CC BY
5
Monika Wyszomirskaa)*
a) Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute / Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy
* Corresponding author / Autor korespondencyjny: mwyszomirska@cnbop.pl
Technological Developments as a New Challenge for Modern Legislation Rozwöj technologii jako nowe wyzwanie dla wspötczesnego prawodawstwa
ABSTRACT
Purpose: The aim of the article is to present the legal aspects of the use of new technologies. Accelerating the progress of civilization through the rapid development of technology is a challenge for both the legislator and entities who, when applying the law, interpret imperfect regulations or have to deal with the lack of regulations on a daily basis. In this publication, the author discusses legal aspects related to the development and implementation of new technologies and answers the question whether the applicable regulations combine the intentions of the creators of the regulations with social and economic needs.
Introduction: The essence of all development is the improvement and expansion of human and technological capabilities and potential. Civilizational development is a system of interconnected vessels based on mutual social, cultural and technological interdependencies, and all these spheres of public life are inextricably linked with legal regulations. Without elementary knowledge of regulations, it would be difficult to make rational decisions regarding everyday life, therefore legal standards should include solutions adequate to the needs of citizens and the economy. In case of new technologies, which are subject to continuous and dynamic changes, the traditional norm-setting model known as hard law does not fully achieve its goals, and what is more, the applicable law does not keep up with the development of new technologies.
Methodology: The article describes the current state of knowledge in the field of selected aspects of new technology law. The work uses theoretical research methods, including the analysis of applicable regulations and the literature and views of the doctrine, as well as the results of the research work of the author of the publication.
Conclusions: Current legal regulations do not keep up with new technologies. The legislative process itself is complicated and very long. The introduction of new regulations and legislative changes requires, among others, inter-ministerial and social arrangements, work in Sejm and Senate committees, voting in Parliament, and finally the signature of the President of the Republic of Poland. The above-mentioned legal activities take time, and new technologies mean variability and dynamism - a constant fight against time. The development of technology is certainly a new challenge for legislators, for whom cooperation with the scientific community and representatives of various technological industries is an opportunity to create regulations that support rather than limit the development of 21st century technologies.
Keywords: law of new technologies, technological revolution, security, implementation of innovations Type of article: review article
Received: 14.11.2023; Reviewed: 28.11.2023; Accepted: 28.11.2023; Author's ORCID ID: M. Wyszomirska - 0000-0002-7780-2699;
Please cite as: SFT Vol. 62 Issue 2, 2023, pp. 112-118, https://doi.Org/10.12845/sft.62.2.2023.6;
This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).
ABSTRAKT
Cel: Celem artykulu jest przyblizenie aspektow prawnych stosowania nowych technologii. Ich szybki rozwoj, wynikajqcy z dynamicznego post^pu cywi-lizacyjnego, stanowi wyzwanie zarowno dla prawodawcow, jak i podmiotow, ktore interpretujq niedoskonale przepisy lub na co dzien muszq sobie radzic z brakiem regulacji. W niniejszej publikacji omowiono aspekty prawne zwiqzane z rozwojem i wdrazaniem nowych technologii oraz udzielono odpowiedzi na pytanie, czy obowiqzujqce przepisy lqczq intencje tworcow przepisow z potrzebami spolecznymi i gospodarczymi. Procesem badawczym objQto rowniez kwestie dotyczqce przeszkod prawnych we wdrazaniu innowacji.
Wprowadzenie: Istotq wszelkiego rozwoju jest ulepszanie i rozszerzanie mozliwosci oraz potencjalu ludzkiego i technologicznego. Rozwoj cywilizacyjny to system naczyn polqczonych, opartych na wzajemnych zaleznosciach spolecznych, kulturowych i technologicznych, przy czym wszystkie te sfery zycia publicznego sq nierozerwalnie zwiqzane z regulacjami prawnymi. Bez elementarnej znajomosci przepisow trudno byloby podejmowac racjonalne decyzje dotyczqce zycia codziennego, dlatego tez normy prawne powinny zawierac rozwiqzania adekwatne do potrzeb obywateli i gospodarki. W przy-padku nowych technologii, ktore podlegajq ciqglym i dynamicznym zmianom, tradycyjny model normotworczy nie reallzuje w pelni swoich celow, co wi^cej - obowiqzujqce prawo nie nadqza za rozwojem nowych technologii.
