Научная статья на тему 'ЭРТА ЁШДАГИ БОЛАЛАР ТИШ КАРИЕСИНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА ТИШ ҲОЛАТИНИНГ ДИНАМИКАСИНИ ЎРГАНИШ'

ЭРТА ЁШДАГИ БОЛАЛАР ТИШ КАРИЕСИНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА ТИШ ҲОЛАТИНИНГ ДИНАМИКАСИНИ ЎРГАНИШ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
576
51
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТИШ КАРИЕСИ / ТИШ қАТТИқ ТўқИМАСИ

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Рахматова Дилнора Саиджоновна

Ҳозирги кунда кариес касаллиги болалар орасида кенг тарқалган сурункали касаллик бўлиб ҳисобланади. Мутахассисларнинг таъкидлашича, қатор тадқиқотлар тишда кариеси бўлган болалар оғиз бўшлиғида кўп миқдорда кариесоген микроорганизмлар мавжудлигини кўрсатади. Кариес касаллигини ҳал қилишни талаб қиладиган долзарб вазифалардан бири - кариесни олдини олишнинг янги усулларини жорий этиш ва такомиллаштириш ҳамда ушбу касалликни камайтиришнинг истиқболли усулларини аниқлашдан иборат. Болаларда кариес пайдо бўлиши ва ривожланишининг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, болаларда тиш кариесини даволаш ва олдини олишда бир вақтда ўзининг таьсири билан ҳам микроблар колониясини ингибирловчи, ҳам реминерализацияловчи (қайта тикловчи) таьсир қиладиган воситани жорий этишдан иборатдир. Болаларда кариеснинг тарқалиши ва интенсивлигига қаратилган тиш касалликлари мониторинги тадқиқотини ўрганиш асосида профилактик диагностика ва терапевтик тадбирларни такомиллаштириш тадқиқот учун танланган ечимнинг долзарблигини аниқлайди, бу эса жуда муҳим илмий ва амалий аҳамиятга эга

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭРТА ЁШДАГИ БОЛАЛАР ТИШ КАРИЕСИНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА ТИШ ҲОЛАТИНИНГ ДИНАМИКАСИНИ ЎРГАНИШ»

УДК: 616.146-006:614.849.

ЭРТА ЁШДАГИ БОЛАЛАР ТИШ КАРИЕСИНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА ТИШ ХОЛАТИНИНГ ДИНАМИКАСИНИ УРГАНИШ

РАХМАТОВА ДИЛНОРА САИДЖОНОВНА

Бухоро давлат тиббиёт институти болалар стоматологияси кафедраси ассистенти. Узбекистон Бухоро шар ОНОЮ Ю 0000-0002-2740-4860 АННОТАЦИЯ

^озирги кунда кариес касаллиги болалар орасида кенг тарцалган сурункали касаллик булиб цисобланади. Мутахассис-ларнинг таъкидлашича, цатор тадцицотлар тишда кариеси булган болалар огиз бушлигида куп мицдорда кариесоген микро-организмлар мавжудлигини курсатади. Кариес касаллигини цал цилишни талаб циладиган долзарб вазифалардан бири - кариесни олдини олишнинг янги усулларини жорий этиш ва такомиллаш-тириш цамда ушбу касалликни камайтиришнинг истицболли усулларини аницлашдан иборат. Болаларда кариес пайдо булиши ва ривожланишининг узига хос хусусиятларини цисобга олган цолда, болаларда тиш кариесини даволаш ва олдини олишда бир вацтда узининг таьсири билан цам микроблар колониясини ингибирловчи, цам реминерализацияловчи (цайта тикловчи) таьсир циладиган воситани жорий этишдан иборатдир. Болаларда кариеснинг тарцалиши ва интенсивлигига царатилган тиш касалликлари мониторинги тадцицотини урганиш асосида профилактик диагностика ва терапевтик тадбирларни такомиллаштириш тадцицот учун танланган ечимнинг долзарблигини аницлайди, бу эса жуда муцим илмий ва амалий ацамиятга эга.

