Guidelines for the Use of Voice Alarm Systems Based on the Analysis of Normative and Legal Documents Used in Selected European Countries Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

Urszula Garlinskaa)*, Tomasz Popielarczyka), Tomasz Sowaa), Robert Sliwinskia)

a) Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute / Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej im. Jozefa Tuliszkowskiego - Panstwowy Instytut Badawczy * Corresponding author / Autor korespondencyjny: ugarlinska@cnbop.pl

Guidelines for the Use of Voice Alarm Systems Based on the Analysis of Normative and Legal Documents Used in Selected European Countries

Wytyczne stosowania dzwi^kowych systemow ostrzegawczych na podstawie analizy dokumentow normatywnych i prawnych stosowanych w wybranych krajach Europy

ABSTRACT

Purpose: The aim of this publication is to present the results of theoretical research - evaluation of normative and legal documents used for the design and installation of voice alarm systems (VAS) in selected European countries. The aim of the research was to analyze and compare the functioning of voice alarm systems in Poland against the background of selected European countries.

Introduction: Voice alarm systems are systems installed in buildings that enable the broadcast of warning signals and voice messages for the safety of people in the building. Mandatory use of voice alarm systems in selected buildings became applicable in Poland on January 16, 2006. In Europe, these systems have been present before. Over the years, there has been development of both the devices included in the systems, as well as the normative documents and legal acts that describe these systems.

Methods: Within the research process, theoretical research was used, such as: analysis of literature and legal documents, synthesis, generalization, inference, comparison and analogy. As part of the research, documents from such countries as Poland, Great Britain (mainly England), Sweden, Norway, Germany and the Netherlands were analyzed. The selection of individual countries was guided by the level of development of these systems in a given country and the availability of source documents.

Conclusions: The presented analysis of the requirements for the use of voice alarm systems shows how different the approach to the use of this type of systems is. Depending on individual experiences and the administrative structure of a given country, a variety of regulations, whether legal or normative (not always normative documents issued by state standardization institutions), can be seen in the field of voice alarm systems application. Unfortunately, one can get the impression that voice alarm systems are still not as popular as fire detection systems. The definition of the requirements for buildings in which the use of voice alarm systems should be obligatory and the requirements for the determination of the required level of speech intelligibility constitute the basis for the consistent development of this type of fire protection equipment. Such requirements should be specified either in legal regulations or in normative acts dedicated to voice alarm systems.

Keywords: safety of evacuation, evacuation of buildings, voice alarm system, EN 54-16, EN 54-24, guidelines Type of article: review article

Received: 09.06.2021; Reviewed: 27.06.2021; Accepted: 01.07.2021;

Authors" ORCID IDs: Urszula Garliriska - 0000-0002-7119-4071; T. Popielarczyk - 0000-0002-0124-7182; T. Sowa - 0000-0003-0465-2535;

R. Sliwiriski - 0000-0002-7309-1332

The authors contributed equally to this article;

Please cite as: SFT Vol. 57 Issue 1, 2021, pp. 6-24, https://doi.org/10.12845/sft.571.2021.1;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRAKT

Cel: Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie wyniköw prowadzonych badan teoretycznych - oceny dokumentow normatywnych i prawnych stosowanych do projektowania i instalowania dzwiçkowych systemöw ostrzegawczych (DSO) w wybranych krajach europejskich. Celem prowadzonych badan bylo dokonanie analizy i poröwnania funkcjonowania DSO w Polsce, na tle wybranych krajöw europejskich.

Wprowadzenie: Dzwiçkowe systemy ostrzegawcze to systemy instalowane w obiektach budowlanych, ktöre umozliwiajq rozglaszanie sygnalöw ostrzegawczych i komunikatöw glosowych na potrzeby bezpieczenstwa osöb przebywajqcych w obiekcie budowlanym. Obligatoryjne stosowanie dzwiçkowych systemöw ostrzegawczych w wybranych obiektach budowlanych zaczçlo obowiqzywac w Polsce 16 stycznia 2006 r. W Europie systemy te obecne byly

juz wczesniej. Przez lata nastqpil rozwój zarówno urzqdzert wchodzqcych w sklad systemów, jak i dokumentów normatywnych oraz aktów prawnych, które opisujq te systemy.

Metodología: Autorzy wykorzystali badania teoretyczne, takie jak: analiza literatury i dokumentów prawnych, synteza, uogólnianie, wnioskowanie, porów-nanie oraz analogia. Dokonano analizy dokumentów z takich krajów jak: Polska, Wielka Brytania (glównie Anglia), Szwecja, Norwegia, Niemcy i Holandia. Przy doborze poszczególnych krajów kierowano si? poziomem rozwoju tych systemów w danym partstwie oraz dost^pnosciq dokumentów zródlowych. Wníoskí: Przedstawiona analiza wymagart w zakresie wykorzystania dzwi?kowych systemów ostrzegawczych za granicq pokazuje, jak rózne jest podej-scie do stosowania tego typu systemów. W zaleznosci od indywidualnych doswiadczert oraz struktury administracyjnej danego kraju mozna dostrzec róznorodnosc przepisów, czy to prawnych, czy normatywnych w zakresie stosowania DSO (nie zawsze sq to dokumenty normatywne wydane przez partstwowe instytucje normalizacyjne). Niestety mozna odniesc wrazenie, ze dzwi?kowe systemy ostrzegawcze wciqz nie cieszq si? takq popularnosciq, jak systemy sygnalizacji pozarowej. Okreslenie zasadniczych wymagart w zakresie obiektów, na terenie których stosowanie DSO powinno byc obliga-toryjne oraz wymagart w obszarze okreslenia wymaganego poziomu zrozumialosci mowy stanowi podstaw? do konsekwentnego rozwoju tego typu zabezpieczert przeciwpozarowych. Powyzsze wymagania powinny byc okreslone albo w przepisach prawa, albo w aktach normatywnych dedykowanych dzwi?kowym systemom ostrzegawczym.

Stowa kluczowe: bezpieczertstwo ewakuacji, ewakuacja obiektów budowlanych, dzwi?kowy system ostrzegawczy, EN 54-16, EN 54-24, wytyczne Typ artykutu: artykul przeglqdowy

Przyj?ty: 09.06.2021; Zrecenzowany: 27.06.2021; Zaakceptowany: 01.07.2021;

Identyfikatory ORCID autorów: Urszula Garlirtska - 0000-0002-7119-4071; T. Popielarczyk - 0000-0002-0124-7182; T. Sowa - 0000-0003-0465-2535; R. Sliwirtski - 0000-0002-7309-1332

Autorzy wniesli równy wklad merytoryczny w powstanie artykulu;

Prosz? cytowac: SFT Vol. 57 Issue 1, 2021, pp. 6-24, https://doi.org/10.12845/sft.571.2021.1; Artykul udost?pniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/)

Introduction

Voice alarm systems (VAS) are systems installed in construction facilities that enable the broadcast of warning signals and voice messages for the safety of people staying in these facilities [1, § 29, point 1]. Broadcast messages support the evacuation of people, enabling quick and safe exit from the danger zone or the fire zone.

Voice alarm systems first appeared in Polish legislation in 1998 [2], along with the requirement to obtain a certificate of conformity when placing on the market and using products for fire protection, including VAS (originally referred to as "fire alarm and evacuation broadcasting systems"). The obligatory use of voice alarm systems in selected building structures became effective in Poland from 16 January 2006 [3, § 25]. The first certificate for a loudspeaker was issued on 11 October 2002, and for voice alarm control and indicating equipment - on 23 April 2003.

However, the legal acts mentioned above did not specify how to design and install these systems. Therefore, over the years, various documents have been used: standards, guidelines or technical specifications. The standard PN-EN 60849:2001 [4] was most often used, but also PN-EN 50849:2017-04 [5]. However, these documents were very general and did not describe all possible solutions. The situation changed in 2021 after the publication of CNBOP-PIB/SITP guidelines (Association of Fire Engineers and Technicians) [6], which comprehensively describe the entire stage of VAS implementation - from concept, through design, installation, activation and maintenance.

The presence of VAS in Poland for almost 20 years has forced the need to subject the available literature, along with legal and normative acts, to an analysis with the elements of assessment, in order to learn and compare how VAS are

Wprowadzenie

Dzwi?kowe systemy ostrzegawcze (DSO) to systemy instalo-wane w obiektach budowlanych, które umozliwiajq rozgtaszanie sygnatów ostrzegawczych i komunikatów gtosowych na potrzeby bezpieczenstwa osób przebywajqcych w tych obiektach [1, § 29, ust. 1]. Rozgtaszane komunikaty wspierajq ewakuacja ludzi, umozliwiajq szybkie i bezpieczne opuszczenie strefy zagrozonej lub obj?tej pozarem.

Dzwi?kowe systemy ostrzegawcze (które pierwotnie okre-slano jako „systemy rozgtoszeniowe alarmu pozarowego i o ewakuacji") po raz pierwszy pojawity si? w polskim ustawodawstwie w 1998 r. [2] wraz z wymogiem koniecznosci uzyskania certyfi-katu zgodnosci przy wprowadzaniu do obrotu i stosowania wyro-bów stuzqcych do ochrony przeciwpozarowej. Obligatoryjne stosowanie dzwi?kowych systemów ostrzegawczych w wybra-nych obiektach budowlanych zacz?to obowiqzywac w Polsce 16 stycznia 2006 r. [3, § 25]. Pierwszy certyfikat dla gtosnika wydano 11.10.2002 r., a dla centrali DSO - 23.04.2003 r.

Przywotane powyzej akty prawne nie okreslaty jednak, w jaki sposób projektowac i instalowac te systemy. W zwiqzku z tym, na przestrzeni lat wykorzystywano rózne dokumenty: normy, wytyczne, czy tez specyfikacje techniczne. Najcz?sciej opierano si? na nor-mie PN-EN 60849:2001 [4], ale równiez PN-EN 50849:2017-04 [5]. Dokumenty te jednak byty bardzo ogólne i nie opisywaty wszyst-kich mozliwych rozwiqzan. Sytuacja ulegta zmianie w roku 2021 po opublikowaniu wytycznych CNBOP-PIB/SITP [6], które w sposób kompleksowy opisujq caty etap wdrazania DSO - od koncep-cji, poprzez projektowanie, instalowanie, uruchomienie i czynnosci konserwacyjne.

Obecnosc DSO w Polsce od prawie 20 lat wymusita potrzeb? pod-dania dost?pnej literatury wraz z aktami prawnymi i normatywnymi

designed and installed in selected countries. Documents from Great Britain, Sweden, Norway, Germany and the Netherlands were analyzed. The comparative study covers a general description of the fire protection system in a given country in terms of the evacuation of people from buildings, analysis of documents relating to the design and installation of VAS in a given country and reference of these issues to Poland. As a result of the study, efforts were made to propose solutions that could be introduced into Polish legislation.

analizie z elementami oceny, w celu poznania i porownania, w jaki sposob DSO sq projektowane i instalowane w wybranych krajach. Dokonano analizy dokumentow z Wielkiej Brytanii, Szwecji, Nor-wegii, Niemiec i Holandii. Badania porownawcze obejmujq swym zakresem ogolny opis systemu ochrony przeciwpozarowej w danym panstwie w zakresie ewakuacji ludzi z obiektow budowlanych, ana-lizç dokumentow dotyczqcych projektowania instalowania DSO w danym panstwie oraz odniesienie tych kwestii do Polski. Jako wynik badan starano siç zaproponowac rozwiqzania, ktore mogq zostac wprowadzone do polskiego ustawodawstwa.

Republic of Poland

The provision regulating the use of voice alarm systems in Poland is the Regulation of the Minister of Interior and Administration of 7 June 2010 on fire protection of buildings, other construction facilities and areas (Polish Journal of Laws: Dz. U. Nr 109, poz. 719 as amended). It defines the methods and conditions of fire protection. On this basis, in every place in the facility where people can stay, appropriate evacuation conditions are created, enabling quick and safe leaving the zone which is at risk or covered by fire. It is adapted to the number and state of fitness of people staying in the facility and its functions, structure and dimensions, and also the use of technical means of fire protection, including ensuring the possibility of broadcasting warning signals and voice messages by the voice alarm system in buildings for which it is required. The list of buildings listed in the analyzed regulation includes, respectively:

- commercial or exhibition buildings,

- single-storey, containing a ZL I fire zone classified as hazardous to people (containing rooms intended for the simultaneous presence of more than 50 people who are not their regular users, and not intended primarily for use by people with reduced mobility) with an area of more than 8000 m2,

- multi-storey, containing a ZL I fire zone classified as hazardous to people with an area above 5000 m2,

- entertainment and sports halls with more than 1500,

- cinemas and theaters with more than 600 seats,

- hospitals and sanatoriums with more than 200 beds in the building, excluding intensive care rooms, operating rooms and rooms with patients,

- high and high-rise public utility buildings,

- buildings of collective residence, high and high-rise or with the number of beds over 200,

- metro and underground rail stations,

- stations and ports, intended for a simultaneous presence of more than 500 people.