Metodología: Artykul opisuje aktualny stan wiedzy w zakresie wybranych aspektów prawa nowych technologii. W pracy wykorzystano teoretyczne metody badawcze, w tym analizç obowigzujgcych przepisów oraz literatury i poglgdów doktryny, a takze wyniki pracy badawczej autorki publikacji. Wnioski: Obowigzujgce regulacje prawne nie nadgzajg za nowymi technologiami. Juz sam proces ustawodawczy jest skomplikowany i bardzo dlugi. Wprowadzenie nowych przepisów oraz zmian legislacyjnych wymaga m.in. uzgodniert miçdzyresortowych i spolecznych, prac w komisjach sejmowych i senackich, glosowania w Parlamencie, a finalnie podpisu Prezydenta RP. Wymienione wyzej dzialania prawne sg czasochlonne, a nowe technologie to przeciez zmiennosc i dynamizm, ciggla walka z czasem. Rozwój technologii stanowi z pewnosciq nowe wyzwanie dla legislatorów, dla których wspól-praca ze srodowiskami naukowymi oraz przedstawicielami róznych branz technologicznych stanowi szansç na stworzenie przepisów wspierajgcych, a nie ograniczajgcych rozwój technologii XXI wieku.
Stowa kluczowe: prawo nowych technologii, rewolucja technologiczna, bezpieczertstwo, wdrazanie innowacji Typ artykutu: artykul przeglgdowy
Przyjçty: 14.11.2023; Zrecenzowany: 28.11.2023; Zaakceptowany: 28.11.2023; Identyfikator ORCID autora: M. Wyszomirska - 0000-0002-7780-2699;
Proszç cytowac: SFT Vol. 62 Issue 2, 2023, pp. 112-118, https://doi.Org/10.12845/sft.62.2.2023.6; Artykul udostçpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.Org/licenses/by-sa/4.0/).
Introduction
The scientific and technological revolution, the most recent catalyst of which was the COVID-19 pandemic1, has set in motion processes of transformation - both in science, technology, means of production and in the way human resources are managed [1-2]. However, the technological revolution is primarily about new technologies that are changing the socio-cultural picture of the world through increased innovation. The acceleration of the progress of civilisation through the dynamic development of technology is a challenge not only for the legislator, but also for those who, in the application of the law, have to interpret imperfect regulations or deal with the lack of regulation on a daily basis.
As the effectiveness of legislation depends on the degree of development of the legislation, this article discusses the legal aspects related to the development and implementation of new technologies and answers the question of whether the current legislation combines the intentions of the lawmakers with social and economic needs. The paper analyses regulations that, as common and crucial for all industries using new technologies, require special attention from both the legislator and those applying the law. The research process also covered issues relating to legal obstacles to the implementation of innovations, at the same time indicating postulated areas of change in the law regulating new technologies.
New technologies as a result of the fourth industrial revolution
"New technologies" are understood to be technological solutions that mark a change in the economic and industrial model, while at the same time becoming a breakthrough in the flow of
1 According to the World Economic Forum, pandemic-driven technological developments will lead to a situation by 2025 where the division of working time between humans and machines will be almost equal. This will mean the loss of as many as 85 million jobs globally. For more on this topic, see the report Forecast Changes in the Labour Market. A review of scenarios commissioned by the Polish Agency for Enterprise Development [accessed: 10.11.2022].
Wprowadzenie
Rewolucja naukowo-techniczna, ktorej najnowszym katalizato-rem stata siç pandemia COVID-191, uruchomita procesy przemian - zarowno w nauce, technice, srodkach produkcji, jak i w sposo-bie zarzqdzania zasobami ludzkimi [1-2]. Jednak rewolucja technologiczna to przede wszystkim nowe technologie, ktore poprzez zwiçkszenie innowacyjnosci zmieniajq spoteczno-kulturowy obraz swiata. Przyspieszenie postçpu cywilizacyjnego poprzez dyna-miczny rozwoj technologii to wyzwanie nie tylko dla prawodawcy, ale rowniez dla podmiotow, ktore w ramach stosowania prawa muszq interpretowac niedoskonate przepisy lub na co dzien radzic sobie z brakiem regulacji.
W zwiqzku z tym, ze skutecznosc przepisow zalezy od stop-nia rozwoju ustawodawstwa, w niniejszym artykule omowiono aspekty prawne zwiqzane z rozwojem i wdrazaniem nowych technologii oraz udzielono odpowiedzi na pytanie, czy obowiqzujqce przepisy tqczq intencje tworcow przepisow z potrzebami spo-tecznymi i gospodarczymi. W pracy przeanalizowano przepisy, ktore jako wspolne i kluczowe dla wszystkich branz wykorzystu-jqcych nowe technologie, wymagajq szczegolnej uwagi zarowno ustawodawcy, jak i podmiotow stosujqcych prawo. Procesem badawczym objçto rowniez kwestie dotyczqce przeszkod praw-nych we wdrazaniu innowacji, rownoczesnie wskazujqc postu-lowane obszary zmian prawa regulujqcego nowe technologie.
