Legal Dimension of the Protection of Critical Infrastructure – Selected Aspects Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

tukasz Romana), Krzysztof Cyganczukb)*

'> The Academy of Justice/ Szkola Wyzsza Wymiaru Sprawiedliwosci w Warszawie

b) Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute / Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy

* Corresponding author / Autor korespondencyjny: kcyganczuk@cnbop.pl

Legal Dimension of the Protection of Critical Infrastructure - Selected Aspects Prawny wymiar ochrony infrastruktury krytycznej - wybrane aspekty

ABSTRACT

Aim: As part of this article, an attempt was made to present the legislative process in Poland regarding critical infrastructure, for which valid is the Act of 26 April 2007 on crisis management, specifying, inter alia, authorities competent in crisis management and their tasks and principles of operation in this area as well as implementing acts issued on its basis. The introduced legal regulations define both the concept of critical infrastructure, its protection and activities related to the prevention of crisis situations, reacting in the event of their occurrence and preparation to take control over them, as well as removing their effects and recreating key resources.

Introduction: Regulations concerning the protection of critical infrastructure are included in legal acts covering various areas of the country's functioning, including telecommunications activities, production and trade in fuels and electricity, performance of defence tasks by entrepreneurs, creation of strategic reserves, powers of the minister competent for the State Treasury in some companies, protection of persons and the property. The protection of critical infrastructure is related to the raison d'état, which indicates the need to make special efforts to protect the country's key infrastructure. Therefore, it is reasonable to present selected legal elements needed to protect critical infrastructure, especially those issues that ensure the continuity of the operation of public administration bodies, which are to ensure the safety of the citizens.

Methodology: The article was prepared based on the analysis of the literature on the subject and the analysis of legal acts in the area of strengthening the concept of critical infrastructure, taking into account the current situation related to the pandemic and, consequently, the loss of some officers and employees. During the analysis of the conducted research, compact publications, acts of Polish law as well as guidelines and recommendations published on the websites of governmental institutions were used.

Conclusions: In the protection of critical infrastructure, there is a need to introduce legal regulations within the framework of cooperation between institutions. The preparation of effective activities in the area of critical infrastructure requires a comprehensive approach, including: physical, technical, personal, ICT, legal protection, as well as assistance from the government in the reconstruction of the damaged element. Each of the areas mentioned above is a complex set of activities requiring general and specialist knowledge, sometimes expert knowledge, extensive practical experience (using the so-called good practices), risk analysis skills, and risk prediction (profiling).

Keywords: act on crisis management, legal acts, crisis management, protection of critical infrastructure, identification Type of article: review article

Received: 03.01.2022; Reviewed: 18.01.2022; Accepted: 25.01.2022;

Authors" ORCID IDs: t. Roman - 0000-0002-4159-3557; K. Cyganczuk - 0000-0003-1550-5880; The authors contributed the equally to this article;

Please cite as: SFT Vol. 59 Issue 1, 2022, pp. 166-181, https://doi.org/10.12845/sft.59.r2022.10;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRAKT

Cel: W ramach niniejszego artykulu podjçto próbQ przyblizenia procesu legislacyjnego w Polsce dotyczqcego infrastruktury krytycznej, dla której wlasciwa jest Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarzqdzaniu kryzysowym okreslajqca m.in. organy wlasciwe w sprawach zarzqdzania kryzysowego oraz ich zadania i zasady dzialania w tym obszarze oraz akty wykonawcze wydane na jej podstawie. Wprowadzone regulacje prawne okreslajq zarówno pojçcie infrastruktury krytycznej, jej ochrony, jak i dzialart zwiqzanych z zapobieganiem sytuacjom kryzysowym, reagowaniem w przypadku ich wystqpienia i przygotowaniem do przejmowania nad nimi kontroli, a takze usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu kluczowych zasobów.

Wprowadzenie: Regulacje dotyczqce ochrony infrastruktury krytycznej znajdujq siç w aktach prawnych obejmujqcych rózne dziedziny funkcjonowania partstwa, m.in. dzialalnosc telekomunikacyjnq, wytwarzanie i obrót paliwami oraz energiq elektrycznq, wykonywanie zadart obronnych przez przed-siçbiorcôw, tworzenie rezerw strategicznych, uprawnienia ministra wlasciwego do spraw Skarbu Partstwa w niektórych spólkach, realizacjç ochrony

osób i mienia. Ochrona infrastruktury krytycznej w swoim przedmiocie zwigzana jest z racjg stanu, co wskazuje na koniecznosc podjçcia szczególnych starart w zakresie ochrony kluczowej infrastruktury partstwa. W zwigzku z powyzszym zasadne jest przedstawienie wybranych elementów prawnych potrzebnych do ochrony infrastruktury krytycznej, zwlaszcza tych kwestii, które zapewniajg cigglosc dzialania organów administracji publicznej, majg-cych zapewnic bezpieczertstwo obywateli.

Metodología: Artykul zostal opracowany przy wykorzystaniu analizy literatury przedmiotu oraz analizy aktów prawnych w zakresie wzmocnienia pojçcia infrastruktury krytycznej, biorgc pod uwagç obecng sytuacjç zwigzang z pandemig i co za tym idzie - utratç czçsci funkcjonariuszy i pracowników. Podczas analizy przeprowadzonych badart wykorzystano publikacje zwarte, akty prawa polskiego oraz wytyczne i zalecenia ogloszone na stronach instytucji rzgdowych.

Wnioski: W ochronie infrastruktury krytycznej zachodzi potrzeba wprowadzenia regulacji prawnych w ramach wspólpracy miçdzy instytucjami. Przy-

gotowanie efektywnych dzialart w zakresie infrastruktury krytycznej wymaga kompleksowego podejscia, obejmujgcego ochronç: fizyczng, techniczng,

osobowg, teleinformatyczng, prawng, a takze pomoc strony rzgdowej w odbudowie zniszczonego (uszkodzonego) elementu. Kazdy z wymienionych

obszarów stanowi zlozony kompleks dzialart wymagajgcy wiedzy ogólnej oraz specjalistycznej, niekiedy eksperckiej, bogatego doswiadczenia praktycz-

nego (korzystania z tzw. dobrych praktyk), umiejçtnosci analizy ryzyka, a takze przewidywania (profilowania) zagrozert.

Stowa kluczowe: ustawa o zarzgdzaniu kryzysowym, akty prawne, zarzgdzanie kryzysowe, ochrona infrastruktury krytycznej, identyfikacja

Typ artykutu: artykul przeglgdowy

Przyjçty: 03.01.2022; Zrecenzowany: 18.01.2022; Zaakceptowany: 25.01.2022;

Identyfikatory ORCID autorów: t. Roman - 0000-0002-4159-3557; K. Cygartczuk - 0000-0003-1550-5880; Autorzy wniesli równy wklad merytoryczny w powstanie artykulu;

Proszç cytowac: SFT Vol. 59 Issue 1, 2022, pp. 166-181, https://doi.org/10.12845/sft.59.r2022.10; Artykul udostçpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

Introduction

As part of this article, an attempt was made to present the legislative process in Poland regarding critical infrastructure, for which valid is the Act of 26 April 2007 on crisis management [1] which specifies, inter alia, authorities competent in crisis management and their tasks and principles of operation in this area as well as implementing acts issued on its basis. The introduced legal regulations define both the concept of critical infrastructure, its protection, as well as activities related to the prevention of crisis situations, reacting in the event of their occurrence and preparation to take control over them, as well as removing their effects and recreating key resources [2].

Legal regulations referring to the protection of critical infrastructure have been included in many legal acts [1, 3-5], covering various areas of the functioning of the country. However, some legal acts do not refer directly to the critical infrastructure (CI), and the analysis of the used terms, including those related to the facilities, indicates their similar, and often even the same meaning [6]. In this subject, the following areas of activity are distinguished: telecommunications activities, production and trading of fuels and electricity, performing defence tasks by entrepreneurs, creating strategic reserves, powers of the minister competent for the State Treasury or protection of persons and property [7]. Therefore, it is reasonable to state that the formal and legal conditions for the protection of CI existed before the entry into force of the Act of 26 April 2007 on crisis management [1].

The term critical infrastructure refers primarily to national resources that are essential for the functioning of the state and its citizens. This concept defines physical objects, supply systems, technologies and information networks which, as a result of destruction, disruption or damage, become unavailable for

Wprowadzenie

W ramach niniejszego artykutu podjçto probç przyblizenia pro-cesu legislacyjnego w Polsce dotyczqcego infrastruktury krytycznej, dla ktörej wtasciwa jest ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku

0 zarzqdzaniu kryzysowym [1] okreslajqca m.in. organy wtasciwe w sprawach zarzqdzania kryzysowego oraz ich zadania i zasady dziatania w tym obszarze oraz akty wykonawcze wydane na jej podstawie. Wprowadzone regulacje prawne okreslajq zaröwno pojçcie infrastruktury krytycznej, jej ochrony, jak i dziatan zwiq-zanych z zapobieganiem sytuacjom kryzysowym, reagowaniem w przypadku ich wystqpienia i przygotowaniem do przejmowania nad nimi kontroli, a takze usuwaniu ich skutköw oraz odtwarza-niu kluczowych zasoböw [2].

Regulacje prawne dotyczqce ochrony infrastruktury krytycznej zostaty umiejscowione w wielu aktach prawnych [1, 3-5], obejmu-jqcych rözne dziedziny funkcjonowania panstwa. Niektöre akty prawne nie odnoszq siç jednak bezposrednio do infrastruktury krytycznej (IK), a analiza uzywanych terminöw, w tym dotyczq-cych obiektöw, wskazuje na ich zblizone, a czçsto wrçcz tozsame znaczenie [6]. W tym przedmiocie wyodrçbnia siç takie obszary dziatalnosci jak: dziatalnosc telekomunikacyjnq, wytwarzanie

1 obröt paliwami oraz energiq elektrycznq, wykonywanie zadan obronnych przez przedsiçbiorcow, tworzenie rezerw strategicz-nych, uprawnienia ministra wtasciwego do spraw Skarbu Panstwa czy ochronç osöb i mienia [7]. Zasadne jest zatem stwier-dzenie, iz warunki formalno-prawne ochrony IK istniaty jeszcze przed wejsciem w zycie ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzq-dzaniu kryzysowym [1].

Termin infrastruktura krytyczna dotyczy przede wszystkim zasoböw krajowych majqcych podstawowe znaczenie dla funkcjonowania panstwa i jego obywateli. Pojçcie to okresla obiekty fizyczne, systemy zaopatrzenia, technologie i sieci informatyczne,

a certain period of time, and thus may significantly affect the social or economic determinants of the society, as well as affect the ability to provide defence and national security. Critical infrastructure are real and cybernetic systems (and in these systems objects, devices or installations) necessary for the functioning of the economy and the country. It plays a key role in the functioning of the country and the life of its citizens. As a result of events caused by natural forces or resulting from human activities, critical infrastructure may be destroyed, damaged, and its operation may be disrupted, which may endanger the lives and property of the citizens. At the same time, such events negatively affect the economic development of the country.

ktore w wyniku zniszczenia, zaktocenia lub uszkodzenia stajq siç niedostçpne przez okreslony czas, a tym samym mogq znaczqco uderzac w spoteczne lub ekonomiczne determinanty spoteczen-stwa, a takze wptywac na mozliwosci zapewnienia obrony i bez-pieczenstwa narodowego. Infrastruktura krytyczna to rzeczywiste i cybernetyczne systemy (a w tych systemach obiekty, urzqdzenia bqdz instalacje) niezbçdne do funkcjonowania gospodarki i pan-stwa. Petni ona kluczowq rolç w funkcjonowaniu panstwa i zyciu jego obywateli. W wyniku zdarzen spowodowanych sitami natury lub bçdqcych konsekwencjq dziatan cztowieka, infrastruktura krytyczna moze byc zniszczona, uszkodzona, a jej dziatanie moze ulec zaktoceniu, przez co zagrozone moze byc zycie i mienie obywateli. Rownoczesnie tego typu wydarzenia negatywnie wptywajq na roz-woj gospodarczy panstwa.

