Emergency Voice Communication Systems – Analysis of Normative and Legal Documents Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

Tomasz Popielarczyka)*, Mariusz Sobeckib), Jan Pacukc), Tyberiusz Frymusc)

a Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute / Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy

b) IBP Konsulting

c) pAudio Technologies Sp. z o.o.

* Corresponding author / Autor korespondencyjny: tpopielarczyk@cnbop.pl

Emergency Voice Communication Systems - Analysis of Normative and Legal Documents

Systemy komunikacji gtosowej w sytuacjach awaryjnych - analiza dokumentow normatywnych i prawnych

ABSTRACT

Aim: The purpose of this article is to present the results of ongoing theoretical research - the evaluation of normative and legal documents in the area of emergency voice communication. The research was aimed at analysing and comparing the operation of emergency communication systems (SKA) in selected countries and the possibility of their wider use in construction objects in Poland. The utilitarian purpose of the publication is a discussion that should contribute to the development of appropriate standards for ensuring the proper level of reliability of such installations and the safety of those who use them.

Introduction: Emergency communication systems enable communication between locations in a building that are critical for conducting evacuation and rescue, as well as firefighting operations and a central location in the building object (e.g. the fire equipment service room) that provides control and support for these processes. They can be used to communicate with people with different types and degrees of disabilities, who are in survival areas, firefighters/rescuers in the fire vestibules of lifts for rescue teams or stairwells, and stewards at sporting events. Their use in Poland is not common, but increasingly required by the investors.

Methodology: The authors used theoretical research, such as analysis of literature and legal documents, synthesis, generalization, inference, comparison and analogy. Documents from Poland, the United Kingdom, Germany and the United States were analysed. The selection of individual countries was guided by the level of development of these systems in the given country and the availability of source documents.

Conclusions: Up until now SKA installations are not widespread in our country. However, an increasing demand for such installations is to be expected,

especially given changes in the attitudes toward ensuring the safety of people with various disabilities, as well as, perhaps to a somewhat lesser extent,

the emerging need to support the communication of the rescue teams, especially in buildings with very high heights. So far, emergency communication

systems have been used mainly for utility purposes under normal operating conditions of a construction object. Thus there are no national regulations

or standards on the requirements for such installations to function under fire conditions.

Keywords: evacuation of buildings, safety of evacuation, fire intercoms, emergency communication systems

Type of article: review article

Received: 29.09.2022; Reviewed: 27.10.2022; Accepted: 27.10.2022;

Authors" ORCID IDs: T. Popielarczyk - 0000-0002-0124-7182; M. Sobecki - 0000-0002-2625-731X; J. Pacuk - 0000-0002-0112-000X;

T. Frymus - 0000-0002-6609-7066;

The authors contributed the equally to this article;

Please cite as: SFT Vol. 60 Issue 2, 2022, pp. 78-103, https://doi.org/10.12845/sft.60.2.2022.4;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRAKT

Cel: Celem artykulu jest przedstawienie wyniköw prowadzonych badan teoretycznych - oceny dokumentow normatywnych i prawnych w zakresie komunikacji glosowej w sytuacjach awaryjnych. Badania byly ukierunkowane na dokonanie analizy i poröwnanie funkcjonowania systemöw komunikacji awaryjnej (SKA) w wybranych krajach oraz mozliwosci ich szerszego wykorzystania w obiektach budowlanych w Polsce. Celem utylitarnym publikacji jest dyskusja, ktöra powinna przyczynic siç do wypracowania odpowiednich standardöw w zakresie zapewnienia wlasciwego poziomu niezawodnosci takich instalacji i bezpieczenstwa osöb z nich korzystajqcych.

Wprowadzenie: Systemy komunikacji awaryjnej umozliwiajg komunikacj? mi?dzy lokalizacjami w budynku, które sg kluczowe z punktu widzenia prowadzenia ewakuacji oraz dzialart ratowniczo-gasniczych a centralnym miejscem w obiekcie budowlanym (np. w pomieszczeniu obslugi urzgdzert przeciwpozarowych) zapewniajgcym kontrol? i wspomaganie tych procesów. Mogg bye one wykorzystywane do komunikowania si? z osobami o róznych rodzajach i stopniach niepelnosprawnosci znajdujgcymi si? w strefach przetrwania, strazakami/ratownikami w przedsionkach przeciwpozarowych dzwigów dla ekip ratowniczych lub klatek schodowych oraz stewardami podczas imprez sportowych. Ich stosowanie w Polsce nie jest powszechne, jednak coraz cz?sciej wymagane przez inwestorów.

Metodología: Autorzy wykorzystali badania teoretyczne, takie jak: analiza literatury i dokumentów prawnych, synteza, uogólnianie, wnioskowanie, po-równanie oraz analogia. Dokonano analizy dokumentów z Polski, Wielkiej Brytanii, Niemiec oraz Stanów Zjednoczonych. Przy doborze poszczególnych krajów kierowano si? poziomem rozwoju tych systemów w danym partstwie oraz dost?pnoscig dokumentów zródlowych.