Nowe technologie jako efekt czwartej rewolu-cji przemystowej
Pod pojçciem ,,nowe technologie" rozumiemy rozwiqzania technologiczne, ktore wyznaczajq zmianç modelu ekonomicz-nego i przemystowego, stajqc siç rownoczesnie przetomem
Wedlug danych Swiatowego Forum Ekonomicznego do 2025 roku rozwój techniki napçdzany pandemia doprowadzi do sytuacji, ze podzial czasu pracy pomiç-dzy ludzi a maszyny bçdzie niemal równy. Oznacza to likwidacjç w skali globalnej az 85 mln miejsc pracy. Szerzej na ten temat w raporcie Prognozowane zmiany na rynku pracy. Przeglqd scenariuszy opracowanym na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiçbiorczosci [dostçp: 10.11.2022].
information and social communication. It is assumed that "new" technologies are solutions that were introduced no more than five years ago, primarily including knowledge "protected" by patents, licences, trademarks or laws regulating competition and consumer rights and e-services.
New technologies are the foundation of a new technological era, referred to as the fourth industrial revolution. This concept, now widely used, was formulated by Klaus Schwab, President of the World Economic Forum in Davos. Speaking at the Forum on 18 January 2016, he pointed out, among other things, that "the first industrial revolution used water and steam power to mechanise production. The second used electricity to mass produce. The third used electronics and information technology to automate production. Today, the fourth industrial revolution (...) is characterised by a fusion of technologies that blurs the boundaries between the physical, digital and biological realms. (... ) The fourth industrial revolution will change not only what we do, but also who we are. It will affect our identity and all the things that go with it: our sense of privacy, our sense of ownership, our consumption patterns, the time we devote to work and leisure, and how we develop our careers, cultivate our skills, meet people and nurture relationships" [3].
Klaus Schwab's statement sparked a number of discussions and, despite the passage of years, is still being developed and analysed, as the new technological era is today's discoveries in artificial intelligence, robotics, biotechnology, quantum computing, nanotechnology or, for example, fifth-generation (5G) wireless network technology. The essence of all development is the improvement and expansion of human and technological capabilities and potential. Civilisational development is a system of interconnected vessels, based on social, cultural and technological interdependencies, with all these spheres of public life inextricably linked to regulation.
w przeptywie informacji i komunikacji spotecznej. Przyjmuje siç, ze technologie ,,nowe" to rozwiqzania wprowadzone nie pózniej niz piçc lat temu, obejmujqce przede wszystkim wiedzç ,,zabez-pieczonq" patentami, licencjami, znakami towarowymi czy tez przepisami regulujqcymi prawo konkurencji i konsumentów oraz prawo ustug swiadczonych drogq elektronicznq.
Nowe technologie stanowiq fundament nowej ery technologicz-nej, okreslanej mianem czwartej rewolucji przemystowej. To pojçcie, obecnie powszechnie uzywane, zostato sformutowane przez Klausa Schwaba, Przewodniczqcego Swiatowego Forum Ekonomicznego w Davos. Przemawiajqc na Forum w dniu 18 stycznia 2016 r. wska-zat on m.in., ze ,,pierwsza rewolucja przemystowa wykorzystata energiç wodnq i parowq do zmechanizowania produkcji. Druga wykorzystywata energiç elektrycznq do produkcji masowej. Trze-cia wykorzystata elektronikç i technologie informatyczne do auto-matyzacji produkcji. Obecnie czwarta rewolucja przemystowa (...) charakteryzuje siç fuzjq technologii, która zaciera granice miçdzy sferq fizycznq, cyfrowq i biologicznq. (...) Czwarta rewolucja przemystowa zmieni nie tylko to, co robimy, ale takze to, kim jestesmy. Bçdzie miata wptyw na naszq tozsamosc i wszystkie zwiqzane z niq kwestie: nasze poczucie prywatnosci, nasze poczucie wtasnosci, nasze wzorce konsumpcyjne, czas poswiçcany pracy i wypoczyn-kowi oraz to, jak rozwijamy naszq karierç, kultywujemy nasze umie-jçtnosci, spotykamy ludzi i pielçgnujemy relacje" [3].
