Научная статья на тему 'ТЕХНОЛОГИЯ ДАРСЛАРИДА “ХАЛҚ ҲУНАРМАНДЧИЛИГИ АСОСЛАРИ” МАВЗУСИНИ ЎҚИТИШДА STEAM МЕТОДИДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ТЕХНОЛОГИЯ ДАРСЛАРИДА “ХАЛҚ ҲУНАРМАНДЧИЛИГИ АСОСЛАРИ” МАВЗУСИНИ ЎҚИТИШДА STEAM МЕТОДИДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
555
69
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ВЫШИВКА / ЗОЛОТОЕ ШИТЬЕ / ДИЗАЙН / КОНСТРУИРОВАНИЕ / МЕТОД STEAM

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мирзаева Г.М.

Мазкур мақолада Умумий ўрта таълим мактаблари Технология таълими дарсларида “Халқ ҳунармандчилиги асослари” мавзусини ўқитишни такомиллаштириш бўйича тавсиялар берилган. Бунинг учун бугунги кунда халқ ҳунармандчилигини ривожлантиришнинг ижтимоий ҳимоя сифатидаги аҳамияти, унинг асосий йўналишлари, давлатимиз томонидан ҳунармандларга берилаётган имтиёзлар ҳақида тўхталиб ўтилган. Шунингдек, танланган мавзуни ўқитишда STEAM методидан фойдаланишнинг афзалликлари кўрсатиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STEAM METHOD OF TEACHING «FUNDAMENTALS OF FOLK CRAFTS» IN TECHNOLOGY LESSONS BASICIMPROVEMENT

The article provides recommendations for improving the teaching of «Fundamentals of Folk Crafts» in the lessons of technology education in secondary schools. To this end, the importance of the development of folk crafts as a social protection, its main directions, the benefits provided by the state to artisans were discussed. The advantages of the STEAM method implementation in teaching the selected topic are also discussed.

Текст научной работы на тему «ТЕХНОЛОГИЯ ДАРСЛАРИДА “ХАЛҚ ҲУНАРМАНДЧИЛИГИ АСОСЛАРИ” МАВЗУСИНИ ЎҚИТИШДА STEAM МЕТОДИДАН ФОЙДАЛАНИШ»

Мирзаева Гулмера Махманазар к,изи,

Карши давлат университети "Мех,нат таълими " кафедраси мустакил тадкикотчиси

ТЕХНОЛОГИЯ ДАРСЛАРИДА "ХАЛК ^УНАРМАНДЧИЛИГИ АСОСЛАРИ" МАВЗУСИНИ УКИТИШНИ STEAM МЕТОДИ АСОСИДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

УДК: 37.012.7

МИРЗАЕВА Г.М. ТЕХНОЛОГИЯ ДАРСЛАРИДА "ХАЛК ХУНАРМАНДЧИЛИГИ АСОСЛАРИ" МАВЗУСИНИ УКИТИШДА STEAM МЕТОДИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Мазкур маколада Умумий урта таълим мактаблари Технология таълими дарсларида "Халк хунармандчилиги асослари" мавзусини укитишни такомиллаштириш буйича тавсиялар берил-ган. Бунинг учун бугунги кунда халк х,унармандчилигини ривожлантиришнинг ижтимоий х,имоя сифатидаги ах,амияти, унинг асосий йуналишлари, давлатимиз томонидан х,унармандларга берилаётган имтиёзлар х,акида тухталиб утилган. Шунингдек, танланган мавзуни укитишда STEAM методидан фойдаланишнинг афзалликлари курсатиб утилган.

Таянч суз ва тушунчалар: каштачилик, зардузлик, лойих,алаш, конструкциялаш, STEAM методи.

МИРЗАЕВА Г.М. СОВЕРШЕСТВОВАНИЕ ПРЕПОДАВАНИЯ НА УРОКАХ ТЕХНОЛОГИИ ТЕМЫ «ОСНОВЫ НАРОДНОГО РЕМЕСЛА» С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ МЕТОДА STEAM

В статье даны рекомендации по совершенствованию преподавания темы «Основы народного ремесла» на уроках технологического образования в общеобразовательных школах. С этой целью обсуждается важность развития народных промыслов как средства социальной защиты, его основных направлений, льгот, предоставляемых государством ремесленникам. Также показаны преимущества использования метода STEAM при изучении выбранной теме.

