CC BY
1
Rafat Wrobela)*, Ilona Kinga Wrobel
'> The Main School of Fire Service / Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej * Corresponding author / Autor korespondencyjny: rwrobel@sgsp.edu.pl
Critical Infrastructure in Poland during the COVID-19 Pandemic Infrastruktura krytyczna w Polsce w warunkach pandemii COVID-19
ABSTRACT
Purpose: The paper presents the results of the review of literature and of the legal regulations in the field of the protection of critical infrastructure in Poland during the COVID-19 pandemic. The assumed main goal was to determine the requirements for protecting elements catalogued in 11 critical infrastructure systems, in the face of the risk of losing key personnel and the need to maintain continuity of critical infrastructure operations. Introduction: The first part of the paper discusses the essence and methods of identifying critical infrastructure in Poland. Further on, possible clauses were identified of an epidemic and its impact on individual critical infrastructure systems, with particular focus on the fact that if an epidemic occurs, there may be a temporary or long-term shortage of personnel essential to the business continuity of the facilities, installations and elements included in critical infrastructure. Then, the legal solutions for maintaining the operating continuity of critical infrastructure during COVID-19 implemented in 2020 were presented, pointing to legal tools aimed at ensuring the resilience of critical infrastructure by securing key resource, i.e. the employees. Methodology: Literature research and qualitative analysis were carried out of the legal acts announced in 2020 related to enhancing the resilience of critical infrastructure, and a review was carried out of the recommendations and guidelines addressed to critical infrastructure operators, which were issued in March and September of 2020. The obtained results were analysed using the following: publications, acts of the Polish law, recommendations and guidelines published on the websites of governmental institutions, interviews with independent experts.
Conclusions: The first regulations on specific arrangements meant to prevent, counteract and combat COVID-19, other contagious diseases and crisis situations caused by them did not contain any provisions that would be supportive of the protective capacity of the critical infrastructure elements in Poland. The first document in this respect, RCB guidelines of 16 March 2020 have not been formalised yet in the legal system. The so-called Shield 2.0 of 31 March 2021 introduced to the 15x of the COVID-19 Act the tools for specific employers entitled to take advantage of new, previously unavailable opportunities to ensure the continuity of services. Those entitlements made it possible to change the work system or work schedule of employees, to instruct them to work overtime, as well as to refuse to grant annual leave or to cancel it. Keywords: critical infrastructure, pandemic, COVID-19, law, key personel Type of article: case study
Received: 08.06.2021; Reviewed: 28.06.2021; Accepted: 28.06.2021;
Authors" ORCID IDs: R. Wrobel - 0000-0002-2338-0267; I. K. Wrobel - 0000-0002-8869-5657 The authors contributed the equally to this article;
Please cite as: SFT Vol. 57 Issue 1, 2021, pp. 50-62, https://doi.org/10.12845/sft.571.2021.4;
This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).
ABSTRAKT
Cel: W artykule przedstawiono wyniki analizy literatury przedmiotu oraz przepisow prawa w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej w Polsce w warun -kach pandemii COVID-19. Za cel glowny przyjçto zdefiniowanie uwarunkowan ochrony elementow skatalogowanych w jedenastu systemach infrastruktury krytycznej wobec ryzyka utraty kluczowego personelu oraz koniecznosci utrzymania ciqglosci dzialania infrastruktury krytycznej. Wprowadzenie: W pierwszej czçsci artykulu przyblizono istotç oraz sposob identyfikacji infrastruktury krytycznej w Polsce. W dalszej czçsci zidentyfi-kowano mozliwe przyczyny powstania epidemii oraz okreslono jej wplyw na poszczegolne elementy systemu infrastruktury krytycznej (IK) zwracajqc szczegolnq uwagç na fakt, ze wraz z wystqpieniem epidemii mozliwa jest chwilowa lub dlugotrwala utrata personelu istotnego dla zapewnienia ciqglosci dzialania obiektow, instalacji i elementow wchodzqcych w sklad systemow IK. Nastçpnie zaprezentowano rozwiqzania prawne na rzecz utrzymania ciqglosci dzialania IK w warunkach COVID-19 zaimplementowane w 2020 roku, wskazujqc na narzçdzia prawne majqce na celu zapewnienie odpornosci infrastrukturze krytycznej poprzez zabezpieczenie kluczowego zasobu, jakim sq pracownicy.
Metodología: Przeprowadzono badania literatury przedmiotu oraz dokonano analizy jakosciowej ogloszonych w 2020 roku aktów prawnych w zakresie zwÍQkszania odpornosci IK oraz przestudiowano rekomendacje, zalecenia i wytyczne wydane w marcu oraz wrzesniu 2020 roku skierowane do operatorów IK. Do analizy przeprowadzonych badart wykorzystano publikacje zwarte, akty prawa polskiego, zalecenia i wytyczne oglaszane na stronach instytucji rzqdowych, wywiady z niezaleznymi ekspertami.
Wníoskí: Poczqtkowe wytyczne dotyczqce szczególnych rozwiqzart zwiqzanych z zapobieganiem, przeciwdzialaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaznych oraz wywolanych nimi sytuacji kryzysowych nie zawieraly zapisów wzmacniajqcych mozliwosci ochronne elementów IK w Pol-sce. Pierwszy dokument w tym zakresie, wytyczne RCB z 16 marca 2020 r., nie zostaly sformalizowanie w systemie prawa. Dopiero Tarcza 2.0 z dnia 31 marca 2021 r. wprowadzila w formule 15x ustawy w sprawie COVID-19 narzqdzia dla okreslonych pracodawców uprawnionych do skorzystania z nowych, dotychczas niedost^pnych mozliwosci zapewnienia ciqglosci uslug. Wspomniane uprawnienia umozliwily zmian? systemu albo rozkladu pracy pracow-ników, wydawanie im polecenia pracy w ramach godzin nadliczbowych (tzw. nadgodziny), jak równiez odmow? udzielenia urlopu albo jego odwolania. Stowa kluczowe: infrastruktura krytyczna, pandemia, COVID-19, prawo, kluczowy personel Typ artykutu: studium przypadku
Przyjçty: 08.06.2021; Zrecenzowany: 28.06.2021; Zaakceptowany: 28.06.2021;
Identyfikatory ORCID autorów: R. Wróbel - 0000-0002-2338-0267; I. K. Wróbel - 0000-0002-8869-5657; Autorzy wniesli równy wklad merytoryczny w powstanie artykulu;
Proszç cytowac: SFT Vol. 57 Issue 1, 2021, pp. 50-62, https://doi.Org/10.12845/sft.57.1.2021.4; Artykul udostçpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.Org/licenses/by-sa/4.0/).
Introduction
Poland, like other countries worldwide, is protecting the key aspects of the state activity as an entity, which enable the implementation of functions defined by the Constitution of the Republic of Poland, including guaranteeing widely understood security of the citizens. Legal conditions set out in different time periods define principles for the protection of elements, including infrastructure, which are of key importance for ensuring security [1-2]. They apply, among others, to:
- facilities of particular importance for state security and defence,
- areas, facilities and equipment subject to mandatory protection,
- equipment, facilities, installations, services of key importance for security of the state and its citizens necessary to ensure effective functioning of public administration bodies, as well as institutions and entrepreneurs.
It is the latter ones which, according to Act of 26 April 2007 on crisis management, define critical infrastructure. It should be noted that even though the concept of critical infrastructure was formalised for the first time in Polish legal regulations in 2007, it was defined earlier, both in literature of the subject or at the occasion of involving the National Security Bureau in discussions concerning protection of critical infrastructure under NATO (the North Atlantic Treaty) [3]. Critical infrastructure has been identified in the list divided into systems. Initially there were nine systems, but finally eleven systems determined. Critical infrastructure includes the following systems [4]:
- energy supply, energy raw materials and fuels,
- communications,
- telecommunication,
- financial,
- provision of food,
Wprowadzenie
Polska - podobnie jak inne kraje na swiecie - chroni kluczowe aspekty dziatalnosci panstwa jako podmiotu, które umozliwiajq reali-zacjç funkcji zdefiniowanych w Konstytucji RP oraz stuzq zapew-nieniu szeroko rozumianego bezpieczenstwa obywateli. Ustalone w róznych okresach czasu uwarunkowania prawne definiujq zasady ochrony elementów kluczowych (w tym infrastruktury) dla zapewnienia bezpieczenstwa [1-2]. Odnoszq siç one m.in. do:
- obiektów szczególnie waznych dla bezpieczenstwa i obronnosci panstwa,
- obszarów, obiektów i urzqdzeñ podlegajqcych obowiqz-kowej ochronie,
- urzqdzen, obiektów, instalacji, ustug kluczowych dla bezpieczenstwa panstwa i jego obywateli oraz stuzqcych zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów admi-nistracji publicznej, a takze instytucji i przedsiçbiorcôw.