Wypowiedz Klausa Schwaba wywotata szereg dyskusji i mimo uptywu lat jest nadal rozwijana i analizowana, gdyz nowa era tech-nologiczna to wspótczesne odkrycia w dziedzinie sztucznej inteli-gencji, robotyki, biotechnologii, obliczen kwantowych, nanotechno-logii czy np. bezprzewodowej technologii sieci piqtej generacji (5G). Istotq wszelkiego rozwoju jest ulepszanie i rozszerzanie mozliwosci i potencjatu ludzkiego oraz technologicznego. Rozwój cywili-zacyjny to system naczyn potqczonych, opartych na wzajemnych zaleznosciach spotecznych, kulturowych i technologicznych, przy czym wszystkie te sfery zycia publicznego sq nierozerwalnie zwiq-zane z regulacjami prawnymi.
Legislation in the face of technological progress. Legal barriers to the implementation of innovation
Regardless of the regime and legal system, in any case, legal norms are the foundation of social life and economic activity, carried out on any scale and in all areas. Without a rudimentary knowledge of the rules, it would be difficult to make rational decisions concerning everyday life, therefore legal norms should contain solutions adequate to the needs of citizens and the economy. In various areas of life, the process of lawmaking has taken place gradually through the creation of new laws, their ordering or amendment to adapt to current conditions.
In the author's opinion, in the case of new technologies, which are subject to constant and dynamic change, this traditional standard-setting model does not fully achieve its objectives. What, then, should be the regulations dedicated to modern society and the technologies of the fourth industrial revolution? Finding an answer to this question generates the need to pose
Ustawodawstwo w obliczu postçpu technologicznego. Bariery prawne we wdrazaniu innowacji
Niezaleznie od ustroju oraz systemu prawnego w kazdym przy-padku normy prawne stanowiq fundament zycia spotecznego oraz dziatalnosci gospodarczej, prowadzonej w kazdej skali i na wszyst-kich obszarach. Bez elementarnej znajomosci przepisow trudno bytoby podejmowac racjonalne decyzje dotyczqce zycia codzien-nego, dlatego tez normy prawne powinny zawierac rozwiqzania adekwatne do potrzeb obywateli i gospodarki. W roznych dzie-dzinach zycia proces stanowienia prawa nastçpowat stopniowo poprzez tworzenie nowych przepisow, ich porzqdkowanie, czy tez nowelizowanie w celu dostosowania do aktualnych warunkow.
W ocenie autorki, w przypadku nowych technologii, ktore podlegajq ciqgtym i dynamicznym zmianom, ten tradycyjny model normotworczy nie realizuje w petni swoich celow. Jakie zatem powinny byc przepisy dedykowane nowoczesnemu spo-teczenstwu oraz technologiom czwartej rewolucji przemystowej?
further key questions and seek answers, which will serve the author to formulate de lege ferenda postulates regarding changes in the area of new technologies.
There is no doubt that the law is constantly evolving, responding to changes in the economic and cultural space. However, in view of the dynamics of new technologies, it is important to establish:
1. Has regulation kept pace with scientific and technological progress and, if not, why not?
2. Which is better? Lack of law or perhaps over-regulation?
3. Is there any point at all in legislating for new technologies?
4. What should the law of new technologies be?
Domestic market research (although this principle also has
a global dimension) indicates that the problem for economic entities is not the generation of innovative solutions, but rather their effective implementation. Analysing this aspect, it is possible to point to three fundamental problems in the implementation of innovation, i.e.: high costs of implementing new technologies, lack of capital and legal barriers. Research conducted by Ernst & Young in November 2019 shows that over 90% of companies in Poland believe that the law has not kept up with the development of new technologies2. It is difficult to disagree with this position. According to the author, the following factors can be listed among the main legal obstacles to the implementation of innovation:
- excessively long legal procedures, e.g. for obtaining approvals, permits, patents, concessions, etc;
- too often changing regulations;
- lack of regulation of certain areas.
Additional legal barriers that significantly impede the development of new technologies also include:
- an excess of diffuse law;
- law disproportionate to the stage of development of the technology or industry in question;
- the practice of law application by administrative authorities.