Legal aspects of critical infrastructure

Pursuant to art. 3 of the Act on Crisis Management [1], the concept of critical infrastructure should be understood as linked systems and their functionally, key objects for the security of the country and its citizens and for ensuring the efficient functioning of public administration bodies, as well as institutions and entrepreneurs. The group of systems that may be part of this infrastructure is extensive and includes, among others: energy supply systems, transport systems, energy resources and fuels, as well as communication systems, IT networks, financial systems, food and water supply systems, systems for production, storage and use of chemical and radioactive substances, health protection and rescue systems as well as systems ensuring the continuity of public administration operations.

Prawne aspekty infrastruktury krytycznej

Zgodnie z art. 3 ustawy o zarzqdzaniu kryzysowym [1] przez pojçcie infrastruktury krytycznej nalezy rozumiec systemy oraz wchodzqce w ich sktad, powiqzane ze sobq funkcjo-nalnie, obiekty kluczowe dla bezpieczenstwa panstwa i jego obywateli oraz stuzqce zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organow administracji publicznej, a takze instytucji i przedsiçbiorcow. Grupa systemow, ktore mogq wchodzic w sktad tej infrastruktury jest rozbudowana i obejmuje, m.in. systemy zaopatrzenia w energiç, transportowe, surowce ener-getyczne i paliwa, a takze systemy tqcznosci, sieci IT, systemy finansowe i zaopatrzenia w zywnosc oraz wodç, systemy produk-cji i przechowywania oraz stosowania substancji chemicznych i promieniotworczych, systemy ochrony zdrowia i ratownicze oraz zapewniajqce ciqgtosc dziatania administracji publicznej.

Figure 1. Basic legal acts on critical infrastructure

Rycina 1. Podstawowe akty prawne dotyczgce infrastruktury krytycznej

Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

The legal act in force in Poland, on the basis of which certain systems are designated to the group of European Critical Infrastructure (ECI), is the EU Council Directive on the identification and designation of ECI [9], establishing the procedure for defining ECI and the rules common to EU approaches to assessing the need to improve the protection of such infrastructure, in order to better protect the population and minimize potential economic and social losses. An important element here is the fact that these are systems whose disruption or destruction would have a significant impact on at least two EU Member States.

Taking into account the applicable legal acts, it can be stated that their scope regulates, among others, the following issues in the area of the functioning and protection of critical infrastructure:

- preparation of solutions in the event of destruction or disruption of the functioning of critical infrastructure, including assistance to the population in ensuring its survival conditions until the infrastructure is restored;

- development and maintenance of protection plans of the critical infrastructure, including resources necessary to perform the tasks included in them;

- ensuring the functioning of public administration in the event of a threat and the possibility of recreating the critical infrastructure;

- ensuring continuous monitoring of threats;

- procedures for implementing tasks related to the protection of critical infrastructure, including response in the event of destruction or disruption of its functioning, and priorities for its protection and recovery;

- risk management by identifying significant threats to critical infrastructure, including prioritization in responding to specific risks and identifying the forces and resources necessary to eliminate them;

- preparation and maintenance of an inventory of objects and systems that make up the critical infrastructure;

- variants of operation in the event of threats or disturbances in the functioning of critical infrastructure and its reconstruction,

- principles of cooperation of public administration with owners and independent and dependent owners of facilities, installations or devices of critical infrastructure in terms of its protection, including the principles of providing information.

In addition to the legal acts mentioned above, special attention has been paid to those elements of critical infrastructure that are important for ensuring the continuity of the country's functioning, regardless of the type of threats. Therefore, other documents have also been issued, which in their records indicate the dimension in question in the area of critical infrastructure. They are, among others:

1. Regulation No. 67 of the Prime Minister of 15 October 2014 on the organization and operation of the Crisis Management Government Team [10], specifying the procedure and form of convening meetings as well as the rules of service and tasks of the team.

2. Regulation of the Prime Minister of 11 April 2011 on the

Aktem prawnym obowiqzujqcym w Polsce, na podstawie ktorego wyznacza si? okreslone systemy do grona europej-skiej infrastruktury krytycznej (EIK), jest Dyrektywa Rady UE w sprawie rozpoznawania i wyznaczania EIK [9], ustanawiajqca procedure definiowania EIK oraz zasady wspolnego dla UE podejscia do oceny potrzeb w zakresie poprawy ochrony takiej infrastruktury, w celu lepszej ochrony ludnosci i minimalizowania potencjalnych strat ekonomicznych i spotecznych. Istotnym ele-mentem jest tutaj fakt, ze chodzi o takie systemy, ktorych zakto-cenie lub zniszczenie miatoby istotny wptyw na co najmniej dwa panstwa cztonkowskie UE.

Biorqc pod uwag? obowiqzujqce akty prawne, mozna stwier-dzic, ze swoim zakresem regulujq one m.in. nastçpujqce kwestie w obszarze funkcjonowania i ochrony infrastruktury krytycznej:

- przygotowanie rozwiqzan na wypadek zniszczenia lub zaktocenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej, w tym udzielanie pomocy ludnosci w zapewnieniu jej warunkow przetrwania do momentu odtworzenia infrastruktury;

- opracowanie i utrzymywanie planow ochrony infrastruktury krytycznej, w tym zasobow niezbçdnych do wykony-wania zadan w nich ujçtych;

- zapewnienie funkcjonowania administracji publicz-nej w sytuacji wystqpienia zagrozenia oraz mozliwosci odtworzenia infrastruktury krytycznej;

- zapewnienie ciqgtego monitorowania zagrozen;

- procedury realizacji zadan zwiqzanych z ochronq infrastruktury krytycznej, w tym reagowania w sytuacjach zniszczenia lub zaktocenia jej funkcjonowania oraz prio-rytety w zakresie jej ochrony oraz odtwarzania;

- zarzqdzanie ryzykiem poprzez wskazywanie istotnych zagrozen dla infrastruktury krytycznej, w tym okreslanie priorytetow w reagowaniu na okreslone ryzyka i wskaza-nie sit oraz srodkow niezbçdnych do ich wyeliminowania;

- przygotowywanie i utrzymywanie wykazu obiektow i sys-temow tworzqcych infrastruktur? krytycznq;

- warianty dziatania w sytuacji zagrozen lub zaktoce-nia funkcjonowania infrastruktury krytycznej oraz jej odtwarzania,

- zasady wspotpracy administracji publicznej z wtasci-cielami oraz posiadaczami samoistnymi i zaleznymi obiektow, instalacji lub urzqdzen infrastruktury krytycznej w zakresie jej ochrony, w tym zasady przekazywania informacji.

Poza wspomnianymi powyzej aktami prawnymi, szcze-golnq uwag? zwrocono na te elementy infrastruktury krytycznej, ktore sq istotne dla zapewnienia ciqgtosci funkcjonowania panstwa, niezaleznie od rodzaju wystçpujqcych zagrozen. Wobec tego zostaty wydane rowniez inne dokumenty, ktore w swoich zapisach wskazujq na przedmiotowy wymiar w obszarze infrastruktury krytycznej. Sq to m.in.:

1. Zarzqdzenie nr 67 Prezesa Rady Ministrow z dnia 15 pazdziernika 2014 r. w sprawie organizacji i trybu pracy Rzqdowego Zespotu Zarzqdzania Kryzysowego [10], okre-slajqce tryb i form? zwotywania posiedzen oraz zasady obstugi i zadania zespotu.

organization and operation of the Government Centre for Security (RCB), specifying the structure and tasks of RCB [11],

3. Regulation of the Council of Ministers of 21 September 2018 amending the regulation on the determination of government administration bodies that will establish crisis management centres and the manner of their operation [12],

4. Act on the organization of tasks for national defence carried out by entrepreneurs [13], which allowed for creating a legal structure of an entrepreneur of special economic and defence importance, implementing tasks for the benefit of state defence (i.e. in the area of economic mobilization, militarization, operational planning, defence training) as well as under HN obligations),

5. Act on the protection of persons and property [14].

In the context of CI, the most important thing is that the Act mentioned above has distinguished the category of areas, facilities, devices and transports subject to mandatory protection, important for the defence, economic interest of the state, public safety and other important interests of the state (art. 5 sec. 2). The Act also indicated entities obliged to prepare lists of these installations (art. 5 sec. 3) and imposed on entities managing the installations the obligation to agree on their protection plans with the locally competent provincial police commander (art. 7 sec. 1). The Act on the protection of persons and property has distinguished in detail the elements of infrastructure of this importance (art. 5).

6. Act on aviation law [15].

The Act covers issues related to air navigation, airport ground infrastructure and aircraft. A separate chapter (art. 84-85) deals with rescue and fire protection of airports. Pursuant to art. 84, the airport operator is obliged, among others, to develop an action plan in an emergency, organize and ensure the functioning of the rescue and firefighting service equipped with specialized equipment, and maintain the necessary rescue and fire-fighting measures.

7. Act on rail transport [16].

The Act applies to railway infrastructure, part of which is part of the critical infrastructure. In this context, the Act also defines the principles of the management of railway infrastructure, by maintaining it in a condition ensuring safe railway traffic management (art. 5 sec. 1 point 3), as well as the manager's obligation to take action to eliminate the risk in a situation where the safety of railway traffic or the safety of passenger and goods transport is at risk (art. 5 sec. 5).

Moreover, for railway lines of national importance, the Act imposes on the Council of the Ministers the obligation to define their list by means of a regulation (art. 6 sec. 2). At the same time, the minister responsible for transport is obliged to define (in agreement with the minister of national defence) a list of railway lines of purely defensive importance (art. 6 sec. 3). The Act also contains provisions on the physical protection of the railway infrastructure. Art. 59 sec. 1 provides for the creation of railway security guards by one or more managers. Art. 60 sec. 1 of the Act specifies the tasks of this formation, indicating that it

2. Rozporzydzenie Prezesa Rady Ministrow z dnia 11 kwiet-nia 2011 r. w sprawie organizacji i trybu dziatania Rzydo-wego Centrum Bezpieczenstwa (RCB), okreslajyce struk-turç i zadania RCB [11],

3. Rozporzydzenie Rady Ministrow z dnia 21 wrzesnia 2018 r. zmieniajyce rozporzydzenie w sprawie okreslenia organow administracji rzydowej, ktore utworzy centra zarzydzania kryzysowego, oraz sposobu ich funkcjonowania [12],

4. Ustawa o organizowaniu zadan na rzecz obronnosci panstwa realizowanych przez przedsiçbiorcôw [13], ktora pozwolita na stworzenie konstrukcji prawnej przedsiç-biorcy o szczegolnym znaczeniu gospodarczo-obron-nym, realizujycego zadania na rzecz obronnosci panstwa (tj. w zakresie mobilizacji gospodarki, militaryzacji, pla-nowania operacyjnego, szkolenia obronnego, jak rowniez wynikajyce z obowiyzkow panstwa-gospodarza),

5. Ustawa o ochronie osob i mienia [14].

W kontekscie IK najistotniejsze jest to, ze w powyzszej usta-wie zostata wyodrçbniona kategoria obszarow, obiektow, urzy-dzen i transportow podlegajycych obowiyzkowej ochronie, waznych dla obronnosci, interesu gospodarczego panstwa, bez-pieczenstwa publicznego i innych waznych interesow panstwa (art. 5 ust. 2). Ustawa wskazata rowniez podmioty zobowiyzane do sporzydzania wykazow tych instalacji (art. 5 ust. 3) i natozyta na podmioty zarzydzajyce instalacjami obowiyzek uzgadniania planow ich ochrony z wtasciwym miejscowo komendantem woje-wodzkim policji (art. 7 ust. 1). Ustawa o ochronie osob i mienia wyodrçbnita szczegotowo elementy infrastruktury o takim znaczeniu (art. 5).

