova D.S. Evaluation of the effectiveness of the "Aerodent" device in different age groups of children //European journal of modern medicine and practice. Belgiya - 2022. - Т. 2. - №. 3. - С. 6670.

19. Akhmedov A.B., Rakhmatova D.S. Evaluation of the clinical and functional efficiency of the "Aerodent" device in the prevention of dental caries in children // Stomatologiya. 2022. - №. 1 (86). - С. 52-56.

20. Рахматова Д.С. Методы использования зубной чистящей капсулы Аэродент при лечении кариеса и стоматитов // Теоритические и практические аспекты современной медицины Сборник статей по материалам Международной научно-практической конференции. 3-4 Январь Новосибирск. - 2019 г. - № 1(3). - С. 61.

21. Рахматова Д.С. Особенности лечения травматических повреждений у детей с использованием лекарственного средства // «КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖЭНЕ СЕР1КТЕС ЕЛДЕРДЩ ЖООЛАРЫНДА. Вестник Казахстан - 2020. - №. 1 (89). - С. 3-7.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.