In the light of legal theory, the legal system is constituted by
ordered, interrelated legal norms that apply at a given time and in a given territory. According to the traditional understanding of law, only the legislature has the legitimacy to create law, with the sources of this law, also known as 'hard law', being the constitution, laws and regulations. Traditional lawmaking depends on complex and lengthy legislative procedures, as a result of which established social and economic phenomena are 'dressed up' in legal norms. New technologies, through their dynamism and rapid development, require equally rapid and adequate legal regulations. Therefore, in the author's opinion, it is worth using the so-called 'soft law' in this area. In the author's opinion, it is therefore worthwhile to use soft law, which, unlike hard law, is able to develop principles and rules to support the development of technology. An extensive legal analysis of the application of hard law and soft law in the area of new technologies was presented in the paper entitled Selected aspects of the application of nanotechnology - solutions and challenges in the security and
2 The survey was conducted by Ernst & Young in November 2019 among representatives of 596 companies. Respondents included members of the board of directors (46%), as well as executives from IT, legal and finance departments; https://www. ey.com/pl_pl/news/2020/08/72 [accessed: 10.11.2023].
Znalezienie odpowiedzi na to pytanie generuje koniecznosc postawienia kolejnych kluczowych pytan i szukania odpowie-dzi, które postuzq autorce do sformutowania postulatów de lege ferenda odnosnie zmian w obszarze nowych technologii.
Nie ulega wqtpliwosci, ze prawo podlega ciqgtej ewolucji, reagu-jqc na zmiany zachodzqce w przestrzeni gospodarczej i kulturowej. Jednak wobec dynamiki nowych technologii nalezy ustalic:
1. Czy regulacje prawne nadqzajq za postçpem naukowo--technicznym, a jesli nie - to dlaczego?
2. Co jest lepsze? Brak prawa czy moze nadregulacja?
3. Czy w ogóle zasadne jest tworzenie przepisów normujq-cych nowe technologie?
4. Jakie powinno byc prawo nowych technologii?
Badania rynku krajowego (choc ta zasada ma równiez wymiar
globalny) wskazujq, ze dla podmiotów gospodarczych problemem nie jest generowanie innowacyjnych rozwiqzan, ale raczej ich skuteczne wdrazanie. Analizujqc ten aspekt, mozna wskazac na trzy zasadni-cze problemy przy wdrazaniu innowacji, tj.: wysokie koszty wdraza-nia nowych technologii, brak kapitatu oraz bariery prawne. Z badan przeprowadzonych przez Ernst & Young w listopadzie 2019 r. wynika, ze ponad 90% firm w Polsce uwaza, ze prawo nie nadqza za rozwojem nowych technologii2. Trudno nie zgodzic siç z takim stanowiskiem. Zdaniem autorki wsród gtównych przeszkód prawnych we wdrazaniu innowacji mozna wymienic nastçpujqce czynniki:
- zbyt dtugie procedury prawne, dotyczqce np. uzyskiwania zgód, pozwolen, patentów, koncesji itp.;
- zbyt czçsto zmieniajqce siç przepisy;
- brak uregulowania pewnych obszarów.
Do dodatkowych barier prawnych, które w znacznym stopniu utrudniajq rozwój nowych technologii, nalezq równiez:
- nadmiar rozproszonego prawa;
- prawo niewspótmierne do etapu rozwoju danej technolo-gii lub branzy;
- praktyka stosowania prawa przez organy administracji.
W swietle teorii prawa system prawny tworzq uporzqdkowane,
powiqzane ze sobq normy prawne, które obowiqzujq w danym cza-sie i na danym terytorium. Zgodnie z tradycyjnym rozumieniem prawa wytqcznie ustawodawca posiada legitymacjç do ksztat-towania prawa, przy czym zródtem tego prawa, zwanego takze ,,twardym prawem" (ang. hard law) jest konstytucja, ustawy oraz rozporzqdzenia. Tworzenie tradycyjnego prawa uzaleznione jest od skomplikowanych i dtugotrwatych procedur legislacyjnych, w wyniku których utrwalone zjawiska spoteczne i gospodarcze ,,ubierane sq" w normy prawne. Nowe technologie, poprzez swój dynamizm i szybki rozwój, wymagajq równie szybkich i adekwat-nych przepisów prawnych. W zwiqzku z powyzszym, zdaniem autorki, warto w tym zakresie wykorzystac tzw. ,,miçkkie prawo" (ang. soft law), które w przeciwienstwie do hard law jest w sta-nie wypracowac zasady i reguty wspierajqce rozwój technologii. Obszerna analiza prawna dotyczqca stosowania hard law i soft law w obszarze nowych technologii zostata zaprezentowana w refera-cie pt. Wybrane aspekty stosowania nanotechnologii - rozwiqzania
2 Badanie zostato przeprowadzone przez Ernst & Young w listopadzie 2019 r. wsród przedstawicieli 596 firm. Respondentami byli cztonkowie zarzqdu (46%), a takze osoby na kierowniczych stanowiskach w IT, dziatach prawnych i dziatach finansów; https://www.ey.com/pl_pl/news/2020/08/72 [dostçp: 10.11.2023].
regulatory area. The author pointed out, inter alia, that nanotech-nology, which is subject to constant change - being an important part of new technologies - is a matter difficult to proceed in the traditional legislative process. Therefore, in the case of nanotechnology (new technologies), mainly "soft law" is applicable in the form of, inter alia, guidelines, declarations, resolutions, ethical principles, standards or opinions developed by various bodies, associations, business and scientific organisations, manufacturers' associations and many other national and international entities interested in the development and use of new technologies [4].