Wnioski: Instalacje SKA nie sg jak dotgd rozpowszechnione w naszym kraju. Jednak nalezy spodziewae si? coraz wi?kszego zapotrzebowania na tego typu instalacje, szczególnie biorgc pod uwag? zmiany w zakresie podejscia do zapewnienia bezpieczertstwa osobom z róznymi niepelnosprawno-sciami, jak równiez - moze w nieco mniejszym zakresie - pojawiajgce si? potrzeby wsparcia komunikacji ekip ratowniczych, zwlaszcza w budynkach o bardzo duzych wysokosciach. Dotychczas systemy komunikacji awaryjnej byly stosowane glównie na potrzeby uzytkowe w normalnych warunkach funkcjonowania obiektu, w zwigzku z powyzszym brak jest krajowych przepisów czy standardów dotyczgcych wymagart dla takich instalacji majgcych funkcjonowae w warunkach pozaru.

Stowa kluczowe: bezpieczertstwo ewakuacji, ewakuacja obiektów budowlanych, interkomy pozarowe, systemy komunikacji awaryjnej Typ artykutu: artykul przeglgdowy

Przyj^ty: 29.09.2022; Zrecenzowany: 27.10.2022; Zaakceptowany: 27.10.2022;

Identyfikatory ORCID autorów: T. Popielarczyk - 0000-0002-0124-7182; M. Sobecki - 0000-0002-2625-731X; J. Pacuk - 0000-0002-0112-000X; T. Frymus - 0000-0002-6609-7066;

Autorzy wniesli równy wklad merytoryczny w powstanie artykulu;

Prosz<? cytowac: Prosz? cytowae: SFT Vol. 60 Issue 2, 2022, pp. 78-103, https://doi.org/10.12845/sft.60.2.2022.4; Artykul udost?pniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

Introduction

The evacuation of people from buildings can be assisted by a variety of communication and alarm systems, from the simplest optic signalling devices and sounders to voice alarm systems (DSO). Messages about the need to evacuate are communicated to the users of the facility, who, upon receiving information about the danger, can begin evacuating and moving to a place of safety outside the building or to another (safe) fire zone. In most cases, users of the construction object leave the endangered place on their own, but among the occupants of the facilities there may also be people who are unable to evacuate the endangered building on their own due to various disabilities. Such a group may include people with physical and mental disabilities, those affected by fire or explosion, pregnant women, the elderly, or those who have lost their orientation under stress. Such people need support in the evacuation process, which can be provided by relevant facility personnel or emergency services. However, it is clear that such support can only be provided if the staff or emergency services are informed of the need in advance.

One of the solutions to enable safe evacuation of the persons requiring support from emergency personnel or services is to provide a place in the construction object where persons requiring such support can await the assistance of these services in safe conditions. Typically, such areas are adequately fire-separated to ensure protection of the occupants from the effects of fire, while waiting for further evacuation. Such spaces have different names, for the purposes of this article the authors propose the phrase "the survival zone".

Wprowadzenie

Ewakuacja ludzi z obiektow budowlanych moze bye wspo-magana przez rozne systemy komunikacji i alarmowania, od naj-prostszych sygnalizatorow optycznych i akustycznych po dzwi?-kowe systemy ostrzegawcze (DSO). Komunikaty o koniecznosci ewakuacji sq przekazywane uzytkownikom obiektu, ktorzy po otrzymaniu informacji o zagrozeniu mogq rozpoczqe ewakuacja i przemieszczanie si? do miejsca bezpiecznego na zewnqtrz budynku lub do innej (bezpiecznej) strefy pozarowej. W wi?k-szosci przypadkow uzytkownicy obiektow opuszczajq zagrozone miejsce samodzielnie, jednak wsrod przebywajqcych w obiek-tach mogq znajdowae si? rowniez osoby, ktore z powodu roz-nych niepetnosprawnosci nie sq w stanie samodzielnie ewaku-owae si? z zagrozonego budynku. Do takiej grupy mozna zaliczae osoby niepetnosprawne ruchowo i umystowo, osoby poszkodo-wane w wyniku pozaru, wybuchu, kobiety w ciqzy, osoby starsze lub tez takie, ktore pod wptywem stresu stracity orientacj?. Takie osoby potrzebujq w procesie ewakuacji wsparcia, ktorego moze udzielie odpowiedni personel obiektu lub stuzby ratunkowe. Jednak oczywiste jest, iz takie wsparcie moze bye udzielone jedynie w sytuacji wczesniejszego uzyskania informacji przez personel lub stuzby ratownicze o takiej potrzebie.