Калит сузлар: тиш кариеси, тиш ;атти; ту;имаси, профилактика.

ИЗУЧЕНИЕ ДИНАМИКИ СОСТОЯНИЯ ЗУБОВ В ПРОФИЛАКТИКЕ КАРИЕСА У ДЕТЕЙ В РАННЕМ ВОЗРАСТЕ

РАХМАТОВА ДИЛНОРА САИДЖОНОВНА

ассистент кафедры детской стоматологии Бухарского государственного медицинского института. Город Бухара Республики Узбекистан. ORCID Ю 0000-0002-2740-4860 АННОТАЦИЯ

Сегодня кариес - распространенное хроническое заболевание среди детей. Специалисты отмечают, что ряд исследований показывает, что у детей с кариесом зубов в полости рта присутствует большое количество канцерогенных микроорганизмов. Одной из актуальных задач, которые необходимо решить при развитии кариеса, является внедрение и совершенствование новых методов профилактики кариеса и выявление перспективных способов уменьшения этого заболевания. Учитывая особенности возникновения и развития кариеса у детей, лечение и профилактика кариеса зубов у детей - это введение средства, одновременно подавляющего и реминерализующего (восстанавливающего) микробную колонию. Улучшение профилактической диагностики и терапевтических вмешательств на основе изучения исследований по мониторингу стоматологических заболеваний, ориентированных на распространенность и интенсивность кариеса у детей, определяет актуальность решения, выбранного для исследования, которое имеет большое научное и практическое значение.

Ключевые слова: кариес, твердые ткани зубов, профилактика.

STUDY OF DYNAMICS OF DENTAL CONDITION IN PREVENTION OF CARIES IN CHILDREN AT EARLY AGE.

RAKHMATOVA DILNORA SAIDJANOVNA

Assistant of the Department of Pediatric Dentistry, Bukhara State Medical Institute Bukhara City. ORCID ID 0000-0002-2740-4860

ABSTRACT

Today, caries is a common chronic disease among children. Experts point out that a number of studies show that children with dental caries have a large number of carcinogenic microorganisms in the oral cavity. One of the urgent tasks that must be solved in the development of caries is the introduction and improvement of new methods of caries prevention and the identification of promising ways to reduce this disease. Taking into account the peculiarities of the occurrence and development of caries in children, the treatment and prevention of dental caries in children is the introduction of an agent that simultaneously suppresses and remineralizes (restores) the microbial colony. Improving preventive diagnostics and therapeutic interventions based on the study of dental disease monitoring studies focused on the prevalence and intensity of caries in children determines the relevance of the solution chosen for the study, which is of great scientific and practical importance.

Keywords: dental caries, dental hard tissue, prophylaxis.

Болалар тиш кариеси касаллигининг кенг таркалганлиги ва даволаш-профилактик чоралари самарадорлигининг пастлиги сабаб-ли со^и^ни саклаш учун жиддий муаммо х,исобланади. Тиш каттик тукимасининг чидамлилигини ошириш, эмалнинг нормал тузилишини тиклаш, кариес жараёнини баркарорлаштириш ма^аллий патоге-нетик терапияни, шу жумладан реминерализация ва фтор препаратларини куллашни талаб килади. Реминерализация терапиясини куллаш масалалари ва обьектив меьзонлари етарли

даражада ишлаб чикилмаган. Уни хал килишни талаб киладиган долзарб вазифалардан бири - кариесни олдини олишнинг янги усулларини жорий этиш ва такомиллаштириш хамда ушбу касалликни камайтиришнинг истикболли усулларини аниклаш. Даволаш ва олдини олиш чораларини утказишнинг аник усулини, унинг интенсивлигини камайтиришнинг истикболли усулини излаб, тиш кариесининг олдини олиш воситалари ва усулларини куллашда янада ривожлантириш ва дифференциал ёндашиш зарур. Дунё микиёда кариес касаллиги билан касалланган болаларни диагностика килиш, даволаш, профилактика килиш, бундан ташкари бундай болалар мазкур тоифадаги беморларга терапевтик ёрдам курсатиш усулларини ишлаб чикиш буйича тадкикотлар олиб борилмокда ва профилактик чора - тадбир масалалари муваффакият билан ечилаётган муаммолардан бири булиб колмокда.