6. Ustawa Prawo lotnicze [15].

Ustawa obejmuje zagadnienia dotyczyce zeglugi powietrznej, naziemnej infrastruktury lotniskowej oraz statkow powietrznych. Oddzielny rozdziat (art. 84-85) dotyczy ratownictwa i ochrony przeciwpozarowej lotnisk. Zgodnie z art. 84, zarzydzajycy lotni-skiem zobowiyzany jest m.in. do opracowania planu dziatania w sytuacji zagrozenia, zorganizowania i zapewniania funkcjonowania stuzby ratowniczo-gasniczej wyposazonej w specjalistyczny sprzçt oraz utrzymywania niezbçdnych srodkow ratowniczych i przeciwpozarowych.

7. Ustawa o transporcie kolejowym [16].

Ustawa odnosi siç do infrastruktury kolejowej, ktorej czçsc wcho-dzi w sktad infrastruktury krytycznej. W tym kontekscie ustawa okre-sla takze zasady zarzydzania infrastruktury kolejowy m.in. poprzez jej utrzymywanie w stanie zapewniajycym bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego (art. 5 ust. 1 pkt 3), a takze powstajycy po stro-nie zarzydcy obowiyzek podjçcia dziatan likwidujycych zagrozenie w sytuacji, gdy zagrozone jest bezpieczenstwo ruchu kolejowego lub bezpieczenstwo przewozu osob i rzeczy (art. 5 ust. 5). Ponadto dla linii kolejowych o znaczeniu panstwowym ustawa naktada na Radç Ministrow obowiyzek okreslenia ich wykazu w drodze rozpo-rzydzenia (art. 6 ust. 2). Jednoczesnie minister wtasciwy w spra-wach transportu zobowiyzany jest do okreslenia (w porozumieniu z ministrem obrony narodowej) wykazu linii kolejowych o znaczeniu wytycznie obronnym (art. 6 ust. 3). Ustawa zawiera takze przepisy dotyczyce fizycznej ochrony infrastruktury kolejowej. Art. 59 ust. 1 przewiduje tworzenie strazy ochrony kolei przez

is, among others, responsible for the protection of human life or health, as well as property in the railway area, in trains and other railway vehicles.

8. Act on telecommunications law [17].

The Act regulates the principles of conducting business by providing telecommunications services. As a critical infrastructure protection tool, it is essential for many reasons. It defines a telecommunications undertaking, which in many cases allows to classify the installations, facilities and devices managed by it as part of the critical infrastructure telecommunications system (art. 2 point 27). In this context, operators are required to submit to the President of the Office of Electronic Communications (UKE) and make available to interested entities the technical specifications of the network termination points, radio interfaces and their changes, before the telecommunications services to be provided via these network termination points or radio interfaces become available to the users (art. 137 sec. 1). From the point of view of the protection of critical infrastructure, art. 178, 179 sec. 1 and 180f of the Act. Art. 178 sec. 1 indicates that "in the event of a particular threat", the President of UKE may, by way of a decision, impose certain obligations on telecommunications undertakings, guided by the size of the threat and the need to limit its effects and the principle of minimizing the negative effects of the imposed obligations. In turn, art. 179 orders such entrepreneurs to perform tasks and obligations in the area of preparation and maintenance of the indicated network elements to ensure telecommunications for the needs of the national security management system, including state defence, implemented in accordance with the principles set out in plans, decisions and agreements concluded between these entrepreneurs and interested entities [7].

9. Act on water law [18].

The Act, comprehensively regulating the issues of water management, includes, among others, regulations concerning strict protection and supervision of specific areas, important for the supply of drinking water, i.e. an element of critical infrastructure. The Act provides for the possibility of establishing protection zones for water intakes and protection areas for inland water reservoirs (art. 51 points 1-2). In the former, there are orders, prohibitions and restrictions on the use of water and land, while the protection zone itself is divided into the area of direct and indirect protection (art. 52). In direct protection areas, it is forbidden to use the land for purposes not related to the operation of water intake (art. 53), while in indirect protection areas, restrictions may or may not apply to activities reducing the usefulness of the abstracted water or the catchment efficiency (art. 54). The above provisions create the possibility of additional protection of the critical infrastructure system related to water supply.

10. Act on strategic reserves [19].

The Act defines critical infrastructure in a similar way as in the Act on crisis management. Art. 3 of the Act indicates the essence of building strategic reserves - in this context, among others, a threat to the state security and defence, public safety and order, support for the implementation of tasks in the area of national security and defence, reconstruction of CI, mitigation of disruptions in the continuity of supplies serving the functioning of the economy and satisfying the basic needs of the citizens.

jednego lub kilku zarzqdców. Art. 60 ust. 1 ustawy precyzuje zadania tej formacji, wskazujqc, ze jest ona m.in. odpowiedzialna za ochrony zycia lub zdrowia ludzkiego, a takze mienia na obszarze kolejowym, w pociqgach i innych pojazdach kolejowych.

8. Ustawa Prawo telekomunikacyjne [17].

Ustawa reguluje zasady prowadzenia dziatalnosci polega-jqcej na swiadczeniu ustug telekomunikacyjnych. Jako narzy-dzie ochrony infrastruktury krytycznej jest istotna z wielu wzgly-dów. Definiuje przedsiybiorcy telekomunikacyjnego, co pozwala w wielu przypadkach kwalifikowac zarzqdzane przez niego insta-lacje, obiekty i urzqdzenia jako wchodzqce w sktad systemu telekomunikacyjnego infrastruktury krytycznej (art. 2 pkt 27). W tym kontekscie operatorzy sq zobowiqzani do przekazywania preze-sowi Urzydu Komunikacji Elektronicznej (UKE) oraz udostypnia-nia zainteresowanym podmiotom specyfikacji technicznych sto-sowanych zakonczen sieci, interfejsów radiowych i ich zmian, zanim ustugi telekomunikacyjne, które majq byc swiadczone przy pomocy tych zakonczen sieci lub interfejsów radiowych, stanq siy dostypne dla uzytkowników (art. 137 ust. 1). Z punktu widzenia ochrony infrastruktury krytycznej bardzo wazne sq art. 178, 179 ust. 1 oraz 180f ustawy. Art. 178 ust. 1 wskazuje, ze „w sytuacji wystqpienia szczególnego zagrozenia" prezes UKE moze, w drodze decyzji, natozyc na przedsiybiorców telekomu-nikacyjnych okreslone obowiqzki, kierujqc siy rozmiarem zagro-zenia i potrzebq ograniczenia jego skutków oraz zasadq mini-malizowania negatywnych skutków natozonych obowiqzków. Z kolei art. 179 nakazuje takim przedsiybiorcom wykonywanie zadan i obowiqzków w zakresie przygotowania i utrzymywania wskazanych elementów sieci dla zapewnienia telekomunikacji na potrzeby systemu kierowania bezpieczenstwem narodowym, w tym obronq panstwa, realizowanych na zasadach okreslonych w planach, decyzjach oraz umowach zawartych miydzy tymi przedsiybiorcami a zainteresowanymi podmiotami [7].

9. Ustawa Prawo wodne [18].

Ustawa, regulujqc kompleksowo zagadnienia gospo-darki wodnej, zawiera m.in. unormowania dotyczqce scistej ochrony i nadzoru okreslonych obszarów, istotnych z punktu widzenia dostarczania wody pitnej, a wiyc elementu infrastruktury krytycznej. Przewiduje ona mozliwosc ustano-wienia stref ochronnych ujyc wody oraz obszarów ochron-nych zbiorników wód sródlqdowych (art. 51 pkt 1-2). W tych pierwszych obowiqzujq nakazy, zakazy i ograniczenia dotyczqce korzystania z wód oraz uzytkowania gruntów, sama strefa ochronna dzieli siy zas na teren ochrony bezposred-niej i posredniej (art. 52). Na terenach ochrony bezposredniej zabronione jest uzytkowanie gruntów w celach niezwiqzanych z eksploatacjq ujycia wody (art. 53), natomiast na obszarach ochrony posredniej ograniczenia mogq, choc nie muszq, doty-czyc dziatan powodujqcych zmniejszenie przydatnosci ujmo-wanej wody lub wydajnosci ujycia (art. 54). Powyzsze przepisy stwarzajq mozliwosc dodatkowej ochrony systemu infrastruktury krytycznej dotyczqcego zaopatrzenia w wody.

10. Ustawa o rezerwach strategicznych [19].

Ustawa definiuje infrastruktury krytycznq w sposób podobny jak w ustawie o zarzqdzaniu kryzysowym. W art. 3 ustawy wska-zano istoty budowy rezerw strategicznych - w tym kontekscie

11. Act of 18 March 2010 on the specific powers of the minister responsible for the State Treasury and their exercise in certain capital companies or capital groups operating in the electricity, crude oil and gaseous fuels sectors [20].

The above document replaced the Act of 3 June 2005 on the special rights of the State Treasury and their exercise in capital companies of significant importance for public order or public safety [21]. It refers to the protection of a CI sector - strictly speaking, to the energy and fuel supply system.

12. Regulation of the Council of Ministers of 24 June 2003 on objects of particular importance for national security and defence and on their special protection [22].

The regulation issued on the basis of the Act on the universal defence obligation specifies objects of particular importance for the national security and defence (§ 2). The extensive catalogue, containing nineteen categories, includes, among others facilities of formation and services (including the Police, the Agency of Internal Security and the State Fire Service), facilities related to the extraction of minerals, telecommunications, state reserve warehouses, water dams and hydrotechnical devices, power plants and electricity facilities, as well as facilities subordinate to or supervised by the minister of national defence. According to the Regulation, these facilities are subject to special protection (§ 5). They have also been divided into category I facilities (listed in points 1-9 § 2) and category II facilities (listed in points 10-19 § 2). The minister of national defence is responsible for determining the requirements for the preparation and implementation of special protection for category I facilities, while the minister responsible for internal affairs has the same obligation with regard to category II facilities. In fact, objects of both categories are largely critical infrastructure, which is another example of the fact that its protection was prepared and the decision which was carried out long before was made on its legal and structural separation and additional requirements for its protection, involving the need to prepare, among others, National Protection Program of Critical Infrastructure.