To wtasnie te ostatnie, zgodnie z ustawq z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzqdzaniu kryzysowym, definiujq infrastruktury kry-tycznq. Nalezy odnotowac, ze pojçcie infrastruktury krytycznej, choc sformalizowane po raz pierwszy w przepisach prawa w Pol-sce w 2007 r., definiowane byto juz wczesniej - czy to w lite-raturze przedmiotu, czy tez przy okazji zaangazowania Biura Bezpieczenstwa Narodowego w dyskusjç na temat ochrony infrastruktury krytycznej w ramach Traktatu Sojuszu Pótnoc-noatlantyckiego, tj. NATO [3]. Infrastruktura krytyczna zostata sporzqdzona w formie wykazu z podziatem na systemy. Poczqt-kowo mozna byto wyróznic dziesiçc, ale ostatecznie sformuto-wano jedenascie systemów. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy [4]:
- zaopatrzenia w energiç, surowce energetyczne i paliwa,
- tqcznosci,
- sieci teleinformatycznych,
- finansowe,
- water supply,
- health protection,
- transport,
- rescue,
- system assuring operational continuity of public administration,
- systems of production, storage and usage of chemical and radioactive substances, including hazardous substances line.
It was possible to identify critical infrastructure due to two types of criteria developed, applied (the criteria are used in the identification of elements of the critical infrastructure list and during its regular updates) and protected ones - classified Part of the National Programme for Critical Infrastructure Protection [5]. The first type - system criteria - and refers to the function of a potential element (facility, equipment, installation or service) of the critical infrastructure, assigned to a given system (and to be more precise to a specific sector within the system). The second type - cross-sectional criteria - specifies the parameters necessary to determine the effect of the dysfunction (destruction or nonfunctioning) of a potential element of critical infrastructure. The cross-sectional nature of the above-mentioned element is analysed on 7 levels (according to the National Critical Infrastructure Protection Program 2020. The cross-sectional criteria include: human casualties (1), financial consequences (2), necessity to evacuate (3), loss of service (4), restoration time (5), international effect (6), uniqueness (7). If, after meeting the systemic criterion and the definitional criterion, at least two of the seven cross-sectional criteria are achieved, the criterion is considered to be met and the analysed element is considered as critical infrastructure. From the formal viewpoint, the identification of the individual elements of critical infrastructure is referred to as establishing a list [6, p. 40-41]. This determination takes place via a resolution adopted by the Council of Ministers. Extracts are drawn from the list adopted in that form and in accordance with the rules on the protection of classified information they are turned over to coordinators of critical infrastructure systems (extracts for each of the systems) and provincial governor (extracts for each province). The list of critical infrastructure is regularly updated in a way similar to mentioned above.
The number of critical infrastructure elements in individual systems is highly diversified. Regardless of this, the responsibility - of both the coordinators of individual systems and of the operators -is defined according to the principle of equal treatment. The primary responsibility for the protection of critical infrastructure lies in the first place with its operator, who develops, agrees and submits for approval a plan of protection for critical infrastructure, yet such an operator may also gain support from the public administration, and may jointly form a promoted relation of public-private partnership. The critical infrastructure protection plan covers risks to the critical infrastructure, as well as measures to be undertaken if a given type of hazard or disruption in the functioning of critical infrastructure occurs. One of the hazards which is clearly taken into consideration is an epidemic and its pecific type - a pandemic.
- zaopatrzenia w zywnosc,
- zaopatrzenia w wody,
- ochrony zdrowia,
- transportowy,
- ratowniczy,
- zapewniajqcy ciqgtosc dziatania administracji publicznej,
- produkcji, sktadowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotworczych, w tym rurociqgow substancji niebezpiecznych.
Identyfikacja infrastruktury krytycznej byta mozliwa dziyki dwom rodzajom kryteriow wypracowanych, wykorzystywanych (w procesie identyfikacji elementow wykazu infrastruktury krytycznej i w czasie jego regularnie dokonywanej aktualizacji) oraz chro-nionych - zapisanych w niejawnym zatqczniku do Narodowego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej [5]. Pierwszy rodzaj - kryterium systemowe - odnosi siy do funkcji potencjalnego ele-mentu (obiektu, urzqdzenia, instalacji lub ustugi) infrastruktury krytycznej, przypisanej do danego systemu (a doktadniej do okreslo-nego sektora w ramach systemu). Drugi rodzaj - kryterium przekrojowe - podaje parametry umozliwiajqce okreslenie skut-kow dysfunkcji (zniszczenia albo zaprzestania funkcjonowania) potencjalnego elementu infrastruktury krytycznej. Przekrojowy charakter ww. elementu jest rozpatrywany na siedmiu ptaszczy-znach. Zgodnie z Narodowym Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej 2020. Kryteria przekrojowe obejmujq: ofiary w ludziach (1), skutki finansowe (2), koniecznosc ewakuacji (3), utraty ustugi (4), czas obudowy (5), efekt miydzynarodowy (6), unikatowosc (7). W sytuacji, gdy po spetnieniu kryterium systemowego oraz kryterium definicyjnego, co najmniej dwa z siedmiu kryteriow przekro-jowych zostanq osiqgniyte, kryterium uznaje siy za spetnione i rozpatrywany element jest uznawany za infrastruktury krytycznq. Z formalnego punktu widzenia ustalenie elementow infrastruktury krytycznej okresla siy mianem ustalenia wykazu [6, s. 40-41]. Owo ustalenie nastypuje w drodze uchwaty podejmowanej przez Rady Ministrow. Z przyjytego w opisanej formie wykazu sporzqdzane sq wyciqgi, ktore - z zachowaniem przepisow o ochronie informacji niejawnych - przekazywane sq koordynatorom systemow infrastruktury krytycznej (wyciqgi dla kazdego z systemow) oraz woje-wodom (wyciqgi dla kazdego z wojewodztw). Wykaz infrastruktury krytycznej podlega regularnej aktualizacji w trybie analogicznym do opisanego wyzej.
Liczba elementow infrastruktury krytycznej w poszczegol-nych systemach jest bardzo zroznicowana. Niezaleznie od tego odpowiedzialnosc - zarowno koordynatorow poszczegolnych systemow, jak i samych operatorow - jest definiowana w oparciu o zasady rownego traktowania. Zasadnicza odpowiedzialnosc za ochrony infrastruktury krytycznej w pierwszej kolejnosci spoczywa na jej operatorze. Do jego zadan nalezy opracowanie, uzgodnie-nie i przedtozenie do zatwierdzenia planu ochrony infrastruktury krytycznej. Ma on rowniez swego rodzaju mozliwosc uzyskania wsparcia od administracji publicznej, tworzqcej z nim zalecanq relacjy partnerstwa publiczno-prywatnego. Plan wskazuje zagro-zenia dla infrastruktury krytycznej, jak rowniez dziatania w sytuacji zagrozenia okreslonego rodzaju lub zaktocenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej. Jednym z czysto pojawiajqcych siy zagrozen jest epidemia oraz jej szczegolna forma, czyli pandemia.
Impact of epidemic on critical infrastructure systems
Epidemics pose a direct threat to human beings - frequently underestimated, but also a key element in the operation of critical infrastructure systems.
Epidemics of infectious diseases, including influenza, can occur all over the country. The catastrophic effects of the epidemic tend to spread primarily in areas of large human clusters, such as: schools, kindergartens, public utility facilities, major industrial plants, as well as public transport centres (airports, railway stations, subway stations), as well as individual means of public transport.
The main causes of outbreaks of epidemics include, among others:
- unintentional introduction of a pathogen (bacteria, viruses),
- effects of other catastrophic events such as floods,
- failure to comply with certain sanitary, hygienic and veterinary requirements,
- bringing the illness from areas outside the country,
- bioterrorism.
In the vulnerability of critical infrastructure to risks, the human factor should also be taken into account as an internal factor of susceptibility to risks.
The determination of the consequences of an epidemic includes [7]:
- directly affected population (the number of fatalities and the number of hospitalisations),
- number of evacuees/persons isolated,
- number of people who have lost access to basic services.
The occurrence of an epidemic may result primarily in [7]:
- a direct threat to human life and health (including also indirectly due to inefficiency of the healthcare system and/or social care system),
- the possible need for hospitalisation/isolation of people,
- temporary difficulties in travelling within the country and abroad,
- difficulties in accessing food and potable water,
- the possibility of "panic" among the population and a threat of disturbing public order,
- a possible increase in criminal offences and an uptrend in the number of common crimes and offences (burglary, robbery, destruction of property).