According to the same regulation (§ 3.1), the voice alarm system must be made in accordance with the design agreed by an appraiser for fire protection, and its admittance for use is to be preceded by appropriate tests and tests confirming its correct operation. However, the regulation, unlike the regulations analyzed and described below, functioning in England or Norway, does not indicate specific standards, requirements or

Polska

Przepisem, ktory reguluje stosowanie dzwiçkowych systemow ostrzegawczych w Polsce, jest rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpozarowej budynkow, innych obiektow budowlanych i terenow (Dz. U. Nr 109, poz. 719 z pozn. zm.). Okresla ono sposoby i warunki ochrony przeciwpozarowej. Na tej podstawie w kazdym miejscu w obiekcie, przeznaczonym do przebywania ludzi, stwarza siç odpowiednie warunki ewakuacji, umozliwiajqce szybkie i bezpieczne opuszczanie strefy zagrozonej lub objçtej pozarem, dostosowane do liczby i stanu sprawnosci osob prze-bywajqcych w obiekcie oraz jego funkcji, konstrukcji i wymiarow, a takze zastosowanie technicznych srodkow zabezpieczenia prze-ciwpozarowego, polegajqcych m.in. na zapewnieniu mozliwosci rozgtaszania sygnatow ostrzegawczych i komunikatow gtosowych przez dzwiçkowy system ostrzegawczy w budynkach, dla ktorych jest on wymagany. Lista obiektow, ktore wymieniono w analizowa-nym rozporzqdzeniu, obejmuje odpowiednio:

- budynki handlowe lub wystawowe,

- jednokondygnacyjne, zawierajqce strefç pozarowq zakwalifikowanq do kategorii zagrozenia ludzi ZL I (zawie-rajqce pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osob niebçdqcych ich statymi uzytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do uzytku ludzi o ograniczonej zdolnosci poruszania siç) o powierzchni powyzej 8000 m2,

- wielokondygnacyjne, zawierajqce strefç pozarowq zakwa-lifikowanq do kategorii zagrozenia ludzi ZL I o powierzchni powyzej 5000 m2,

- sale widowiskowe i sportowe o liczbie miejsc powyzej 1500,

- kina i teatry o liczbie miejsc powyzej 600,

- szpitale i sanatoria o liczbie tozek powyzej 200 w budynku, z wytqczeniem pomieszczen intensywnej opieki medycz-nej, sal operacyjnych oraz sal z chorymi,

- budynki uzytecznosci publicznej wysokie i wysokosciowe,

- budynki zamieszkania zbiorowego wysokie i wysokosciowe lub o liczbie miejsc noclegowych powyzej 200,

- stacje metra i stacje kolei podziemnych,

- dworce i porty, przeznaczone do jednoczesnego przeby-wania powyzej 500 osob.

Zgodnie z tym samym rozporzqdzeniem (§ 3.1) dzwiçkowy system ostrzegawczy musi byc wykonany zgodnie z projektem uzgodnio-nym przez rzeczoznawcç do spraw zabezpieczen przeciwpozarowych,

specifications that must be met by the systems required in the indicated facilities. It also does not indicate bodies or institutions that can confirm the fulfillment of these requirements. Moreover, the document does not refer to the features of the installation, such as the intelligibility of messages. There are also no specifications that must be met by ready, i.e. complete VAS installations. Verification of the correct operation of the voice alarm system should be carried out in accordance with the recommendations in this regard contained in standards and guidelines.

However, it should be borne in mind that in accordance with the Act on Fire Protection, the subassemblies introduced for use in Poland, which are included in the voice alarm systems, must undergo the admittance process described in another regulation.

The content of the regulation of the Minister of Interior and Administration of 27 April 2010 amending the regulation on the list of products used to ensure public safety or protection of health and life and property, as well as the rules for issuing admittance of these products for use specifies the following:

- voice alarm control and indicating equipment,

- consoles fitted with an emergency microphone for fire service,

- loudspeakers for voice alarm systems,

- power supply equipment for fire protection equipment,

- electric and fiber optic wires and cables,

- fastening of wires and cables.

So we are dealing with a list of components that actually constitute the basic components of a VAS installation, and the relevant points of the analyzed regulation indicate what requirements a given component must meet in order to be considered compliant with the requirements.

Such an approach to the related legal provisions - due to the lack of the described requirements regarding the sound level or the intelligibility of voice messages - did not affect the quality of the final installations. The experience to date shows that the designers used the voluntary Polish standards or the technical specification PD CEN/TS 54-32:2015 issued in 2015 [7].

In order to meet this issue, Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy (CNBOP-PIB) together with the Association of Fire Engineers and Technicians (SITP) has published Guidelines for the design, installation, activation, operation and maintenance of voice alarm systems [6]. This document describes in detail all aspects related to voice alarm systems, referring both to the formal aspects presented in the form of requirements, and others related to the design of installations and having an impact on their final quality.

These guidelines are addressed mainly to designers, installers, maintenance technicians, appraisers for fire protection, officers from control and reconnaissance departments of the State Fire Service, owners and managers of buildings and for the manufacturers of voice alarm systems. During the development of the guidelines, over ten years of CNBOP-PIB experience in certification, laboratory testing, scientific and research and training activities in the field of VAS were used, as well as the design and installation experience of the SITP members.

a jego dopuszczenie do uzytkowania poprzedzone przeprowadze-niem odpowiednich prób i badan potwierdzajqcych prawidtowosc jego dziatania. Rozporzqdzenie jednak, w odróznieniu od analizo-wanych i opisanych ponizej przepisów funkcjonujqcych w Anglii czy Norwegii, nie wskazuje na konkretne normy, wymagania lub specy-fikacje, jakie muszq spetnic wymagane we wskazanych obiektach systemy. Nie ma w nim wspomnianych takze organów czy instytucji, które mogq potwierdzac spetnienie tych wymagan. Ponadto w doku-mencie nie odniesiono si? do cech instalacji, takich jak np. zrozumia-tosc komunikatów. Nie okreslono równiez specyfikacji, jakie muszq spetniac gotowe, tj. kompletne instalacje DSO. Weryfikacja prawidto-wosci dziatania dzwi?kowego systemu ostrzegawczego powinna byc przeprowadzana zgodnie z rekomendacjami w tym zakresie zawar-tymi w normach i wytycznych.

Nalezy miec jednak na uwadze, iz wprowadzane do uzytkowania w Polce podzespoty wchodzqce w sktad dzwi?kowych systemów ostrzegawczych, zgodnie z ustawq o ochronie przeciwpozarowej, muszq przejsc przez proces dopuszczenia do uzytkowania opisany w innym rozporzqdzeniu.

W tresci rozporzqdzenia Ministra Spraw Wewn?trznych i Administracji z dnia 27 kwietnia 2010 r. zmieniajqcego rozporzqdzenie w sprawie wykazu wyrobów stuzqcych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do uzytkowania wyszczególniono:

- centrale dzwi?kowych systemów ostrzegawczych,

- konsole z mikrofonem dla strazy pozarnej,

- gtosniki do dzwi?kowych systemów ostrzegawczych,

- zasilacze urzqdzen przeciwpozarowych,

- przewody i kable elektryczne oraz swiattowodowe,

- zamocowania przewodów i kabli.

Mamy wi?c do czynienia z listq podzespotów, które faktycz-nie stanowiq podstawowe elementy sktadowe instalacji DSO, a odpowiednie punkty analizowanego rozporzqdzenia podajq, jakie wymagania musi spetnic dany podzespót celem uznania go za zgodny z wymaganiami.

Takie uj?cie powiqzanych ze sobq przepisów prawa - wobec braku opisanych wymagan odnosnie poziomu dzwi?ku czy zrozu-miatosci komunikatów gtosowych - nie wptyn?to jednak na jakosc koncowych instalacji. Dotychczasowe doswiadczenia pokazujq, ze projektanci postugiwali si? dobrowolnymi do stosowania pol-skimi normami lub wydanq w 2015 roku specyfikacjq technicznq PD CEN/TS 54-32:2015 [7].

Wychodzqc naprzeciw temu zagadnieniu, Centrum Nauko-wo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy wraz ze Stowarzyszeniem Inzynierów i Techników Pozarnictwa opublikowato Wytyczne projektowania, instalowa-nia, uruchamiania, obsiugi i konserwacji dzwiqkowych systemów ostrzegawczych [6]. Dokument ten szczegótowo opisuje wszelkie aspekty zwiqzane z dzwi?kowymi systemami ostrzegawczymi, odnoszqc si? zarówno do aspektów formalnych przedstawionych w formie wymagan, jak i innych zwiqzanych z projektowaniem instalacji, a majqcych wptyw na ich koncowq jakosc.

Wytyczne te kierowane sq gtównie do projektantów, instalatorów, konserwatorów, rzeczoznawców do spraw zabezpieczen przeciwpozarowych, funkcjonariuszy z pionów kontrolno-rozpoznawczych

The publication contains, among others, [6]:

- the description of the components of voice alarm systems and presents their characteristics and parameters relevant from the point of view of Voice Alarm System installation,

- the method of performing risk and assessment analysis, areas of the facility requiring the use of VAS, categories of VAS and the method of achieving the appropriate level of security of the VAS installation,

- the description of the process of installing VAS, including possible places and methods of installing voice alarm control and indicating equipment, alarm microphone and loudspeakers in a building, ways of making supply and loudspeaker lines,

- example calculation of the permissible voltage drop on the last loudspeaker in the loudspeaker line,

- requirements relating to message intelligibility, methods of measuring speech intelligibility and electrical measurements,

- a list of activities and tests to be performed after the installation of the voice alarm system, methods of testing the correct operation of the system by the personnel of the building, the process of training personnel was described and information important to the person managing rescue operations was presented,

- information and legal basis for maintenance, as well as an indication of what activities must be carried out in what time to ensure the continued operation of the voice alarm system,

- the description of sound pressure level and speech intelligibility measurements, including the selection of measurement points, measurement procedures and report preparation,

- the description and conditions for the performance of sound simulations, basic information on the simulation was presented and situations in which they should be used were described, examples of methods and programs that can be used during simulation were indicated,

- the description of the application of the guidelines in practice, actual rooms were presented, including: classrooms, large sales halls, cinema halls, theater halls, small rooms, passages, collective residence buildings, office buildings, shopping centers, stadiums and entertainment halls, and how to design a VAS installation in them,

- requirements for the certification of VAS components based on the legal provisions in force in Poland,

- basic requirements for voluntary certification of services in fire protection, with particular emphasis on qualification requirements for designers, installers, maintenance workers of VAS.

An additional, unique part of the discussed guidelines are informative appendices, which - complementing the guidelines - describe selected sound issues and the process of laboratory testing of the VAS components [6].