Кариес - бу турли географик худудлар ва дунёнинг турли мамлакатлари ахолиси орасида кенг таркалган касаллик - [1]. Болалар тиш кариеси касаллигининг кенг таркалганлиги ва даволаш-профилактик чоралари самарадорлигининг пастлиги сабабли согликни саклаш учун жиддий муаммо хисобланади - [2].

Кариес касаллигини хал килишни талаб киладиган долзарб вазифалардан бири - кариесни олдини олишнинг янги усулларини жорий этиш ва такомиллаштириш хамда ушбу касалликни камайтиришнинг истикболли усулларини аниклашдан иборат. Болаларда кариес пайдо булиши ва ривожланишининг узига хос хусусиятларини хисобга олган холда, болаларда тиш кариесини даволаш ва олдини олишда бир вактда узининг таьсири билан хам микроблар колониясини ингибирловчи, хам реминерализацияловчи таьсир киладиган воситани жорий этишдан иборатдир. Болаларда кариеснинг таркалиши ва интенсивлигига каратилган тиш касалликлари мониторинги тадкикотини урганиш асосида

профилактик диагностика ва терапевтик тадбирларни такомиллаштириш тадкикот учун танланган ечимнинг долзарблигини аниклайди, бу эса жуда мух,им илмий ва амалий ах,амиятга эга.

Профилактика ва даволашнинг турли хил усулларини кулланилишига карамай, тиш кариеси ва гингивит, аввалгидек болалар ва катталарда ошз бушлишнинг энг кенг таркалган касалликларидан бири булиб колмокда - [3].

Мактаб укувчиларида тиш кариеси ва унинг асоратларининг кенг таркалиши (ЖССТ эпидемиологик суровига кура 80% гача) умумий ва ма^аллий профилактика чораларининг етарли даражада самара-сизлигидан далолат беради ва бу муаммонинг а^амиятини тасдиклайди - [4].

Жа^он статистикаси шуни курсатадики, бу патология таркибида олти ёшгача булган болаларда сут тишлари кариеси мух,им урин тутади - [5].

Стоматологиянинг асосий параметрлари максадли яхшиланган-лигига карамай, турмуш даражаси юкори булган мамлакатларда тиш касалликлари муаммоси долзарб булиб колмокда: статистик маьлумотлар иктисодий баркарор мамлакатларда 1% дан, ривож-ланмаган мамлакатларда 98% гача узгаради - [6].

Европа Иттифокида эрта ёшдаги кариес уз-узидан пайдо буладиган дилемма эмас: уч ёшгача булган болаларда кариес касаллигининг таркалиши 1% дан 32% гача узгариб туради [7], Австралияда 17,0% дан ошмайди [9], Швейцарияда бу курсаткич 24,8% [8]. Польшада уч ёшгача булган болаларда кариеснинг таркалиши 56% га етади, АКШ да бу курсаткич 9% дан 77% гача Якин Шаркда уч ёшли болаларда 22% дан ошади. 61% гача - [10],

Х,индистондаги эпидемиологик кузатувлар олти ёшгача булган болаларда кариеснинг таркалиши 33,1% ни курсатди, Африкада бу курсаткич 38% дан 48% гача. Тайванда 3 ёшли болалар орасида бу

курсаткичлар янада юкори ва 36% дан 85 % гача. Хитойда 72 ойгача булган болаларда кариес касаллигининг таркалиши 74,2% га етади, уларнинг интенсивлиги турт тишгача - [14].