Possible effects on critical infrastructure systems are shown in Figure 1.
Wptyw epidemii na systemy infrastruktury krytycznej
Epidemie zagrazajq bezposrednio cztowiekowi, który jest istotnym i czçsto niedocenianym elementem funkcjonowania systemów infrastruktury krytycznej.
Epidemie chorób zakaznych, w tym grypy, mogq wystqpic na terenie catego kraju. Katastrofalne skutki epidemii rozprzestrze-niajq siç przede wszystkim w miejscach duzych skupisk ludzkich, takich jak: szkoty, przedszkola, miejsca uzytecznosci publicz-nej, duze zaktady przemystowe, a takze w centrach komunikacji publicznej (lotniska, dworce, stacje metra), jak i poszczególnych srodkach transportu publicznego.
Do gtównych przyczyn wystqpienia epidemii zalicza siç m.in.:
- nieswiadome wprowadzenie czynnika patogennego (bakterie, wirusy),
- skutki innych zdarzen katastroficznych, takich jak powodzie,
- niezachowanie okreslonych wymogów sanitarno-higie-nicznych i weterynaryjnych,
- zawleczenie choroby z obszarów lezqcych poza grani-cami kraju,
- bioterroryzm.
W przypadku podatnosci infrastruktury krytycznej na zagro-zenia nalezy uwzglçdnic równiez aspekt ludzki jako wewnçtrzny czynnik podatnosci na zagrozenia.
Okreslenie skutków wystqpienia epidemii obejmuje [7]:
- ludnosc bezposrednio poszkodowanq (liczbç zachoro-wan smiertelnych i liczbç hospitalizowanych),
- liczbç ewakuowanych/izolowanych,
- liczbç ludzi, którzy utracili dostçp do podstawowych ustug.
Wystqpienie epidemii moze skutkowac przede wszystkim [7]:
- bezposrednim zagrozeniem dla zycia i zdrowia osób (w tym równiez posrednio w wyniku niewydolnosci sys-temu opieki zdrowotnej i/lub systemu opieki spotecznej),
- mozliwq koniecznosciq hospitalizacji/izolacji ludnosci,
- okresowymi utrudnieniami w przemieszczaniu siç po terenie kraju, jak i zagranicq,
- utrudnieniami w dostçpie do zywnosci i wody pitnej,
- mozliwosciq wystqpienia paniki wsród ludnosci oraz zagrozeniem zaktócenia porzqdku publicznego,
- mozliwym wzrostem przestçpczosci o charakterze krymi-nalnym oraz zwiçkszonq liczbq przestçpstw i wykroczen pospolitych (kradzieze z wtamaniem, rozboje, niszczenie mienia).
Mozliwe skutki dla systemów infrastruktury krytycznej zapre-zentowano na rycinie 1.
Figure 1. The effects of an epidemic threst on critical infrastructure Rycina 1. Skutki zagrozenia epidemicznego dla infrastruktury krytycznej Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.
From the point of view of 11 critical infrastructure systems, it seems that the healthcare system is the most vulnerable to disruptions caused by an outbreak of an epidemic.
The main problems that may arise under this system are as follows [9]:
- a disproportionate number of patients as compared to the capacity of the whole system,
- shortage of medical staff and equipment,
- shortages of medicines, vaccines and personal protective equipment,
- disruptions in the operation of healthcare facilities, resulting from the panic of the society, as well as the expected absence among healthcare employees,
- logistics problems due to stock-outs, or problems related to transport,
- problems caused by a high number of deaths,
- general practitioners may have 100 new patients per 100 000 people per week, and during the epidemic peak as many as 250 patients per 100 000 people per week - taking into account patients with complications, the number of new patients in the epidemic peak could be as high as 500 patients/week. This is of great importance, especially for individual practices [10, p. 102].
The potential consequences of an epidemic may also affect the remaining critical infrastructure systems and may directly come down to:
- inducing morbidity and/or mortality among employees handling critical infrastructure,
Sposród jedenastu wspomnianych wyzej systemów infrastruktury krytycznej najbardziej podatnym na zaktócenia spowodowane wybuchem epidemii bez wqtpienia jest system ochrony zdrowia.
Podstawowe problemy, jakie mogq wystqpic w ramach przy-wotanego systemu to [9]:
- nieproporcjonalnie duza liczba pacjentów w porównaniu do mozliwosci catego systemu,
- niedobór personelu i sprzytu medycznego,
- niedobór leków, szczepionek i srodków ochrony indywidualnej,
- zaburzenia w funkcjonowaniu placówek stuzby zdrowia, wynikajqce z paniki spoteczenstwa, a takze spodziewa-nej absencji wsród pracowników ochrony zdrowia,
- problemy logistyczne zwiqzane z wyczerpaniem zapa-sów, czy tez problemy zwiqzane z transportem,
- problemy wynikajqce z duzej liczby zgonów,
- lekarze rodzinni mogq miec ЮО nowych pacjentów na ЮО ООО populacji na tydzien, a podczas szczytu epidemii nawet 25О pacjentów na ЮО ООО populacji na tydzien - uwzglydniajqc pacjentów z powiktaniami. Liczba nowych pacjentów w szczycie epidemii moze osiqgnqc nawet 5ОО pacjentów/tydzien. Ma to ogromne znaczenie, szcze-gólnie dla praktyk prowadzonych indywidualnie [Ю, s. Ю2].
Potencjalne skutki epidemii mogq wywierac wptyw równiez na pozostate systemy infrastruktury krytycznej i przyczynic siy bezposrednio do:
- wywotania zachorowan i/lub zgonów wsród pracowników obstugujqcych infrastruktury krytycznq,
- economic and commercial losses,
- destabilisation of social and political structures,
- uncontrolled increase in the costs of the epidemic (consequences for the financial system),
- impact on the economy at a regional and national level (e.g. changes in interest rates, drops in the exchange rate or stock exchange quotes),
- disruptions in the functioning of the whole economy due to the absence of staff of enterprises and institutions, facilities, equipment or systems of which constitute the critical infrastructure,
- possible economic crisis and a significant drop in GDP resulting from the isolation of considerable areas,
- long-term blockage of traffic routes/hubs causing immobilisation or difficulties in transport or communication;
- blockades within intra-EU trade and exports,
- the necessity for large expenditure from the state budget related to the elimination of the consequences of the event.
There is a general consensus that a potential temporary or long-term loss of staff crucial for assuring the operating continuity of facilities, systems and installations comprised by those systems is a critical risk (perhaps even the most serious one) to all critical infrastructure systems arising from the occurrence of an epidemic.
Legal solutions to maintain the continuity of functioning of critical infrastructure during COVID-19 epidemic
The functioning of the critical infrastructure is indispensable when responding to a crisis caused by COVID-19 in the health protection sector, and one that puts a widely understood social security and well-being at risk. When taking actions aimed at stopping the spread of the virus, securing the functioning continuity of the critical infrastructure was correctly recognised as a priority. Taking this into account, on 16 March 2020, i.e. less than two weeks after the first cases of COVID-19 were recorded in Poland, "The guidelines for operators of critical infrastructure on preventive measures aimed at preventing the spread of the SARS-CoV-2 coronavirus" were issued [11]. The guidelines comprised of recommendations for the operators (owners) of critical infrastructure facilities, and specified rules for ensuring safe working conditions, e.g. through:
- executing information and educational campaigns among staff members related to transmission of SARS-CoV-2 virus, incubation time and the symptoms to be expected, rules to be followed to limit the risk of contracting the virus, including also the recommended individual preventive means,
- making changes in work organisation and providing additional safety measures, such as introducing remote work, limiting contacts between the employees, changing rules for having meals, limiting the entry and exit points, introducing mandatory hand disinfection and
- strat ekonomicznych i handlowych,
- destabilizacji struktur spotecznych i politycznych,
- niekontrolowanego przyrostu kosztow wystqpienia epi-demii (skutki dla systemu finansowego),
- negatywnego wptywu na gospodarky na poziomie regio-nalnym i krajowym (np. zmiany stop procentowych, spadki kursu waluty lub notowan gietdy),
- zaktocen w funkcjonowaniu catej gospodarki wynikajq-cych z nieobecnosci kadry przedsiybiorstw i instytucji, ktorych obiekty, urzqdzenia lub instalacje stanowiq infrastruktury krytycznq,
- mozliwego kryzysu ekonomicznego i znacznego spadku PKB zwiqzanego z izolacjq znacznych terenow,
- dtugoterminowego zablokowania szlakow/wyztow komu-nikacyjnych powodujqcych unieruchomienie lub utrud-nienia w transporcie, czy tez utrudnien komunikacyjnych,
- blokad w obrybie handlu wewnqtrzunijnego i eksportu,
- koniecznosci poniesienia duzych naktadow z budzetu panstwa zwiqzanych z likwidacjq skutkow zdarzenia.