Panstwowej Strazy Pozarnej, wtascicieli i zarzqdcow obiektow budowlanych oraz producentow elementow dzwiçkowych systemöw ostrzegawczych. Przy opracowaniu wytycznych wykorzystano ponad dziesiçcioletnie doswiadczenie CNBOP-PIB w dziatalnosci certyfika-cyjnej, laboratoryjnej, naukowo-badawczej i szkoleniowej w zakresie DSO, a takze doswiadczenie projektowe i instalacyjne cztonkow SITP W publikacji zawarto m.in. [6]:

- opis elementow sktadowych dzwiçkowych systemow ostrzegawczych i przedstawiono ich charakterystykç oraz parametry istotne z punktu instalacji DSO,

- sposob wykonywania analizy i oceny ryzyka, obszary obiektu wymagajqce zastosowania DSO, kategorie DSO i sposob osiqgniçcia odpowiedniego poziomu bezpie-czenstwa instalacji DSO,

- opis procesu instalowania DSO, m.in. mozliwe miejsca i sposoby instalowania w obiekcie budowlanym centrali DSO, mikrofonu alarmowego i gtosnikow, sposoby wykonywania linii zasilajqcych i gtosnikowych,

- przyktadowe obliczenie dopuszczalnego spadku napiçcia na ostatnim gtosniku w linii gtosnikowej,

- wymagania odnoszqce siç do zrozumiatosci komunika-tow, metody pomiarow zrozumiatosci mowy oraz pomiary elektryczne,

- listç czynnosci i testow, ktore nalezy wykonac po zainsta-lowaniu DSO, sposoby testowania poprawnosci dziatania systemu przez personel obiektu budowlanego, opisano proces szkolenia personelu oraz zaprezentowano infor-macje wazne dla kierujqcego dziataniami ratowniczymi,

- informacje i podstawy prawne dotyczqce konserwacji, jak rowniez wskazano, ktore czynnosci w jakim czasie nalezy wykonywac, aby zapewnic ciqgtosc dziatania dzwiçko-wego systemu ostrzegawczego,

- opis pomiarow poziomu cisnienia akustycznego i zrozumiatosci mowy, w tym sposob doboru punktow pomiarowych, procedury pomiarow oraz sposob opracowania raportu,

- opis i warunki wykonywania symulacji akustycznych, zaprezentowano podstawowe informacje na temat symulacji oraz opisano sytuacje, w ktorych nalezy je stosowac, wskazano przyktadowe metody i programy, ktore mogq byc wykorzystywane podczas wykonywania symulacji,

- opis zastosowania wytycznych w praktyce, zaprezentowano rzeczywiste pomieszczenia, m.in.: sale lekcyjne, duze sale sprzedazy, sale kinowe, sale teatralne, mate pomieszczenia, pasaze, budynki zamieszkania zbiorowego, budynki biurowe, centra handlowe, stadiony czy hale widowiskowe oraz jak nalezy projektowac w nich instalacji DSO.

- wymagania dotyczqce certyfikacji elementow sktadowych DSO w oparciu o obowiqzujqce w Polsce przepisy prawa,

- podstawowe wymagania dotyczqce dobrowolnej certyfikacji ustug w ochronie przeciwpozarowej ze szczegolnym uwzglçdnieniem wymagan kwalifikacyjnych dla projek-tantow, instalatorow, konserwatorow instalacji DSO.

Dodatkowq, unikalnq czçsciq omawianych wytycznych sq zatqcz-niki informacyjne, ktore - uzupetniajqc wytyczne - opisujq wybrane zagadnienia akustyki oraz proces badan laboratoryjnych elementow DSO [6].

England

Due to the division of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland into constituent countries and the fact that each of them has its own legislation, the article describes and refers only to the area of England.

Issues related to the fire protection of buildings in England are regulated in the provision entitled The Building Regulations 2010 [8], to which the marged approved documents are valid from July 2020. This document has been divided into the so-called approved documents marked with consecutive letters of the alphabet. Fire protection, located almost at the very beginning, includes:

1. Approved Document B Fire safety Volume 1: Dwellinghouses.

2. Approved Document B Fire safety Volume 2: Buildings other than dwellinghouses.

Importantly, the document on residential buildings in the first section B1 1.11 does not explicitly state that the use of a sound alarm system is required. According to the provisions, the use of such a system should be considered in two cases, i.e. when users may not react early to a fire alarm or when users are not familiarized with the fire protection conditions. In these cases, the system should meet the requirements of BS 5839-8:2013 [9].

Already at this stage of the analysis of legal documents (i.e. The Building Regulations 2010 and Approved Document B Fire safety) it is visible that in England there is no list of facilities where the installation of a voice alarm system would be mandatory.

Before analyzing the standard mentioned above, it should be noted that in 2017 the British Standards Institution (BSI) published BS 9999:2017 [10], which is a code of practice for the design, management and use of buildings in the field of fire safety. The broad scope of the standard, of over 400 pages, in selected parts also covers aspects related to the evacuation of buildings and voice alarm systems.

In chapter 12, "Evacuation strategies" the standard indicates two basic methods of evacuation, the purpose of which is to ensure that in the event of a fire, building users (e.g. residents) will be able to reach the so-called place of ultimate safety located outside the building.

The first method is full and complete evacuation of the facility's users through the procedure of common (simultaneous) evacuation or phased evacuation. The second method mentioned in the standard is the progressive evacuation of the building's users to the designated zone, the so-called place of ultimate safety where they can stay or from which they can continue to evacuate to a safe zone within the system.

Common (simultaneous) evacuation should be the default procedure when it is not reasonable to expect that the users of the facility will remain in the facility for an extended period in the event of a fire threat.

Phased evacuation is described in the standard as a common approach that is adopted for use in high-rise premises with fire-rated floors or in some buildings with atriums. As part of a phased evacuation, the first to evacuate are the users of the building located on the floor covered by the fire and all users of

Anglia

Ze wzgl?du na podziat Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Pótnocnej na kraje sktadowe (ang. constituent countries) oraz majqc na uwadze fakt, ze kazdy z nich postuguje si? wtasnym prawodawstwem, w artykule opisano i odniesiono si? wytqcznie do obszaru Anglii.

Zagadnienia zwiqzane z ochronq przeciwpozarowq budyn-ków w Anglii uregulowano w przepisie pt. The Building Regulations 2010 [8], którego wydanie scalone (ang. the marged approved documents) obowiqzuje od lipca 2020 roku. Dokument ten podzie-lony zostat na tzw. dokumenty zatwierdzone (ang. approved documents), które oznaczono kolejnymi literami alfabetu. Ochrona przeciwpozarowa, umieszczona niemal na samym poczqtku, obejmuje odpowiednio:

1. Dokument zatwierdzony dotyczqcy budynków mieszkal-nych (ang. Approved Document B Fire safety Volume 1: Dwellinghouses).

2. Dokument zatwierdzony dotyczqcy budynków innych niz budynki mieszkalne (ang. Approved Document B Fire safety Volume 2: Buildings other than dwellinghouses).

Co istotne w dokumencie dotyczqcym budynków mieszkal-nych w sekcji pierwszej B1 1.11 nie jest jednoznacznie okreslone, ze zastosowanie dzwi?kowego systemu ostrzegawczego jest wymagane. Zgodnie z zapisami nalezy rozwazyc uzycie takiego systemu w dwóch przypadkach, tj. kiedy uzytkownicy mogq nie zareagowac odpowiednio wczesnie na alarm pozarowy lub uzyt-kownicy nie zostali zapoznani z warunkami ochrony przeciwpo-zarowej. W tych przypadkach system powinien spetniac wyma-gania normy BS 5839-8:2013 [9].

Juz na tym etapie analizy dokumentów prawnych (tj. The Building Regulations 2010 oraz Approved Document B Fire safety) widoczne jest, ze w Anglii nie ma listy obiektów, w których instala-cja dzwi?kowego systemu ostrzegawczego bytaby obowiqzkowa.

Przed dokonaniem analizy ww. normy nalezy zwrócic uwag? na fakt, ze w 2017 roku British Standards Institution (BSI) opubli-kowato norm? BS 9999:2017 [10], która jest kodeksem post?po-wania przy projektowaniu, zarzqdzaniu i uzytkowaniu budynków w zakresie bezpieczenstwa pozarowego. Szeroki zakres normy, liczqcej ponad 400 stron, w wybranych cz?sciach odnosi si? równiez do aspektów zwiqzanych z ewakuacjq budynków oraz do dzwi?kowych systemów ostrzegawczych.

W rozdziale 12 pt. „Strategie ewakuacji" norma wskazuje na dwie podstawowe metody ewakuacji, których celem jest zapew-nienie, ze w przypadku pozaru uzytkownicy budynku (np. miesz-kancy) b?dq mogli dotrzec do strefy tzw. bezwzgl?dnie bezpiecz-nej (ang. place of ultimate safety) znajdujqcej si? na zewnqtrz budynku.

Pierwsza z metod to catkowita, kompletna ewakuacja uzyt-kowników obiektu poprzez procedur? ewakuacji wspólnej (jed-noczesnej) lub ewakuacji stopniowej (ang. phased evacuation). Druga metoda wymieniona w normie to etapowa ewakuacja (ang. progressive evacuation) uzytkowników obiektu do wyznaczo-nej strefy tzw. bezwzgl?dnie bezpiecznej, w której mogq pozostac lub z której mogq kontynuowac ewakuacj? do strefy bezpieczen-stwa w ramach systemu.

the facility with reduced mobility, regardless of the floor on which they are located. Then, the evacuation covers the next storeys, in accordance with the standard, usually two floors at a time.

However, the use of common evacuation requires the use of, among others, a fire detection and fire alarm system of appropriate class and a voice alarm system designed in accordance with BS 5839-8, which is already listed as mandatory in The Building Regulations [8].

Emergency voice communication system - irrespective of the voice alarm system - was listed as the facility's equipment and should be in line with the BS 5839-9:2011 standard [9]. Emergency voice communication system devices should be located on each floor and it should be possible to communicate with the main station located in the building's control room (if any) or other room accessible to fire brigades and rescue services.

In terms of fire safety, this is the biggest difference from the regulations in force in Poland, in which there is even no mention of the emergency voice communication systems, and which seems to be crucial, e.g. in the context of the evacuation of people with reduced mobility, e.g. from high and high-rise buildings. Used as an example can be fire alarm situations and passenger lifts descending to the ground floor. Through the emergency voice communication system, one can report to the dispatcher that for instance on the 20th or 30th floor (intercoms should be on each floor) there are people with reduced mobility. Due to such a system, when the appropriate services appear, the dispatcher knows what complications may be encountered by the rescuers and where to go in the first place. What is important is that through a system with two-way communication, the operator can pass important information to the person on the other side.

The analysis of BS 5839-8:2013 - apart from the aspects related to the design or installation requirements or the acceptance and maintenance of the systems - it mainly concentrates on the types of voice alarm systems. Five types of VAS were defined in the standard:

V1 - automatic evacuation. The purpose of such a system is to operate automatically in the event of a fire or other emergency. This system only includes ready-made voice alarm messages, and there are no firefighter microphones. Examples of buildings where this system is used are: public buildings, large stores, factories, schools, hotels, office buildings, cinemas, bus stations and nightclubs.

V2 - live alarm messages In addition to using the V1 function, one can also broadcast live messages to all zones simultaneously from the fireman's microphone. Examples of buildings where such a system is used are: entertainment centers, office buildings, multi-screen cinemas, hotels, large-format stores, schools.

V3 - live alarm messages to several alarm zones. In addition to using the V2 function, one can also broadcast live messages to different zones or groups of alarm zones from the fireman's microphone. This system is used in buildings mainly when the predetermined fire scenario does not cover all possible contingencies. In buildings with a V3 type voice alarm system, there should be an operator's room (e.g. a security room) with an accessible

Ewakuacja wspolna (jednoczesna) powinna byc domyslnym postçpowaniem, kiedy nie jest uzasadnione oczekiwanie , ze uzyt-kownicy obiektu pozostanq w nim przez dtuzszy czas w przy-padku wystqpienia zagrozenia pozarowego.

Ewakuacja stopniowa opisana jest w normie jako powszechne podejscie, ktore przyjmuje siç do stosowania w budynkach wyso-kich (ang. high-rise premises), gdzie piçtra sq wydzielone pozarowo lub w niektorych budynkach, w ktorych istniejq atria. W ramach ewakuacji stopniowej jako pierwsi ewakuowani sq uzytkownicy budynku znajdujqcy siç na kondygnacji objçtej pozarem oraz wszy-scy uzytkownicy obiektu o ograniczonej zdolnosci poruszania siç, niezaleznie od kondygnacji, na ktorej siç znajdujq. Nastçpnie ewa-kuacjq obejmuje siç kolejne kondygnacje, zgodnie z normq, prze-waznie po dwie kondygnacje na raz.

Zastosowanie jednak ewakuacji wspolnej wymaga uzycia m.in. systemu sygnalizacji pozarowej odpowiedniej klasy oraz dzwiçkowego systemu ostrzegawczego zaprojektowanego zgodnie z normq BS 5839-8, ktora zostata juz wymieniona jako obo-wiqzkowa w przepisie The Building Regulations [8].