Ключевые слова и понятия: вышивка, золотое шитье, дизайн, конструирование, метод STEAM.

М\RZAYEVA G.M. STEAM METHOD OF TEACHING «FUNDAMENTALS OF FOLK CRAFTS» IN TECHNOLOGY LESSONS BASICIMPROVEMENT

The article provides recommendations for improving the teaching of «Fundamentals of Folk Crafts» in the lessons of technology education in secondary schools. To this end, the importance of the development of folk crafts as a social protection, its main directions, the benefits provided by the state to artisans were discussed. The advantages of the STEAM method implementation in teaching the selected topic are also discussed.

Keywords: embroidery, gold embroidery, design, construction, STEAM method.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

Кириш. Узбек халк хунармандчилиги инсо-ниятнинг пайдо булишидан бошлаб узининг куп асрлик тарихий тараккиётига эга. Тош асридан бошлаб бугунги кунга кадар ривож-ланиб узига хос миллий хусусиятларни жамлаб алохида характерли томонларини намойиш этиб келмокда. Тарихий тараккиёт давомида узбек халк хунармандчилиги гох юксалиб, гуллаб яшнаган, гохида пасайиш тенденция-сида булиб ривожланиш жараёни асрлар оша яшаб келмокда. Буни Собик Иттифок даврида узбек халк хунармандчилигининг ривожлани-шини пасайиши мисолида куриш мумкин.

Узбекистон Республикаси мустакилликка эришгач, халк хунармандчилигини ривож-лантириш борасида жуда куп ишлар амалга оширилмокда, катор карор ва конунлар кабул килинди. Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 28 ноябрдаги «Хунармандчиликни янада ривожлантириш ва хунармандларни куллаб- кувватлаш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги ПК-4539-сон карорида шундай дейилади: "Мамлакатимизда миллий хунармандчилик, халк бадиий ва амалий санъатини ривожлантириш, бу оркали халкимизнинг бой маданий мероси ва тарихий анъаналарини тулик саклаб колиш, банд булмаган ахолини, айникса, ёшлар, аёллар ва кам таъминланган оилаларни хунармандчиликка кенг жалб этиш оркали уларнинг иш билан бандлигини таъ-минлаш лозимлиги курсатиб утилди. 2020 йил давомида хунармандчиликни ривожлантириш дастури учун 589,3 млрд. сум микдорида (шундан, 470 млрд. сум (50 млн. АК.Ш дол-лари) Узбекистон Республикаси Тикланиш ва тараккиёт жамFармаси хисобидан кре-дитлар ажратиш, имтиёзлар куллаш хакида тухталиб утилган1.

Бунда асосий кузланган максад нафакат ахолини иш билан бандлик даражасини ошириш, балки биз узлигимизни намоён килиш, жахон халклари орасида узимизни энг чиройли, нафис, жозибали санъатимизни куз-куз килиш, асрлар давомида ривожла-ниб сайкал топиб келаётган кул мехнатига

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 28 ноябрдаги «Хунармандчиликни янада ривожлантириш ва хунармандларни куллаб- кувватлаш буйича

кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги ПК-4539-сон карори. - https://lex.uz/docs/4622088

ёки кичик механизация воситасига асосланган фаолият турларимизни танитиш оркали ёки тайёрланган буюмларимизга нисбатан жахон халкларига кизикиш уЙFотиш, колаверса экспорт ва импортни йулга куйиш масалаларига эътибор каратиб келинмокда.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 17 ноябрдаги "Хунармандчиликни янада ривожлантириш ва хунармандларни хар томонлама куллаб-кувватлаш чора-тадбирлари туFрисида" ПФ-5242-сон Фармо-ни2да ва ушбу фаолиятни куллаб-кувватлаш борасида катор ишларни амалга ошириш вазифалари куйилган. Ушбу конун хужжатларида хунармандчилик фаолиятига куйидагича таъриф берилган.