Borutta A. маьлумотларига кура - [11], кариеснинг таркалиши ва интенсивлигининг авж олиши беш ёшгача аникланади, бу Berkowitz R.J нинг тадкикотини тасдиклайди, бу ерда курсаткич 1994 йилдаги 24% дан 2004 йилда 28% гача ошди.

Шаковец Н.В. маьлумотларига кура, кариеснинг таркалиши анча юкори, шунинг учун Белоруссияда икки ёшли болаларнинг туртдан бир кисми тиш каттик тукимаси нуксонига эга, 5 ёшда бу даража 83% гача кутарилади. Одесса вилоятидаги шунга ухшаш ёшдаги болаларда утказилган диагностика натижалари шуни курсатдики, эрта кариес билан касалланиш 44% ни ташкил килади ва ёшга караб икки баравар купаяди: 2 ёшда 32% дан 5 ёшгача 66,6% гача, кп- билан 0,95 ва 3,67 -[12].

Россия Федерациясида кариеснинг таркалиши эрта ва мактаб ёшидаги болаларнинкидан тахминан Гарбий Европа ва АКШ мамлакатлари билан таккосланганда 2 баравар юкори - [6]. Шуни таъкидлаш керакки, боланинг ёши билан сут тишларидаги кариес курсаткичлари доимий равишда усиб боради. Кариеснинг таркалиш курсаткичи 7 мартага ошади 1 ва 6ёшлилар таккосланганда. Сут тишлари кариесининг интенсивлигини бахолашда хам худди шундай куриниш кузатилади: бу курсаткич олти ва бир ёшли болаларга нисбатан 17 бараварга ошади. Энг катта усиш бир ёшдан уч ёшгача булган ёш тоифасида хам характерланади - [15].

Минтакадаги эпидемиологик манзарани бахолаш учун сувдаги фторнинг ахамияти катта - [9]. Хабаровск улкаси- сувда фтор ионлари кабул килинмайдиган даражада кам булган эндемик худуд: хар хил манбаларга кура 0,15 дан 0,3 мгдан / л ни ташкил килади - [13]. Ер ости ва ичимлик сувларини урганиш натижалари Хабаровск

улкасидаги сув таьминоти манбаларида фтор концентрациясининг узгариши гувохини курсатади, вилоят ахолисининг куп кисми ичимлик сувида фтор микдори етарли булмаган худудда яшайди, бу эса шу худудда яшовчи хар кандай ёшдаги болалар орасида кариесни профилактикаси схемасини мажбурий киритилишини талаб килади.

Юкоридагилар билан бо^ик холда, хулоса килишимиз мумкин-ки, ёш болаларда кариес узига хос полиэтиологик хусусиятга эга ва уни алохида куриб чикиш керак. Фтор ионларининг кам микдори фонида, уларнинг энг мухими, бошкариладиган хавф омиллари, хулк-атвор, бутунлай катталарга богликлиги, бу кариес касаллигини олдини олишдаги компетенция овкатланиш тизими, шахсий гигиена сохасидаги малакали мутахассис булиш зарур - [13]. Айнан шу омиллар энг катта тузатишга мухтож булиб, терапевтик ва профилактика чоралари хажми ва тенденциясини аниклаши керак.

Ошз бушлишни етарли даражада санация килмаслик, атрофидаги якин ва шахс хаёт характерига яллигланиш жараёнлари бошланиши таьсир килади - [15] болаларда психоневрологик холати-ни бекарорлаштириради ва функционал бузилишига олиб келади -[11], сурункали инфекцияларнинг кучайишига - [7] ва ижтимоий-иктисодий окибатларга уз таьсирини курсатади - [16]. Тишларни эрта йукотиш окибатида окклюзия бузилади, сузлашувга тускинлик килади, нотулаконлилик хиссининг ошишига олиб келади.