Jako wyposazenie obiektu - niezaleznie od dzwiçkowego systemu ostrzegawczego - wymieniono awaryjny system tqcznosci gtosowej (ang. emergency voice communication system), ktory powinien byc zgodny z normq BS 5839-9:2011 [9]. Urzqdze-nia awaryjnego systemu tqcznosci gtosowej powinny znajdowac siç na kazdej kondygnacji oraz powinna istniec mozliwosc komu-nikowania siç ze stacjq gtownq znajdujqcq siç w dyspozytorni budynku (jezeli taka istnieje) lub innym pomieszczeniu dostçp-nym dla strazy pozarnej i stuzb ratowniczych.

W kontekscie bezpieczenstwa pozarowego jest to najwiçksza roznica w stosunku do obowiqzujqcych w Polsce przepisow, w kto-rych nawet nie ma informacji o systemach awaryjnej komunikacji gtosowej, a ktora wydaje siç byc kluczowa np. w kontekscie ewakuacji osob o ograniczonej mozliwosci poruszania siç np. z obiektow wyso-kich i wysokosciowych. Za przyktad postuzyc mogq sytuacje alarmu pozarowego i zjazdu dzwigow osobowych na parter. Poprzez awaryjny system tqcznosci gtosowej mozna zgtosic dyspozytorowi, ze np. na 20. czy 30. piçtrze (interkomy powinny znajdowac siç na kazdej kondygnacji) przebywajq osoby o organicznej mozliwosci poruszania siç. Dziçki takiemu systemowi w momencie pojawienia siç odpowied-nich stuzb, dyspozytor wie, na jakie komplikacje mogq natknqc siç ratownicy i gdzie w pierwszej kolejnosci nalezy siç udac. Co istotne, poprzez system posiadajqcy komunikacjç dwukierunkowq operator moze przekazac wazne informacje osobie po drugiej stronie.

Analiza normy BS 5839-8:2013 - poza aspektami zwiqzanymi z projektowaniem czy wymaganiami instalacyjnymi lub z odbio-rami i konserwacjq systemow - sprowadza siç do typow dzwiç-kowych systemow ostrzegawczych. W omawianej normie zdefi-niowano piçc typow DSO:

V1 - ewakuacja automatyczna. Celem takiego systemu jest automatyczne dziatanie podczas pozaru lub innego zagrozenia. W systemie tym uwzglçdniono tylko gotowe komunikaty alarmowe gtosowe, nie ma zas mikrofonow strazaka. Przyktadami obiektow budowlanych, w ktorych stosuje siç ten system, sq: budynki uzytecznosci publicz-nej, sklepy wielkopowierzchniowe, fabryki, szkoty, hotele, budynki biurowe, kina, stacje autobusowe czy nocne kluby.

fireman's microphone. Examples of buildings where such a system is used are: shopping centers, office buildings, large multi-screen cinemas, hotels, reloading terminals, entertainment and sports halls.

V4 - manual controls. In addition to using the V3 function, it is also possible to manually select the alarm message previously recorded for the selected zone. Such a system can also disable or enable the voice message and display its status. It is recommended for facilities with personnel trained to evacuate in accordance with the evacuation plan adopted in the fire scenario, when automatic mode should be omitted. Examples of buildings where such a system is used are: buildings with phased evacuation, multi-storey buildings, high and high-rise buildings, large industrial facilities and large transhipment terminals such as airports.

V5 - engineering systems, based on risk analysis, for specific applications. In the United Kingdom, BS 9999:201677 also applies. It specifies fire safety guidelines for both the design, use and management of buildings. The provisions of this standard may be helpful in making a decision about the necessity to use VAS or the selection of a system type.

The aforementioned emergency voice communication (EVC) systems can also complement the voice alarm system. These systems are intended to enable firefighters and other people to communicate in emergency situations in and around buildings, as well as in sports halls and similar facilities such as entertainment centers. They also enable communication with people with disabilities. The standard indicates that due to the fact that emergency voice communication systems are used for safety of life, they must be subject to high standards of design, production, installation, activation and maintenance, similar to those for fire detection and fire alarm systems, as well as voice alarm systems.

The system should enable communication between strategic points throughout the building or between the construction site and the central control point(s). Emergency voice communication systems are typically needed in the following situations:

- in any building, sports halls or similar facilities where disabled persons or persons who may have difficulty in getting through the escape route are present,

- in buildings where the so-called phased evacuation is used and/or in buildings with cranes for firefighters, where it facilitates safe communication for building managers and firefighters,

- the installation of EVC system may also be suitable for buildings without phased evacuation where - due to the type, size and/or shape of the building - communication between remote locations and a central control point is necessary to facilitate evacuation or firefighting,

- in sports halls and similar facilities, where it helps the staff to control the evacuation of the area in emergency situations.

According to BS 5839-9:2011, the components of the emergency voice communication systems can be interconnected in various ways. It is allowed to combine emergency communication system devices both in line and in a loop. Wireless links or

V2 - komunikaty alarmowe na zywo. Oprocz korzystania z funkcji V1 dodatkowo mozna nadawac komunikaty na zywo z mikrofonu strazaka do wszystkich stref jedno-czesnie. Przyktadami obiektow budowlanych, w ktorych stosuje si? taki system, sq: centra rozrywkowe, budynki biurowe, kina wielosalowe, hotele, sklepy wielkopo-wierzchniowe, szkoty.

V3 - komunikaty alarmowe na zywo do kilku stref alarmo-wych. Oprocz korzystania z funkcji V2 dodatkowo mozna nadawac komunikaty na zywo z mikrofonu strazaka do roznych stref lub grup stref alarmowych. System ten jest stosowany w budynkach gtownie wtedy, gdy z gory ustalony scenariusz pozarowy nie przewiduje wszystkich mozliwych ewentualnosci. W budynkach z DSO typu V3 powinien znajdowac si? pokoj operatora (np. pokoj ochrony) z dost?pnym mikrofonem strazaka. Przyktadami obiektow budowlanych, w ktorych stosuje si? taki system, sq: centra handlowe, budynki biurowe, duze kina wielosalowe, hotele, terminale przetadunkowe, hale widowiskowo-sportowe.

V4 - r?czne elementy obstugi. Oprocz korzystania z funkcji V3 dodatkowo mozna r?cznie wybrac komunikat alarmowy nagrany wczesniej dla wybranej strefy. Taki system moze rowniez zablokowac lub odblokowac komu-nikat gtosowy oraz wyswietlic jego status. Rekomen-dowany jest dla obiektow z personelem wyszkolonym w celu przeprowadzenia ewakuacji zgodnie z planem ewakuacji przyj?tym w scenariuszu pozarowym, kiedy tryb automatyczny powinien byc pomini?ty. Przyktadami obiektow budowlanych, w ktorych stosuje si? taki system, sq: budynki, w ktorych przewiduje si? ewakuacj? stopniowq, budynki wielokondygnacyjne, budynki wyso-kie i wysokosciowe, duze obiekty przemystowe i duze terminale przetadunkowe takie jak porty lotnicze.

V5 - systemy inzynieryjne, oparte na analizie ryzyka, do spe-cyficznych zastosowan. W Wielkiej Brytanii zastosowanie ma rowniez norma BS 9999:201677, w ktorej szczegotowo opisano wytyczne z zakresu bezpieczenstwa pozarowego dotyczqce zarowno projektowania i uzytkowania obiek-tow budowlanych, jak i zarzqdzania nimi. Zapisy tej normy mogq byc pomocne przy podejmowaniu decyzji o koniecz-nosci stosowania DSO lub wyborze typu systemu.

Uzupetnienie dzwi?kowego systemu ostrzegawczego moze stanowic rowniez wspominane juz wczesniej systemy awaryj-nej tqcznosci gtosowej (EVC - ang. emergency voice communication). Systemy te majq umozliwiac strazakom (norma przywotuje wprost strazakow, ang. firefighters) oraz innym osobom komuni-kacj? w sytuacjach awaryjnych w budynkach i wokot nich oraz w obiektach sportowych i podobnych np. centra rozrywki. Umoz-liwiajq one rowniez komunikacj? z osobami niepetnosprawnymi. W normie wskazano, ze ze wzgl?du na fakt, iz systemy awaryj-nej tqcznosci gtosowej sq wykorzystywane w zwiqzku z bezpie-czenstwem zycia, muszq podlegac one wysokim standardom projektowania, produkcji, instalacji, uruchomienia i konserwacji, podobnym do tych, ktore dotyczq systemow sygnalizacji pozaro-wej oraz dzwi?kowych systemow ostrzegawczych.

any combination of wireless or wired links can also be used. Regardless of the used system, the circuits must be constantly monitored for faults and the circuits must be designed to be as fault-tolerant as possible. In the opinion of the authors, it is worth considering the use of the described systems in newly constructed buildings in Poland. These requirements do not differ in complexity from the installation of voice alarm systems.

In case of integrating the emergency voice communication system with other systems (such as building management systems, fire alarm systems, voice alarm systems, telephone systems, intercoms or LAN-based systems), the main purpose of the system should be maintained, i.e. to ensure reliable operation in the manner recommended by the standard.

No clear requirements as to the necessity to install voice alarm systems is recognized, among others, by a British association The Institute of Sound, Communications & Visual Engineers (ISCVE). At present, this association is lobbying for a change in legislation, after which all public utility buildings with six or more floors and buildings with 100 or more users unfamiliar with the evacuation rules of the building will have to have VAS installed as obligatory [11].

System powinien umozliwiac komunikacjç pomiçdzy punktami strategicznymi w catym budynku lub pomiçdzy placem budowy a centralnym punktem (punktami) kontrolnymi. Systemy awaryjnej tqcznosci gtosowej sq zazwyczaj potrzebne w nastç-pujqcych sytuacjach:

- w kazdym budynku, obiektach sportowych lub podob-nych obiektach, w ktorych znajdujq siç osoby niepetno-sprawne lub osoby, ktore mogq miec trudnosci z pokona-niem drogi ewakuacyjnej,

- w budynkach, w ktorych zastosowano tzw. ewakuacjç stopniowq i/lub w budynkach z dzwigami dla strazy pozarnej, gdzie utatwia on bezpiecznq komunikacjç kie-rownikom budynkow i funkcjonariuszom strazy pozarnej,

- instalacja systemu EVC moze byc tez odpowiednia dla budynkow bez stopniowej ewakuacji, w ktorych -ze wzglçdu na rodzaj, wielkosc i/lub ksztatt budynku - konieczna jest komunikacja pomiçdzy odlegtymi loka-lizacjami a centralnym punktem kontrolnym w celu uta-twienia ewakuacji lub gaszenia pozarow,

- w obiektach sportowych i podobnych kompleksach, gdzie pomaga on obstudze w kontrolowaniu ewakuacji terenu w sytuacjach awaryjnych.

Zgodnie z normq BS 5839-9:2011 elementy sktadowe systemow awaryjnej tqcznosci gtosowej mogq byc ze sobq potqczone na rozne sposoby. Dopuszcza siç zastosowanie potqczenia urzqdzen systemu awaryjnej tqcznosci zarowno w linii, jak i w pçtli. Mozna rowniez sto-sowac tqcza bezprzewodowe lub dowolnq kombinacjç tqczy bezprze-wodowych lub przewodowych. Bez wzglçdu na zastosowany uktad, obwody muszq byc stale monitorowane pod kqtem usterek i projek-towane tak, aby byty jak najbardziej odporne na uszkodzenia. W opinii autorow warte rozwazenia jest wykorzystanie opisanych systemow w nowo powstajqcych budynkach na terenie Polski. Sq to wymagania, ktore nie odbiegajq stopniem skomplikowania od instalacji dzwiçko-wych systemow ostrzegawczych.

W przypadku wtqczenia systemu awaryjnej tqcznosci gtosowej do innych systemow (takich jak systemy zarzqdzania budynkiem, systemy sygnalizacji pozarowej, dzwiçkowe systemy ostrzegaw-cze, systemy telefoniczne, domofony lub systemy oparte na sieci LAN) powinien zostac zachowany gtowny cel systemu, tj. zapew-nienie niezawodnej pracy w sposob zalecany przez normç.

Brak jasnych wymagan co do koniecznosci instalowania dzwiçkowych systemow ostrzegawczych dostrzega m.in. bry-tyjskie stowarzyszenie The Institute of Sound, Communications & Visual Engineers (ISCVE). Stowarzyszenie to na dzien dzisiej-szy lobbuje za zmianq prawa, po ktorej obowiqzkowq instalacjq DSO bçdq musiaty dysponowac wszystkie budynki uzytecznosci publicznej posiadajqce szesc i wiçcej kondygnacji oraz budynki, w ktorych moze zgromadzic siç 100 lub wiçcej uzytkownikow nieznajqcych zasad ewakuacji budynku [11].