"Хунармандчилик фаолияти - халкнинг тарихан карор топган, махсус билимлар, куникмалар, сир-асрорлар, услубларга асос-ланиб, кул мехнати, асбоб-ускуналар ва кичик механизация воситаларидан фойдаланиб, анъанавий хамда замон талабларидан келиб чиккан холда маиший, уй-рУзFор, бадиий буюмлар ишлаб чикариш (хизмат курсатиш), тайёрлаш буйича ижодий ёки профессионал фаолият булиб хисобланади.

Халк хунармандчилигининг асосий йуналишларига куйидагилар киради: ганч уймакорлиги, гиламчилик, газламачилик, тош уймакорлиги, миниатюра, тасвирий санъат, наккошлик, хаттотлик ва абру бахор, канда-корлик, темирчилик, тунукасозлик, косибчи-лик, миллий либослар тайёрлаш, бош кий-имлар тайёрлаш, ёFоч уймакорлиги, тикув-чилик, каштадузлик, зардузлик, мусика асбо-блари, кулоллик, чиннисозлик, кимматбахо металлардан ясалган заргарлик буюм-лари муаллифлик мебеллари, уйинчоклар, майда хайкалтарошлик буюмлари, чармсоз-лик, муаллифлик мебеллари, дурадгорлик, новдалардан буюмлар тукиш, саватсозлик, шишасозлик, хажмли ва шаклли колипларда куйилган буюмлар, соатсозлик, эмаль билан коплаш ишлари, эсдалик буюмлари, оддий металлардан миллий услубда тайёрлан-

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 17 ноябрдаги "Хунармандчиликни янада ривожлантириш ва хунармандларни хар томонлама куллаб-кувватлаш чора-тадбирлари туFрисида" ПФ-5242-сон Фармони. - https://lex.uz/docs/3416134

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

гэн тaкинчoклap, мaтoгa гул бocиш вa кигиз бocиш кaби туpлapгa бyлинaди.

Marçсaд. Бугунги кундa xaлк xунapмaндчилигини ypгaниш oлий тэъ-лим муaccacaлapининг Тexнoлoгия тaълими Укитувчилapини тaйёpлaш жapaёнидa "Хaлк xунapмaндчилиги вa бaдиий лoйиxaлaш" фaнини Укитиш жapaёнидa вa умумий ypтa тaълим мaктaблapидa "Тexнoлoгия тaълими" фaнидa Укитилaди.

"Тexнoлoгия тaълими" фaнидa "Хaлк xунapмaндчилиги acocлapи" x1aкидaги билим элeмeнтлapи дacтлaб 5-7 ^н-флapдa x,ap биp cинфдa 6 coaтдaн жaми 1B coaт микдopидa бepилaди. Бундa мэк-тaб Укувчилapи, зapдyзлик, кaштaдyзлик, тукувчилик вa бoшкaлap тyFpиcидa дэ^-лaбки билимлapни, aмaлий кyникмaлapни эгaллaйдилap. Яъни: зapдyзлик, кaштaдyзлик вa бoшкaлapдa ишлaтилaдигaн мaтepиaллap, кУллaнилaдигaн жиx1oзлap, тaйёpлaнaдигaн буюмлap хэкидэ мaълумoт oлaдилap. Узлapи укитувчи paxбapлигидa укув дacтуpигa киpи-тилгaн мaвзу юзacидaн биpop буюмни тaйёp-лaйдилap. Узбeк xaлк xунapмaндчилигининг жудa куп йyнaлишгa эгa экaнлигини вa бу йyнaлишлapнинг xap биpи opкacидa мaълум кacблap ётгaнлигини вa ижтимoий xимoя вocитacи cифaтидa кapaйдигaн бyлcaк, мaктaб укув дacтуpидa peжaлaштиpилгaн coaтлapни кaнчaлик дapaжaдa кичик экaнлигини кypиш мумкин. Шунинг учун Тexнoлoгия дapcлapидa "Хaлк x1унapмaндчилиги acocлapи" булимини укитиш cифaти вa caмapaдopлигини яxшилaш Укувчилapни фaнгa вa кacб-xунap cиpлapини Уpгaнишгa йyнaлтиpиш, кpeaтивлик, иннo-вaтopлик кoбилиятлapини pивoжлaнтиpиш мaкcaдгa мувoфикдиp.