Болалардаги тиш кариеси полиэтиологик касаллик сифатида каралади, кариесоген микрофлоранинг узаро бир-бири билан ва шартли алокаси, сут билан овкатлантириш, хомиладорликнинг ривожланиши, тиш чикиш муддатлари, экологик шароит, наслий мойиллик ва бола хаётининг бошла^ич даврларида бошидан кечирган касалликлари кабилар. Кариес касаллигининг тиш чиккандан кейин эрта ёшда оммавий таркалиши кариесоген омилларнинг устунлиги, углевод истеьмолининг хаддан ошиши - [10]

ва фтор узлаштирилишининг сустлиги. Алохида гурух муаллифлар иктисодий, хулк атвор ва психоижтимоий сабаблар карашларни таклиф килишади.

Болаларда тишлар чикиши кариесга каршиликнинг ривож-ланиши билан бевосита богликдир. Аникланишича, тиш чикиш устунлиги окибатида кариес касаллигига купрок тишларнинг ноаник кристалл панжараси юкори даражада мойил булади. Уз вактида ва изчил тиш чикиши соматик орган ва тизимларнинг нормал ривожланишида акс эттиради - [8].

Тиш чикиш муддатлари хакида карама-карши фикрлар ва муаммоли нуктаи назар ва кенг камровли илмий тадкикотлар мавжуд. Т.Е. Зуеванинг изланишларида тез-тез шамоллайдиган, анамнезида умумуй соматик касалликлари бор булган болаларда, тиш 6,3 ойликдан чика бошлайди, рахит касаллигини бошидан кечирган болалар эса 3 ойдан кейин тиш чикаришини айтган. Тадкикотларнинг аксари эса, юкориги жаэда тишлар чикишини иккинчи тартиб деб исботлайди - [18]. Бирок бунга карши ^о N. К ва хаммуаллифлар кейинги тартибдаги асосни урнатдилар. Уларнинг фикрича милкнинг пастки жагга кириб бориши юкориги жаэдан кечрок содир булади -[14]. Бошка муаллифлар болаларда рахит касаллигининг келиб чикиши окибатида, тиш чикиш кетма-кетлигининг бузилишига олиб келишини айтишган - [4].

Аёлнинг соматик холати бола хаётининг антенатал ва постна-тал даври, этнографик ва шароитнинг узига хослиги тиш чикиш муддати ва тартибининг узгарувчанлигини таьминлайди. Аиаввег N. М. ва бошка муаллифлар тиш чикиш муддатини бахолаш, яшаш жойига караб, ичимлик сувидаги фтор ионларининг кийматини бахолаш максадга мувоклигини талаб килади. Витамин Д нинг етишмаслиги хам мухим ахамият касб этади

Тиш-жаг тизимининг шаклланиши бола тушлгандан кейинги постнатал даврда намоён булади. У.А. Олейник тиш чикиш муддатининг кечикишини боладаги соматик касалликлар билан узвий бо^ик деб таькидлайди - [6]. Тиш чикиш муддатининг асосий кечикишини гипотиреоз касаллигини урганаётган муаллифлар урнатган - [11]. Рахитни бошидан кечирган болаларда сут тишлари чикиш муддатига таьсири ва тиш чикиш муддати ва кетма-кетлигининг бузилиши хакида муаллифлар томонидан тадкикотлар мавжуд. Н.И.Агапов бу холатнинг суякда остеогенез жараёнининг нотекислиги тушунтиради - [1]. В.М. Елезарова ва хаммуаллифлар тиш чикиш муддатининг кечикишининг асосий сабаби постнатал даврда рахитни бошидан кечирган болаларда булишини айтган, бу билан улар бошка тадкикотчиларнинг тадкикотларига зид эмас: Д витамини етишмаслигининг клиник куриниши булган болаларда, сут тиши чикиши машхур тамойиллари бузилади - [3].