Jednym z rozwiqzan majqcych na celu umozliwienie realiza-cji bezpiecznej ewakuacji osob wymagajqcych wsparcia perso-nelu lub stuzb ratowniczych jest zapewnienie w obiekcie budowlanym miejsca, w ktorym osoby wymagajqce takiego wsparcia mogq w bezpiecznych warunkach oczekiwae na pomoc tych stuzb. Zazwyczaj takie miejsca sq odpowiednio wydzielone

As mentioned above, in order for the evacuation assistance system to be reasonably effective and for personnel or emergency services to be informed quickly enough that there are people in the building waiting for evacuation assistance, it is necessary to provide adequate means of communication. In addition to conveying a message about the need for support, such measures should also allow the waiting people to receive confirmation that help will reach them soon. For this purpose, it is possible to use the SKA - emergency voice communication systems (EVCS or emergency communication systems (ECS)). Colloquially, these systems are also known as "fire intercoms". Naturally, the name in Polish proposed above is suggested by the authors of this publication. During the writing of the article, a discussion arose also among the co-authors on the subject and several suggestions were made. Therefore, the final name of these systems, installations or devices requires more extensive consultation.

These systems can also be used by lifeguards or stewards, for example, during mass events held in construction objects, where radio communication is hampered or disrupted by the characteristics of the structure or the size of the object, using wearable radios.

At the beginning of an evacuation, before the arrival of the fire department, the emergency communication system can be used to communicate between the person in the control centre and the personnel residing on different floors of the building or with the stewards in the sports facility.

As a general rule, in a building where evacuation is being carried out, communication is from an elevated station on a particular floor to the main station located, for example, in the fire equipment service room. This procedure makes it possible to inform the relevant people that the users of a floor have been evacuated.

Once the emergency services arrive on the scene, they may in turn need to take control of the evacuation. To make this easier, the rescue and firefighting commander directs the evacuation from the main station, communicating with the other rescuers via the system. Once the evacuation is complete, the rescuers can still use the system to communicate during firefighting operations.

In conclusion, SKA can be used to communicate with:

- people with different types and degrees of disabilities located in the refuges areas,

- firefighters/rescuers in the vestibules of firefighting lifts for the rescue teams or stairwells (firefighting lobbies),

- stewards during sporting events.

SKAs allow communication between strategic points and a central location in a construction object (e.g. a fire equipment service room). As a general rule, these systems are not intended for the purposes other than evacuation, but in some cases it is permissible (e.g. security patrols use the SKA when making their rounds of the facility, thus confirming their location by calling from a particular elevated station to the main station).

It is also worth noting that emergency communication systems are not the same as voice alarm systems (DSO). The main difference is that DSOs only allow one-way communication, i.e. the transmission of messages by staff or emergency responders through loudspeakers to the users of the facility. By definition,

pozarowo, aby zapewnic uzytkownikom ochronç przed oddziaty-waniem czynników pozarowych, podczas oczekiwania na dalszq ewakuacjç. Przestrzenie takie noszq rózne nazwy, na potrzeby niniejszego artykutu autorzy proponujq sformutowanie „strefa przetrwania".

Jak juz wyzej wspomniano, aby system wspomagania ewa-kuacji mógt byc odpowiednio efektywny oraz personel, czy tez stuzby ratownicze mogli odpowiednio szybko zostac poinformo-wani, iz w budynku sq osoby oczekujqce na pomoc w ewakuacji, konieczne jest zapewnienie odpowiednich srodków komunikacji. Takie srodki poza przekazaniem komunikatu o potrzebie wsparcia powinny równiez pozwalac na uzyskanie przez oczekujqce osoby potwierdzenia, ze pomoc wkrótce do nich dotrze. W tym celu moz-liwe jest wykorzystanie systemu komunikacji awaryjnej SKA (ang. emergency voice communication systems - EVCS lub emergency communication systems - ECS). Potocznie systemy te nazywane sq równiez „interkomami pozarowymi". Zaproponowana powyzej nazwa w jçzyku polskim jest oczywiscie propozycjq autorów niniej-szej publikacji. Podczas pisania artykutu, równiez w gronie wspót-autorów, wywiqzata siç dyskusja na ten temat i pojawito siç kilka propozycji. Stqd tez ostateczna nazwa tych systemów, instalacji czy tez urzqdzen wymaga szerszych konsultacji.

Systemy te mogq byc równiez wykorzystywane przez ratow-ników lub stewardów np. podczas imprez masowych, odbywajq-cych siç w obiektach budowlanych, w których z uwagi na charak-terystykç konstrukcji lub wielkosci obiektu wystçpuje utrudniona lub zaktócona komunikacja radiowa z wykorzystaniem radiote-lefonów nasobnych.

Na poczqtku ewakuacji, przed przybyciem strazy pozarnej, system komunikacji awaryjnej moze byc wykorzystany do komunikacji miçdzy osobq znajdujqcq siç w centrum kierowania a personelem przebywajqcym na róznych kondygnacjach budynku lub ze stewardami w obiekcie sportowym. Zasadniczo w budynku, w którym przeprowadzana jest ewakuacja, komunikacja nastçpuje ze stacji wyniesionej na okreslonej kondygnacji do stacji gtównej znajdujq-cej siç np. w pomieszczeniu obstugi urzqdzen przeciwpozarowych. Taka procedura umozliwia poinformowanie odpowiednich osób, ze uzytkownicy danej kondygnacji zostali ewakuowani.