Sweden

Fire protection regulations of Sweden are described in building regulations issued by the National Council for Housing, Construction and Planning - recommendations and general regulations

Szwecja

Przepisy ochrony przeciwpozarowej Szwecji opisane zostaty w przepisach budowlanych wydanych przez Krajowq Radç Miesz-kalnictwa, Budownictwa i Planowania - zalecenia i przepisy ogólne

(swe. Boverkets byggregler - foreskrifter och allmanna rad) BFS 2011:6 (with amendments to BFS 2020:4) [12]. It includes issues related to the voice alarm system and the requirements that a building must meet in terms of this system. According to point 3:145 called "Accessibility and usability in public buildings" in buildings of this type, the sound environment should be designed to achieve good audibility, speech intelligibility and orientation, which is especially important for people with limitations in this regard, so that they can hear and understand relevant information. Appropriate explanations can be found in the general guidelines that are part of the regulation, according to which the requirement for good audibility of speech intelligibility and orientation applies to public spaces such as: public transport facilities, travel terminals, health facilities, halls and reception areas. Examples of halls are auditoriums, theaters, churches and large conference halls accommodating at least 50 people. A reverberation time of 0.6 seconds should be achieved, except in the auditorium, where it can be up to 0.8 seconds. If the requirements of the regulation are met otherwise, the reverberation time in large rooms with a room height of more than 3.50 m may be up to 2.0 seconds.

Premises should be designed in such a way that the background noise level LpAeq from technical installations, lifts or other traffic than its own is not more than:

- 30 dB at assembly points,

- 35 dB in the reception area, healthcare and nursing rooms,

- 45 dB in rooms other than those mentioned in the first point.

Own traffic refers to the traffic generated in order to achieve the function of a premises, e.g. buses and trains in a travel terminal or train station. Therefore, it is the first of the analyzed provisions of national law that does not have the status of a standard, guidelines or technical specification, which refers to the almost elementary requirement for voice alarm systems, i.e. adequate audibility and intelligibility of the messages. If a loudspeaker system is used, speech intelligibility can be verified in accordance with the SS-EN 60268-16 standard, the Polish equivalent of which is PN-EN 60268-16:2011 [13]. The speech transmission index (STI) in the entire facility should be greater than 0.60, and in more than half of the rooms it should be greater than 0.70.

According to point 5:2512 called "Evacuation alarm", which in terms of the regulation is to be understood as a voice alarm system, it should be installed where necessary for the fire protection design. The evacuation alarm should be adapted to the informational needs to ensure that people in the building can be reached with the information on the appropriate measures to be taken for evacuation.

The rooms in public buildings where people with hearing impairment or deaf people may stay without direct contact with other people should be equipped with additional alarm devices that would also ensure that these people are covered with alarm signals in the event of a fire or other danger.

The audibility of the voice alarm should be such that the signals or messages can be understood in the parts of the building affected by the alarm. The functions provided by the installation of the system should be maintained after a power failure and protected against power cuts caused by a fire in rooms not covered by an automatic fire alarm.

(szw. Boverkets byggregler - föreskrifter och allmänna râd) BFS 2011:6 (z poprawkami do BFS 2020:4) [12]. Miejsce znalazty w nim zagadnienia zwiqzane z dzwi?kowym systemem ostrzegawczym i wymaganiami, jakie w kontekscie tego systemu musi spetniac obiekt budowlany. Zgodnie z punktem 3:145 pt. „Dost?pnosc i uzy-tecznosc w budynkach publicznych" w budynkach tego typu srodo-wisko akustyczne powinno byc zaprojektowane tak, aby uzyskac dobrq styszalnosc, zrozumiatosc mowy i orientacj?, co jest szcze-golnie wazne dla osob posiadajqcych ograniczenia w tym zakresie, aby mogty one ustyszec i zrozumiec istotne informacje. We wska-zowkach ogolnych, b?dqcych cz?sciq przepisu, mozna odnalezc odpowiednie wyjasnienia, zgodnie z ktorymi wymaganie dobrej styszalnosci zrozumiatosci mowy i orientacji odnosi si? do prze-strzeni publicznych, takich jak: obiekty transportu publicznego, terminale podrozne, obiekty stuzby zdrowia, aule i recepcje. Przyktadami auli sq audytoria, teatry, koscioty i duze sale konferencyjne, mieszczqce co najmniej 50 osob. Nalezy osiqgnqc czas pogtosu 0,6 sekundy, z wyjqtkiem auli, gdzie moze on wynosic do 0,8 sekundy. Jezeli wymagania rozporzqdzenia sq spetnione w inny sposob, czas pogtosu w duzych pomieszczeniach o wysokosci pomieszczenia powyzej 3,50 m moze wynosic do 2,0 sekund.

Pomieszczenia powinny byc zaprojektowane w taki sposob, aby poziom tta dzwi?ku LpAeq pochodzqcy z instalacji technicz-nych, dzwigow (wind) lub innego ruchu niz jego wtasny wynosit maksymalnie:

- 30 dB w punktach zbiorek,

- 35 dB w pomieszczeniach recepcyjnych oraz zwiqzanych z opiekq zdrowotnq i piel?gniarskq,

- 45 dB w pomieszczeniach innych niz wymieniono w pierwszym punkcie.

Ruch wtasny odnosi si? do ruchu generowanego w celu osiq-gni?cia funkcji lokalu, np. autobusy i pociqgi w terminalu podrozy lub na stacji kolejowej. Jest to zatem pierwszy z analizowanych prze-pisow prawa krajowego nie majqcy statusu normy, wytycznych lub specyfikacji technicznej, w ktorym odniesiono si? do niemal elemen-tarnego wymagania stawianego dzwi?kowym systemom ostrzegawczym, tj. odpowiedniej styszalnosci i zrozumiatosci komuni-katow. Jesli uzywany jest system gtosnikow, zrozumiatosc mowy mozna zweryfikowac zgodnie z normq SS-EN 60268-16, ktorej polskim odpowiednikiem jest norma PN-EN 60268-16:2011 [13]. Wskaz-nik transmisji mowy (ang. speech transmition index - STI) w catym obiekcie powinien byc wi?kszy niz 0,60, natomiast w ponad potowie pomieszczen wi?kszy niz 0,70.

Zgodnie z punktem 5:2512 pt. „Alarm ewakuacyjny", ktory w kontekscie przepisu nalezy rozumiec jako dzwi?kowy system ostrze-gawczy, powinien byc zainstalowany tam, gdzie jest to konieczne dla projektu ochrony przeciwpozarowej. Alarm ewakuacyjny powinien byc dostosowany do potrzeb informacyjnych w celu zapewnienia, ze do osob znajdujqcych si? w budynku mozna dotrzec z informa-cjq o odpowiednich srodkach, ktore nalezy podjqc w celu ewakuacji.

Pomieszczenia w budynkach uzytecznosci publicznej, w kto-rych osoby z ograniczonym stuchem lub niestyszqce mogq prze-bywac bez bezposredniego kontaktu z innymi osobami, powinny byc wyposazone w dodatkowe urzqdzenia alarmowe, ktore gwa-rantowatyby obj?cie rowniez tych osob sygnatami ostrzegaw-czymi w przypadku pozaru lub innego niebezpieczenstwa.

The volume of the evacuation alarm should be adjusted to the acoustic background in surrounding rooms. The evacuation alarm used in residential buildings or in living quarters in which there are sleeping people should be set so that the sound level at the head of the sleeping person is at least 75 dB(A). The sound level in other rooms should not be lower than 65 dB(A) in places where the users of the building are present more often than occasionally. The sound level should be at least 10 dB(A) above the normal acoustic background level and should not be less than 115 dB(A) at a distance of one meter from the alarm device.

An evacuation alarm with spoken messages can be verified in accordance with SS-EN 54-16 and SS-EN 54-24. It is recommended to verify the speech intelligibility in accordance with SS-EN 60268-16 standard. In case of voice messages, the STI speech transmission index shall be at least 0.55. The sound pressure level should be at least 70 dB, but at least 15 dB above the acoustic background level. Evacuation voice messages should be preceded by a clear acoustic signal and should be adapted to the conditions in a given room and the associated occupancy. The voice message should contain precise information about the situation and be repeated until the alarm is reset.

The message can be formed as follows:

1. Signal 1 (immediate threat) according to SIS-TR 47 [14] for 5 seconds.

2. "Attention! There is a fire in the building. We must ask everyone to leave the premises immediately via the nearest exit. Follow the instructions of the staff. Go outside and do not block the exits".

3. Signal 1 (immediate threat) according to SIS-TR 47 for 5 seconds.

4. "Important message. There is a fire in the building. Please leave the building via the nearest exit. Follow the instructions given by the management and step outside. Do not block the exits".

5. The message is repeated from point 1.

Document SIS-TR 47: 2015 is a Swedish technical report. Its purpose is to provide guidance on the use of appropriate signals for fire and evacuation alarms. The technical report is not a Swedish standard and is not binding - it is often prepared in addition to a standard and is indicative and informative.

As illustrated in Figure 1 according to point 3 of the quoted report SIS-TR 47:2015, in order to draw attention to the message about voice evacuation, the nature of the sound is recommended - Signal 1 (immediate threat). Fast pulsating sound without the requirement for marked pauses (3-4 Hz). Recommended frequency in the range of 300-800 Hz.

Styszalnosc alarmu akustycznego powinna byc taka, aby sygnaty lub komunikaty mogty byc zrozumiate w czçsciach budynku objçtych alarmem. Funkcje zapewniane przez instalacji systemu powinny byc utrzymane po zaniku zasilania i zabezpieczone przed przerwami w dostawie prqdu spowodowanymi pozarem w pomiesz-czeniach nieobjçtych automatycznym alarmem pozarowym.

Poziom gtosnosci alarmu ewakuacyjnego nalezy dostosowac do poziomu tta akustycznego w sqsiednich pomieszczeniach. Alarm ewakuacyjny stosowany w budynkach mieszkalnych lub w pomieszczeniach, w ktorych mogq przebywac osoby spiqce powinien byc ustawiony tak, aby zapewnic poziom dzwiçku w miej-scu gtowy osoby spiqcej na poziomie co najmniej 75 dB(A). Poziom dzwiçku w innych pomieszczeniach nie powinien byc nizszy niz 65 dB(A) w miejscach, w ktorych przebywajq uzytkownicy obiektu czçsciej niz sporadycznie. Poziom dzwiçku powinien byc co najmniej 10 dB(A) powyzej normalnego poziomu tta akustycznego pochodzqcego z otoczenia i nie powinien byc nizszy niz 115 dB(A) w odlegtosci jednego metra od urzqdzenia alarmowego.

Alarm ewakuacyjny z komunikatami stownymi mozna zweryfiko-wac zgodnie z normami SS-EN 54-16 i SS-EN 54-24. Wskazana jest weryfikacja zrozumiatosci mowy zgodnie z normq SS-EN 60268-16. W przypadku komunikatow gtosowych nalezy uzyskac wskaznik transmisji mowy STI na poziomie co najmniej 0,55. Poziom cisnie-nia akustycznego powinien wynosic co najmniej 70 dB, aczkolwiek co najmniej 15 dB powyzej poziomu tta akustycznego. Komunikaty gtosowe ewakuacyjne powinny byc poprzedzone wyraznym sygna-tem akustycznym oraz byc dostosowane do warunkow panujqcych w danym pomieszczeniu i zwiqzanego z nim obtozenia. Komunikat gtosowy powinien zawierac doktadne informacje na temat sytuacji i byc powtarzany az do zresetowania alarmu.

Komunikat moze byc sformutowany w nastçpujqcy sposob:

1. Sygnat 1 (bezposrednie zagrozenie), zgodnie z SIS-TR 47 [14], przez 5 sekund.

2. "Uwaga! W budynku doszto do pozaru. Musimy poprosic wszystkich o natychmiastowe opuszczenie obiektu przez najblizsze wyjscie. Postçpuj zgodnie z instrukcjami per-sonelu. Wyjdz na zewnqtrz i nie blokuj wyjsc".

3. Sygnat 1 (bezposrednie zagrozenie), zgodnie z SIS-TR 47, przez 5 sekund.

4. "Wazny komunikat. W budynku panuje sytuacja poza-rowa. Proszç opuscic budynek przez najblizsze wyjscie. Postçpuj zgodnie z instrukcjami przekazanymi przez kie-rownictwo i wyjdz na zewnqtrz. Nie blokowac wyjsc".