Istnieje zgodnosc co do tego, ze byc moze najpowazniejszym zagrozeniem dla wszystkich systemow infrastruktury krytycznej, wynikajqcym z wystqpienia epidemii, jest mozliwa chwilowa lub dtugotrwata utrata personelu istotnego dla zapewnienia ciqgtosci dziatania obiektow, instalacji i elementow wchodzqcych w sktad tychze systemow.
Rozwigzania prawne na rzecz utrzymania ci^gtosci dziatania infrastruktury krytycznej w warunkach COVID-19
Wtasciwe funkcjonowanie infrastruktury krytycznej jest nie-zbydne podczas reagowania na kryzys zwiqzany z COVID-19 w sektorze ochrony zdrowia, zagrazajqcy szeroko rozumianemu bezpieczenstwu i dobrobytowi spoteczenstwa. Podejmujqc dzia-tania majqce na celu zatrzymanie rozprzestrzeniania siy wirusa, stusznie jako priorytet zostata okreslona kwestia zabezpiecze-nia ciqgtosci funkcjonowania infrastruktury krytycznej. Biorqc powyzsze pod uwagy, juz 16 marca 2020 (a zatem niecate dwa tygodnie od pojawiania siy pierwszych przypadkow zachorowan na COVID-19 w Polsce) wydane zostaty „Wytyczne dla operato-row infrastruktury krytycznej w zakresie dziatan prewencyjnych zapobiegajqcych rozprzestrzenianiu siy koronawirusa SARS--CoV-2" [11]. Dokument zawierat rekomendacje dla operatorow (wtascicieli) obiektow infrastruktury krytycznej, wskazywat spo-soby zapewnienia bezpiecznych warunkow pracy, m. in. poprzez:
- przeprowadzenie wsrod personelu akcji informacyj-no-edukacyjnej w zakresie transmisji wirusa SARS--CoV-2, czasu inkubacji i wystypujqcych objawow, zasad postypowania ograniczajqcych ryzyko zarazenia siy wirusem, w tym zalecanych indywidualnych srodkow profilaktycznych,
- dokonanie zmian w organizacji pracy oraz zapewnienie dodatkowych srodkow bezpieczenstwa, tj. wprowadze-nia pracy zdalnej, ograniczania kontaktow miydzy pra-cownikami, zasad spozywania positkow, ograniczenia
temperature measurements, more frequent disinfection and cleaning of surfaces, - development of instructions on what to do if a worker develops symptoms suggesting the suspicion of being infected with SARS-CoV-2 virus on the premises of a given facility and beyond it, organisation of quarantine at the workplace. The defined recommendations did not differ from the recommendations issued by the Chief Sanitary Inspectorate (GIS) for particular sectors and employers, yet due to its strategic importance critical infrastructure requires the adoption of additional solutions. Consequently, the document mentioned above contains provisions that provide a clear signal to critical infrastructure operators in Poland urging them to update their own protection plans. Pursuant to the regulation on critical infrastructure protection plans, the so-called POIK, these plans were developed by critical infrastructure operators, and after consultations they were approved by the director of the Government Security Centre (RCB) [12]. Critical infrastructure protection plans are updated as needed, at least once every two years. An undoubtedly real epidemiological hazard, which should be taken into account in the plans, resulted in the need to verify the operating procedures of the critical infrastructure operator planned for such a situation and having them adapted to conditions connected with COVID-19. The elements of the plan that needed to be reviewed were primarily measures to ensure the physical security of a specific facility and to limit access to such facility by third parties. However, the actions of the operators had to be much broader due to the risk of disease among the employees, and, above all, in the first place the necessity of protecting key personnel. Pursuant to regulation [12], plans of critical infrastructure protection contain operating variants, which might be undertaken in a situation of hazard or disruption to the functioning of critical infrastructure, ensuring the operating continuity of critical infrastructure and its reconstruction. The above procedures should be reviewed and updated to identify the criticality, uniqueness or specialisation of the role of the staff in order to minimise the necessity of keeping the employees at the work place. The guidelines/recommendations of RCB (guidelines) of March 2020 stated directly, that "in the scope oflaunching business continuity plansor other procedures aimed at regulating issues of the operator's functioning in case of unavailability of key personnel due to quarantine, illness or the need to care for children, it is necessary to monitor whether the above-mentioned plans and procedures are adequate to the current situation"[11] and should any disruptions occur to the provided services the critical infrastructure operator is obliged to take actions correcting the plan or the procedure.
In addition, the operators received a recommendation to prepare in advance for the "black scenario" and to devise appropriate policies to be followed should it become necessary to leave the facility by the staff working in it. The second variant recommended in the guidelines is mass remote work (i.e. leaving the so-called "skeleton crew" on site to enable safe operation of the facility and delegation of the remaining employees to carry out remote work [11]).
To ensure uninterrupted provision of services, those critical infrastructure operators that are able of doing so, were instructed
liczby punktów wejscia i wjazdu, obowiqzkowej dezyn-fekcji rqk i pomiarów temperatury, czystszej dezynfekcji oraz sprzqtania uzytkowanej powierzchni, - opracowanie instrukcji postypowania w przypadku wykry-cia u pracownika objawów pozwalajqcych na podejrzenie zarazenia wirusem SARS-CoV-2 na terenie obiektu oraz poza terenem obiektu, organizacji kwarantanny w miej-scu pracy.
Zdefiniowane rekomendacje nie odbiegaty od zalecen wyda-wanych przez Gtówny Inspektorat Sanitarny (GIS) dla poszczegól-nych branz i pracodawców, jednak infrastruktura krytyczna - ze wzglydu na strategiczne znaczenie - wymaga dodatkowych roz-wiqzan. W zwiqzku z powyzszym wspomniany dokument zawiera zapisy, bydqce jasnym sygnatem dla operatorów IK w Polsce do dokonania aktualizacji planów ochrony dostosowanych swoich potrzeb. Zgodnie z rozporzqdzeniem w sprawie planów ochrony infrastruktury krytycznej operatorzy IK opracowali plany (POIK), które zostaty zatwierdzone przez dyrektora Rzqdowego Centrum Bezpieczenstwa (RCB) [12]. POIK aktualizuje siy wedtug potrzeb, nie rzadziej niz raz na dwa lata. Niewqtpliwie realne zagrozenie epidemiologiczne, które powinno byc uwzglydnione w planach, spowodowato potrzeby weryfikacji zaplanowanych na tq ewentu-alnosc procedur dziatania operatora IK do uwarunkowan zwiqza-nych z COVID-19. Elementami planu, które wymagaty tejze weryfikacji, byty przede wszystkim dziatania na rzecz zapewnienia bezpieczenstwa fizycznego konkretnego obiektu oraz ogranicze-nia dostypu do takiego obiektu przez osoby trzecie. Dziatania operatorów - ze wzglydu na ryzyko zachorowan wsród pracow-ników, a przede wszystkim koniecznosc ochrony kluczowego per-sonelu - musiaty miec jednak znacznie szerszy zasiyg. Zgodnie z rozporzqdzeniem [12] plany ochrony IK zawierajq scenariusze dziatan w sytuacji zagrozenia lub zaktócenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej, zapewnienia ciqgtosci jej funkcjonowania oraz odtwarzania. Powyzsze procedury powinny zostac zweryfikowane i zaktualizowane pod kqtem okreslenia krytycz-nosci, wyjqtkowosci lub specjalizacji roli pracowników w celu zmniejszenia potrzeby przebywania w miejscu pracy. Wytyczne/ rekomendacje RCB z marca 2О2О r. wskazaty wprost, ze „w zakresie uruchomienia planów ciqgtosci dziatania lub innych procedur, regulujqcych kwestie funkcjonowania operatora w przypadku nie-dostypnosci kluczowego personelu spowodowanej kwarantannq, chorobq lub koniecznosciq sprawowania opieki nad dziecmi, nalezy monitorowac czy ww. plany i procedury sq adekwatne do aktualnej sytuacji" [11], a w razie wystqpienia zaktócen dla swiad-czonych ustug operator IK ma obowiqzek podjqc dziatania kory-gujqce plan lub procedury.
Ponadto operatorzy otrzymali rekomendacjy, aby z wyprze-dzeniem przygotowac siy na „czarny scenariusz" i opracowac zasady postypowania na wypadek koniecznosci catkowitego opuszczenia obiektu przez personel w nim zatrudniony. Drugi wariant rekomendowany w wytycznych, to masowa praca zdalna (tj. pozostawienia na terenie obiektu tzw. szkieletowej zatogi, która umozliwi bezpieczne funkcjonowanie obiektu oraz oddele-gowania pozostatych pracowników na pracy zdalnq [11]).