MaB3y бyйичa илмий мaнбaлaр-нинг ^crça4a тarçлили. Узбeк xaлк xунapмaндчилиги бyйичa caнъaтшунoc yзбeк oлими С.Булaтoвнинг "Узбeк xaлк эмэ-лий бeзaк caнъaти"1 нoмли китoбидa Хaлк xунapмaндчилиги йyнaлишлapи aлox1идa кypcaтилиб xap биp йyнaлишнинг тapиxи, aco-^й мaктaблapи, йyнaлишнинг мaзмуни, ишлэ-тилaдигaн мaтepиaллap вa жиxoзлap хэкидэ мaълумoт, кУллaнилиши, кypгaзмaлapни

1 Шapипoв Ш., Mуcлимoв Н. вэ бoшкaлap. Mex1нaт тэъ-лими. 5-еинф. - Т.: "lllapK", 2G12. - 239 б.

тэшкил килиш, мaшFулoтлapни уткэзиш буйичэ тaвcиялap бepилгaн. Узбeк oлими F.Fулoмoвнинг "Амэлий caнъaт"2 нoмли китoбидa эмэлий caнъaтнинг нaккoшлик йунэлишигэ aлoxидa тyxтaлиб утилгэн.

Шapипoв Ш., Mуcлимoв Н., Тoлипoв У., КУйcинoв О, Абдуллaeвa К,, Сaттopoв И., Аxмaдaлиeв С., Myминoвa М. тoмoнидaн ёзил-гэн 5-cинф учун Тexнoлoгия тэълими дapcли-гидэ Хэлк xунapмaндчилиги тexнoлoгияcи-нинг укитиш мacaлaлapигa aлoxидa тyxтaлиб утилгэн. 6-7-cинф мэктэб дapcликлapидa хэм xaлк xунapмaндчилигининг куpoкчилик тex-никacи yйинчoклap яcaш, ёFoч вэ мeтaлни уЙFунлaштиpувчи xaлк xунapмaндчилиги Хэкидэ мaълумoт бepилгaн. Шуни aлoxидa тэъкидлэш жoизки, Узбeкиcтoн pecпубликacи муcтaкилликкa эpишгунгa кaдap 5-9 cинфлap учун "Тexнoлoгия" фэнидэн яpaтилгaн yзбeк тилидэги дapcликлap дeяpли мэвжуд эмac эди. Фэкэт муcтaкилликдaн cyнг мaктaблapимиз Тexнoлoгия фэнидэн cтaбил дapcликлapгa эгэ булишди.

Maк1олaнинг илмий янгилиги:

- тexнoлoгия тэълими дapcлapидa Укувчилapидa "Хэлк xунapмaндчилиги acocлapи" мaвзуcини укитишнинг Luap^ шapoитлapи эниклэнди;

- xaлк xунapмaндчилигини pивoжлaн-тиpишнинг дэвлэт микёcидaги эхэмияти вэ ижтимoий xимoя вocитacи экэнлиги кypcaтиб утилди;

- умумий ypтa тэълим мaктaблapидa "Хэлк xунapмaндчилиги acocлapи" мaвзуcини укитиш cифaтини яxшилaш yкувчилapнинг кeлaжaкдa кacб-xунapгa йyнaлтиpишдaги эхэмияти тэъкидлэнди;

- "Хэлк xунapмaндчилиги acocnap^' мэв-зуcини укитишдэ STEAM мeтoди куллэнилди вэ тэълим cифaти яxшилaнди.

Taдrçик1отнинг объекти: Умумий ypтa тэъ-лим мaктaблapидa Тexнoлoгия тэълимини укитиш жapaёни.

2 Булaтoв С. Узбeк жэлк эм^лий бeзaк caнъaти. - T.: "Mexнaт", 1991. 3B4 б.

ЗАMОНАBИЙ TАЪЛИM / СОBPЕMЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2G21, 1 (9B)

Асосий цисм.