5. Komunikat jest powtarzany od punktu 1.

Dokument SIS-TR 47:2015 jest szwedzkim raportem tech-nicznym. Ma na celu dostarczenie wskazowek do stosowania odpowiednich sygnatow dla alarmow pozarowych i ewakuacyj-nych. Raport techniczny nie jest szwedzkim standardem i nie jest wiqzqcy - przygotowuje siç go czçsto jako uzupetnienie normy i ma charakter orientacyjny, informacyjny.

Jak przedstawiono na rycinie 1 zgodnie z punktem 3 przy-wotanego raportu SIS-TR 47:2015 w celu zwrocenia uwagi przed komunikatem o ewakuacji gtosowej zalecany jest charakter dzwiçku - Sygnat 1 (bezposrednie zagrozenie). Szybki pulsujqcy dzwiçk bez wymogu oznaczonych przerw (3-4 Hz). Zalecana czç-stotliwosc w zakresie 300-800 Hz.

Frequency in the range of from 300 Hz to 800 Hz / Cz?stotliwosc w przedziale od 300 Hz do 800 Hz

0 12 3

Figure 1. Sound pattern to draw attention before the voice message Rycina 1. Wzor dzwi^ku zwrocenia uwagi przed komunikatem gtosowym Source: Own elaboration based on SIS-TR 47:2015. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie SIS-TR 47:2015.

Norway

Building regulations of the Kingdom of Norway are described in the act on planning and construction (nor. Plan-og bygning-sloven) of 27 June 2008, No. 71. It is supplemented by the regulations on technical requirements for construction works (nor. Byggteknisk forskrift - TEK17) [15].

The act mentioned above defines the objectives of spatial development, which should be indicated for the entire planned area. The objectives of spatial development can be divided into partial ones and combine them with each other and with zones requiring special attention. To the extent necessary, the Act designates the following areas:

1. Buildings and installations, including: residential areas, holiday homes, city center functions, shopping malls, shops, buildings for public or private services, recreation and tourism facilities, resource extraction, commercial buildings, sports facilities, outdoor public spaces, cemeteries, other types of installations.

2. Transport and communication installations and technical infrastructure, including: areas for roads, railways, airports, ports, major bicycle networks, public transport networks, public transport nodes, parking spaces, excavation routes for technical infrastructure.

3. Green areas, including: nature areas, green corridors, outdoor recreation areas and parks.

4. Norwegian Armed Forces, including: areas for different types of military use.

5. Objectives related to agriculture, nature and outdoor recreation and reindeer breeding, collectively or separately, including: areas for agriculture, forestry, reindeer breeding, nature protection, soil protection, cultural landscape, protection of cultural environments or cultural monuments, recreational areas in open air, summer dairy areas and areas where the zoning element of the urban zoning plan allows it, scattered apartments, holiday homes and commercial activities.

6. Using and protecting marine and river systems and associated coastal zones, including: traffic areas, shipping lanes, fisheries, aquaculture, drinking water, natural and recreational areas.

- '''il i i i и i i i i i i i i i i-------►

4 5 6 7 s

Norwegia

Przepisy budowlane Norwegii opisane sq w ustawie o pla-nowaniu i budownictwie (norw. Plan-og bygningsloven) z dnia 27 czerwca 2008 r. Nr 71. Uzupetniajq jq przepisy w zakresie wyma-gan technicznych dla robót budowlanych (norw. Byggteknisk for-skrift - TEK17) [15].

Wyzej wymieniona ustawa okresla cele zagospodarowania przestrzennego, które powinny byc wskazane dla catego plano-wanego obszaru. Cele zagospodarowania przestrzennego mozna podzielic na czqstkowe i potqczyc je ze sobq oraz ze strefami wymagajqcymi szczególnej uwagi. W zakresie niezb?dnym ustawa wyznacza nast?pujqce obszary:

1. Budynki i instalacje, w tym: obszary mieszkalne, domy wakacyjne, funkcje centrum miasta, centra handlowe, sklepy, budynki dla ustug publicznych lub prywatnych, obiekty rekreacyjne i turystyczne, wydobycie surowców, budynki komercyjne, obiekty sportowe, zewn?trzne prze-strzenie publiczne, cmentarze, inne rodzaje instalacji.

2. Instalacje transportowe i komunikacyjne oraz infrastruk-tura techniczna, w tym: obszary dla dróg, linii kolejowych, lotnisk, portów, gtównych sieci rowerowych, sieci transportu publicznego, w?ztów transportu publicznego, miejsc parkin-gowych, tras wykopów dla infrastruktury technicznej.

3. Zielone struktury, w tym: obszary przyrodnicze, zielone korytarze, tereny rekreacyjne na wolnym powietrzu i parki.

4. Norweskie sity zbrojne, w tym: obszary dla róznych rodza-jów celów wojskowych.

5. Cele zwiqzane z rolnictwem, przyrodq i rekreacjq na swie-zym powietrzu oraz hodowla reniferów, zbiorowo lub oddzielnie, w tym: obszary dla rolnictwa, lesnictwa, hodowli reniferów, ochrony przyrody, ochrony gleby, krajobrazu kultu-rowego, ochrony srodowisk kulturowych lub zabytków kul-tury, terenów rekreacyjnych na wolnym powietrzu, letnich obszarów mleczarskich i obszarów, gdzie pozwala na to element zagospodarowania przestrzennego miejskiego planu zagospodarowania przestrzennego, rozproszone mieszka-nia, domy wakacyjne i dziatalnosc handlowa.

6. Wykorzystanie i ochrona systemów morskich i rzecz-nych wraz z powiqzanymi strefami brzegowymi, w tym: obszary ruchu, szlaki zeglugowe, rybotówstwo, akwakul-tura, woda pitna, tereny przyrodnicze i rekreacyjne.

Thus, at the level of the Act, a clear division into buildings/ areas covered by the Act was provided for, but no requirements for their protection in terms of fire hazards were specified.

Another documents related to the broadly understood safety of construction buildings are the regulations on technical requirements for construction works - TEK17. The regulations were developed and issued by the Ministry of Local Government and Modernization on 19 June 2017, based on the act on planning and construction.

In section 11-10 "Technical installations" two design and installation requirements are described. According to this provision:

1. Technical installations should be designed and installed in a way that will not significantly increase the risk of a fire or the spread of a fire and smoke.

2. Installations intended to perform functions during a fire should be designed and constructed to ensure that these functions are maintained for the necessary period of time, also taking into account the supply of water, electricity or signals needed to maintain the functions of the installation.

Document NS 3961:2016 [16] is a Norwegian standard issued by Standards Norway, a private and independent organization, one of three standardization organizations in Norway. NS 3961 is a code of conduct related to the design, installation, commissioning and operation (maintenance) of voice alarm systems. This standard specifies requirements and guidelines for the design, installation, commissioning, operation and maintenance of voice alarm systems used as an alarm means for fire alarms. It can also be used in alarm systems with loudspeakers that are not connected to fire alarm systems. NS 3961 is a supplement to NS 3960 2019 [17] and should be considered in conjunction with its regulations on voice alarms.

The standard is the only one of the analyzed documents that contains the symbols presented in the table below.

Na poziomie ustawy zapisano wiçc wyrazny podziat na obiekty objçte ustawq, natomiast nie okreslono wymagan w zakresie wyma-ganej ochrony obiektow zwiqzanej z zagrozeniami pozarowymi.

Kolejnymi dokumentami zwiqzanymi z szeroko pojçtym bez-pieczenstwem obiektow budowlanych sq wymienione we wstç-pie tego podrozdziatu przepisy w zakresie wymagan technicznych dla robot budowlanych - TEK17. Regulacje zostaty opracowane i wydane przez Ministerstwo Samorzqdu Terytorialnego i Moder-nizacji w dniu 19 czerwca 2017 r. na podstawie ustawy o plano-waniu i budownictwie.

W sekcji 11-10 „Instalacje techniczne" opisano dwa wymagania w zakresie projektowania i instalowania. Wedtug tego przepisu:

1. Instalacje techniczne powinny byc zaprojektowane i zain-stalowane w sposob, ktory nie zwiçkszy znaczqco ryzyka wystqpienia pozaru lub rozprzestrzeniania siç ognia i dymu.

2. Instalacje przeznaczone do wykonywania funkcji pod-czas pozaru powinny byc zaprojektowane i skonstru-owane tak, aby zapewnic utrzymanie tych funkcji przez niezbçdny okres czasu, uwzglçdniajqc takze dostawç wody, energii elektrycznej lub sygnatow potrzebnych do utrzymania funkcji instalacji.

Dokument NS 3961:2016 [16] to norweska norma wydana przez Standards Norway - prywatnq i niezaleznq organizacjç, jednq z trzech organizacji normalizacyjnych w Norwegii. NS 3961 w swojej tresci jest kodeksem postçpowania zwiqzanego z pro-jektowaniem, instalowaniem, odbiorem oraz eksploatacjq (kon-serwacjq) dzwiçkowych systemow ostrzegawczych.

Norma ta okresla wymagania i wytyczne dotyczqce projektowania, instalacji, uruchamiania, obstugi i konserwacji dzwiçkowych systemow ostrzegawczych uzywanych jako srodki alarmowe do alarmow pozarowych. Moze byc rowniez stosowana w systemach alarmowych z gtosnikami, ktore nie sq podtqczone do systemow sygnalizacji pozarowej. NS 3961 stanowi uzupetnie-nie normy NS 3960:2019 [17] i powinna byc rozpatrywana w potq-czeniu z jej przepisami dotyczqcymi ostrzegania gtosowego.

Norma jako jedyna z analizowanych dokumentow zawiera w swojej tresci symbole, ktore przedstawiono w ponizszej tabeli.

Symbol / Symbol

Name / Nazwa

Horn speaker / Gtosnik typu „horn"

Recesed loudspeaker / Gtosnik wpuszczany

Symbol / Symbol

Name / Nazwa

Undefined loudspeaker/ Gtosnik niezidentyfikowany

<

Projector loudspeaker / Gtosnik typu „projektor"

Table 1. Symbols used in NS 3961:2016

Tabela 1. Symbole stosowane w normie NS 3961:2016

Source: Own elaboration based on NS 3961:2016. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie NS 3961:2016.

The Netherlands

The fire protection regulations of the Netherlands, established in building regulations (dut. Bouwbesluit), apply to construction, use and demolition during construction works. The document also indicates the facilities where the voice alarm system should be used. These include [19]:

- buildings with a height of at least four storeys,

- buildings over 20 m high,

- buildings with an area greater than 10000 m2,

- buildings with more than one room in which more than 1000 people can stay at the same time,

- buildings where more than 2,000 people can stay in one room at the same time.

For the design, installation, use and maintenance of voice alarm systems in the Netherlands, it is obligatory to comply with the provisions of NEN 2575 standard series [20]. Voice alarm systems should meet the requirements of NEN 2575-2 [21] Loud alarm - type A evacuation alarm system. According to the cited standard, installations are checked, among others, in terms of:

- performance requirements,

- connections to the fire panel,

- energy sources,

- transmission path,

- required CE certificates.

Holandia

Przepisy ochrony przeciwpozarowej Holandii, ustanowione w przepisach budowlanych (hol. Bouwbesluit), odnoszq si? do budowy, uzytkowania i rozbiorki podczas robot budowlanych. W doku-mencie wskazano rowniez obiekty, w ktorych nalezy stosowac dzwi?-kowy system ostrzegawczy. Do tych obiektow zaliczono [19]:

- budynki o wysokosci co najmniej czterech kondygnacji,

- budynki o wysokosci powyzej 20 m,

- budynki o powierzchni wi?kszej niz 10000 m2,

- budynki majqce wi?cej niz jedno pomieszczenie, w ktorych jednoczesnie moze przebywac wi?cej niz 1000 ludzi,

- budynki, w ktorych w jednym pomieszczeniu moze przebywac jednoczesnie ponad 2000 ludzi.

W zakresie projektowania, instalowania, uzytkowania i kon-serwacji dzwi?kowych systemow ostrzegawczych na terytorium Holandii obowiqzkowe jest stosowanie wymagan zapisow norm serii NEN 2575 [20]. Dzwi?kowe systemy ostrzegawcze powinny spetniac wymagania normy NEN 2575-2 [21] Gtosny alarm - system alarmowy ewakuacji typu A. Zgodnie z przywotanq normq instalacje sprawdzane sq, m.in. pod kqtem:

- wymagan dotyczqcych wydajnosci,

- potqczenia z panelem przeciwpozarowym,

- zrodta energii,

- toru transmisji,

- wymaganych certyfikatow CE.