Dla zapewnienia nieprzerwanego swiadczenia ustug opera-torom IK, którzy majq takq mozliwosc, zalecono uruchomienie
to activate a parallel backup control station and to divide the dispatching services into two teams, while respecting the principle of no personal contacts between staff members of both posts.
The recommendations specified in the guidelines, being non-binding recommendations, required the introduction of additional solutions. It became necessary to introduce legal grounds for selected activities in order to ensure the continuity of operations of critical infrastructure operators during the SARS-COV-2 epidemic. The first formal decisions concerning combatting COVID-19, expressed by the Act of 2 March 2020 on specific solutions related to prevention, counteraction and suppression of COVID-19, other contagious diseases and crisis situations caused by them, the so-called Anti-Crisis Shield 1.0 [13], did not contain any provisions supporting critical infrastructure operators in the organisation of protective measures oriented at ensuring the continuity of critical infrastructure operation. It was only in the Act of 31 March 2020 amending the act on specific solutions related to prevention, counteraction and suppression of COVID-19, other contagious diseases and crisis situations caused by them, and some other acts, the so-called Anti-Crisis Shield 2.0 [14], that provisions have been adopted that allowed changing the system or the schedule of working time of the employees in the event of announcing an epidemic threat or the state of epidemic, article 15x of the COVID-19 Act [16]. This legislation was intended to ensure the resilience of critical infrastructure by securing the key resource, i.e. the employees, particularly during an epidemic. Moreover, the above-mentioned regulations allowed to secure not only the facilities included in the list of critical infrastructure, but also entities acting as subcontractors or suppliers, which are not part of the critical infrastructure, but are nevertheless key entities in maintaining the continuity of its activity.
Such entities obliged to protect (secure) key personnel, also include the following:
- enterprises running business activity consisting in assuring the functioning of transmission or distribution grids pursuant to Article 3 items 11a and 11b of the act of 10 April 1997 - The Energy Law (Polish Journal of Laws: Dz. U. z 2020 r. poz. 833, 843, 1086, 1378 i 1565);
- enterprises acting as subcontractor or supplier that assures the functioning of liquid fuel stations pursuant to Article 3 item 10h of the act dated 10 April 1997 - The Energy Law, and natural gas stations in understanding of Article 2 item 26 of the Act dated 11 January 2018 on electro mobility and alternative fuels (Polish Journal of Laws: Dz. U. z 2020 r. poz. 908 i 1086);
- enterprises acting as official sellers pursuant to Article 3 item 29 of the Act dated 10 April 1997 - The Energy Law;
- enterprises in the area or on the premises of a facility important for defence, economic interest of the state, public security and other important interests of the state as specified in Article 5 par. 1 and 2 of the Act dated 22 August 1997 on the protection of people and property comprised by listings specified in Article 5 par. 3 of the above mentioned act;
- entities carrying out the business of providing banking services pursuant to Article 5 of the Act dated 29 August
równolegle dziatajqcego zapasowego stanowiska kierowania oraz podziat stuzb dyspozytorskich na dwa zespoty, przestrze-gajqc zasady braku osobistych kontaktów miydzy pracownikami obu stanowisk.
Okreslone w wytycznych rekomendacje, majqce charakter niewiqzqcych zalecen, wymagaty wprowadzenia dodatkowych rozwiqzan. Konieczne okazato siy stworzenie prawnych pod-staw wybranych dziatan zapewniajqcych ciqgtosc dziatania ope-ratorów IK w sytuacji epidemii SARS-COV-2. Pierwsze ustalenia formalne dot. zwalczania COVID-19, wyrazone ustawq z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiqzaniach zwiqzanych z zapobieganiem, przeciwdziataniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaznych oraz wywotanych nimi sytuacji kryzy-sowych (tzw. Tarcza 1.0 [13]) nie zawieraty zapisów umozliwiajq-cych wsparcie operatorów infrastruktury krytycznej w organizacji dziatan ochronnych na rzecz zapewnienia ciqgtosci funkcjo-nowania infrastruktury krytycznej. Dopiero w ustawie z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiqzaniach zwiqzanych z zapobieganiem, przeciwdziataniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaznych oraz wywotanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (tzw. Tarcza 2.0 [14]) nastqpito wprowadzenie przepisów, dajqcych mozliwosc zmiany systemu lub rozktadu czasu pracy pracowni-ków w przypadku ogtoszenia stanu zagrozenia epidemicznego albo stanu epidemii, art. 15x ustawy w sprawie COVID-19 [1б]. Przepisy te miaty na celu zapewnienie odpornosci infrastrukturze krytycznej poprzez zabezpieczenie kluczowego zasobu, jakim -zwtaszcza w sytuacji epidemii - sq pracownicy. Co wiycej, ww. przepisy pozwalaty na zabezpieczenie nie tylko samych obiektów znajdujqcych siy w wykazie infrastruktury krytycznej, ale takze przedsiybiorstw bydqcych podwykonawcq lub dostawcq, które nie wchodzq w sktad infrastruktury krytycznej, ale sq kluczowymi podmiotami dla zachowania ciqgtosci jej dziatania.
Do takich podmiotów, zobligowanych do ochrony (zabezpie-czenia) kluczowego personelu zaliczono równiez:
- przedsiybiorstwa prowadzqce dziatalnosc polegajqcq na zapewnieniu funkcjonowania sieci przesytowych lub dys-trybucyjnych w rozumieniu art. 3 pkt 11a i 11b ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2020 r. poz. 833, 843, 108б, 1378 i 15б5);
- przedsiybiorstwa bydqce podwykonawcq lub dostawcq, zapewniajqce funkcjonowanie stacji paliw ptynnych w rozumieniu art. 3 pkt 10h ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne oraz stacji gazu ziemnego w rozumieniu art. 2 pkt 2б ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilnosci i paliwach alternatywnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 908 i 108б);
- przedsiybiorstwa petniqce funkcjy sprzedawcy z urzydu w rozumieniu art. 3 pkt 29 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne;
- przedsiybiorstwa na obszarze lub na terenie obiektu waz-nego dla obronnosci, interesu gospodarczego panstwa, bezpieczenstwa publicznego i innych waznych interesów panstwa, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia, umieszczo-nych w wykazach, o których mowa w art. 5 ust. 3 tej ustawy;
1997 - the Banking Law (Polish Journal of Laws: Dz. U. z 2019 r. poz. 2357 oraz z 2020 r. poz. 284, 288, 321, 1086 i 1639;
- entities operating a category A extractive waste facility pursuant to Article 6 par. 1 item 1a a of the Act of 10 July 2008 on extractive waste (Polish Journal of Laws/ Dz. U. from 2017 item 1849 and from 2020 item 284), the operation or incorrect operation of which may cause a grave accident due to short-term or long-term loss of stability of such a facility, which may comprise all failures of mechanisms related to its structure or its incorrect usage that causes a considerable risk of death, significant health impairment or damage to the environment;
- enterprises operating in the agri-food sector related to the production or supply of foodstuffs.
It should be noted that some of these entities have already been identified during the development of CIP plans. In the part of the critical infrastructure protection plan related to dependencies of critical infrastructure on the remaining critical infrastructure systems and possibilities of disruptions to its functioning which may take place due to disruptions arising in the remaining systems of critical infrastructure, critical infrastructure operators identify entities and enterprises that are for example suppliers of raw materials or services necessary for appropriate functioning of a critical infrastructure facility.
Pursuant to provisions defined in the so-called Anti-Crisis Shield 2.0, employees working in critical infrastructure facilities and subsidiaries may be subject to barracks. In such a situation, the employer is obliged to provide accommodation and meals for the employee which would be sufficient for him/her to carry out the assigned duties. This involves the isolation of the worker in the workplace. The adopted regulations also enabled the above mentioned employers to:
- instruct the employees to work overtime within the scope and time indispensable to ensure the continuity of operation of the enterprise or station, as well as
- refuse granting vacation leave to the employee, including leave on demand, unpaid leave and other types of leave and to have such leave postponed, or
- recall an employee from vacation leave if such leave had already been granted to the employee [17-18].
The adoption of regulations interfering to such an extent with employees' rights resulted from the need to respond to a bigger risk that the number of employees in the above-mentioned entities would be reduced due to morbidity, and hence the risk of possible disruption of services (considered critical) could take place due to staff shortages.