Куйида 5-синф Технология дарсларида Миллий уйинчоц тикиш технологияси мав-зусини STEAM методи асосида уцитиш

буйича утказилган дарс ишланмасини кел-тирамиз. STEAM методи 6 та боскичдан ибо-рат булиб улар куйидагилар: савол (вазифа), мухокама, дизайн, куриш, синовдан утказиш ва ривожлантириш. STEAM атамаси илк бор АКШда мактаб дастурига киритилган булиб, укувчиларнинг илмий техника йуналишларида компетенцияларини ривожлантиришга

каратилган. Кейинчалик бу йуналиш кенгай-тирилиб, атамага кушимча харфлар кири-тилди. Жумладан: "R"- robotic робототехни-кани кушиб SТRЕМ-деб ёки "A"-art санъатни кушиб STEAM деб атала бошланди.

STEAM (S-фан, T-технология,

E-мухандислик, A-санъат, M-математика) -илм-фан, технология, мухандислик, санъат ва математикани бирлаштирувчи замонавий ёндашув1.

Дарснинг таълимий мацсади:

укувчиларни Миллий уйинчок тикиш технологияси билан таништириш ва касб-хунар сир-ларини урганишга кизикиш уЙFотиш.

Дарснинг тарбиявий мацсади: эстетик тарбия, миллий анъаналарга содиклик, ватан-парварлик, миллий Fурур, ватанга садокат, масъулият хисини тарбиялаш.

Дарснинг ривожлантирувчи мацсади: Укувчиларни инноваторлик, дизайнерлик, креативлик, интеллектуал кобилиятларини ривожлантириш.

Дарсда цулланиладиган усуллар: укувчиларда интегратив ёндашув асосида мухандис-технологик кобилиятларини ривож-лантиришда куйидаги методлардан фойдала-ниш самарали хисобланади:

бахс-мунозара методи ёрдамида укувчилар фаоллаштирилади;

тахлил ва синтез жараёнлари ва мухокама килиш оркали буюм тайёрлаш технологияси кетма-кетлиги курсатиб берилади, унинг киска ёзуви, жавоб тахлили утказилади ва ягона бир хулосага келинади;

1 Крючков В. STEAM:секреты инновационной методики. https: //robolab.by/novosti/steam-sekrety-innovacionnoj-metodiki.html

янги дизайн яратиш жараёнида муно-зара методининг асосий коидаларига амал килинади, бахс-мунозара утказиш куникмалари шакллантирилади;

таълим жараёни киёсий тахлил килинади, укитувчи ва укувчиларнинг дарс ва дарсдан ташкари фаолияти кузатилади, технология таълимини урганишга булган муносабатнинг кай тарзда кечаётганлиги аникланади;

технология укитувчиларининг дарс ишлан-маларида STEAM методини куллаш оркали интегратив фикрлашга йуналтирилган масала-ларнинг куйилишига эътибор каратилади.

Дарс утиш учун керакли жи^озлар: турли газлама парчалари, чарм, поролон, тасма, пахта, синтефон, клеёнка, игна, ип, тугмача-лар, такинчоклар, турли тери.

Таянч компетенциялар: Коммуникатив компетенция: мавзуни оFзаки ва ёзма тушунтиришда мантикий кетма-кетликда ва изчилликда баён эта олиши;

Шахс сифатида уз-узини ривожлантириш компетенцияси: жисмоний, рухий, маъ-навий камолотга етказишга интилиш;

Технологик компетентлиги: илм, фан ва техника янгиликларидан хабардор булиши, миллий ку-тирчок тикиш технологиясини узлаштириши;

Ахборот билан ишлаш компетенцияси; турли манбалар билан ишлай олиши, радио, телевизор, телефон ва интернетдан маълу-мотлар ола билиш ва амалиётда куллашга урганиш.