The sound level of the voice signals must be at least 65 dB (A) in normal living quarters and at least 75 dB (A) in bedrooms.

In both situations, the difference in noise level must be at least 6 dB. Additionally, the system should include an emergency microphone, located in accordance with the applicable guidelines. Measurements of the effectiveness of the voice alarm system (speech intelligibility measurements) should be carried out by accredited bodies in this regard.

Poziom dzwiçku sygnatow dzwiçkowych musi wynosic co najmniej 65 dB(A) w normalnych pomieszczeniach mieszkalnych i co najmniej 75 dB(A) w sypialniach.

W obu sytuacjach roznica poziomu hatasu musi wynosic co najmniej 6 dB. Dodatkowo, w sktad systemu powinien obowiqzkowo wchodzic mikrofon alarmowy, zlokalizowany zgodnie z obowiqzu-jqcymi wytycznymi. Pomiary skutecznosci dziatania dzwiçkowego systemu ostrzegawczego (pomiary zrozumiatosci mowy) powinny byc przeprowadzone przez jednostki akredytowane w tym zakresie.

Germany

Public and private law apply to voice alarm systems in Germany. The former regulate the requirements in the area of planning and design as well as construction, installation and acceptance of construction buildings. According to the requirements of public construction law, the following must be equipped with a voice alarm system (the list of the facilities may slightly differ depending on the state) [21]:

- commercial buildings with an area of over 2,000 m,

- public utility buildings where more than 200 people can stay at the same time,

- performance or sports halls where more than 1000 people may be present at the same time,

- stadiums where more than 5000 people can stay at the same time,

- hospitals,

- hotels,

- garages (medium and large),

- high schools.

From the point of view of designers and installers of alarm systems, the requirements for construction works may arise from the fire protection concept, the requirements in the building permit or the opinion of an appraiser for fire protection (in some federal states).

For instance an alarm system may also be required by insurance companies for facility insurance conditions, trade regulators, an employers' liability insurance association, and an act on hazardous incidents in accordance with the federal act on the protection against emissions or operating specifications.

The voice alarm system can protect the entire facility (category I system) or only parts of it (category II system). The VDE-0833-4 [22] standard which defines the principles of design, installation and maintenance of the system is used to design a voice alarm system. In addition, the DIN 14664 [23] standard specifies the requirements (regarding its dimensions, color, type of microphone, buttons) for a firefighter's microphone installed in a building. The vast majority of the standards mentioned above contain the same requirements as the PD CEN/TS 54-32 [7] specification and CNBOP-PIB/SITP guidelines [14].

Niemcy

W zakresie dzwiçkowych systemow ostrzegawczych na tere-nie Niemiec zastosowanie znajdujq przepisy prawa publicznego i prywatnego. Pierwsze regulujq wymagania zarowno w obsza-rze planowania i projektowania, jak rowniez budowy, instalowa-nia oraz odbiorow obiektow budowlanych. Zgodnie z wymaga-niami publicznego prawa budowlanego w dzwiçkowy system ostrzegawczy muszq byc wyposazone (lista obiektow moze w nieznacznym stopniu roznic siç w zaleznosci od kraju zwiqz-kowego) [21]:

- budynki handlowe o powierzchni powyzej 2000 m,

- budynki uzytecznosci publicznej, w ktorych moze prze-bywac wiçcej niz 200 ludzi jednoczesnie,

- sale widowiskowe lub sportowe, w ktorych moze przeby-wac wiçcej niz 1000 ludzi jednoczesnie,

- stadiony, w ktorych moze przebywac wiçcej niz 5000 ludzi jednoczesnie,

- szpitale,

- hotele,

- garaze (srednie i duze),

- szkoty srednie.

Z punktu widzenia projektantow i instalatorow systemow alarmowych wymagania dla obiektow budowlanych mogq wyni-kac z koncepcji ochrony przeciwpozarowej, wymagan w pozwole-niu na budowç lub opinii eksperta ds. ochrony przeciwpozarowej (w niektorych krajach zwiqzkowych).

System alarmowy moze byc rowniez wymagany na przyktad przez towarzystwa ubezpieczeniowe w zakresie warunkow ubez-pieczenia obiektu, organy nadzoru handlu, zrzeszenie ubezpie-czajqce od odpowiedzialnosci pracodawcow, a takze zgodnie z rozporzqdzeniem w sprawie niebezpiecznych incydentow na podstawie federalnej ustawy o ochronie przed emisjami lub spe-cyfikacjami operacyjnymi.

Dzwiçkowy system ostrzegawczy moze zapewnic ochronç catego obiektu (system kategorii I) lub tylko jego czçsci (system kategorii II). Do projektowania dzwiçkowego systemu ostrzegawczego wykorzystywana jest norma VDE-0833-4 [22] okreslajqca zasady projektowania, instalowania i konserwa-cji systemu. Dodatkowo, w normie DIN 14664 [23] okreslono wymagania dla mikrofonu strazaka instalowanego w obiekcie. Wskazane wyzej standardy w zdecydowanej wiçkszosci zawie-rajq takie same wymagania (dot. wymiarow, koloru, rodzaju mikrofonu, przyciskow) jak specyfikacja PD CEN/TS 54-32 [7] i wytyczne CNBOP-PIB/SITP [14].

Summary

The analysis of the normative and legal documents used in the design and installation of voice alarm systems in selected European countries presented in the article allows for the following conclusions:

1. The technical specification PD CEN/TS 54-32 does not cover all issues related to the design and installation of voice alarm systems. Moreover, the specification is only available in English, which may significantly limit access to the guidelines for designing and installing voice alarm systems.

2. It seems reasonable to introduce into Polish regulations provisions aimed at allowing the use of emergency voice communication systems in fire protection of facilities. Based on the available codes of practice, it is possible to develop new technical and operational requirements that increase safety in a construction building.

3. If emergency voice communication systems are included in Polish legislation, it is necessary to provide appropriate training not only for firefighters of the State Fire Service, but also for other emergency services that can operate in the facility independently of the State Fire Service (e.g. medical service, police). Applying these systems may be of particular importance in situations where traditional communication with the use of the radiotelephones is difficult or even impossible.

4. The authors recommend introducing to Polish provisions regulations aimed at specifying the obligation to provide messages also in languages other than Polish. For this purpose, it is necessary to specify a group of facilities where such information about the risk would be obligatory (e.g. hotels, shopping centers, cinemas, museums).

5. One so-called attention signal should be foreseen so that in the event of a fire threat - regardless of where it occurs - it is the same. In doing so, the experience of Sweden and of the document SIS-TR 47:2015 "Acoustic and optical signal characters for fire and evacuation alarm" can be used.

6. Pursuant to the regulations in force in Poland, the use of an emergency microphone (fireman's microphone) in the voice alarm system is mandatory in all installed systems. In most of the analyzed countries, an emergency microphone is also used, while additionally in Germany, a standard containing requirements for the appearance of the microphone is commonly used.

7. The national legal regulations of Poland, the Netherlands and Germany indicate a list of facilities where, due to their intended use, the application of a voice alarm system is mandatory. On the other hand, in England or Sweden, the regulations do not directly require the use of the systems, but their use may be necessary to meet the requirements of ensuring safe evacuation conditions.

8. For Poland and Sweden, guidelines specifying exemplary content of emergency messages have been identified.

9. In the analyzed countries (except for Norway, for which

Podsumowanie

Przedstawiona w artykule analiza dokumentow normatyw-nych i prawnych stosowanych do projektowania i instalowania dzwiçkowych systemow ostrzegawczych w wybranych krajach Europy pozwala na sformutowanie nastçpujqcych wnioskow:

1. Specyfikacja techniczna PD CEN/TS 54-32 nie wyczer-puje wszystkich zagadnien zwiqzanych z projektowa-niem i instalowaniem dzwiçkowych systemow ostrzegawczych. Ponadto specyfikacja jest dostçpna tylko w jçzyku angielskim, co w znaczqcy sposob moze ogra-niczac dostçp do wytycznych projektowania i instalowa-nia dzwiçkowych systemow ostrzegawczych.

2. Zasadne wydaje siç wprowadzenie do polskich przepisow regulacji majqcych na celu dopuszczenie do stosowania w ochronie przeciwpozarowej obiektow systemow awaryjnej tqcznosci gtosowej. Na podstawie dostçpnych kodek-sow postçpowania (ang. code of practice) mozliwe jest opracowanie nowych wymagan techniczno-uzytkowych podnoszqcych bezpieczenstwo w obiekcie budowlanym.

3. W przypadku wtqczenia do polskich przepisow prawa systemow awaryjnej tqcznosci gtosowej nalezy przewi-dziec koniecznosc przeprowadzenia odpowiednich szko-len nie tylko dla strazakow Panstwowej Strazy Pozarnej, ale rowniez dla innych stuzb ratowniczych mogqcych pro-wadzic dziatania w obiekcie niezaleznie od PSP (np. dla stuzby medycznej, policji). Zastosowanie tych systemow moze miec szczegolne znaczenie w sytuacjach, w kto-rych tradycyjna tqcznosc z wykorzystaniem radiotelefo-now jest utrudniona lub wrçcz niemozliwa.

4. Autorzy zalecajq wprowadzenie do polskich przepisow regulacji majqcych na celu sprecyzowanie obowiqzku podawania komunikatow rowniez w jçzykach innych niz polski. Do tego celu konieczne jest okreslenie grupy obiektow, w ktorych takie przekazywanie informacji o zagrozeniu bytoby obowiqzkowe (np. hotele, centra handlowe, kina, muzea).

5. Nalezy przewidziec jeden tzw. sygnat zwrocenia uwagi tak, aby w przypadku zagrozenia pozarowego - niezaleznie od miejsca jego wystqpienia - byt on taki sam. Mozna przy tym wykorzystac doswiadczenia Szwecji i obowiq-zujqcy tam dokument SIS-TR 47:2015 „Dzwiçkowy sygnat uwagi dla alarmu gtosowego".

6. Zgodnie z obowiqzujqcymi w Polsce przepisami stosowanie mikrofonu alarmowego (mikrofonu strazaka) w dzwiçkowym systemie ostrzegawczym jest obowiqzkowe we wszystkich zainstalowanych systemach. W wiçkszosci analizowanych krajow mikrofon alarmowy rowniez jest uzywany, natomiast dodatkowo w Niemczech powszechnie stosowana jest norma zawierajqca wymagania dla wyglqdu mikrofonu.

7. Krajowe regulacje prawne Polski, Holandii i Niemiec wska-zujq listç obiektow, w ktorych ze wzglçdu na przeznacze-nie obowiqzkowe jest stosowanie dzwiçkowego systemu ostrzegawczego. Z kolei na terytorium Anglii czy Szwe-cji przepisy nie wymagajq wprost stosowania systemow, ale ich wykorzystanie moze byc niezbçdne do spetnienia

such a requirement has not been identified in the applicable regulations), criteria for measuring the intelligibility of alarm messages were defined.

10. In the Netherlands, England and Germany, periodic testing of the secondary functions of voice alarm systems (non-alarm related functions) is mandatory.

11. It is also worth emphasizing that the developed CNBOP-PIB/SITP guidelines [14] contain information that is not included in the analyzed documents from other European countries. They concern, among others, sound simulations and practical tips for applying the guidelines in real facilities and rooms (e.g. classrooms, large sales halls, cinema halls, theater halls, shopping malls, stadiums and auditoriums).

wymagan zapewnienia bezpiecznych warunkow ewakuacji.

8. Dla Polski i Szwecji zidentyfikowano wytyczne okresla-jqce przyktadowe tresci komunikatow alarmowych.

9. W analizowanych krajach (oprocz Norwegii, dla ktorej nie zidentyfikowano takiego wymagania w obowiqzujqcych regulacjach) okreslono kryteria do pomiarow zrozumiatosci komunikatow alarmowych.

10. W Holandii, Anglii i Niemczech obowiqzkowo przeprowa-dzane sq czynnosci zwiqzane z okresowym testowaniem funkcji pobocznych dzwi^kowych systemow ostrzegaw-czych (funkcji nie zwiqzanych z alarmowaniem).