Po przybyciu na miejsce stuzb ratowniczych moze byc z kolei konieczne przejçcie przez nie kontroli nad ewakuacjq. Aby to utatwic, dowódca akcji ratowniczo-gasniczej kieruje ewakuacjq ze stacji gtównej, komunikujqc siç z innymi ratownikami za pomocq systemu. Po zakonczeniu ewakuacji ratownicy nadal mogq wykorzystywac system do komunikacji podczas prowadzenia akcji gasniczej.

Podsumowujqc, SKA mogq byc wykorzystywane do komu-nikowania siç z:

- osobami o róznych rodzajach i stopniach niepetnospraw-nosci znajdujqcych siç w strefach przetrwania (ang. refuges area),

- strazakami/ratownikami w przedsionkach przeciwpozarowych dzwigów dla ekip ratowniczych lub klatek scho-dowych (ang. firefighting lobbies),

- stewardami podczas imprez sportowych.

SKA umozliwiajq komunikacjç miçdzy strategicznymi punktami a centralnym miejscem w obiekcie budowlanym (np. pomieszczeniu obstugi urzqdzen przeciwpozarowych). Co do

these are two separate systems, but of course they can work together in some situations.

The research conducted analysed the formal and legal requirements and standards in force in Poland, as well as the requirements for systems contained in standards used in the United Kingdom [1], the United States [2] and Germany [3]. The results of the country-by-country analysis are presented first. The last part of the article is an attempt to evaluate the collected material and propose solutions for application in Poland.

zasady systemy te nie sq przeznaczone do celow innych niz ewa-kuacyjne, jednak w niektörych przypadkach jest to dopuszczalne (np. patrole ochrony wykorzystujq SKA podczas obchodu obiektu, potwierdzajqc w ten sposob swojq lokalizacj? poprzez wywotanie potqczenia z danej stacji wyniesionej do stacji gtownej).

Warty podkreslenia jest rowniez fakt, ze systemy komunikacji awaryjnej nie sq tozsame z dzwi?kowymi systemami ostrze-gawczymi (DSO). Podstawowq roznicq jest to, ze DSO umozliwiajq tylko jednokierunkowq komunikacj?, czyli przekazywanie komuni-katow przez personel lub ratownikow poprzez gtosniki do uzytkow-nikow obiektu. W zatozeniu sq to dwa odr?bne systemy, ale oczy-wiscie mogq w niektorych sytuacjach ze sobq wspotpracowac.

W ramach prowadzonych badan dokonano analizy wymagan formalnoprawnych i norm obowiqzujqcych w Polsce oraz wymagan stawianych systemom zawartych w normach stosowanych w Wielkiej Brytanii [1], Stanach Zjednoczonych [2] i Niemczech [3]. W pierwszej kolejnosci przedstawiono wyniki analizy z poszcze-golnych krajow. Ostatnia czesc artykutu stanowi prob? dokona-nia oceny zebranego materiatu i zaproponowania rozwiqzan do zastosowania w Polsce.

Analysis and evaluation of the current state in Poland

The devices included in the emergency communication systems should be treated as fire protection devices. In the regulation of the Ministry of Internal Affairs and Administration (MSWiA) [4], such devices are not literally included in the catalogue of fire protection devices specified in §2 item 1 point 5. However, in the opinion of the authors, this catalogue should be treated as an open set, which also does not directly mention other devices and installations, which are certainly firefighting devices for all (such as pressure differential systems to prevent smoke).

The above assumption directly affects the process of implementing such systems in accordance with specific formal and technical requirements. As early as the design stage, it should be assumed that SKA, in accordance with the requirements set forth in §3 of the above-mentioned regulation of the Ministry of Internal Affairs and Administration, should be made on the basis of a design agreed with a fire protection expert. Therefore, regardless of whether the SKA installation is to be carried out in a newly designed or existing building, an appropriate design of the fire protection device must be drawn up, agreed in advance with a fire protection expert. The rules for making such an agreement are currently set forth in the MSWiA regulation [5]. The agreement can be made as part of the technical design of the facility, which is part of the construction design of the facility, provided, of course, that the technical design is sufficiently detailed, or by agreeing on a separate design of the fire protection device. At the same time, one should keep in mind that the condition for their admittance for use is to conduct appropriate tests and examinations, confirming the correctness of their operation.