Укитувчи дарсни мотивацион босцичида

укувчиларга куйидаги саволлар билан мурожаат килади: Узбек халк миллий анъ-аналарига кайси маросимлар, байрам-ларни мисол килиш мумкин? Миллий халк хунармандчилиги деганда нимани тушуна-сиз? Миллий ку-тирчокларимиз хакида эшит-ганмисиз? Улар кандай тайёрланади? Миллий ку-тирчокларимизни тайёрлаш учун кандай материаллар керак булади? Бу жара-ёнда саволлар кетма-кетлиги кизикарли, укувчилар томонидан жавоб бериш унча-лик кийин булмаган оддий саволлардан бош-ланиб, аста-секин дарснинг максадида кузда тутилса вазифа сари борилади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

Укитувчи бугунги дарсни мавзусини эълон килади ва укувчиларга кириш йурикномасини беради: миллий ку-тирчок тикиш учун кандай материаллар керак булишини тушунтиради. Бунинг учун стол устида турган материаллар ва жих,озлар орасидан керакли восита-ларни танлашни укувчиларга вазифа сифа-тида топширади. Укитувчи танланган воси-таларни нима максадда ишлатилиши юзаси-дан укувчилар билан бах,с-мунозара юритиб, му^окама килади.

Кейинги боскичда укитувчи бир нечта аввалдан тайёрлаб куйилган ку^ирчокларнинг нусхаси ёки расмларидан фойдаланиб модел танлашни ва унга кандай янгилик киритиши-миз мумкин? деб укувчиларни янги дизайн яратишга ундайди. Албатта, бу жара-ёнда мавжуд нусхалардагидан кура фаркли равишда кийим безакларида, ишлатиладиган материаллар, тугмачалар, такинчоклар, тас-малар ва х,ар хил безак тошлардан фойдала-ниш тавсия этилади. Керакли материаллар (поролон, пахта ва б.к.) ва тикиш учун зарур жих,озлар (игна, ип) танлаб олингач, амалий машFулотни бажаришга киришадилар. Бунда укувчилар кичик гурух,лар доирасида ёки мустакил равишда индивидуал ишлашларига рухсат берилади. Бунинг учун укувчиларнинг амалий машFулотни бажара олиш кобилияти, имконияти, кизикишлари, индивидуал хусуси-ятлари албатта х,исобга олиниши лозим. Чунки укувчиларнинг технология таълими буйича кобилиятлари турлича эканлигини унутмаслик лозим булади.

Укувчилар мавжуд нусхаларга караб укитувчи рах,барлигида амалий машFулотни бажаришга киришади.Миллий ку^ирчокни тикиш технологияси куйидаги кетма-кетликда олиб борилади ва STEAM методида курсатилган цуриш жараёни амалга ошири-лади.

1. Миллий ку-тирчокни тикиш учун аввал тана кисми тайёрлаб олинади. Тана кисми синтефон ёки пахта билан тулдирилади. Тана кисми учун зич тукилган очик рангдаги сидирFа газламадан фойдаланилади.

2. Сунгра сочлари кора жун ёки ипдан тайёрланиб ёпиштирилади ёки тикиб куйилади.

3. Ку-тирчокнинг юз кисми: кошлари кора, кузлари учун ок ва кора, лаблари кизил,

бурун кисми тешиклари учун малла(ёки кора) ранг танланиб кашта билан безатилади.

4. Тайёр булган ку^ирчок учун миллий газламалар атлас, адрас, бекасам ва б.к лар-дан куйлак тикиш учун тайёр ку^ирчокдан улчам олинади ва чизмаси чизилиб андаза тайёрланади. Куйлакни бичишда ку^ирчокка кийдириш осон булиши учун орка кисми бел-гача очиладиган ва такилма билан беркитили-шини назарда тутиш ва ушбу х,ол лойих,алашда эътиборга олиниши керак.

5. Куйлакннг буйин айланаси, енгининг учлари, этак кисми турли бурмалар, беза-клар, тошлар, такинчоклар билан безати-лиши мумкин ва бу укувчиларнинг эстетик кобилиятларига боFлик равишда танланади.

6. Ку-тирчок учун лозим х,ам тикиб почаси жияк ёки кашта билан безатилади.

7. Ку-тирчокнинг кавуши кора рангдаги исталган газламадан тайёрланади. Бунда берилган улчамда кавуш тикилиб, синтефон билан тулдирилади ва ку^ирчокнинг оёк учла-рига тикиб куйилади.