Бола соглигининг холати, хаёт тарзи ва хомиладор аёлнинг гигиена хакидаги билимлари булажак бола тиш тукималарининг кариесга чидамлиликнинг шаклланишига таьсир килади. Хрмила-дорлик даврида тиш саломатлиги ёмонлашади - [7], хомиладорлик давридаги асоратлар эса, ошз бушлиш касалликларинингошр аломатларига олиб келади. Баьзи илмий ишлар ошз бушлишнинг кариесоген стрептакокклар томонидан аник микроблар колониза-цияси ва хомиладор аёлларда фаол кариеснинг ташки намоён булишига богликлигини курсатади - [17], у эса шубхасиз патоген флоранинг оммавий таркалиши туфайли ёш болаларда тиш муртакларининг шаклланишига таьсир килади - [19].

Бир катор муаллифларнинг фикрига кура, хомиладор аёлларнинг тиш саломатлигининг киймати гормонал трансформация оркали аникланади - [5], уларнинг фонида о™з суюклигининг

узгаради, ёпишкоклиги кучаяди ва тишда бляшка ошади, патоген флора умумий массаси ошади.

Ота-оналарнинг гигиена хакидаги тушунчаси ва уларнинг болаларда профилактика чораларига риоя килиш даражаси кариес касаллиги хавфи билан мос келади, бу куплаб мисоллар билан исботланган - [21].

Тиш шифокори хузурига уз вактида ташриф буюриш, ота-оналар назорати остида боланинг ошз бушлишни мунтазам ва уз вактида парвариш килиш, тозаланган углеводлар кабулини чеклаш, болаларда тиш каттик тукимаси касалликлари хавфини камайтириши статистик жихатидан исботланган - [5].

Углеводлар истеьмолининг асосий омил эканлиги купгина муаллифлар томонидан айтилган. Т.Н.Гоменюк, эрта ёшдаги бола-лар назоратсиз шакар истеьмол килишганда кариеснинг таркалиши ва интенсивлиги ошади: болаларда уч ёшгача булган даврда стандарт курсаткичлар 50% ва 1,96 тишга мос равишда булади. Бу омил тузатиш учун энг кулайдир: шакар кунига 20 гр билан чекланганида, кпо да кариеснинг таркалиши икки фоиздан кам, самарадорлиги 0,04 дан ошмайди. Суткасига 60 гр шакар истеьмол килинганда, юкоридаги курсаткичлар 18%, самарадорлиги эса 0,55 ни ташкил килади - [2]. Бошка муаллифлар хам уз тадкикотларига ухшашлигини исботладилар: одамларнинг кунига уртача шакар эллик граммдан кам булган мамлакатларда - тиш каттик тукимаси касалликлари таркалишининг паст даражаси кайд этилган [20], шу билан биргаликда шакар истеьмол килиш частотаси юкори булган одамларда - кариес даражаси уртача курсаткичдан юкори - [19]. Боланинг кечкурун шишасиги сут, компот, асал чой каби суюкликлар билан ухлаб колиш одатлари орасидаги муносабатлар исботланган -[20], бунда холатда кариеснинг ривожланиши олти ярим баробарга ортади - [6].