Apart from the aforementioned legal acts, mentioned should also be the Act of 27 March 2003 on spatial planning and development [29] and the Act of 4 September 2008 on the protection of shipping and seaports [30]. They are also related to the issues of critical infrastructure. The first requires that planning and spatial development take into account the needs of state defence and security (art. 1 sec. 2 point 8) [29], while the second regulates the issues of protection seaports and port facilities (art. 2 sec. 1) [30].

wymieniono m.in. zagrozenie dla bezpieczenstwa i obronno-sci panstwa, bezpieczenstwa i porzydku publicznego, wsparcie realizacji zadan w zakresie bezpieczenstwa i obrony panstwa, odtworzenie IK, ztagodzenie zaktócen w ciygtosci dostaw stuzy-cych funkcjonowaniu gospodarki i zaspokojeniu podstawowych potrzeb obywateli.

11. Ustawa z dnia 18 marca 2010 roku o szczególnych uprawnieniach ministra wtasciwego do spraw Skarbu Panstwa oraz ich wykonywaniu w niektórych spótkach kapitatowych lub grupach kapitatowych prowadzycych dziatalnosc w sektorach energii elektrycznej, ropy nafto-wej oraz paliw gazowych [20].

Powyzszy dokument zastypit ustawy z 3 czerwca 200Б r.

0 szczególnych uprawnieniach Skarbu Panstwa oraz ich wyko-nywaniu w spótkach kapitatowych o istotnym znaczeniu dla porzydku publicznego lub bezpieczenstwa publicznego [21]. Odnosi siy ona do ochrony wycinka IK - scisle mówiyc do sys-temu zaopatrzenia w energiy, surowce energetyczne i paliwa.

12. Rozporzydzenie Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie waznych dla bez-pieczenstwa i obronnosci panstwa oraz ich szczególnej ochrony [22].

Rozporzydzenie wydane na podstawie ustawy o powszech-nym obowiyzku obrony okresla obiekty szczególnie wazne dla bezpieczenstwa i obronnosci panstwa (§ 2). Obszerny katalog, zawierajycy dziewiytnascie kategorii, obejmuje m.in. obiekty for-macji i stuzb (m.in. Policji, Agencji Bezpieczenstwa Wewnytrznego

1 Panstwowej Strazy Pozarnej), obiekty zwiyzane z wydobywa-niem kopalin, telekomunikacyjne, magazyny rezerw panstwowych, zapory wodne i urzydzenia hydrotechniczne, elektrownie i obiekty elektroenergetyczne, a takze obiekty podlegte lub nadzorowane przez ministra obrony narodowej. W mysl rozporzydzenia obiekty te podlegajy szczególnej ochronie (§ Б). Zostaty takze podzielone na obiekty kategorii I (wymienione w pkt 1-9 § 2) oraz obiekty kategorii II (wymienione w pkt 10-19 § 2). Minister obrony narodowej odpowiada za okreslenie wymagan przygotowania i prowa-dzenia szczególnej ochrony obiektów kategorii I, minister wtasciwy do spraw wewnytrznych ma ten sam obowiyzek w odniesieniu do obiektów kategorii II. Faktycznie obiekty obu kategorii stanowiy w duzej czysci infrastruktury krytyczny, co jest kolejnym przy-ktadem tego, ze jej ochrona byta przygotowywana i prowadzona na dtugo, zanim podjyto decyzjy o jej prawnym i strukturalnym wyodrybnieniu oraz dodatkowych wymogach jej ochrony, wiy-zycych siy z koniecznosciy przygotowania m.in. Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej. Obok wspomnianych aktów prawnych nalezatoby wskazac równiez ustawy z 2T marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [29] oraz ustawy z 4 wrzesnia 2008 r. o ochronie zeglugi i portów mor-skich [30]. One równiez sy zwiyzane z problematyky infrastruktury krytycznej. Pierwsza wymaga, aby w planowaniu i zagospodaro-waniu przestrzennym uwzglydniano potrzeby obronnosci i bez-pieczenstwa panstwa (art. 1 ust. 2 pkt 8) [29], druga natomiast reguluje zagadnienia ochrony m.in. portów morskich i obiektów portowych (art. 2 ust. 1) [30].

The importance of critical infrastructure for national security

Znaczenie infrastruktury krytycznej dla bezpieczenstwa panstwa

The Act of 26 April 2007 on Crisis Management introduced the concept of critical infrastructure into Polish legislation. According to it, critical infrastructure should be treated as systems and functionally interconnected objects, including construction objects, devices, installations, key services for the security of the country and its citizens, and to ensure the efficient functioning of public administration bodies, as well as institutions and entrepreneurs [1].

In the Republic of Poland, critical infrastructure includes 11 systems (facilities, devices) that are of key importance for the security of the country and its citizens and are used to ensure the efficient functioning of public administration bodies, as well as institutions and entrepreneurs. They are:

1. Energy, energy raw materials and fuel supply systems,:

- for the production, transmission and distribution of electricity (power industry),

- for the production, transport and distribution of gaseous fuels,

- for the production, transport and distribution of crude oil and petroleum products

- for the production, transport and distribution of heat.

2. Communication systems for the transmission of information, including postal and telecommunications, as well as broadcasting and television.

3. ICT networks - a set of cooperating IT devices and software, ensuring processing and storage, as well as sending and receiving data via telecommunications networks using a terminal device appropriate for a given type of network.

4. Financial systems, i.e. all legal norms and a group of financial institutions whose task is to collect, divide and spend national money resources.

5. Food supply system - a branch of the economy which consists of producing means of production (e.g. fertilizers, feed) and services for agriculture, production and acquisition of food raw materials (in agriculture, fishing, forestry, hunting), purchase of food raw materials, their storage and transport, processing of food raw materials, trade in food products (food warehousing and storage, wholesale and retail trade, export and import) and food safety system covering all components of the food supply chain.

6. Water supply system (drinking water, sewage, surface water) - it consists of interconnected enterprises and devices collecting, upgrading, supplying and treating water for the population and the industry.

7. Health care system (pharmacies, hospitals, clinics) - a team of people and institutions whose task is to provide health care to the population. Its efficient functioning (along with the rescue system) is a guarantee of the citizens' rights enshrined in the Constitution.

8. Transport (roads, railways, airports, ports) - that is the

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzqdzaniu kryzysowym, wprowadzita do polskiego prawodawstwa poj?cie infrastruktury krytycznej. Wedtug niej infrastruktur? krytycznq nalezy trakto-wac jako systemy oraz wchodzqce w ich sktad powiqzane ze sobq funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urzqdzenia, instalacje, ustugi kluczowe dla bezpieczenstwa panstwa i jego obywateli oraz stuzqce zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organow administracji publicznej, a takze instytucji i przed-si?biorcow [1].

W Rzeczypospolitej Polskiej w sktad infrastruktury krytycznej wchodzi 11 systemow (obiekty, urzqdzenia), ktore majq klu-czowe znaczenie dla bezpieczenstwa panstwa i jego obywateli oraz stuzq zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organow administracji publicznej, a takze instytucji i przedsi?biorcow. Zaliczamy do nich:

1. Systemy zaopatrzenia w energi?, surowce energetyczne i paliwa:

- do produkcji, przesytania i dystrybucji energii ele-ktrycznej (energetyka),

- do produkcji, transportu i dystrybucji paliw gazowych,

- do produkcji, transportu i dystrybucji ropy naf-towej i produktow ropopochodnych

- do produkcji, transportu i dystrybucji ciepta.

2. Systemy tqcznosci, zapewniajqce przekazywanie infor-macji, obejmujqce poczt? oraz telekomunikacj?, jak row-niez radiofoni? i telewizj?.

3. Sieci teleinformatyczne - zespot wspotpracujqcych ze sobq urzqdzen informatycznych i oprogramowania, zapewniajqcy przetwarzanie i przechowywanie, a takze wysytanie i odbieranie danych przez sieci telekomunikacyjne za pomocq wtasciwego, dla danego rodzaju sieci, urzqdzenia koncowego.

4. Systemy finansowe, czyli ogot norm prawnych oraz zespot instytucji finansowych, ktorych zadaniem jest gromadzenie, dzielenie i wydatkowanie zasoböw pieni?z-nych panstwa.

5. System zaopatrzenia w zywnosc - dziedzina gospo-darki, na ktorq sktada si? wytworzenie srodkow pro-dukcyjnych (np. nawozy, pasze) i ustug dla rolnictwa, produkcja i pozyskiwanie surowcow zywnosciowych (w rolnictwie, rybactwie, lesnictwie, towiectwie), skup surowcow zywnosciowych, ich przechowywanie i transport, przetworstwo surowcow zywnosciowych, obrot towarowy produktami zywnosciowymi (magazynowanie i przechowywanie zywnosci, handel hurtowy i detaliczny, eks-port i import) oraz system bezpieczenstwa zywnosci obejmu-jqcy wszystkie sktadowe tancucha zaopatrzenia w zywnosc.

6. System zaopatrzenia w wod? (woda pitna, scieki, wody powierzchniowe) - w jego sktad wchodzq powiqzane ze sobq przedsi?biorstwa i urzqdzenia pobierajqce, uszla-chetniajqce, dostarczajqce i oczyszczajqce wod? dla lud-nosci i przemystu.

possibility of movement of people, goods (subject of transport) in space using appropriate means of transport.

9. Rescue systems - all organizational measures and undertakings carried out in order to save health and life, property and the environment which are in danger, as well as to predict, recognize and eliminate the consequences of the events.

10. Systems ensuring the actions of public administraction, i.e. the implementation of the right of authority to perform tasks assigned by the legal order to the state and its organs or other entities performing authority functions.

11. Production systems, storage and use of chemical and radioactive substances (including pipelines of hazardous substances) [23].

The definition of the protection of critical infrastructure contained in the Act on Crisis Management (art. 3 point 3) states that: "Protection of critical infrastructure is all the activities aimed at ensuring the functionality, continuity and integrity of critical infrastructure in order to prevent threats, risks or weaknesses, and the limitation and neutralization of their effects and quick restoration of this infrastructure in the event of failures, attacks and other events that disrupt its proper functioning" [1].

From the cited definition it can be concluded that critical infrastructure plays a special role in ensuring the continuity of the functioning of the country, its organs, institutions, services and the exchange of information between them. The efficiency of critical infrastructure ensures a certain level and continuity of distribution of those services for which the country is responsible for. Its proper functioning also allows for the effective use of resources in the event of extraordinary events that disrupt the normal functioning of the country and its economy. The efficiency of a large part of resources considered as critical infrastructure also determines technological progress and economic development.

Critical infrastructure is crucial for the existence of the country and, within it, of an organized society. If its functioning is disrupted, the country and its institutions may lose all or part of their ability to perform their basic administrative and service functions, as well as to exercise effective control over their entire territory. Improper management of critical infrastructure undoubtedly prevents economic and social development and, in some cases, can even lead to the decay of social life. Therefore, it is worth remembering that critical infrastructure in Poland is not completely free from threats, and the society - from the consequences of its deliberate damage or failure. According to the scale and sources of threats, this infrastructure should be developed and protected using appropriate instruments. As in other countries, also in Poland modern and efficient critical infrastructure - regardless of emerging threats - is a decisive factor in the effectiveness of the functioning of the country. In extraordinary situations it also determines its survival [24]. The elements of critical infrastructure systems constitute a collection of classified information, which means that a specialized group of people with a certificate confirming access to classified information has the right to decide on their composition and functioning.