The above qualification of SKA as fire-fighting equipment also makes it necessary to meet further requirements specified

Analiza i ocena obecnego stanu w Polsce

Urzqdzenia wchodzqce w sktad systemów komunikacji awaryjnej powinny byc traktowane jako urzqdzenia przeciwpozarowe. W rozporzqdzeniu MSWiA [4] takie urzqdzenia nie sq literalnie zawarte w katalogu urzqdzen przeciwpozarowych okreslonym w §2 ust. 1 pkt. 5, jednakze - zdaniem autorów - katalog ten nalezy traktowac jako zbiór otwarty, który nie wymienia tez bez-posrednio innych urzqdzen i instalacji, z pewnosciq b?dqcych dla wszystkich urzqdzeniami przeciwpozarowymi (jak np. systemy róznicowania cisnien zapobiegajqce zadymieniu).

Powyzsze zatozenie wptywa bezposrednio na proces realiza-cji takich systemów zgodnie z okreslonymi wymaganiami formal-nymi i technicznymi. Juz na etapie projektowania nalezy przyjqc, ze SKA, zgodnie z wymaganiami okreslonymi w §3 wymienio-nego wyzej rozporzqdzenia MSWiA, powinien byc wykonany na podstawie projektu uzgodnionego z rzeczoznawcq ds. zabezpie-czen przeciwpozarowych. W zwiqzku z powyzszym niezaleznie, czy instalacja SKA ma byc wykonana w nowo projektowanym czy juz istniejqcym budynku, nalezy sporzqdzic odpowiedni projekt urzqdzenia przeciwpozarowego uzgodniony wczesniej z rzeczoznawcq ds. zabezpieczen przeciwpozarowych. Zasady doko-nywania takiego uzgodnienia aktualnie okresla rozporzqdzenie MSWiA [5]. Uzgodnienie moze byc dokonane w ramach projektu technicznego obiektu, b?dqcego cz?sciq projektu budowlanego obiektu, oczywiscie pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej szczegótowosci projektu technicznego, lub tez poprzez uzgodnienie odr?bnego projektu urzqdzenia przeciwpozarowego. Jed-noczesnie nalezy pami?tac, iz warunkiem dopuszczenia ich do uzytkowania jest przeprowadzenie odpowiednich prób i badan, potwierdzajqcych prawidtowosc ich dziatania.

Powyzsza kwalifikacja SKA jako urzqdzen przeciwpozarowych powoduje równiez koniecznosc spetnienia kolejnych wymagan

in §3 of the regulation of the Ministry of Internal Affairs and Administration [4]. As in the case of all firefighting equipment, it is necessary to ensure that these devices and installations are subjected to technical inspections and maintenance activities, in accordance with the principles and in the manner specified in the Polish Standards for fire-fighting equipment, in the technical and operating documentation and in the operating instructions prepared by their manufacturers. Since there are currently no Polish Standards relating to the equipment in question in this regard, it is necessary to rely mainly on the technical and operating documentation and manuals produced by the manufacturers of these devices. Other sources of knowledge, such as internationally recognized standards, can also be used as support. Technical inspections and maintenance activities should be carried out at the periods established by the manufacturer, but not less than once a year. Also, it is important to remember about the need to properly label the location of these devices in the building.

Our country's current legislation lacks clear and direct indications on the use of SKA installations in buildings. Consequently, their scope of application will be driven more by the need to achieve functional objectives than by the need to meet direct formal regulations.

The decision on the need to use such systems in new investments is made by the designer of the building in coordination with the investor and the fire protection expert who approves the design of the building. In case of the existing facilities, the need for such systems, as in the case of newly designed facilities, may arise from the needs identified by the facility owner, as well as from guidelines for adapting the facility to ensure an adequate level of fire safety.

Also worth mentioning here is the aspect of the use of facilities by people with various disabilities, including those with mobility limitations. One of the means of assisting the evacuation of the people mentioned above is to provide appropriate communication tools in the form of SKA. The issue of evacuating people with disabilities is slowly beginning to appear in various regulatory requirements. Thus, in Article 6 of the Law on Providing Accessibility to Persons with Special Needs [6], it is indicated that in terms of architectural accessibility, persons with special needs must be able to be evacuated or otherwise rescued. At the same time, the law provides for the certification of facilities in terms of ensuring accessibility, and therefore also the conditions for evacuation or otherwise saving people with disabilities. At this point it should also be recalled that in accordance with the requirements of the regulation of the Ministry of Internal Affairs and Administration [5], the basis for agreeing on the architectural-construction design in terms of compliance with fire protection requirements is data on the conditions and strategies for evacuation of people or their rescue by other means, taking into account the number and state of fitness of the occupants. On the other hand, in case of the technical design of a construction object, this information must be expanded to include the anticipated means for evacuation of persons with reduced mobility.