Боланинг овкатланиш тизимига крахмалли, углеводли махсулотларни асоссиз эрта киритиш гормонал ва овкат хазм килиш тизимларининг физизиологик ишининг бузилишига олиб келади ва тиш-жаг тизими шаклланишига салбий таьсир курсатади. Баланс-ланган овкатланиш окилона овкатланишни рагбатлантиради - [4]. Касаллик сонининг купайиши ва пархездаги хатолар, ноодатий овкатланиш маданияти билан бо^ик халокатли окибатлар турли мамлакатлар муаллифлари томонидан тадкикот обьектига айлан-мокда - [8]. Болани учун кукрак сути энг яхши озука хисобланади. Тадкикотлар шуни исботлайдики, она сути бола учун микроб флорасининг со^ом пейзажини яратишда мухим ролини курсатади. Кукрак сути узида ферментлар ва иммуноглобулинлар саклайди с юкоридаги барча элементлар етилмаган бола организмини химоя килади, тугма ва орттирилган иммунитетни шакллантиришда иштирок этади - [3]. Бир канча тажрибалар ривожланиш камайган-лигини курсатади. Болада эрта ёшдаги кариесни даволаш ва олдини олиш буйича мавжуд буйича мавжуд булган чора-тадбирлар кутилган натижани бермайди ва кариес касаллигининг таркалиши худудига караб 80% га етади, уртача ахамиятда турт тишнинг интенсивлиги билан, бу иктисодий ривожланган мамлакатларга караганда икки баравар юкори - [22]. Тиш каттик тукимаси касаллигининг авж олиши фалокат, 2 йил ичида клиник куриниш батамом узгаради: болада бир ёшлик даврида бирламчи зарарланишлар булса, унда уч ёшлик даврида - беш баробарга бу зарарланишлар ошади. Узок муддатли ва кечкурунги назоратсиз сут билан озиклантириш эрта ёшдан кариени келтириб чикаради, айникса 12-ойликдан кейин, хамда 18 ойлик даврларда. Бу пайтда сулак микдорининг кечкурун кам ажралиши, тиш бляшкасида ва сулак таркибида лактоза концентрациясининг икки хисса ошишига ва о™з бушли™нинг уз -узини ювиш жараёнининг бузилишига олиб келади. И.И. Якубова

узининг тадкикотларида сут тишларидаги кариеснинг келиб чикишида нафакат кукрак билан бокиш муддати, балки кукрак сутининг бактериялар билан ифлосланиши, 36,5% аёлларда кайд этилган, 73,9% ида ошз бушл^ида дисбиотик силжишнинг мавжудлиги исботланган - [10].

Хулоса килиб айтганда тиш каттик тукимасининг чидамлилигини ошириш, эмалнинг нормал тузилишини тиклаш, кариес жараёнини баркарорлаштириш махаллий патогенетик терапияни, шу жумладан реминерализация ва фтор препаратларини куллашни талаб килади. Реминерализация терапиясини куллаш масалалари ва обьектив меьзонлари етарли даражада ишлаб чикилмаган. Уни хал килишни талаб киладиган долзарб вазифалардан бири - кариесни олдини олишнинг янги усулларини жорий этиш ва такомиллаштириш хамда ушбу касалликни камайтиришнинг истикболли усулларини аниклаш. Даволаш ва олдини олиш чораларини утказишнинг аник усулини, унинг интенсивлигини камайтиришнинг истикболли усулини излаб, тиш кариесининг олдини олиш воситалари ва усулларини куллашда янада ривожлантириш ва дифференциал ёндашиш зарур - [19].

Келтирилган фактлар стоматологиянинг мазкур сохасида тадкикотлар утказишнинг долзарблигини исботлайди.

Адабиётлар руйхати:

1. Raхmatova D.S. Method of Improving the prevention of dental caries in children using the device Aerodent. //Web of Scientist: International Scientific Research Journal 2021, 1 (01), 26-32.

2. Raхmatova D.S. Modern concepts of the causes of development, prevention and principles of treatment of dental caries in children. //European Journal of Molecular & Clinical Medicine 2021, 8 (1), Volume 08, Issue 01, 1477-1482.

3. Rahmatova D.S., Xojiyev D.Y. Modern Concepts of the Causes of Development, Prevention and Principles of Treatment of Dental Caries in Children. //American Journal of Medicine and Medical Sciences. 2020, Volume 10, Number 11, November 908-910 DOI: 10.5923/j.ajmms.20201011.16

4. Raxmatova D.S. Features of treatment of dental caries in children using medicine Aerodent. //International Engineering Journal for Research & Development 2020, 5, 29, 05. 4-8.

5. Inoyatov A.Sh., Kamolova F.R., Rakhmatova D.S., Afakova M.Sh. Improving the prevention and treatment of dental caries in children. //Новый день в медицине 2019, 3 (27) 18-20.