A discussion regarding formal regulations or less formal guidelines relating to critical infrastructure operators would not have been complete without making reference to the recommendations developed by the Ministry of State Assets, the Ministry of Climate and the Government Security Centre on the basis of the guidelines of the Ministry of Development and the Chief Sanitary Inspectorate [18], which the Department of Security and Crisis Management of the Ministry of State Assets provided on 3 September 2020 to critical infrastructure operators of energy, energy
- przedsiybiorstwa prowadzqce dziatalnosc polegajqcq na swiadczeniu czynnosci bankowych w rozumieniu art. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2О19 r. poz. 2357 oraz z 2О2О r. poz. 284, 2BB, 321, 1О86 i 1639);
- przedsiybiorstwa prowadzqce obiekt unieszkodliwia-nia odpadów wydobywczych kategorii A w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 1О lipca 2ОО8 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. z 2О17 r. poz. 1849 oraz z 2О2О r. poz. 284), którego dziatanie lub niewta-sciwe dziatanie moze spowodowac powazny wypadek, wynikajqcy z krótkoterminowej lub dtugoterminowej utraty statecznosci tego obiektu, obejmujqcej wszelkie awarie mechanizmów zwiqzanych z jego konstrukcjq lub jego niewtasciwq eksploatacjq, który skutkuje znacznym ryzykiem utraty zycia, powaznego zagrozenia dla zdrowia ludzi lub srodowiska;
- przedsiybiorstwa prowadzqce dziatalnosc w sektorze rol-no-spozywczym zwiqzane z wytwarzaniem lub dostar-czaniem zywnosci.
Nalezy zaznaczyc, ze czysc z tych podmiotów zostata ziden-tyfikowana juz na etapie opracowywania planów ochrony infrastruktury krytycznej. W czysci planu ochrony IK dotyczqcych zaleznosci infrastruktury krytycznej od jej pozostatych systemów oraz mozliwosci zaktócenia jej funkcjonowania w wyniku zaktócen powstatych w pozostatych systemach infrastruktury krytycznej, operatorzy IK identyfikujq podmioty i przedsiybior-stwa, które sq np. dostawcami surowców, czy tez ustug zapew-niajqcych funkcjonowanie obiektu IK.
Na mocy przepisów zdefiniowanych w Tarczy 2.О pracownicy obiektów IK i podmiotów zaleznych mogq podlegac skoszaro-waniu. Pracodawca obowiqzany jest w takiej sytuacji zapewnic pracownikowi zakwaterowanie i wyzywienie niezbydne do reali-zacji przez pracownika jego obowiqzków stuzbowych. Wiqze siy to z izolacjq pracownika w miejscu pracy. Wprowadzone przepisy stworzyty takze wyzej wspomnianym pracodawcom mozliwosci:
- polecenia pracownikom swiadczenia pracy w godzinach nadliczbowych w zakresie i wymiarze niezbydnym dla zapewnienia ciqgtosci funkcjonowania przedsiybiorstwa lub stacji, a takze
- odmowy udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynko-wego, w tym urlopu na zqdanie, urlopu bezptatnego oraz innego urlopu, oraz przesuwania termin takiego urlopu lub
- odwotania pracownika z urlopu, jezeli zostat on juz pracownikowi udzielony [17-18].
Wprowadzenie tak daleko ingerujqcych w prawa pracowni-cze przepisów wynikato z potrzeby odpowiedzi na podwyzszone ryzyko zmniejszonej liczby pracowników wspomnianych wcze-sniej przedsiybiorstw w zwiqzku z zachorowaniami, a tym samym ryzykiem mozliwych zaktócen w realizacji ustug (uznanych za krytyczne) ze wzglydu na niedobory kadrowe.
Dyskusja dotyczqca formalnych przepisów lub mniej formal-nych wytycznych odnoszqca siy do operatorów infrastruktury krytycznej bytaby niepetna bez informacji o zaleceniach opracowa-nych przez Ministerstwo Aktywów Panstwowych, Ministerstwo
raw materials and fuel supply system and to distribution system operators and the transmission system operators.
The above-mentioned recommendations covered 4 main themes [18]:
1. Further increase in safety of employees of authorities/institutions, employees of companies that serve authorities/ institutions and customers (guidelines for employers; guidelines for employees; guidelines for visitors; rules for the reception of visitors; rules for handling various issues in seats of state authorities and institutions).
2. Minimising the risk of infection of staff working for authorities/institutions, employees of enterprises that serve authorities/institutions and customers.
3. Limiting the number of contacts on the premises of authorities/institutions in a given time period as a safeguard against possible infection.
4. Complex counter-epidemic actions appropriately adjusted to the state of the epidemic.
The recommendations specified above allowed defining preventive procedures: suspected SARS-CoV-2 infection of a worker/ maintenance worker, as well as the procedures to be followed in case of suspected SARS-CoV-2 infection of worker/customer. In addition, they detailed rules for ensuring safety inside facilities, especially in industrial plants, fuel stations, as well as food courts and foodstuff sale areas situated in them. The recommendations have also determined the procedure of "quick flight" applicable to:
- key staff members of sectors supervised by the Minister of Climate who have been considered to be of key importance, and
- employees of key operators supplying energy, energy raw materials and fuels, as well the distribution system operators and the transmission system operator.
The situation caused by COVID-19 verified the preparation of critical infrastructure operators to maintain business continuity. They forced the operators to activate the existing, implemented and maintained solutions adopted within the so-called business continuity management system, i.e. plans for maintaining operating continuity and emergency plans. In their planning and pre-implementation works, critical infrastructure operators have identified key personnel and protective measures meant to assure its availability in line with the adopted method of organisation and implementation of the operating continuity system. In the cited plans, they also defined on an on-going basis the minimum (indispensable) resources necessary to assure the operating continuity of critical processes of the organisation. Those operators who had an implemented operating continuity system verified with respect to its functionality were able to cope much better in the face of COVID-19 [19].
Klimatu oraz Rzqdowe Centrum Bezpieczenstwa na podstawie wytycznych Ministerstwa Rozwoju oraz Gtownego Inspektoratu Sanitarnego [18]. Wymienione wytyczne Departament Bezpie-czenstwa i Zarzqdzania Kryzysowego Ministerstwa Aktywow Panstwowych przekazat w dniu 3 wrzesnia 2020 r. operato-rom infrastruktury krytycznej systemu zaopatrzenia w energiy surowce energetyczne i paliwa, a takze operatorom systemow dystrybucyjnych oraz operatorowi systemu przesytowego.
Przedmiotowe zalecenia obejmowaty cztery gtowne obszary tematyczne [18]:
1. Dodatkowe zwiykszenie bezpieczenstwa pracownikow urzydu/instytucji, pracownikow firm obstugujqcych urzqd/instytucjy oraz interesantow (wytyczne dla praco-dawcow, wytyczne dla pracownikow, wytyczne dla gosci, zasady przyjmowania gosci, zasady zatatwiania spraw w urzydach i instytucjach panstwowych).
2. Minimalizowanie ryzyka zakazenia pracownikow urzydu/ instytucji, pracownikow firm obstugujqcych urzqd/insty-tucjy oraz interesantow.
3. Ograniczenie liczby kontaktow na terenie urzydu/instytucji w danym przedziale czasowym, w ramach zabezpie-czenia przed mozliwym zakazeniem.
4. Kompleksowe dziatanie przeciwepidemiczne dostoso-wane do etapu zaawansowania stanu epidemii.
Nadmienione zalecenia zdefiniowaty procedury zapobiegaw-cze zarowno podejrzenie zakazenia SARS-CoV-2 u pracownika/ obstugi, jak rowniez procedury postypowania w przypadku podej-rzenia zakazenia SARS-CoV-2 u pracownika/interesanta. Dodat-kowo szczegotowo precyzowaty zasady zapewnienia bezpie-czenstwa w obiektach, zwtaszcza w zaktadach przemystowych, stacjach paliw oraz zlokalizowanych w nich strefach gastrono-micznych i strefach sprzedazy zywnosci. Zalecenia okreslity row-niez procedury „szybkiej sciezki" odnoszqcq siy do:
- kluczowych pracownikow sektorow nadzorowanych przez Ministra Klimatu, ktore zostaty uznane za kluczowe oraz
- pracownikow kluczowych operatorow systemu zaopatrzenia w energiy, surowce energetyczne i paliwa, a takze operatorow systemow dystrybucyjnych i operatora sys-temu przesytowego.