T. System ochrony zdrowia (apteki, szpitale, przychodnie)

- zespót osób i instytucji majycy za zadanie zapewnic opieky zdrowotny ludnosci. Jego sprawne funkcjono-wanie (wraz z systemem ratowniczym) jest gwarantem praw obywatela zapisanych w Konstytucji.

8. Systemy transportowe (drogi, kolej, lotniska, porty)

- czyli mozliwosc przemieszczania siy ludzi, tadunków (przedmiot transportu) w przestrzeni przy wykorzystaniu odpowiednich srodków transportu.

9. Systemy ratownicze - ogót srodków i przedsiywziyc organizacyjnych podejmowanych w celu ratowania zdrowia i zycia, mienia i srodowiska, znajdujycym siy w nie-bezpieczenstwie oraz przewidywania, rozpoznawania i likwidacji skutków zdarzen.

10. Systemy zapewniajyce ciygtosc dziatania administracji publicznej, czyli realizacjy prawa wtadczego wykonywania zadan przypisywanych przez porzydek prawny panstwu i jego organom lub innym podmiotom wykonujycym funk-cje wtadcze.

11. Systemy produkcji sktadowania, przechowywania i sto-sowania substancji chemicznych i promieniotwórczych (w tym rurociygi substancji niebezpiecznych) [23].

Ujycie definicyjne ochrony infrastruktury krytycznej zawarte w ustawie o zarzydzaniu kryzysowym (art. 3 pkt. 3) definiuje, ze: „ochrona infrastruktury krytycznej to wszelkie dziatania zmierza-jyce do zapewnienia funkcjonalnosci, ciygtosci dziatan i integral-nosci infrastruktury krytycznej w celu zapobiegania zagrozeniom, ryzykom lub stabym punktom oraz ograniczenia i neutralizacji ich skutków oraz szybkiego odtworzenia tej infrastruktury na wypa-dek awarii, ataków oraz innych zdarzen zaktócajycych jej prawi-dtowe funkcjonowanie" [1].

Z przywotanej definicji wynika, ze infrastruktura krytyczna odgrywa szczególny roly w zapewnieniu ciygtosci funkcjonowa-nia panstwa, jego organów, instytucji, stuzb oraz wymiany infor-macji miydzy nimi. Sprawnosc infrastruktury krytycznej zapew-nia okreslony poziom i ciygtosc dystrybucji tych ustug, za które odpowiada panstwo. Jej wtasciwe funkcjonowanie pozwala takze na efektywne wykorzystywanie posiadanych zasobów w razie nadzwyczajnych wydarzen, zaktócajycych normalne funkcjono-wanie panstwa i jego gospodarki. Sprawnosc duzej czysci zaso-bów uznawanych za infrastruktury krytyczny warunkuje takze postyp technologiczny i rozwój gospodarczy.

Infrastruktura krytyczna ma kluczowe znaczenie dla istnienia panstwa, a w jego ramach - zorganizowanego spoteczenstwa. Jezeli nastypuje zaktócenie w jej funkcjonowaniu, panstwo i jego instytucje mogy utracic w catosci lub czysci zdolnosc do wykonywania swoich podstawowych funkcji administracyjnych i ustugowych, jak równiez do sprawowania rzeczywistej kontroli nad catym swoim terytorium. Niewtasciwe zarzydzanie infrastruktury krytyczny bez wytpienia uniemozliwia rozwój gospodarczy i spoteczny, a w pew-nych przypadkach moze nawet doprowadzic do rozktadu zycia spo-tecznego. Wobec tego warto pamiytac, ze infrastruktura krytyczna w Polsce nie jest w zupetnosci wolna od zagrozen, a spoteczenstwo - od skutków jej celowego uszkodzenia lub awarii. Stosownie do skali i zródet zagrozen, infrastruktura ta powinna byc rozwijana i chroniona przy uzyciu odpowiednich instrumentów. Podobnie jak

w innych panstwach, takze w Polsce nowoczesna i sprawna infra-struktura krytyczna - niezaleznie od pojawiajqcych siy zagrozen - jest czynnikiem decydujqcym o skutecznosci funkcjonowania panstwa. W sytuacjach nadzwyczajnych przesqdza takze de facto o jego przetrwaniu [24]. Elementy systemów infrastruktury krytycznej stanowiq zbiór informacji niejawnych i to powoduje, ze do decy-dowania o ich sktadzie i funkcjonowaniu ma uprawnienia wyspecja-lizowana grupa osób, posiadajqca certyfikat potwierdzajqcy dostyp do informacji o charakterze niejawnym.

National Protection Program of Critical Infrastructure (NPOIK) - interpretation of regulations

National Protection Program of Critical Infrastructure [25] (NPOIK) was developed pursuant to art. 5b sec. 1 of the Act on Crisis Management [1] - it is a document the purpose of which is to create conditions for the improvement of the security of critical infrastructure. This program defines the rules for the protection of critical infrastructure and the cooperation of owners responsible for critical infrastructure with public administration. Critical infrastructure that is included in it has been included in the uniform list of objects, installations, devices and services included in critical infrastructure with a division into systems referred to in art. 5b sec. 7 point 1 of the Act on Crisis Management. NPOIK is not an operational program or a development program within the meaning of the Act of 6 December 2006 on the principles of development policy (Polish Journal of Laws: Dz. U. z 2014, poz. 1649, as amended) and it is complementary to the Security of the Development of the National Security Strategy System of the Republic of Poland 2022 and the National Security Strategy of the Republic of Poland. Taking into account Poland's membership in the European Union, the North Atlantic Treaty Organization, the Organization for Security and Cooperation in Europe and other international organizations, NCIPP also takes into account international agreements to which Poland is a party [25].

The aim of NPOIK is, above all, to create conditions for the improvement of the security of critical infrastructure. Together with other program documents, it contributes to the overriding goal - to increase the security of Poland.

Its implementation requires the achievement of a number of intermediate (operational) goals, which are [25]:

- gaining a certain level of awareness, knowledge and competence of all participants of the NPOIK in the field of the importance of CI for the efficient functioning of the state and the methods and methods of its protection,

- introducing a risk assessment methodology that takes into account a full range of threats, including a methodology for dealing with threats with a very low probability and catastrophic consequences,

- introducing a coordinated and risk-based approach to the implementation of tasks in the field of critical infrastructure protection,

- building a partnership between the participants of the protection process of critical infrastructure,

Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej (NPOIK) - interpretacja przepisow

Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej [25] (NPOIK) zostat opracowany na podstawie art. 5b ust. 1 ustawy

0 zarzqdzaniu kryzysowym [1] - to dokument, ktorego celem jest stworzenie warunkow do poprawy bezpieczenstwa infrastruktury krytycznej. Niniejszy program okresla zasady ochrony infrastruktury krytycznej oraz wspotpracy wtascicieli odpowiedzialnych za infrastruktur? krytycznq z administracjq publicznq. Infrastruktura krytyczna, ktora jest nim obj?ta, zostata umieszczona w jednoli-tym wykazie obiektow, instalacji, urzqdzen i ustug wchodzqcych w sktad infrastruktury krytycznej z podziatem na systemy, o kto-rym mowa w art. 5b ust. 7 pkt 1 ustawy o zarzqdzaniu kryzysowym. NPOIK nie jest programem operacyjnym ani programem rozwoju w rozumieniu ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2014, poz. 1649 z pozn. zm.)

1 jest komplementarny w stosunku do Strategii rozwoju systemu bezpieczenstwa narodowego RP 2022 oraz Strategii Bezpieczen-stwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. Majqc na uwadze fakt cztonkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, Organizacji Traktatu Potnocnoatlantyckiego, Organizacji Bezpieczenstwa i Wspotpracy w Europie oraz innych organizacjach mi?dzynarodowych, NPOIK uwzgl?dnia rowniez mi?dzynarodowe porozumienia, ktorych Polska jest stronq [25].

Celem NPOIK jest przede wszystkim stworzenie warunkow do poprawy bezpieczenstwa infrastruktury krytycznej. Wraz z innymi dokumentami programowymi sktada si? on na cel nad-rz?dny - podniesienie bezpieczenstwa Rzeczypospolitej Polskiej.

Jego realizacja wymaga osiqgni?cia szeregu celow posred-nich (operacyjnych), ktorymi sq [25]:

- zdobycie okreslonego poziomu swiadomosci, wiedzy i kompetencji wszystkich uczestnikow NPOIK w zakresie znaczenia IK dla sprawnego funkcjonowania panstwa oraz sposobow i metod jej ochrony,

- wprowadzenie metodyki oceny ryzyka uwzgl?dniajqcej petny wachlarz zagrozen, w tym metodyki post?powania z zagrozeniami o bardzo matym prawdopodobienstwie i katastrofalnych skutkach,

- wprowadzenie skoordynowanego i opartego na ocenie ryzyka podejscia do realizacji zadan z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej,

- budowa partnerstwa mi?dzy uczestnikami procesu ochrony infrastruktury krytycznej,

- introducing mechanisms for the exchange and protection of information transferred between the participants of the protection process of critical infrastructure.

The Act on crisis management adopts a sanction-free approach to the protection of critical infrastructure. It is based on the assumption that increasing the effectiveness of the protection of critical infrastructure can only take place through the actions of its operators, supported by the possibilities and the potential of public administration. Operators of critical infrastructure have the best knowledge and tools to reduce threats to their operations. They are also able to make the most appropriate strategy to minimize the effects of these threats. Trying to maintain a balance between the imperative influence of the country and the expenses necessary to improve the security of critical infrastructure, the Act on crisis management does not provide sanctions for failure to comply with the obligations set out in it, and budget support for the operators of critical infrastructure.

Therefore, in order to achieve the objectives of the program in question, it is necessary to adopt the principles that should guide its participants [25].

The pillars and the most important principles of NPOIK are primarily [25]:

- shared responsibility - the leading principle adopted in the construction of the protection system of critical infrastructure, understood as a joint (collective) strive to improve the security of critical infrastructure resulting from the awareness of its importance for the functioning of both public administration bodies and operators of critical infrastructure, society, economy and the country. The protection of critical infrastructure is in the interest of both its operators and the administration responsible for the functioning of the country,

- cooperation - the second pillar of the CI protection system. In the context of NPOIK, it means the performance of specific, concurrent and complementary tasks by the participants of CI protection together to achieve a common goal, which results from the principle of shared responsibility. Cooperation is essential in order to avoid duplication of activities and costs, and to use the resources available more efficiently,

- trust - the third pillar of the CI protection system, in NPOIK understood as the belief that the motivation of the participants of CI protection (this applies in particular to the administration and CI operators) is to pursue a common goal - is to improve the security of CI and Poland. Therefore, achieving this goal will be beneficial for all interested parties, including, in particular, the public. Trust is essential to achieving the goals of the program.

NPOIK is guided by the following principles [25]:

- proportionality and risk-based action - actions aimed at increasing the level of CI protection should be adequate to the risk level. This applies to both the adopted CI protection model and the forces and means used. Risk assessment should be the basis for determining CI protection standards and setting priorities for actions.

- wprowadzenie mechanizmów wymiany i ochrony infor-macji przekazywanych miydzy uczestnikami procesu ochrony infrastruktury krytycznej.