For the installations in question, in terms of technical requirements, it is important to keep in mind a number of requirements, arising directly or indirectly from national regulations, generally

okreslonych w §3 rozporzqdzenia MSWiA [4]. Podobnie jak w przy-padku wszystkich urzqdzen przeciwpozarowych zachodzi koniecz-nosc zapewnienia poddawania tych urzqdzen i instalacji przeglq-dom technicznym oraz czynnosciom konserwacyjnym, zgodnie z zasadami i w sposób okreslony w Polskich Normach dotyczq-cych urzqdzen przeciwpozarowych, w dokumentacji techniczno-ru-chowej oraz w instrukcjach obstugi, opracowanych przez ich pro-ducentów. Poniewaz obecnie nie ma Polskich Norm odnoszqcych siç do przedmiotowych urzqdzen w tym zakresie, nalezy opierac siç gtównie na dokumentacji techniczno-ruchowej oraz instrukcjach obstugi, opracowanych przez producentów tych urzqdzen. Pomocniczo mozna równiez wykorzystywac inne zródta wiedzy, jak na przyktad uznane standardy miçdzynarodowe. Przeglqdy tech-niczne i czynnosci konserwacyjne powinny byc przeprowadzane w okresach ustalonych przez producenta, jednak nie rzadziej niz raz w roku. Nie mozna równiez zapominac o koniecznosci odpo-wiedniego oznakowania lokalizacji tych urzqdzen w budynku.

W aktualnie obowiqzujqcych w naszym kraju przepisach prawa brakuje jednoznacznych i bezposrednich wskazan w zakresie sto-sowania instalacji SKA w obiektach budowlanych. W zwiqzku z powyzszym zakres ich stosowania bçdzie wynikat bardziej z potrzeby osiqgniçcia celów funkcjonalnych niz z koniecznosci spetnienia bezposrednich przepisów formalnych.

Decyzjç o potrzebie stosowania tego typu systemów w nowych inwestycjach podejmuje projektant obiektu budowlanego w porozu-mieniu z inwestorem oraz rzeczoznawcq do spraw zabezpieczen przeciwpozarowych uzgadniajqcym projekt obiektu. Jesli cho-dzi o obiekty juz istniejqce, potrzeba zastosowania takich syste-mów, podobnie jak w przypadku obiektów nowo projektowanych, moze wynikac z potrzeb okreslonych przez wtasciciela obiektu, jak równiez z wytycznych dotyczqcych dostosowania obiektu w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczenstwa pozarowego.

Warto w tym miejscu równiez poruszyc aspekt korzystania z obiektów przez osoby z róznymi niepetnosprawnosciami, w tym z ograniczeniami w zakresie poruszania siç. Jednym ze srodków wspomagania ewakuacji wspomnianych wyzej osób jest zapew-nienie odpowiednich narzçdzi komunikacji w postaci SKA. Zagad-nienie ewakuacji osób z niepetnosprawnosciami powoli zaczyna pojawiac siç w róznych wymaganiach przepisów prawa. I tak w art. 6 ustawy o zapewnianiu dostçpnosci osobom ze szczegól-nymi potrzebami [6] wskazane jest, ze w zakresie dostçpnosci archi-tektonicznej osobom ze szczególnymi potrzebami nalezy zapewnic mozliwosci ewakuacji lub uratowania w inny sposób. Jednoczesnie ustawa przewiduje certyfikacjç obiektów w zakresie zapewnienia dostçpnosci, a wiçc równiez warunków ewakuacji lub uratowania w inny sposób osób z niepetnosprawnosciami. Nalezy równiez w tym miejscu przypomniec, iz zgodnie z wymaganiami rozporzqdzenia MSWiA [5] podstawq do uzgodnienia projektu architektonicz-no-budowlanego w zakresie zgodnosci z wymaganiami ochrony przeciwpozarowej sq dane dotyczqce warunków i strategii ewakuacji ludzi lub ich uratowania w inny sposób, uwzglçdniajqce liczbç i stan sprawnosci osób przebywajqcych w obiekcie. Natomiast w przypadku projektu technicznego obiektu budowlanego informa-cje te muszq byc rozszerzone o przewidywane srodki do ewakuacji osób o ograniczonej zdolnosci poruszania siç.

for fire protection equipment and safety installations. Based on the requirements of the regulation of the Minister of Infrastructure [7], rooms in which electrical switchboards are located, supplying installations and equipment necessary during a fire, should constitute a separate fire zone. Since it is assumed that the operation of SKA installations under fire conditions is essential, the above requirements also apply to these installations.

Electrical conductors and cables in the circuits of a fire alarm, emergency lighting and communications equipment should be PH rated according to the time required for the operation of these devices. According to the authors of this article, the above requirement also applies to SKA installations, which, according to various standards, are part of the fire alarm systems. Of course, SKA connections to function during a fire must be made using cable assemblies that ensure continuity of signal and energy supply during the required time of operation of these installations.

It should also be mentioned that the SKA installations that are the subject of this article should meet the requirements specified in the Polish Standard for safety installations [9].

SKAs are used to ensure safety, so they must meet high standards for design, production, installation, commissioning and maintenance, similar to those for fire alarm systems (ISP) and voice alarm systems (VAS). Currently, there is no document in Poland that specifies these issues.