Uwarunkowania COVID-19 zweryfikowaty przygotowania ope-ratorow infrastruktury krytycznej do utrzymania ciqgtosci dziatania. Wymusity na operatorach aktywacjy posiadanych, wdro-zonych i utrzymywanych rozwiqzan przyjytych w ramach tzw. systemu zarzqdzania ciqgtosciq dziatania (tj. planow utrzymania ciqgtosci dziatania oraz planow awaryjnych). W ramach prac pla-nistycznych, przedwdrozeniowych, zgodnie z przyjytq metodykq organizacji i wdrazania systemu zarzqdzania ciqgtosci dziatania, operatorzy infrastruktury krytycznej zdefiniowali personel kluczowy oraz dziatania ochronne na rzecz zapewnienia jego dostypnosci. W przywotywanych planach kazdorazowo okreslali rowniez minimalne zasoby niezbydne do utrzymania ciqgtosci dziatania krytycznych procesow organizacji. Operatorzy, ktorzy posiadali wdrozony i zweryfikowany pod wzglydem funkcjonal-nym system zarzqdzania ciqgtosci dziatania, znacznie tatwiej odnalezli siy w rzeczywistosci COVID-19 [19].
Summary / Conclusions
The reality of COVID-19 has exposed the inadequacy of laws and procedures in the scope of non-standard behaviour of the employers towards the employees of elements considered as critical infrastructure of the state. The epidemic, included in the catalogue of 20 threats considered in the National Crisis Management Plan 2020, has clearly been underestimated, at least in terms of its possible effects on the society. Concurrently, the nature and the spreading rate of the SARS-CoV-2 virus have proven individualised to such an extent that they have become a global problem, a challenge, which was handled by individual countries in a more or less restrictive manner. This situation may be perceived in terms of a worldwide crisis which has not yet ended and the overcoming of which requires efforts, discipline and solutions at the national level. The first legal decisions in Poland related to specific solutions associated with prevention, counteracting and eradication of COVID-19, other contagious diseases and the ensuing crisis situations were announced on 2 March 2020, but they did not comprise solutions supportive to strengthening the protection of critical infrastructure yet. The first guidelines in this respect were provided to the critical infrastructure operators by the Government Security Centre on 16 March 2020. The guidelines specified recommendations for the operators of critical infrastructure referring to the conditions of the spread of the virus, adopting changes to work organisation and adoption of additional security means, or the development of instructions on what to do if a worker develops symptoms suggesting the infection with SARS-CoV-2 on the facility premises and off-site, organisation of quarantine in the work place etc. The update of the COVID-19 Act, the so-called Anti-Crisis Shield 2.0 [14], announced on 31 March 2020, introduced regulations that permitted the adoption of changes to the employee work system or the working time schedule of employees to be changed in the event of announcing an epidemic threat or a state of epidemic, article 15x of the COVID-19 Act [15]. Those regulations have become a tool for enhancing the resilience of critical infrastructure thanks to the possibility of securing the key resource, i.e. employees, thus ensuring the uninterrupted functioning of critical infrastructure, as well as staff of enterprises acting as a subcontractor or supplier that may not be a part of critical infrastructure, nevertheless they may be key players in maintaining business continuity of critical infrastructure operations. In terms of legal measures taken to minimise the risk of threats to critical infrastructure, de lege ferenda conclusions have also been defined in the literature on the subject. They refer to [15, p. 7]:
- the need to consider adding entities operating under systems which have been granted special authorisations pursuant to Article 15x of the COVID-19 Act to the inventory of critical infrastructure,
- taking into consideration the need of devising regulations to be adopted as extraordinary ones to the formula of the so-called dormant regulations, which are to be automatically activated during similar crises in the future,
- the possibility of preparing and delegating some of the staff (as the so-called substitute staff) to execute
Podsumowanie / Wnioski
Rzeczywistosc COVID-19 obnazyta niewystarczajqcy charakter przepisów i procedur w zakresie umozliwiajqcych ponad-standardowe zachowania pracodawców wobec pracowników - elementów uznanych za infrastruktury krytycznq panstwa. Epidemia, mieszczqca siy w katalogu 2О zagrozen rozpatrywa-nych w Krajowym Planie Zarzqdzania Kryzysowego 2О2О, nie-wqtpliwie nie zostata doszacowana - przynajmniej w zakresie mozliwych skutków oddziatywania na spoteczenstwo. Równo-czesnie charakterystyka i tempo rozprzestrzeniania siy wirusa SARS-CoV-2 okazaty siy na tyle zindywidualizowane, ze staty siy problemem ogólnoswiatowym, wyzwaniem do którego poszcze-gólne panstwa podchodzity w bardziej lub mniej restrykcyjny sposób. Zaistniata sytuacja moze byc okreslana w kategoriach ogólnoswiatowego kryzysu, który wciqz trwa i do pokonania którego niezbydne sq wysitki, dyscyplina i rozwiqzania na poziomie poszczególnych panstw. Pierwsze rozwiqzania prawne w Pol-sce, dotyczqce szczególnych narzydzi zwiqzanych z zapobiega-niem, przeciwdziataniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaznych oraz wywotanych nimi sytuacji kryzysowych, zostaty ogtoszone w dniu 2 marca 2О2О r., przy czym nie zawieraty one jeszcze rozwiqzan umozliwiajqcych wzmocnienie ochrony infrastruktury krytycznej. Pierwsze wytyczne w tym zakresie zostaty przekazane operatorom infrastruktury krytycznej przez Rzqdowe Centrum Bezpieczenstwa w dniu 16 marca 2О2О r. Zawieraty rekomendacje dla operatorów infrastruktury krytycznej odnoszqce siy do uwarunkowan rozprzestrzeniania siy wirusa, dokonywa-nia zmian w organizacji pracy i wprowadzania dodatkowych srod-ków bezpieczenstwa, czy tez opracowania instrukcji postypowania w przypadku wykrycia u pracownika objawów pozwalajqcych na podejrzenie zarazenia wirusem SARS-CoV-2 na terenie obiektu oraz poza terenem obiektu, organizacji kwarantanny w miejscu pracy itd. Ogtoszona w dniu 31 marca 2О2О r. aktualizacja ustawy [14] tzw. Tarcza 2.О wprowadzita przepisy dajqce mozliwosc zmiany systemu lub rozktadu czasu pracy pracowników w przypadku ogto-szenia stanu zagrozenia epidemicznego albo stanu epidemii, art. 15x tej ustawy [15]. Rzeczone przepisy staty siy narzydziem do wzmacniania odpornosci infrastruktury krytycznej dziyki mozli-wosci zabezpieczenia kluczowego zasobu - pracowników zapew-niajqcych nieprzerwane funkcjonowanie infrastruktury krytycznej oraz personelu przedsiybiorstw bydqcych podwykonawcq lub dostawcq, którzy nie wchodzq wprawdzie w sktad infrastruktury krytycznej, ale sq kluczowymi podmiotami dla zachowania ciqgto-sci jej dziatania. W aspekcie dziatan prawnych podejmowanych na rzecz minimalizowania ryzyka wystypowania zagrozen dla infrastruktury krytycznej, w literaturze przedmiotu zdefiniowano takze wnioski o charakterze de lege ferenda. Odnoszq siy one do [15, s. 7]:
- potrzeby rozwazenia dodania podmiotów funkcjo-nujqcych w ramach systemów, które otrzymaty spe-cjalne uprawnienia na mocy art. 15x ustawy w sprawie COVID-19, do wykazu infrastruktury krytycznej,
- rozwazenia potrzeby przygotowania przepisów wprowa-dzonych jako nadzwyczajne do formuty tzw. przepisów uspionych, aktywowanych automatycznie w czasie kolej-nych analogicznych kryzysów przysztosci,
activities meant to ensure the operating continuity of critical infrastructure in a situation with critical shortage of key employees in the organisation.
When defining the above conclusions, it should be borne in mind that experience gained by critical infrastructure operators related to the functioning in COVID-19 pandemic is not only a fact of the past, but still continues to be gained. In the period following the pandemic, the Government Security Centre should organise a nationwide protection forum for critical infrastructure dedicated to an exchange of experience between forum participants, while the presented practices and solutions should be formalised as good practices and recommendations and then propagated among stakeholders of the critical infrastructure protection system in Poland.
Literature / Literatura
[1 ] Wrobel R., Gromek P., Ochrona obiektôwkluczowych. Zarzq-dzanie kryzysowe, ryzykiem i ciqglosciq dzialania, Wyd. SGSP Warszawa 2018.
[2] Wrobel R., Gromek P., Ochrona obiektôw kluczowych. Per-spektywa bezpieczenstwa powszechnego, Wyd. SGSP Warszawa 2017.
[3] Soloch P, NATO a ochrona infrastruktury krytycznej, http:// www.bbn.gov.pl/dokumenty/nato_a_ochrona_infrastruk-tury_krytycznej.pdf [dostyp: 14.05.2021].
[4] Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzqdzaniu kryzyso-wym (Dz. U. 2021, poz. 159).
[5] Rzqdowe Centrum Bezpieczenstwa, Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej. Zatqcznik nr 2 - Kryte-ria, Warszawa 2020.