6. Рахматова Д.С. Особенности лечения травматических повреждений у детей с использованием лекарственного средства Аэродент. //^азакстан Республикасы Жене Серктес Елдердщ Жоо-Ларында. 2020, 1 (89), 3-7.

7. Rakhmatova D.S. The significance of preventive examination of dental diseases in school-age children. /Collection of articles International scientific and practical Conference." Topical issues of dentistry. 2018. 4549 p.

8. Рахматова Д.С. Методы использования зубной чистящей капсулы Аэродент при лечения кариеса и стоматитов. Теоритические и практические аспекты современной медицины /Сборник статей по материалам 3-4 Международной научно практической конференции 2019 г № 1 (3) Январь Новосибирск. 1-8стр.

9. Иноятов А.Ш. Рахматова Д.С. Совершенствование профилактики и лечения кариеса зубов у детей. // Новый день в медицине 2019, 3(27), 99

10. Rahmatova D.S. Invention of a New Means "Aerodent" for the Primary Prevention of Dental Caries in Children. //Middle European Scientific Bulletin. 2021, Volume 13, June, 11.

11. Rahmatova D. S. Modern Prevention and Effective Treatment of Dental Caries in Children. // Central Asian Journal of Medical and Natural sciences 2021, Volume: 02 Issue: 03, May-June 345-349.

12. Камалова М.К., Атавуллаев М.Ж. Оптимизация профилактики и лечения кариеса зубов у детей дошкольного возраста на основе комплексного медико-социального анализа// журнал Биомедицина и практика. - 2020. - специальный выпуск. - С. 719 - 725.

13. Кургузов А.О. Значение комплаентности в профилактике кариеса у ортодонтических пациентов актуальные проблемы экспериментальной и клинической медицины - / Материалы 76-й международной научно-практической конференции молодых ученых и студентов. Волгоград, 2018. С. 229.

14. Камалова Ф.Р. Показатели распространенности и интенсивности кариеса зубов у детей Бухарской области// Новый день в медицине. - 2019. - № 2(26). - С. 183-185.

15. Яриева О.О. Оценка распространённости и интенсивности кариеса временных зубов у детей// Международный журнал гуманитарных и естественных наук. - 2017. - №1. - С. 19-21.

16. Яриева О.О. Болалар тиш кариеси этиологиясини эрта ташхислаш, даволаш ва профилактикасида самарадорликни клиник асослаш// Журнал. Тиббиётда янги кун. - 2020. - №2(30). - Б. 343-347.

17. Соловьева Ж.В., Адамчик А.А. Эффективность применения глубокого фторирования в профилактике кариеса эмали // Кубанский научный медицинский вестник. 2018. Т. 25. № 2. С. 135-139.

18. Кравчук И.В. Метод глубокого фторирования в профилактике кариеса зубов /В сборнике: БГМУ: 90 лет в авангарде медицинской науки и практики Сборник научных трудов. Под редакцией А.В. Сикорского, О.К. Кулаги. Минск, 2014. С. 134-137.

19. Шегенова Г.К. Значение гигиены полости рта в профилактике кариеса заболеваний пародонта //Гигиена труда и медицинская экология. 2011. № 1 (30). С. 24-29.

20. Соловьёва Ж.В. Применение наногидроксиапатита в профилактике кариеса эмали //Научный альманах. 2018. № 3-2 (41). С. 165-167.

21. Делягин В.М. Работа педиатра по профилактике кариеса у детей первых трех лет жизни //РМЖ. 2007. Т. 15. № 22. С. 1622-1625.

22. Яриева О.О. Результаты анкетирования родителей детей по вопросам профилактики и лечения кариеса зубов в городе Бухаре// Стоматология. Научно-практический журнал. Узбекистан. Ташкент. - 2017. - №3(68). - С. 69-70

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.