When discussing the legal barriers accompanying new technologies, it should be pointed out that an important constraint is legislation that is not commensurate with the level of development of a particular industry or technology. Legal norms primarily regulate those areas of social and economic life that are already functioning, putting them in order and giving them a normative dimension. The essence of new technologies is dynamism and change, so it is difficult for traditional law to create norms that are appropriate for a given moment of technological development.
Another aspect should also be noted, which makes standardisation of new technologies difficult. The field of new technologies is very broad and diverse and therefore there is no single codification common to new technologies in national and EU legislation. New technologies operate within the existing legal system and benefit greatly from laws that regulate, for example, patent and trademark law [5], competition and consumer law [6], or the law on electronically provided services [7]. For all industries that want to develop new technologies, common and key areas for legislative change are certainly investment in new technologies [8], protection of intellectual property and security issues in the broadest sense including cyber security, security of persons and property [9] or security of monuments [10] and cultural heritage sites [11].
i wyzwania w dziedzinie bezpieczenstwa oraz w obszarze regulacyj-nym. Autorka wskazata m.in., ze podlegajqca ciqgtym zmianom nanotechnologia - bçdqca istotnq czçsciq nowych technologii - jest materiq trudnq do procedowania w tradycyjnym procesie legislacyjnym. Dlatego tez w przypadku nanotechnologii (nowych technologii) ma zastosowanie przede wszystkim „miçkkie prawo" w postaci m.in. wytycznych, deklaracji, rezolucji, zasad etyki, stan-dardow, czy tez opinii opracowanych przez roznego rodzaju organy, stowarzyszenia, organizacje biznesowe i naukowe, zrzeszenia pro-ducentow oraz wiele innych podmiotow krajowych i miçdzynaro-dowych, zainteresowanych rozwojem i wykorzystaniem nowych technologii [4].
Omawiajqc bariery prawne towarzyszqce nowym technolo-giom, nalezy wskazac, ze istotnym ograniczeniem sq przepisy niewspotmierne do poziomu rozwoju danej branzy bqdz technologii. Normy prawne regulujq przede wszystkim te obszary zycia spotecznego i gospodarczego, ktore juz funkcjonujq, porzqdkujqc je i nadajqc im wymiar normatywny. Istotq nowych technologii jest dynamizm i zmiana, dlatego tez tradycyjnie rozumianemu prawu trudno jest stworzyc normy, ktore bytyby odpowiednie na dany moment rozwoju technologii.
Nalezy rowniez zwrocic uwagç na kolejny aspekt, utrudnia-jqcy normowanie nowych technologii. Obszar nowych technologii jest bardzo szeroki i zroznicowany, dlatego tez w prawie krajowym i ustawodawstwie unijnym nie ma jednej kodyfikacji wspolnej dla nowych technologii. Nowe technologie funkcjonujq w obowiqzujqcym systemie prawa i korzystajq w duzej mierze z przepisow, ktore regulujq m.in. prawo patentowe i znaki towa-rowe [5], prawo konkurencji i konsumentow [6], czy tez prawo dotyczqce ustug swiadczonych drogq elektronicznq [7]. Dla wszystkich branz, ktore chcq rozwijac nowe technologie, wspol-nymi i kluczowymi obszarami wymagajqcymi zmian legislacyj-nych sq z catq pewnosciq inwestycje w nowe technologie [8], ochrona wtasnosci intelektualnej oraz kwestie dotyczqce szeroko rozumianego bezpieczenstwa obejmujqcego cyberbezpieczen-stwo, bezpieczenstwo osob i mienia [9] czy tez bezpieczenstwo zabytkow [10] i obiektow dziedzictwa kulturowego [11].