Analysis and evaluation of normative documents in force in the UK

In the UK, BS 5839-9 [1], which describes guidelines for the design, installation, commissioning and maintenance of emergency voice communication systems (EVCS), has been in place for many years. The first version of the document was created in 2003. Since then, 3 editions have been published, the most recent of which was released in 2021.

The British standard does not explicitly indicate in which facilities EVCS should be installed. Instead, it refers to the applicable regulations and/or the risk assessment performed by the owner, landlord, tenant or employer, respectively.

The BS standard indicates that outside of fire emergencies, the use of EVCS by people with disabilities and others is not specifically addressed in this standard, although it is not excluded.

The BS standard, among other things, refers to EN 54-2 [10], EN 54-4 [11] and EN 54-16 [12], which describe the requirements for the components of fire alarm and voice alarm systems.

According to the BS standard, emergency communication systems allow two-way voice communication between a central control point (known as a master station) and several other points throughout a building or several buildings (known as type A, B or C outstations), especially in the event of a fire emergency.

W zakresie wymogów technicznych, dotyczqcych przedmio-towych instalacji nalezy pami?tac o szeregu wymagan, wynikajq-cych bezposrednio lub posrednio z przepisów krajowych, ogólnie dotyczqcych urzqdzen przeciwpozarowych i instalacji bezpieczenstwa. Na podstawie wymagan zawartych w rozporzqdzeniu Ministra Infrastruktury [7], pomieszczenia w których sq umiesz-czone rozdzielnice elektryczne, zasilajqce niezb?dne podczas pozaru instalacje i urzqdzenia, powinny stanowic odr?bnq stref? pozarowq. Poniewaz zaktada si?, ze funkcjonowanie instalacji SKA w warunkach pozaru jest niezb?dne, to powyzsze wymaga-nia dotyczq równiez tych instalacji.

Przewody i kable elektryczne w obwodach urzqdzen alarmu-jqcych o pozarze, oswietlenia awaryjnego i tqcznosci powinny miec klas? PH odpowiedniq do czasu wymaganego do dziatania tych urzqdzen. Zdaniem autorów niniejszego artykutu powyzsze wymaganie dotyczy równiez instalacji SKA, które wedtug róz-nych standardów sq cz?sciq systemów alarmowania pozaro-wego. Oczywiscie potqczenia SKA majqce funkcjonowac w cza-sie pozaru muszq byc wykonane przy uzyciu zespotów kablowych zapewniajqcych ciqgtosc dostawy sygnatu i energii w wymaga-nym czasie dziatania tych instalacji.

Nalezy równiez wspomniec, iz instalacje SKA b?dqce przed-miotem niniejszego opracowania winny spetniac wymagania okre-slone w Polskiej Normie dotyczqce instalacji bezpieczenstwa [9].

SKA sq stosowane w celu zapewnienia bezpieczenstwa, dla-tego tez muszq spetniac wysokie standardy projektowania, pro-dukcji, instalacji, uruchamiania i konserwacji, podobne do tych dotyczqcych instalacji sygnalizacji pozarowej (ISP) i dzwi?ko-wych systemów ostrzegawczych (DSO). Obecnie w Polsce nie ma dokumentu, który precyzuje te zagadnienia.

Analiza i ocena dokumentów normatywnych obowigzujgcych w Wielkiej Brytanii

W Wielkiej Brytanii od wielu lat funkcjonuje norma BS 5839-9 [1], która opisuje wytyczne w zakresie projektowania, instalowania, uru-chamiania i konserwacji gtosowych systemów komunikacji w sytu-acjach awaryjnych (EVCS). Pierwsza wersja dokumentu powstata w 200З roku. Od tego czasu opublikowano З wydania, z których naj-nowsze ukazato si? w 2021 r.

Norma brytyjska nie wskazuje wprost, w jakich obiektach nalezy instalowac EVCS. Odwotuje si? natomiast do obowiqzu-jqcych przepisów i/lub oceny ryzyka, którq przeprowadza odpo-wiednio wtasciciel, wynajmujqcy, najemca lub pracodawca.

Norma BS wskazuje, ze poza sytuacjami zagrozenia pozaro-wego uzycie EVCS przez osoby niepetnosprawne i inne osoby nie zostato szczegótowo omówione w tym standardzie, choc nie jest wykluczone.

Norma BS odwotuje si? m. in. do norm EN 54-2 [10], EN 54-4 [11] i EN 54-16 [12], które opisujq wymagania dla elementów systemów sygnalizacji pozarowej i dzwi?kowych systemów ostrzegawczych.

Zgodnie z normq BS systemy komunikacji awaryjnej umoz-liwiajq komunikacj? gtosowq dwukierunkowq mi?dzy central-nym punktem sterowania (tzw. stacjq gtównq) a kilkoma innymi punktami w catym budynku lub kilku budynkach (tzw. stacje

These systems can be made as wired (loop, radial), wireless or combination systems. In case of a wired connection, wires and fixtures with adequate fire resistance should be used. Communication should take place between the outstation and the master station, not between the outstation and any other outstation. The exception is when the corresponding master station has made a group call.