W ustawie o zarzydzaniu kryzysowym przyjyto bezsankcyjne podejscie do ochrony infrastruktury krytycznej. Jego podstawy jest zatozenie, ze zwiykszenie skutecznosci ochrony infrastruk-tury krytycznej moze nastypic jedynie przez dziatania jej opera-torów wspieranych przez mozliwosci i potencjat administracji publicznej. Operatorzy infrastruktury krytycznej majy najlepszy wiedzy i narzydzia do ograniczenia zagrozen dla ich dziatalnosci. Sy równiez w stanie dokonac najwtasciwszego wyboru strategii minimalizacji skutków tych zagrozen. Starajyc siy zachowac rów-nowagy pomiydzy wtadczym oddziatywaniem panstwa, a wydat-kami niezbydnymi do poprawy bezpieczenstwa infrastruktury krytycznej, ustawa o zarzydzaniu kryzysowym nie przewiduje zarówno sankcji za niedopetnienie obowiyzków w niej okreslo-nych, jak i wsparcia budzetowego operatorów infrastruktury krytycznej.

W zwiyzku z powyzszym, aby osiygnyc cele omawianego pro-gramu, niezbydne jest przyjycie zasad, którymi powinni siy kiero-wac jego uczestnicy [2Б].

Filarami i najwazniejszymi zasadami NPOIK sy przede wszystkim [2Б]:

- wspótodpowiedzialnosc - wiodyca zasada przyjyta przy budowie systemu ochrony infrastruktury krytycznej, rozumiana jako wspólne (zbiorowe) dyzenie do poprawy bezpieczenstwa infrastruktury krytycznej wynikajyce ze swiadomosci jej znaczenia dla funkcjonowania zarówno organów administracji publicznej, jak i operatorów infrastruktury krytycznej, spoteczenstwa, gospodarki i panstwa. Ochrona infrastruktury krytycznej lezy bowiem w interesie zarówno jej operatorów, jak i odpowiedzial-nej za funkcjonowanie panstwa administracji,

- wspótpraca - drugi filar systemu ochrony IK. W kontekscie NPOIK oznacza wykonywanie razem przez uczest-ników ochrony IK okreslonych, zbieznych i wzajemnie uzupetniajycych siy zadan dla osiygniycia wspólnego celu, który wynika z zasady wspótodpowiedzialnosci. Wspótpraca jest niezbydna w przypadku chyci unikniy-cia powielania dziatan i ponoszonych kosztów oraz efek-tywniejszego wykorzystania posiadanych sit i srodków,

- zaufanie - trzeci filar systemu ochrony IK, w NPOIK rozu-miane jako przekonanie, ze motywacjy dziatania uczest-ników ochrony IK (dotyczy to w szczególnosci administracji i operatorów IK) jest dyzenie do wspólnego celu

- poprawy bezpieczenstwa IK i RP. Osiygniycie tego celu bydzie zatem korzystne dla wszystkich zaintere-sowanych stron, w tym przede wszystkim spoteczenstwa. Zaufanie jest niezbydne do zrealizowania celów programu.

NPOIK kieruje siy nastypujycymi zasadami [2Б]:

- proporcjonalnosci i dziatan opartych na ocenie ryzyka

- dziatania nakierowane na podniesienie poziomu ochrony IK powinny byc adekwatne do poziomu ryzyka. Dotyczy to zarówno przyjytego modelu ochrony IK, jak i uzytych sit i srodków. Ocena ryzyka powinna byc

- recognition of differences between CI systems - CI systems have many similarities, but they have some unique features that should be taken into account in the area of CI protection,

- leading role of the minister responsible for the CI system - the initiative to increase the level of protection of infrastructure essential for the functioning of society came from the administration, therefore it should have a significant share in the activities to improve CI security. This role in building trust and effective cooperation is played by the ministers responsible for the CI system, regardless of the CI operator's obligation to protect CI.

- equality of CI operators - CI operators include both private entities, state-owned entities, and the administration itself.

- complementarity - there are many solutions in use that effectively contribute to the safe functioning of CI. The provisions of NPOIK are complementary to the existing legal and institutional solutions. They do not duplicate the accepted practices resulting from the applicable law.

Regardless of the adopted approach [25]:

- in the event of a negative assessment of the effectiveness of the implementation of the Act on crisis management and NPOIK,

- if the identified significant deficiencies in the protection systems of critical infrastructure are not removed by CI operators,

- if, due to the emergence of new risks, the current legal provisions are deemed inappropriate or inapplicable to these risks,

- to optimize the protection of critical infrastructure,

- to reduce certain types of risk,

it is allowed to introduce detailed legal regulations regarding the implementation of NPOIK.

The presented program emphasizes that the operators of a significant part of critical infrastructure are private entrepreneurs not related to the public administration. NPOIK establishes a framework in which the public administration and CI operators cooperate in order to ensure the continuity of CI operations, thus protecting the economic and social foundations of our country. It also outlines the mechanisms of developing partnership relations between the public administration and CI operators in the area of CI protection. Taking into account the above and the obligation imposed on the CI operators by the Act, NPOIK is also addressed to these entities, and in particular to their management boards. Each new CI operator becomes its addressee automatically. CI operators participate in the activities for the benefit of CI protection described in the program [26].

podstawq okreslenia standardow ochrony IK i ustalenia priorytetow dziatan,

- uznania roznic mi?dzy systemami IK - systemy IK cechuje wiele podobienstw, posiadajq jednak pewne uni-kalne cechy, ktore w obszarze ochrony IK powinny zostac uwzgl?dnione,

- wiodqcej roli ministra odpowiedzialnego za system IK

- inicjatywa zwi?kszenia poziomu ochrony infrastruktury kluczowej dla funkcjonowania spoteczenstwa wyszta ze strony administracji, dlatego powinna ona miec znaczqcy udziat w dziataniach na rzecz poprawy bezpieczenstwa IK. T? rol? w budowie zaufania i skutecznej wspotpracy odgrywajq ministrowie odpowiedzialni za system IK, nie-zaleznie od obowiqzku ochrony IK ciqzqcego na opera-torze IK,

- rownosci operatorow IK - operatorami IK sq zarowno podmioty prywatne, podmioty stanowiqce wtasnosc panstwa, jak i sama administracja. Program nie dokonuje rozroznien - w jego rozumieniu wszyscy operatorzy sq rowni i zobowiqzani do realizacji tego samego obowiqzku

- ochrony IK, ktorq wtadajq,

- komplementarnosci - w uzyciu pozostaje wiele rozwiq-zan, ktore skutecznie przyczyniajq si? do bezpiecznego funkcjonowania IK. Zapisy NPOIK majq charakter uzu-petniajqcy w stosunku do istniejqcych rozwiqzan praw-no-instytucjonalnych. Nie powielajq przyj?tych praktyk wynikajqcych z obowiqzujqcego prawa.

Niezaleznie od zatozonego podejscia [25]:

- w przypadku negatywnej oceny skutecznosci realizacji ustawy o zarzqdzaniu kryzysowym oraz NPOIK,

- jesli zidentyfikowane istotne braki w systemach ochrony infrastruktury krytycznej nie zostanq usuni?te przez ope-ratorow IK,

- jezeli ze wzgl?du na pojawienie si? nowych zagrozen, obecne przepisy prawne uznane zostanq za nieodpo-wiednie lub niemajqce zastosowania w odniesieniu do tych zagrozen,

- w celu zoptymalizowania ochrony infrastruktury krytycznej,

- w celu redukcji niektorych rodzajow ryzyka, dopuszcza si? mozliwosc wprowadzenia szczegotowych uregu-lowan prawnych dotyczqcych realizacji NPOIK.

W prezentowanym programie podkresla si?, ze operatorami znacznej cz?sci infrastruktury krytycznej sq prywatni przedsi?-biorcy niepowiqzani z administracjq publicznq. NPOIK ustanawia ramy, w ktorych administracja publiczna i operatorzy IK wspot-pracujq w celu zapewnienia ciqgtosci dziatania IK, chroniqc tym samym gospodarcze i spoteczne fundamenty naszego kraju. Nakresla takze mechanizmy rozwoju partnerskich relacji mi?-dzy administracjq publicznq i operatorami IK w zakresie ochrony IK. Uwzgl?dniajqc powyzsze oraz obowiqzek natozony na ope-ratorow IK przez ustaw?, NPOIK adresowany jest takze do tych podmiotow, a w szczegolnosci do ich zarzqdow. Jego adresa-tem automatycznie staje si? kazdy nowy operator IK. Operatorzy IK uczestniczq w dziataniach na rzecz ochrony IK opisanych w programie [26].

Identification of critical infrastructure - importance for the protection of facilities, installations and devices of critical infrastructure

Identification of objects, devices, installations or services, the destruction or disruption of their functioning which could cause a crisis situation, is a key stage in the protection process of critical infrastructure. In order to achieve maximum objectivity, the Government Centre for Security, in cooperation with the ministers and heads of central offices and with the support of private entrepreneurs, developed criteria for the identification of critical infrastructure [25].

In the individual systems referred to in the Act, critical infrastructure will be selected on the basis of specific criteria. These criteria are divided into two groups [27]:

1. Sector (system) criteria that characterize parameters (functions) of an object, device, installation or service in terms of quantity or subjectivity, the fulfilment of which may result in being classified as elements of critical infrastructure. These criteria are presented for each of the CI systems.

2. Cross-cutting criteria, describing parameters related to the effects of the destruction or non-functioning of a facility, device, installation or service. In order for an object, device, installation or service to qualify as CI, in accordance with the adopted methodology, all three steps presented below must be completed:

- in the first one the first one - in order to make the first selection of objects, installations, devices or services that could potentially be considered CI in a given system, the sector (system) criteria relevant for a given CI system should be applied to the system infrastructure.

- in the second one - in order to check whether the object, device, installation or service plays a key role for the security of the country and its citizens and whether it serves to ensure the efficient functioning of public administration bodies, as well as institutions and entrepreneurs, the infrastructure selected through the fulfilment of the first step should be defined as contained in art. 3 point 2 of the Act.

- in the third one - in order to indicate the effects of the destruction or cessation of the functioning of a potential CI, cross-sectional criteria should be applied to the infrastructure selected through the fulfilment of the first and second steps (the criteria that best reflect the characteristics of the system should be selected), while in order to complete the third step, the potential CI must meet at least two cross-sectional criteria [27].

It is worth mentioning that meeting the cross-sectional criteria is of decisive importance for selecting CI facilities, installations, devices or services. The emphasis on the effects of the destruction or cessation of the functioning of CI, which is directly related to the crisis situation, finds deep justification in the understanding of it as fulfilling a key function for the country as a whole and its citizens. The criteria presented above constitute an important element of the National Protection Program of

Identyfikacja infrastruktury krytycznej - znaczenie dla ochrony obiektow, instalacji i urzgdzen infrastruktury krytycznej

Identyfikacja obiektow, urzydzen, instalacji lub ustug, kto-rych zniszczenie lub zaktocenie funkcjonowania mogtoby spo-wodowac sytuacjç kryzysowy, jest kluczowym etapem procesu ochrony infrastruktury krytycznej. W celu maksymalnej obiektywi-zacji Rzydowe Centrum Bezpieczenstwa, we wspotpracy z ministrami i kierownikami urzçdôw centralnych oraz przy wsparciu przedsiçbiorcôw prywatnych, opracowato kryteria identyfikacji infrastruktury krytycznej [25].