De lege ferenda conclusions
To summarise the issues analysed in this article, the author's thesis is that the law has not and will not keep up with new technologies. The legislative process itself is complicated and very long. The introduction of new regulations and legislative changes requires, inter alia, inter-ministerial and social arrangements, work in parliamentary and senate committees, voting in Parliament and, finally, the signature of the President of the Republic of Poland. The above-mentioned legal actions take time, and new technologies are, after all, changeable and dynamic - a constant struggle against time. The development of technology certainly poses a new challenge to contemporary legislation and lawyers, who should also include broadly understood science in the law-making process. The development of science is the foundation of technical and social progress and a source of dynamic economic growth. Without scientific and research
Wnioski de lege ferenda
Podsumowujqc zagadnienia analizowane w niniejszym arty-kule autorka stawia tezç, ze prawo nie nadqza i nie bçdzie nadq-zac za nowymi technologiami. Juz sam proces ustawodawczy jest skomplikowany i bardzo dtugi. Wprowadzenie nowych regu-lacji oraz zmian legislacyjnych wymaga m.in. uzgodnien miç-dzyresortowych i spotecznych, prac w komisjach sejmowych i senackich, gtosowania w Parlamencie, a finalnie podpisu Prezy-denta RP. Wymienione wyzej dziatania prawne wymagajq czasu, a nowe technologie to przeciez zmiennosc i dynamizm - ciqgta walka z czasem. Rozwoj technologii stanowi z catq pewnosciq nowe wyzwanie dla wspotczesnego prawodawstwa oraz praw-nikow, ktorzy do procesu tworzenia prawa powinni wtqczyc row-niez szeroko rozumianq naukç. Rozwoj nauki jest fundamentem postçpu technicznego i spotecznego oraz zrodtem dynamicznego wzrostu gospodarczego. Bez dziatalnosci naukowo-badawczej
activities, it is difficult to imagine the development of civilisation, as in the current form of technological advancement it requires in-depth scientific knowledge [12].
In order to meet the challenges mentioned above, the author formulates the following postulates with regard to the law of new technologies:
1. Identification of areas in need of regulation and diagnosis of the current legal status.
2. To attempt to define a system of new technology law using state regulatory policy and strategy and EU guidelines.
3. The need to construct 'abstract' law so that it can be applied to as many new technologies as possible.
4. Avoiding over-regulation, which by its inadequacy can limit or even prevent the development of technology.
In conclusion, when creating regulations dedicated to innovative solutions, legal norms should be constructed in such a way that they do not hinder the development of new technologies. This poses a major challenge for legislators, for whom cooperation with the scientific community and representatives of various technology industries is an opportunity to create legislation that supports, rather than hinders, the development of 21st century technologies.
Literature / Literatura
[1] Instytut Analiz Rynku Pracy, Prognozowane zmiany na rynku pracy. Przeglqd scenariuszy, raport opracowany w opar-ciu o przeglqd literatury przedmiotu na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsi^biorczosci, Warszawa 2022, https://www.parp.gov.pl/storage/publications/pdf/Pro-gnozowane-zmiany-na-rynku-pracy_przegld-scenariuszy. pdf [dost^p: 10.11.2022].
[2] Wyszomirska M., Outline of the activities of research institutes and their impact on the development of innovation in the polish economy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przy-rodniczo-Humanistycznego w Siedlcach" 2022, 59, 25-32, https://doi.org/10.34739/zn.2022.59.03.
[3] Przemowienie Przewodniczqcego Forum Klausa Schwaba podczas Swiatowego Forum Ekonomicznego w Davos, 18.01.2016, https://www.euractiv.pl [dost^p: 10.11.2023].
[4] Rabajczyk A., Wyszomirska M., Zboina J., Wybrane aspekty stosowania nanotechnologii - rozwiqzania i wyzwania w dziedzinie bezpieczenstwa oraz w obszarze regulacyj-nym, referat wygtoszony podczas Konferencji Naukowej pt. Bezpieczenstwo strazakow w dziataniach ratowniczych, Akademia Pozarnicza, Warszawa 17-18.10.2023.
[5] Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 - Prawo wtasnosci prze-mystowej (Dz.U. 2023 poz. 1170).
[6] Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentow (Dz.U. 2023 poz. 1689 z pozn. zm.).
trudno wyobrazic sobie rozwoj cywilizacji, gdyz w obecnej for-mie zaawansowania technologicznego wymaga ona pogtçbionej wiedzy naukowej [12].
Wychodzqc naprzeciw wspomnianym wyzej wyzwaniom, autorka formutuje nastçpujqce postulaty w odniesieniu do prawa nowych technologii:
1. Okreslenie obszarow wymagajqcych regulacji oraz dia-gnoza aktualnego stanu prawnego.
2. Podjçcie proby zdefiniowania systemu prawa nowych technologii przy wykorzystaniu polityki regulacyjnej i strategii panstwa oraz wytycznych UE.