11. Warte podkreslenia jest rowniez to, ze opracowane wytyczne CNBOP-PIB/SITP [14] zawierajq informacje, ktore nie sq poruszane w analizowanych dokumentach z innych krajow europejskich. Dotyczq one m.in. symula-cji akustycznych oraz praktycznych wskazowek zastoso-wania wytycznych w rzeczywistych obiektach i pomiesz-czeniach (m.in.: salach lekcyjnych, duzych salach sprzedazy, salach kinowych, salach teatralnych, centrach handlowych, stadionach czy halach widowiskowych).

Conclusions

The presented analysis of the requirements for the use of voice alarm systems in Poland, Great Britain, Sweden, Norway, Germany and the Netherlands shows how different the approach is to using this type of systems. Depending on individual experiences and the administrative structure of a given country, a variety of legal and normative provisions regarding the use of VAS can be seen (these are not always normative documents issued by state standardization institutions). Unfortunately, one can get the impression that voice alarm systems are still not as popular as fire alarm systems. Of course, this has its justification resulting from practice. Much more often - for security reasons - it is necessary to use detection systems than voice alarm systems. Moreover, in practice, VAS cannot exist without a fire alarm system, while the latter can exist independently and perform its functions at a satisfactory level. Defining the essential requirements for facilities where the use of voice alarm systems should be obligatory and the requirements for the determination of the required sound level and speech intelligibility constitute the basis for the consistent development of this type of fire protection. These requirements should be reflected either in the legislative system or in normative acts dedicated to voice alarm systems. In Poland, the list of facilities subject to VAS obligation is strictly defined, which in our opinion is a very good solution that deserves to be distinguished on a European scale. It is important that there are requirements (e.g. in the form of standards or guidelines) for the design, installation, use and maintenance of voice alarm systems, so that - based on them - people involved in the investment process and/or subsequent operation of the system could make optimal use of its functionality.

Wnioski

Przedstawiona analiza wymagan w zakresie wykorzystania dzwiçkowych systemów ostrzegawczych w Polsce, Wielkiej Bry-tanii, Szwecji, Norwegii, Niemczech i Holandii pokazuje, jak rózne jest podejscie do stosowania tego typu systemów. W zaleznosci od indywidualnych doswiadczen oraz struktury administracyjnej danego kraju mozna dostrzec róznorodnosc przepisów prawnych i normatywnych w zakresie stosowania DSO (nie zawsze sq to doku-menty normatywne wydane przez panstwowe instytucje normaliza-cyjne). Niestety mozna odniesc wrazenie, ze dzwiçkowe systemy ostrzegawcze wciqz nie cieszq siç takq popularnosciq, jak systemy sygnalizacji pozarowej. Oczywiscie ma to swoje uzasadnienie wyni-kajqce z praktyki. O wiele czçsciej - ze wzglçdôw bezpieczenstwa - konieczne jest zastosowanie systemów detekcji niz systemów DSO. Co wiçcej, w praktyce system DSO nie moze istniec bez sys-temu sygnalizacji pozarowej, podczas gdy ten drugi moze istniec samodzielnie i realizowac swoje funkcje na zadowalajqcym pozio-mie. Okreslenie zasadniczych wymagan w odniesieniu do obiek-tów, w których stosowanie dzwiçkowych systemów ostrzegawczych powinno byc obligatoryjne oraz wymagan w zakresie okreslenia wymaganego poziomu dzwiçku i zrozumiatosci mowy stanowi pod-stawç do konsekwentnego rozwoju tego typu zabezpieczen prze-ciwpozarowych. Wymagania te powinny znalezc odzwierciedlenie albo w przepisach prawa, albo w aktach normatywnych dedykowa-nych dzwiçkowym systemom ostrzegawczym. W Polsce lista obiek-tów objçtych obowiqzkiem stosowania DSO jest scisle okreslona, co w naszej ocenie jest bardzo dobrym rozwiqzaniem zastugujqcym na wyróznienie w skali europejskiej. Wazne jest, zeby (np. w formie norm lub wytycznych) istniaty wymagania w zakresie projektowania, instalowania, uzytkowania i konserwacji systemów DSO, tak aby - opierajqc siç na nich - osoby biorqce udziat w procesie inwe-stycyjnym i/lub pózniejszej eksploatacji systemu mogty optymalnie korzystac z jego funkcjonalnosci.

Literature I Literatura

[1] Rozporzqdzenie MSWiA z dnia 7 czerwca 2010 r. w spra-wie ochrony przeciwpozarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 r. Nr 109, poz. 719 z póz. zm.).

[2] Rozporzqdzenie MSWiA z dnia 22 kwietnia 199В r. w spra-wie wyrobów stuzqcych do ochrony przeciwpozarowej, które mogq byc wprowadzane do obrotu i stosowane wytqcznie na podstawie certyfikatu zgodnosci (Dz. U. z 199В r. Nr 55, poz. 3б2).

[3] Rozporzqdzenie MSWiA z dnia 1б czerwca 2003 r. w spra-wie ochrony przeciwpozarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. 2003 Nr 121, poz. 113В).

[4] PN-EN б0В49:2001 Dzwiçkowe systemy ostrzegawcze.

[5] PN-EN 50В49:2017-04 Systemy elektroakustyczne dla sytuacji awaryjnych.

[6] Popielarczyk T., Sliwinski R., Garlinska U., Stçpien P, Gancar-czyk P., Sowa T., Adamczyk J., Adamczyk B., Matolepszy R., Pacuk J., Mtudzik K., Stencel M., Skiepko E., Wytyczne projekto-wania, instalowania, uruchamiania, obsfugi ikonserwacji DSO, SITP WP-04:2020 CNBOP-PIB W-0004:2020, Wydawnictwo CNBOP-PIB, Józefów 2021, https://doi.org/10.17381/2021.2.

[7] PD CEN/TS 54-32:2015: Fire detection and fire alarm systems - Part 32: Planning, design, installation, commissioning, use and maintenance of voice alarm systems.

[В] The Building Regulations 2010, wydanie scalone (The Marged Approved Documents), lipiec 2020, https:// www.gov.uk/guidance/building-regulations-and-appro-ved-documents-index#approved-documents [dostçp: 20.05.2021].

[9] BS 5В39-9:2013 Fire detection and fire alarm systems for buildings. Code of practice for the design, installation, commissioning and maintenance of emergency voice communication systems.

[10] BS 9999:2017 Fire safety in the design, management and use of buildings. Code of practice.

[11] https://iscve.org.uk/wp-content/uploads/ISCVE-Manifesto--for-UK-Voice-Alarm-Standards-Online-Version.pdf [dostçp: 24.05.2021].

[12] BFS 2011:6 Boverkets byggregler - föreskrifter och all-männa râd, BBR z poprawkami do BFS 2020:4 https:// www.boverket.se/contentassets/a9a584aa0e564c8998d-079d752f6b76dZkonsoliderad_bbr_2011-6.pdf [dostçp:

20.05.2020].

[13] PN-EN 60268-16:2011 Urzqdzenia systemöw elektroaku-stycznych - Czçsc 16: Obiektywna ocena zrozumiatosci mowy za pomocq wskaznika transmisji mowy.

[14] SIS-TR 47:2015 Acoustic and optical signal characters for fire and evacuation alarm.

[15] Byggteknisk forskrift - TEK17 Regulations on technical requirements for construction works, https://dibk. no/regelverk/byggteknisk-forskrift-tek17/1/1-1/ [dostçp:

20.05.2021].

[16] NS 3961:2016 Voice alarm systems - Design, installation, commissioning, operation and maintenance.

[17] NS 3960:2019 Fire detection and fire alarm systems - Design, installation, operation and maintenance.

[18] Bouwbesluit 2012, holenderska ustawa budowlana, 12.05.2015., 12 listopada 2015 r.

[19] Popielarczyk T., Ewakuacja ludzi z wykorzystaniem dzwiq-kowych systemöw ostrzegawczych, Wydawnictwo CNBOP--PIB, Jözeföw 2018, https://doi.org/10.17381/2018.2.

[20] NEN 2575 Fire safety of buildings - Evacuation alarm installations - System and quality requirements and guidelines for locating of alarm devices.

[21] NEN 2575-2 Fire safety of buildings - Evacuation alarm installations - System and quality requirements and guidelines for locating of alarm devices. Part 2: Loud alarm evacuation alarm installation type A.

[22] DIN VDE 0833-4:2014-10 Gefahrenmeldeanlagen für Brand, Einbruch und Überfall - Teil 4: Festlegungen für Anlagen zur Sprachalarmierung im Brandfall.

[23] DIN 14664:2019-09 Feuerwehrwesen - Feuerwehr-Einsprechstelle.

TOMASZ POPIELARCZYK, PH.D. ENG. - a graduate of the Faculty of Fire Safety Engineering of the Main School of Fire Service in Warsaw and the Faculty of Management and Command of the Academy of War Art in Warsaw. He works in the Laboratory of Fire Alarm Systems and Fire Automation Laboratory in Centrum Naukowo-Bad-awcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badaw-czy (CNBOP-PIB) in Józefów. The area of research is fire safety of buildings, designing technical fire protection systems and their use during rescue operations.

DR INZ. TOMASZ POPIELARCZYK - absolwent Wydziatu Inzynie-rii Bezpieczenstwa Pozarowego Szkoty Gtównej Stuzby Pozarni-czej w Warszawie oraz Wydziatu Zarzqdzania i Dowodzenia Akade-mii Sztuki Wojennej w Warszawie. Pracuje w Zespole Laboratoriów Sygnalizacji Alarmu Pozaru i Automatyki Pozarniczej w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowym Instytucie Badawczym w Józefowie. Obszar prowadzonych badan naukowych to bezpieczenstwo pozarowe obiektów budowlanych, projektowanie technicznych systemów zabezpieczen przeciwpo-zarowych oraz ich wykorzystanie podczas dziatan ratowniczych.

URSZULA GARLINSKA, M.SC. ENG. - a graduate of the Faculty of Civil Safety Engineering and the Faculty of Fire Safety Engineering of the Main School of Fire Service in Warsaw and post-graduate student of the Warsaw University of Technology and the University of Information Technology and Management in Rzeszow. Research and technical employee of Fire Alarm Systems and Fire Automation Laboratory in Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy (CNBOP-PIB) in Jozefow.

TOMASZ SOWA, M.SC. ENG. - a graduate of the Faculty of Fire Safety Engineering at the Main School of Fire Service in Warsaw. Research and technical employee of Fire Alarm Systems and Fire Automation Laboratory in Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy (CNBOP-PIB) in Jozefow.

ROBERT SLIWINSKI, M.SC. ENG. - a graduate of the Faculty of Civil Safety Engineering at the Main School of Fire Service in Warsaw and the SGH Warsaw School of Economics. From the beginning of his professional career, he was associated with Centrum Naukowo-Bad-awcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy (CNBOP-PIB) in Jozefow. As a specialist of the Certification Department, he was the coordinator of a substantive area regarding devices included in the fire alarm systems. From 2019, deputy manager of CNBOP-PIB Technical Assessment Department.

MGR INZ. URSZULA GARLINSKA - absolwentka Wydziatu Inzynie-rii Bezpieczenstwa Cywilnego i Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowego Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie oraz stu-diow podyplomowych na Politechnice Warszawskiej i Wyzszej Szkoty Informatyki i Zarzgdzania w Rzeszowie. Pracownik badawczo-tech-niczny w Zespole Laboratoriow Sygnalizacji Alarmu Pozaru i Auto-matyki Pozarniczej w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowym Instytucie Badawczym w Jozefowie

MGR INZ. TOMASZ SOWA - absolwent Wydziatu Inzynierii Bezpie-czenstwa Pozarowego Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej w War-szawie. Pracownik badawczo-techniczny w Zespole Laboratoriow Sygnalizacji Alarmu Pozaru i Automatyki Pozarniczej w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowym Instytucie Badawczym w Jozefowie

MGR INZ. ROBERT SLIWINSKI - absolwent Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie oraz Szkoty Gtownej Handlowej. Od poczgtku kariery zawodowej zwigzany z Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowym Instytutem Badawczym w Jozefowie. Jako specjalista Jednostki Certyfikujgcej petnit rolç koordyna-tora obszaru merytorycznego dot. urzgdzen wchodzgcych w sktad systemow sygnalizacji pozarowej. Od 2019 roku zastçpca kierow-nika Zaktadu Ocen Technicznych CNBOP-PIB.