Тайёр ку^ирчокларни бах,олаш учун мезон-лар танлаб олинади: кетган вакт, улчамлар, дизайн, иш уринини ташкил килиниши, тартиб-интизом, ишга масъулият билан ёнда-шиш, жамоадаги иштироки, индивидуал бажарганлиги ва бошкалар.

Масалан: Укувчиларни бах,олаш мезонлари "5" балли шкала асосида куйидагича килиб белгилаб олинди (1-жадвал).

Укувчиларнинг билими бах,оланаётган вактда якуний йурикнома утказилади. Тайёр ку-тирчоклардан энг чиройли тикил-гани кургазма учун намуна сифатида олиб куйилади (Синов боскичи).

Уйга топширик сифатида янги конструкция-ларни яратиш, лойих,алаш ва дизайн жих,атдан яна нималар килиш мумкинлиги х,акида ривожлантиришга оид топширик берилади ва кейинги дарсни бошлашдан аввал куриб чикилади.

Танланган мавзуни STEAM методи асосида укитишда нафакат мавзу узлаштирилади, балки укувчиларнинг билимлари интегралла-шади, Технология таълимида ку^ирчок ясаш учун керакли материаллар ва уларнинг хос-салари, жих,озлар билан танишадилар, улчам олиш жараёнида математикага оид билимлари амалиётда кулланилади, табиий фан-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

2-жадвал. STEAM методи асосида шаклланадиган билим ва куникмалар турлари

1-жадвал. Ук,увчиларни бах,олаш мезонлари

Вак,т Улчамлар Дизайн Иш урини-ни ташкил Тар-тиб-инти- Масъу-лият билан Таълимнинг шакли:

к,илиш зом ёнда-шиш кичик гурухда индиви-дуал

1 1 1 0,2 0,2 0,20,4 0,2 1

Технология Математика Табиий фанлар Мухандислик

Миллий к^ирчок, ва миллий газламалар хак,ида билимга эга булади; керакли жихозларни танлаш ва режалаштириш куникмаси шаклланади; кайчи билан газламани к,ирк,иш, тайёрланаётган буюмни пардозлаш куникмаси шаклланади; Моделлаштириш жараёни хакида билимга эга буладилар. ЧизFич ёрдамида улчашларни бажариш, канча материал кетишини хисоблаш, шакл танлаш куникмасига эга буладилар. Материаллар танланаётга-нида мустахкамлиги, зич-лиги, киришиши, чузилиши ва оFирлигини хисобга олиш хак,ида билимга эга буладилар. Лойихалашни урганадилар, янги конструкция яратадилар, миллий к^ирчок, тикиш учун мезонлар танлаб олинади, оптимал вариантни танлашни урганадилар, прототип ярати-лади, дизайн хакида билим ва куникмага эга буладилар.

ларга оид билимлари мустахкамланади, колаверса тикувчилик технологияси билан танишадилар, мухандис-технологга оид билимлар: лойихалаш, конструкциялаш, опти-мал вариантларни танлаш, прототипни яра-тиш, дизайн кобилиятлари ва технологик ком-петентлиги шакллантирилади.

Миллий уйинчок тикиш технологияси мав-зусини STEAM методи асосида укитиш жараё-нида куйидаги билим, куникмалар шакллантирилади (2-жадвал):

Тадцицот натижалари.

Шундай килиб, Технология таълимида "Халк хунармандчилиги асослари" мавзусини укитишни яхшилаш катор муаммоларни хал килишга ёрдам беради:

• биринчидан, укувчилар 20 дан ортик турли йуналишдаги касб-хунарлар ва улар-нинг иш мазмуни билан таништирилади;

• иккинчидан, турли хилдаги материал-лар асбоб-ускуналар, энг оддий механизаци-ялашмаган жихозлар билан ишлаш буйича билим ва куникмага эга буладилар;

• учинчидан, уз куллари билан бирор буюмни ясайдилар, янги дизайн яратадилар;

• туртинчидан, укиётган фанларини бир-бирига мувофиклаштириш имконияти вужудга келади.