W poszczegolnych systemach, o ktorych mowi ustawa, infrastruktura krytyczna zostanie wytoniona na podstawie okreslonych kryteriow. Kryteria te podzielone sy na dwie grupy [27]:

1. Kryteria sektorowe (systemowe), charakteryzujyce ilo-sciowo lub podmiotowo parametry (funkcje) obiektu, urzydzenia, instalacji lub ustugi, ktorych spetnienie moze spowodowac zaliczenie do elementow infrastruktury krytycznej. Kryteria te przedstawione sy dla kazdego z sys-temow IK.

2. Kryteria przekrojowe, opisujyce parametry odnoszyce siç do skutkow zniszczenia lub zaprzestania funkcjonowania obiektu, urzydzenia, instalacji lub ustugi. Aby obiekt, urzydzenie, instalacja lub ustuga mogty byc zakwalifiko-wane jako IK, zgodnie z przyjçty metodyky muszy byc zrealizowane wszystkie trzy nizej przedstawione kroki:

- w pierwszym - w celu dokonania pierwszej selekcji obiektow, instalacji, urzydzen lub ustug, ktore potencjal-nie mogtyby zostac uznane za IK w danym systemie, do infrastruktury systemu nalezy zastosowac kryteria sektorowe (systemowe), wtasciwe dla danego systemu IK.

- w drugim - w celu sprawdzenia czy obiekt, urzydzenie, instalacja lub ustuga petni kluczowy rolç dla bezpieczenstwa panstwa i jego obywateli oraz czy stuzy zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organow administracji publicznej, a takze instytucji i przedsiçbiorcôw, do infrastruktury wytonionej w drodze spetnienia pierwszego kroku nalezy zastosowac definij zawarty w art. 3 pkt. 2 ustawy.

- w trzecim - w celu wskazania, jakie bçdy skutki zniszczenia lub zaprzestania funkcjonowania potencjalnej IK, do infrastruktury wytonionej w drodze spetnienia kroku pierwszego i drugiego nalezy zastosowac kryteria przekrojowe (nalezy wybrac kryteria najlepiej odzwierciedla-jyce charakterystykç systemu), przy czym, aby wypetnic krok trzeci, potencjalna IK musi spetnic przynajmniej dwa kryteria przekrojowe [27].

Warto nadmienic, ze spetnienie kryteriow przekrojowych ma decydujyce znaczenie dla wskazania obiektow, instalacji, urzy-dzen lub ustug IK. Potozenie akcentu na skutki zniszczenia lub zaprzestania funkcjonowania IK, majyce bezposredni zwiyzek z powiyzaniem z sytuacjy kryzysowy, znajduje gtçbokie uzasad-nienie w rozumieniu jej jako petniycej kluczowy funkcjç dla panstwa jako catosci i jego obywateli. Kryteria przedstawione powyzej stanowiy istotny element Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej i - podobnie jak sam program - wymagajy

Critical Infrastructure and - similarly to the program itself - require systematic updating. Thus, it will be possible to use the mechanism to "regulate" the criteria in such a way that they cover a larger or smaller number of CI elements. The assumption is that in the future, after developing tools that would allow for the evaluation of the effects of destruction or cessation of the functioning of CI in a meaningful manner, the sectoral (systemic) criteria should be abandoned at all. As a result, the cross-cutting criteria would be applied to any chosen system infrastructure or to any national infrastructure [27].

systematycznej aktualizacji. Mozna bydzie zatem wykorzystac mechanizm do „regulacji" kryteriów w taki sposób, aby objyty one wiykszq lub mniejszq liczby elementów IK. Zatozeniem jest, aby w przysztosci, po opracowaniu narzydzi, które w miarodajny sposób pozwalatyby na oceny skutków zniszczenia lub zaprzestania funkcjonowania IK, w ogóle zrezygnowac z kryteriów sektorowych (systemowych). W efekcie kryteria przekrojowe stosowane bytyby do dowolnie wybranej infrastruktury systemu lub do jakiejkolwiek krajowej infrastruktury [27].

Conclusion

Critical infrastructure is characterized by extremely complex, heterogeneous and independent groups (complexes) of objects, systems and functions that are susceptible to any threats. A significant number of each country's critical elements, their ubiquity and intercon-nectedness attract hostile attention as targets of attack. Even a threat of such an attack can create an extremely difficult situation for any government. Taking into account the usually open location of the element of critical infrastructure, which is a potential target of an attack, there is no possibility of full and complete protection against possible threats to all elements of the critical infrastructure in the country [28].

Referring to the current state of the Polish legal system, there are provisions enabling the implementation of protection of objects classified as critical infrastructure. Trainings of personnel at the managerial and executive level who practically implement its protection are conducted. There are also procedures for dealing with all entities, including owners, security formations, and services in the event of a disruption of work or an attack on critical infrastructure facilities. Nevertheless, there is often neglect in this area. The question is why do these situations take place? There are many answers, pointing to errors in building an appropriate technical and physical protection system, improper cooperation of the owners of critical infrastructure with the services and bodies supporting its protection.

Planning of effective forms of defence of critical infrastructure should take place on the basis of a coherent system for monitoring threats, which may facilitate the diagnosis of the danger. It is the ability to predict a crisis situation, as well as the introduction of preventive mechanisms that use a full range of the offered protection, that is a measure of the country's efficiency in the area of achieving its most important goal, i.e. securing the life and health of the citizens. Therefore, appropriate division of competences and responsibilities, the introduction of effective planning methods, as well as organizational and financial methods, and the appropriate distribution of protective tasks to national and private entities will determine the improvement of the response process related to the emerging crisis situations.

In conclusion, the experience gathered in connection with the protection of critical infrastructure shows that it is not possible to provide complete protection to the elements of the national security infrastructure. For this reason, particular effort should be put into the maximum immunization of the critical infrastructure, and in the event of its destruction or damage - in the quick restoration of the disrupted functions. Man is an important

Podsumowanie

Infrastruktura krytyczna charakteryzuje siy niezwykle ztozo-nymi, heterogenicznymi oraz niezaleznymi zespotami (kompleksami) obiektów, systemów i funkcji, które sq podatne na wszelkie zagroze-nia. Znaczqca liczba elementów krytycznych kazdego panstwa, ich wszechobecnosc i wzajemne powiqzania skupiajq na nich wrogie zainteresowanie jako celów ataku. Nawet grozba takiego ataku moze spowodowac wyjqtkowo trudnq sytuacjy dla kazdego rzqdu. Biorqc pod uwagy zazwyczaj jawne potozenie elementu infrastruktury kry-tycznej, bydqcego potencjalnym celem ataku, nie ma mozliwosci pet-nej i catkowitej ochrony przed mozliwymi zagrozeniami wszystkich elementów infrastruktury krytycznej w panstwie [28].

Odnoszqc siy do stanu obecnego w polskim systemie praw-nym, istniejq przepisy umozliwiajqce wdrozenie ochrony obiektów zaliczanych do infrastruktury krytycznej. Prowadzone sq szkolenia personelu szczebla kierowniczego oraz wykonawczego praktycz-nie realizujqcego jej ochrony. Istniejq równiez procedury postypo-wania wszystkich podmiotów, w tym wtascicieli, formacji ochrony, stuzb na wypadek wystqpienia zaktócenia pracy lub ataku na obiekty infrastruktury krytycznej. Mimo to, czysto dochodzi do zaniedban w tym obszarze. Nasuwa siy pytanie, dlaczego takie sytuacje majq miejsce? Odpowiedzi jest wiele, wskazujqc chociazby btydy w budo-waniu wtasciwego systemu ochrony technicznej i fizycznej, niewta-sciwego wspótdziatania wtascicieli infrastruktury krytycznej ze stuz-bami i organami wspomagajqcymi jej ochrony.

Zaplanowanie skutecznych form obrony infrastruktury krytycznej powinno odbywac siy na podstawie spójnego systemu monitoringu zagrozen, co moze utatwic diagnozy niebezpieczen-stwa. To wtasnie umiejytnosc przewidzenia sytuacji kryzysowej, a takze wprowadzenie prewencyjnych mechanizmów, wykorzy-stujqcych peten zakres posiadanego asortymentu ochrony, sta-nowi miary sprawnosci panstwa w obszarze realizacji najwaz-niejszego jej celu, czyli zabezpieczenia zycia i zdrowia obywateli. Zatem wtasciwy podziat kompetencji i odpowiedzialnosci, wprowadzenie skutecznych w zakresie zarówno metod planistycz-nych, jak i organizacyjno-finansowych, a takze odpowiednie rozdzielenie zadan ochronnych podmiotom panstwowym i pry-watnym decydowac bydzie o usprawnieniu procesu reagowania, dotyczqcego powstatych sytuacji kryzysowych.

Podsumowujqc, doswiadczenia zgromadzone w zwiqzku z ochronq infrastruktury krytycznej wskazujq, ze nie jest mozliwe zapewnienie catkowitej ochrony elementom infrastruktury bezpieczenstwa panstwa. Z tego tez wzglydu szczególny wysitek powi-nien zostac wtozony w maksymalne uodpornienie infrastruktury

element of the country's protection system of critical infrastructure. His activity may increase or decrease the resilience of critical infrastructure, and in drastic cases - lead to its disruption, deprivation of functions or complete destruction. Human activity - both positive (creating) and destructive - can be the result of deliberate or accidental actions. In order to limit the destructive activities of people as much as possible, a significant challenge in the protection of critical infrastructure has become not only the development of appropriate procedures, but also the raising of public awareness of that infrastructure.

Critical infrastructure plays a key role in the functioning of the country and its citizens. As a result of the events caused by forces of nature or resulting from human activities, i.e. in crisis situations (situations that negatively affect the level of safety of people, property to a large extent or the environment, causing significant restrictions in the operation of competent public administration bodies due to the inadequacy of the resources available to them according to the above-mentioned Act, art.3 point 1) [1], critical infrastructure may be destroyed, damaged, and its operation may be disrupted. Such events negatively affect the economy of the country and the lives of its citizens. The essence of the tasks related to critical infrastructure boils down not only to ensuring its protection against threats, but also to ensuring that any disruptions in its functioning are as short-lived as possible, easy to remove and do not cause additional losses. Hence, the protection of critical infrastructure is one of the priorities facing Poland and has a significant impact on the national security system. Therefore, it is so important that the legal provisions are precise and do not affect security, and that the efficiency of organizational structures is ready to face new challenges and to counter threats, which may be decisive for the state of security of the country.

Literature / Literatura

[1] Ustawa z dnia 26 kwietnia 200T roku o zarzydzaniu kryzysowym (Dz. U. 200T r. Nr 89, poz. Б90 z pózn. zm.).

[2] Stawnicka J., Wisniewski B., Socha R. (red.), Zasadnicze problemy zarzydzania kryzysowego w organizacjach zhie-rarchizowanych, Katowice 2011, TT-101.

[3] Rozporzydzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Raportu o zagrozeniach bezpieczenstwa naro-dowego (Dz. U. 2010 r. Nr 83, poz. Б40).

[4] Rozporzydzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej (Dz. U. 2010 r. Nr 83, poz. Б41).

[Б] Rozporzydzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie planów ochrony infrastruktury krytycznej (Dz. U. 2010 r. Nr 83, poz. Б42).