[6] Wrobel R., Przygotowanie podmiotôw ochrony infrastruktury krytycznej wPolsce, Wyd. SGSP Warszawa 2016.
[7] Rzqdowe Centrum Bezpieczenstwa, Krajowy Plan Zarzqdzania kryzysowego. Aktualizacja 2020. Czysc A, War-szawa 2020.
[8] Gtowny Inspektorat Weterynarii, Polski Plan Pandemiczny 2009, Warszawa 2009.
[9] Centrum Polityk Publicznych, Zarzqdzanie zasobami ludz-kimi w systemie ochrony zdrowia w czasach pandemii, Krakow 2020, https://politykipubliczne.pl/wp-content/ uploads/2020/10/09-Ochrona-zdrowia_16.09.2020-last. pdf [dostyp: 14.05.2021].
[10] Kulik I., System zarzqdzania kryzysowego w ochronie infrastruktury krytycznej wojewôdztwa, praca doktorska, AON, Warszawa 2016.
[11] Rzqdowe Centrum Bezpieczenstwa, Wytyczne dla operato-rôw infrastruktury krytycznej w zakresie dzialan prewencyj-nych zapobiegajqcych rozprzestrzenianiu siq koronawirusa SARS-CoV-2, Warszawa 2020, s. 7-8, https://www.gov.pl/
- mozliwosci przygotowywania i oddelegowywania czysci personelu (jako tzw. personelu zastypczego) do realizacji dziatan zapewniajqcych ciqgtosc dziatania infrastruktury krytycznej w sytuacji niebezpiecznego w skutkach niedo-boru kluczowego personelu. Definiujqc powyzsze wnioski, nalezy pamiytac, ze zdobywa-nie przez operatorów infrastruktury krytycznej doswiadczenia zwiqzanego z funkcjonowaniem w warunkach COVID-19 nie jest tylko faktem z przesztosci, ale odbywa siy nadal. W warunkach popandemicznych zadaniem Rzqdowego Centrum Bezpieczenstwa powinna byc organizacja ogólnokrajowego forum ochrony infrastruktury krytycznej poswiyconego wymianie doswiadczen pomiydzy uczestnikami wydarzenia, zas zaprezentowane dziatania i rozwiqzania nalezy sformalizowac w formie dobrych praktyk i rekomendacji oraz rozpowszechnic wsród interesariuszy systemu ochrony infrastruktury krytycznej w Polsce.
web/aktywa-panstwowe/zalecenia-zwiazane-z-epidemia--sars-cov-2 [dostyp: 14.05.2021].
[12] Rozporzqdzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie planów ochrony infrastruktury krytycznej (Dz. U. 2010 Nr 83, poz. 542).
[13] Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiqzaniach zwiqzanych z zapobieganiem, przeciwdziataniem i zwalcza-niem COVID-19, innych chorób zakaznych oraz wywotanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2020, poz. 374).
[14] Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szcze-gólnych rozwiqzaniach zwiqzanych z zapobieganiem, prze-ciwdziataniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaznych oraz wywotanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2020, poz. 5б8).
[15] Mikusek P., Ochrona ciqglosci funkcjonowania infrastruktury krytycznej w obliczu kryzysu epidemicznego COVID-19, Insty-tut Mikotaja Siennickiego, Warszawa 2020, https://instytut--sienickiego.pl/wp-content/uploads/2021/04/2020.05.31_ Infrastruktura_krytyczna_w_dobie_COVID-19.docx.pdf [dostyp: 14.05.2021].
[16] Kicinska A., Skoszarowanie pracowników. Poradnik dla pracodawców branzy cieplowniczej, Sienkiewicz i Zamroch Radcowie Prawni Spótka Partnerska, War-szawa 2020, https://prawodlapracodawcy.pl/wp-content/ uploads/2020/11/Skoszarowanie-pracownikow-poradnik. pdf [dostyp: 14.05.2021].
[17] https://prawodlapracodawcy.pl/skoszarowanie-pracowni-kow-w-czasie-epidemii/ [dostyp: 14.05.2021].
[18] Zalecenia Ministra Aktywów Panstwowych, Ministra Kli-matu oraz Dyrektora Rzqdowego Centrum Bezpieczenstwa dla urzydów i instytucji panstwowych, jednostek podle-gtych i nadzorowanych przez Ministra Aktywów Panstwo-wych i Ministra Klimatu oraz Operatorów Infrastruktury
Krytycznej systemu zaopatrzenia w energiy, surowce energetyczne i paliwa, a takze Operatorów Systemów Dystrybucyjnych i Operatora Systemu Przesytowego, War-szawa, wrzesien 2О2О, https://www.gov.pl/web/aktywa--panstwowe/zalecenia-zwiazane-z-epidemia-sars-cov-2 [dostyp: 14.О5.2О21].
[19] Gataj-Emilianczyk K., Ciqgfosc dziafania przedsiqbiorstw w dobie pandemii, https://www.bureauveritas.pl/maga-zine/ciaglosc-dzialania-przedsiebiorstw-w-dobie-pande-mii [dostyp: 14.О5.2О21].
RAFAL WRÓBEL, PH.D. - a graduate of the Main School of Fire Service and the National Defense University, an officer of the State Fire Service, head of the Department of Decision Process Engineering of the Main School of Fire Service (SGSP), in the past the Dean of the Department of Security and Civil Protection at SGSP. Author and co-author of four monographs and several dozen scientific articles, author and executor of national and foreign projects.
ILONA WRÓBEL, PH.D. - in the past, an academic teacher at the Military Art Academy, a doctor of security sciences. In 2016, she completed doctoral studies at the National Security Department of the National Defense University in Warsaw. Coordinator of a project "Popularization and dissemination of knowledge about state defense and the activities of the Armed Forces of the Republic of Poland among students from Masovian, Swiytokrzyskie and Lubelskie junior high and high schools" and a lecturer as part of a training "Education for security" and "Preparation for a terrorist attack" under a project co-financed by the European Union PROJECT No. PO KL. 09.04.0014-110/09 "Education for safety and effective teacher-student communication". She conducted lectures and workshops in the field of security and defense, including for the Ministry of the Environment, the Ministry of Economy, the Internal Security Agency, the National Prosecutor's Office, MZA Sp. z o.o. in Warsaw, PKP PLK and other entities. She gained practical experience in the field of crisis management and defense at the province level. In her professional work, she develops the issues of civil-military cooperation and crisis management. Author of numerous articles on national security.
DR RAFAL WRÓBEL - absolwent Szkoty Gtównej Stuzby Pozarniczej i Akademii Obrony Narodowej, funkcjonariusz Panstwowej Strazy Pozarnej, kierownik Zaktadu Inzynierii Procesów Decyzyjnych Szkoty Gtównej Stuzby Pozarniczej, w przesztosci Dziekan Wydziatu Bezpieczenstwa i Ochrony Ludnosci w SGSP. Autor i wspótautor czte-rech monografii i kilkudziesiyciu artykutów naukowych, autor i wyko-nawca krajowych i zagranicznych projektów.
DR ILONA WRÓBEL - w przesztosci nauczyciel akademicki Akademii Sztuki Wojennej, doktor nauk o bezpieczenstwie. W 2О16 r. ukonczyta studia doktoranckie na Wydziale Bezpieczenstwa Narodowego Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. Koordynator projektu „Popu-laryzowanie i upowszechnianie wiedzy na temat obronnosci panstwa i dziatalnosci Sit Zbrojnych RP wsród uczniów mazowieckich, swiyto-krzyskich i lubelskich szkót gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych" oraz wyktadowca w ramach szkolenia „Edukacja na rzecz bezpieczenstwa" oraz „Przygotowanie na atak terrorystyczny" w ramach projektu wspót-finansowanego przez Uniy Europejskq PROJEKT nr PO KL. О9.О4.ОО-14-11О/О9 „Edukacja na rzecz bezpieczenstwa i skuteczna komunikacja nauczyciel - uczen". Prowadzita wyktady i warsztaty z zakresu bezpieczenstwa i obronnosci m.in. dla Ministerstwa Srodowiska, Ministerstwa Gospodarki, Agencji Bezpieczenstwa Wewnytrznego, Prokuratury Krajo-wej, MZA Sp. z o.o. w Warszawie, PKP PLK i innych podmiotów. Doswiad-czenie praktyczne zdobywata w obszarze zarzqdzania kryzysowego i obronnosci na poziomie powiatu. W pracy zawodowej rozwija proble-matyky wspótpracy cywilno-wojskowej oraz zarzqdzania kryzysowego. Autorka licznych artykutów z zakresu bezpieczenstwa narodowego.