3. Koniecznosc konstruowania prawa ,,abstrakcyjnego", aby mogto znalezc zastosowanie do jak najwiçkszej liczby nowych technologii.
4. Unikanie nadregulacji, ktora przez swojq nieadekwat-nosc moze ograniczac lub wrçcz uniemozliwiac rozwoj technologii.
Konkludujqc, przy tworzeniu przepisow dedykowanych inno-wacyjnym rozwiqzaniom nalezy tak konstruowac normy prawne, aby nie przeszkadzaty w rozwoju nowych technologii. Stanowi to duze wyzwanie dla legislatorow, dla ktorych wspötpraca ze srodo-wiskami naukowymi oraz przedstawicielami roznych branz tech-nologicznych stanowi szansç na stworzenie przepisow wspie-rajqcych, a nie ograniczajqcych rozwoj technologii XXI wieku.
[7] Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o swiadczeniu ustug drogq elektronicznq (Dz.U. 2020 poz. 344).
[8] Sledziewska K., Wtoch R., Gospodarka cyfrowa. Jak nowe technologie zmieniajq swiat, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020, https://delab.uw.edu.pl/ wp-content/uploads/2020/04 [dostçp: 10.11.2023].
[9] Kosowski B., Luzar A., Wybrane media spoiecznosciowe w komunikacji kryzysowej na przykiadzie pozaru katedry Notre Dame, SFT Vol. 56 Issue 2, 2020, pp. 6-20, https:// doi.org/10.12845/sft.56.2.2020.1.
[10] Zboina J., Wybrane zagadnienia bezpieczenstwa pozaro-wego obiektôw zabytkowych. Wyniki badan i rekomenda-cje, CNBOP-PIB, Jozefow 2017.
[11] Koss A., Wyszomirska M., Zambrzycki P, Wybrane aspekty ochrony zabytkôw w kontekscie dziaialnosci Miqdzyuczel-nianego Instytutu Konserwacji i Restauracji Dziei Sztuki na rzecz ochrony, konserwacji i zabezpieczania dziei sztuki oraz zabytkôw i obiektôw zabytkowych, „Ochrona Ludnosci i Dziedzictwa Kulturowego" 2023, 2, 31-50, htttps://doi. org.10.4467/29563763.OLDK.23.003.17761.
[12] Wyszomirska M., Prawnopodatkowe aspekty dziatal-nosci instytutôw badawczych. Rozwazania na gruncie nauki i praktyki, CNBOP-PIB, Jozefow 2022, https://doi. org.10.17381/2022.2.
MONIKA WYSZOMIRSKA, PH.D. - Doctor of Laws at the University of Warsaw, legal counsel, economist; specialises in tax, financial, administrative and civil law. Author of 8 books on tax issues, published by the C.H.BECK Publishing House, and more than 250 press articles on issues relating to substantive and procedural tax and administrative law. She has extensive experience in preparing legal opinions and analyses, as well as in representing parties before the Provincial and Supreme Administrative Court and common courts of all instances. She also appears before the Constitutional Tribunal in subsidy and tax cases.
DR MONIKA WYSZOMIRSKA - doktor nauk prawnych Uniwersytetu Warszawskiego, radca prawny, ekonomista; specjalizuje si^ w prawie podatkowym, finansowym, administracyjnym i cywilnym, w tym m.in. w zakresie projektow naukowych i prac rozwojowych oraz duzych projektow informatycznych. Autorka 8 ksigzek o tematyce podatko-wej, wydanych przez Wydawnictwo C.H.BECK oraz ponad 250 artykutow prasowych poruszajgcych kwestie dotyczgce materialnego oraz procesowego prawa podatkowego i administracyjnego. Posiada bogate doswiadczenie zarowno w sporzgdzaniu opinii i analiz prawnych, jak i reprezentowaniu stron przed Wojewodzkim i Naczelnym Sgdem Administracyjnym oraz sgdami powszechnymi wszystkich instancji. Wyst^puje rowniez przed Trybunatem Konstytucyjnym w sprawach dotyczgcych dotacji oraz podatkow.
Ttumaczenie na j^zyk angielski artykutow naukowych (takze ich streszczen), w tym artykutow recenzyjnych, w potroczniku „Safety & Fire Technology" - zadanie finansowane ze srodkow Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Rozwoj Czasopism Naukowych" (umowa nr RCN/SP/0560/2021/1).
m
Ministers two Edukacji i Nauki