Хулосалар:

- технология таълимида "халк хунармандчилиги асослари" мавзусини укитиш учун ажратилган соатни камлигини хисобга олиш, киска вактда катта хажмдаги материални бериш, таълим сифатини яхшилаш учун янги методлардан фойдаланиш машFулотнинг самарадорлигини ошишига олиб келади;

- технология таълимида STEAM мето-дини куллаш укувчиларни фанларни узаро интеграциясини тушуниб олишларига ёрдам беради, назариядан олинган билимлар амали-ётда кулланилади;

- укувчиларнинг аклий ривожланиши, буюм ясаш жараёнида вактни хисобга олиш, материал ресурсларни тежаб ишлатишга ургатади, акли ва куллари баравар ишлайди;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- укувчилар мухандис-технолог доира-сидаги вазифаларни бажариш учун дастлабки билимларни оладилар: лойихалаш, конструкциялаш, янги дизайн яратиш буйича таклиф-лар киритадилар;

- буюм яратиш вактида индивидуал, кичик гурухли ва фронтал топширикларни бажарадилар, хамкорликда ишлаш куникмалари шаклланади;

"Халк хунармандчилиги асослари" булимини укитишни такомиллаштириш укувчиларни турли касблар билан таниш-тиради, уларнинг сир-асрорларини билиб олишга ундайди, каштачилик, зардузлик,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

тикувчилик, ёFoч уймaкopлиги вэ бoшкaлapгa oид билим вэ кyникмaлapгa эгэ бyлaдилap.

Taклифлaр:

1. Tехнологuя ma^uMuda "халк, цyнaрмaндчuлuгu aœŒapu" мавзу-cuhu yкumuш ^фэтини дoимий paвишдa тэх.лил килиш вэ pивoжлaнтиpиш мoддий вэ иктиcoдий жихэтдэн ижoбий нaтижaлapни тэъминлэшини эниклэш.

2. "Хэлк xунapмaндчилиги acocnap^" мэв-зуcини Укитишни умумдэвлэт эхэмиятигэ эгэ

экэнлигини хишбгэ oлиш вэ ишлэб чикилгэн илмий тaдкикoт нaтижaлapидaн тэълим жapa-ёнидэ caмapaли фoйдaлaнишни йулгэ куйиш.

3. Тexнoлoгия тэълими Укитувчилapини тaйёpлaшдa вэ мaлaкacини oшиpиш ин^и-тутлapидa нэфэкэт пeдaгoгик-мeтoдик-тexнoлoгик тaйёpгapлик дapaжaлapини бэлки мутaxaccиcликкa oид кacбий, иxтиcocликкa oид билим, куникмэ вэ мaлaкaлapини дoимo oшиpиб бopиш.

Адaбиётлaр рyйxaти:

1. Узбeкиcтoн Рecпубликacи Пpeзидeнтининг 2G19 йил 2B нoябpдaги "Xунapмaндчиликни янэдэ pивoжлaнтиpиш вэ x1унapмaндлapни кУллaб-куввaтлaш буйичэ кушимчэ чopa-тaдбиpлap тyFpиcидa"ги ПK1-4S39-coн кapopи. - https:IIlex.uzI docsI4622GBB

2. Узбeкиcтoн Рecпубликacи Пpeзидeнтининг 2G17 йил 17 нoябpдaги "Xунapмaндчиликни янэдэ pивoжлaнтиpиш вэ xунapмaндлapни x,ap тoмoнлaмa кУллaб-куввaтлaш чopa-тaдбиpлapи тyFpиcидa" ПФ-5242-coн Фapмoни. - https:IIlex.uzI docsI3416134

3. Шapипoв Ш., Муcлимoв Н. вэ бoшкaлap. Мexнaт тэълими. 5-cинф. - Т.: '^apO 2G12. - 239 б.

4. Булэтов С. Узбeк xaлк эмэлий бeзaк caнъaти. - T.: "Mex^a^", 1991. 3B4 б.

5. Fулoмoв F. Амэлий caнъaт. - ^ш^нт: "Иктиcoд-мoлия", 2GG7. - 96 б.

6. ^ючшв В. STEAM: ce^e^i иннoвaциoннoй мeтoдики. -https:IIrobolab.byI novostiIsteam-sekrety-innovacionnoj-metodiki.html

ЗАMОНАBИЙ TАЪЛИM I CОBPЕMЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2G21, 1 (9B)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.