[6] Lidwa W., Krzeszowski W., Wiycek W., Kaminski P., Ochrona infrastruktury krytycznej, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2012, 3T.

krytycznej, a w przypadku jej zniszczenia bydz uszkodzenia -w szybkie przywrócenie zaktóconych funkcji. Istotnym elemen-tem systemu ochrony infrastruktury krytycznej panstwa jest cztowiek. Jego aktywnosc moze wptynyc na zwiykszenie lub obnizenie odpornosci infrastruktury krytycznej, a w drastycz-nych przypadkach - doprowadzic do jego zaktócenia, pozba-wienia funkcji bydz catkowitego zniszczenia. Aktywnosc ludzka

- zarówno ta pozytywna (kreujyca), jak i destruktywna (niszczyca)

- moze byc efektem celowego lub przypadkowego dziatania. Aby w jak najwiykszym stopniu ograniczyc destruktywne dziatania ludzi, istotnym wyzwaniem w ochronie infrastruktury krytycznej stato siy nie tylko opracowanie odpowiednich procedur, ale równiez podnie-sienie swiadomosci spoteczenstwa co do infrastruktury krytycznej.

Infrastruktura krytyczna petni kluczowy roly w funkcjonowa-niu panstwa i jego obywateli. W wyniku zdarzen spowodowanych sitami natury lub bydycych konsekwencjy dziatan cztowieka, tzn. w sytuacjach kryzysowych (sytuacjach wptywajycych negatywnie na poziom bezpieczenstwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub srodowiska, wywotujycych znaczne ograniczenia w dziataniu wtasciwych organów administracji publicznej ze wzglydu na nieade-kwatnosc posiadanych sit i srodków zgodnie z ww. ustawy art. 3. pkt 1) [1], infrastruktura krytyczna moze byc zniszczona, uszko-dzona, a jej dziatanie moze ulec zaktóceniu. Wydarzenia takie negatywnie wptywajy na gospodarky kraju i zycie jego obywateli. Istota zadan zwiyzanych z infrastruktury krytyczny sprowadza siy wiyc nie tylko do zapewnienia jej ochrony przed zagrozeniami, ale równiez do tego, aby ewentualne zaktócenia w jej funkcjonowaniu byty mozli-wie krótkotrwate, tatwe do usuniycia i nie wywotywaty dodatkowych strat. Styd tez ochrona infrastruktury krytycznej jest jednym z prio-rytetów stojycych przed panstwem polskim i znaczyco wptywa na system bezpieczenstwa narodowego. Dlatego tez tak waznym jest, aby zapisy prawne byty precyzyjne i nie wptywaty na obnizenie bezpieczenstwa, a sprawnosc struktur organizacyjnych byta gotowa do sprostania nowym wyzwaniom i przeciwstawienia siy zagrozeniom, co moze decydowac o stanie bezpieczenstwa panstwa.

[T] Stec K., Wybrane prawne narzqdzia ochrony infrastruktury krytycznej w Polsce, „Bezpieczenstwo Narodowe" 2011, nr 3, 181-19T.

[8] Obwieszczenie Marszatka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia T sierpnia 2013 r. w sprawie ogtoszenia jednolitego tekstu ustawy o zarzydzaniu kryzysowym (Dz. U. 2013 r., poz. 1166).

[9] Dyrektywa Rady 2008/114/WE z dnia 8 grudnia 2008 r. w sprawie rozpoznawania i wyznaczania europejskiej infrastruktury krytycznej oraz oceny potrzeb w zakresie poprawy jej ochrony (Dz. U. L 34Б z 23.12.2008 r.), 75-82.

[10] Zarzydzenie nr 6T Prezesa Rady Ministrów z dnia 1Б pazdziernika 2014 r. w sprawie organizacji i trybu pracy Rzydowego Zespotu Zarzydzania Kryzysowego (M.P 2014 r., poz. 926).

[11] https://www.gov.pl/web/rcb/o-rcb2 [dostyp: 10.0Б.2021].

[12] Rozporzydzenie Rady Ministrów z dnia 21 wrzesnia 2018 r. zmieniajyce rozporzydzenie w sprawie okreslenia organów

administracji rzqdowej, ktore utworzq centra zarzqdzania kry-zysowego, oraz sposobu ich funkcjonowania (Dz. U. 2018 r., poz. 1974).

[13] Ustawa z dnia 23 sierpnia 2001 r. o organizowaniu zadan na rzecz obronnosci panstwa realizowanych przez przed-si?biorcow (Dz. U. 2001 r. Nr 122, poz. 1320).

[14] Ustawa o ochronie osob i mienia (Dz. U. 2005 r. Nr 145, poz. 121).

[15] Ustawa Prawo lotnicze (Dz. U. 2006 r. Nr 100, poz. 696).

[16] Ustawa o transporcie kolejowym (Dz. U. 2007 r. Nr 16, poz. 94).

[17] Ustawa Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. 2004 r. Nr 171, poz. 1800).

[18] Ustawa Prawo wodne (Dz. U. 2005 r. Nr 239, poz. 2019).

[19] Ustawa o rezerwach strategicznych (Dz.U. 2010 r. Nr 229, poz. 1496).

[20] Ustawa z dnia 18 marca 2010 roku o szczegolnych upraw-nieniach ministra wtasciwego do spraw Skarbu Panstwa oraz ich wykonywaniu w niektorych spotkach kapitato-wych lub grupach kapitatowych prowadzqcych dziatalnosc w sektorach energii elektrycznej, ropy naftowej oraz paliw gazowych (Dz. U. 2010 r. Nr 65, poz. 404).

[21] Ustawa z 3 czerwca 2005 r. o szczegolnych uprawnieniach Skarbu Panstwa oraz ich wykonywaniu w spotkach kapitatowych o istotnym znaczeniu dla porzqdku publicznego lub bezpieczenstwa publicznego (Dz. U. z 2005 r. Nr 132, poz. 1108).

[22] Rozporzqdzenie Rady Ministrow z dnia 24 czerwca 2003 r.

w sprawie obiektów szczególnie waznych dla bezpieczen-stwa i obronnosci panstwa oraz ich szczególnej ochrony (Dz. U. 2003 r. Nr 116, poz. 1090).

[23] Sadowski J., Ochrona infrastruktury krytycznej. Uregulo-wania prawne, „Autobusy: technika, eksploatacja, systemy transportowe" 2018, nr 6, 1242-1248.

[24] Sadowski J., Podstawy prawne ochrony infrastruktury krytycznej a zarzqdzanie kryzysowe, [w:] B. Kosowski (red), Ele-menty ochrony infrastruktury krytycznej w zarzqdzaniu kryzysowym, Katowice 2014, 30.

[25] Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej - tekst jednolity, Rzqdowe Centrum Bezpieczenstwa 2020, https://www.gov.pl/web/rcb/narodowy-program-ochrony--infrastruktury-krytycznej [dostyp: 3.05.2021], 8-10, 13-14.

[26] Swiqtkowska J. (red.), Bezpieczenstwo infrastruktury krytycznej wymiarteleinformatyczny, Kraków 2014, s. 32.

[27] Szewczyk T., Pyznar M., Ochrona infrastruktury krytycznej a zagrozenia asymetryczne, „Przeglqd Bezpieczenstwa Wewnytrznego" 2010, nr 2, 55-56.

[28] Kopczewski M., Sienkiewicz D. (red.), Edukacja warunkiem bezpieczenstwa w XXI wieku - Sektory infrastruktury krytycznej i ich zagrozenia, Koszalin 2018, 15.

[29] Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospo-darowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003 Nr 80, poz. 717).

[30] Ustawa z dnia 4 wrzesnia 2008 r. o ochronie zeglugi i por-tów morskich (Dz. U. 2008 Nr 171, poz. 1055).

COL. RET. KRZYSZTOF CYGAÑCZUK, PH.D. ENG.- he completed his master's studies at the University of Szczecin and doctoral studies at the War Art Academy in Warsaw, as well as postgraduate studies in foreign service at the National Defense Academy, data protection and information security at the Cardinal Stefan Wyszynski University in Warsaw and crisis management at NATO Defense College (Rome) and NATO School (Oberammergau). In 2004-2008 he was a liaison officer of the NATO Office (NLO) in Kyiv, in 2008-2010 he was a consul at the Consulate General of the Republic of Poland in Lviv. He is an assistant professor at the Department of Studies and Scientific Projects at CNBOP-PIB in Józefów. Specialty - environmental engineering, safety science. Representative of the Technical Committee No. 176 for Military Technology and Supply in the Polish Committee for Standardization.

tUKASZ ROMAN, PH.D. - has a PhD in social sciences in the area of defence sciences, specializing in polemology. He obtained his academic degree at the Faculty of Management and Command at the National Defence University in Warsaw. He completed post-graduate studies in history and knowledge about society. In 2015-2019, a research and didactic employee at Alcide De Gasperi University of Euroregional Economy in Józefów. In 2017-2019, the Dean of the Faculty of Social Sciences in Minsk Mazowiecki. From January 2020, a research and didactic employee as an assistant professor at the Institute of Safety Sciences at the University of Justice. Organizer and co-organizer of many conferences and scientific seminars, as well as many trainings, courses and projects in the area of security. Reviewer of many scien -tific articles and monographs. Author of scientific and research works and numerous scientific publications in the area of national security.

PtK REZ. DR INZ. KRZYSZTOF CYGANCZUK - ukonczyt studia magisterskie na Uniwersytecie Szczecinskim oraz studia doktoranckie w Akademii Sztuki Wojennej w Warszawie, a takze studia podyplomowe z zakresu stuzby zagranicznej w Akademii Obrony Narodowej, ochrony danych i bezpieczenstwa informacji na Uniwersytecie Kardynata Stefana Wyszynskiego w Warszawie oraz zarzqdzania kryzysowego w NATO Defence College (Rzym) i NATO School (Oberammergau). W latach 2004-2008 byt oficerem tqcznikowym Biura NATO (NLO) w Kijowie, z kolei w latach 2008-2010 byt konsulem w Konsulacie Generalnym RP we Lwowie. Jest adiunktem w Dziale Prac Studialnych i Projektow Naukowych w CNBOP-PIB w Jozefowie. Specjalnosc - inzynieria srodowiska, nauki o bezpieczenstwie. Przedstawiciel Komitetu Technicznego nr 176 ds. Techniki Wojskowej i Zaopatrzenia w Polskim Komitecie Normalizacyjnym.

DR tUKASZ ROMAN - jest doktorem nauk spotecznych w zakresie nauk o obronnosci- specjalnosc polemologia. Stopien naukowy uzy-skat na Wydziale Zarzqdzania i Dowodzenia w Akademii Obrony Naro -dowej w Warszawie. Ukonczyt studia podyplomowe z zakresu historii i wiedzy o spoteczenstwie. W latach 2015-2019 pracownik naukowo --dydaktyczny w Wyzszej Szkole Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Jozefowie. W latach 2017-2019 Dziekan Zamiejscowe-go Wydziatu Nauk Spotecznych w Minsku Mazowieckim. Od stycznia 2020 pracownik badawczo-dydaktyczny na stanowisku adiunkta w In -stytucie Nauk o Bezpieczenstwie Szkoty Wyzszej Wymiaru Sprawiedli -wosci. Organizator i wspotorganizator wielu konferencji i seminariow naukowych, a takze wielu szkolen, kursow i projektow dotyczqcych obszaru bezpieczenstwa. Recenzent wielu artykutow naukowych i mo -nografii. Autor prac naukowo-badawczych i licznych publikacji nauko -wych z zakresu bezpieczenstwa narodowego.