Master station

A master station is a control unit located at a central control point (e.g. a fire equipment service room) that controls the system. In large buildings or building complexes, there may be several master stations communicating with each other.

At the very least, it should have a telephone handset or microphone and speaker, controls for making and receiving calls from outstations, indicators for identifying incoming calls, and indicators of operating status (quiescent, fault).

The basic requirements to be met by the master stations:

- the station should be powered from a power supply compliant with PN-EN 54-4 and have two power sources: primary from the power grid and backup from batteries;

- it should be able to receive calls from all outstations;

- if there is more than one master station in the system, only one of them should be the master, the other master stations should be operated as type A outstations that communicate with the master station;

- there should be a diagram of the construction object next to the master station, showing at least the entrances to the facility, escape routes and the location of the master and outstations;

- a voice alarm/gong should be provided to inform of an incoming call from the outstation;

- the operating voltage should be very low (ELV);

- the station housing should have ingress protection rating of IP30;

- the master station should be located near the fire alarm control panel (preferably in the fire equipment service room);

- the master station should be mounted at a height of 1.4 m to 1.5 m above the floor in an easily accessible, well-lit and visible place, free from obstacles;

- the state of lifting the handset at the main station should be acoustically signalled with a signal different from other signals, as well as optically signalled;

- sounders (according to EN 54-3 [13]) and/or loudspeakers for VAS (according to EN 54-24) should not be installed in the vicinity of the master station - optic signalling devices (according to EN 54-23 [14]) should be installed instead, if necessary.

wyniesione typu A, B lub C), szczegolnie w przypadku zagroze-nia pozarowego. Systemy te mogq byc wykonane jako systemy przewodowe (pçtlowe, promieniowe), bezprzewodowe lub kom-binowane. W przypadku potqczenia przewodowego nalezy stoso-wac przewody i mocowania o odpowiedniej odpornosci ogniowej.

Komunikacja powinna odbywac siç miçdzy stacjq wyniesionq a stacjq gtownq, a nie miçdzy stacjq wyniesionq a jakqkolwiek innq stacjq wyniesionq. Wyjqtek stanowi sytuacja, w ktorej odpo-wiednia stacja gtowna wykonata wywotanie grupowe.

Stacja glowna

Stacja gtowna to jednostka sterujqca umieszczona w central-nym punkcie kontrolnym (np. pomieszczeniu obstugi urzqdzen przeciwpozarowych), ktory steruje systemem. W duzych budyn-kach lub kompleksach budynkow moze istniec kilka komuniku-jqcych siç ze sobq stacji gtownych.

Powinna ona miec co najmniej stuchawkç telefonicznq lub mikrofon i gtosnik, elementy sterujqce do wykonywania i odbie-rania potqczen ze stacji wyniesionych, wskazniki do identyfika-cji potqczen przychodzqcych oraz wskazniki stanu pracy (dozoru, uszkodzenia).

Podstawowe wymagania, jakie powinny spetniac stacje gtowne:

- stacja powinna byc zasilana z zasilacza zgodnego z normq PN-EN 54-4 i posiadac dwa zrodta zasilania: podstawowe z sieci elektroenergetycznej i rezerwowe z baterii;

- powinna miec mozliwosc odbierania potqczen ze wszyst-kich stacji wyniesionych;

- jezeli w systemie jest wiçcej niz jedna stacja gtowna, to tylko jedna z nich powinna byc nadrzçdna, pozostate stacje gtowne powinny byc obstugiwane jako stacje wyniesione typu A, ktore komunikujq siç ze stacjq gtownq nadrzçdnq;

- przy stacji gtownej powinien znajdowac siç schemat obiektu budowlanego, przedstawiajqcy przynajmniej wej-scia do obiektu, drogi ewakuacyjne oraz rozmieszczenie stacji gtownych i stacji wyniesionych;

- nalezy zapewnic ostrzezenie dzwiçkowe/gong informu-jqce o potqczeniu przychodzqcym ze stacji wyniesionej;

- napiçcie robocze powinno byc bardzo niskie (ELV);

- obudowa stacji powinna miec stopien ochrony obudowy IP30;

- stacja gtowna powinna byc zlokalizowana w poblizu cen-trali sygnalizacji pozarowej (najlepiej w pomieszczeniu obstugi urzqdzen przeciwpozarowych);

- stacjç gtownq nalezy montowac na wysokosci od 1,4 m do 1,5 m nad podtogq w tatwo dostçpnym, dobrze oswietlo-nym i widocznym miejscu, niezawierajqcym przeszkod;

- stan podniesienia stuchawki w stacji gtownej powinien byc sygnalizowany akustycznie sygnatem rozniqcym siç od innych sygnatow; powinien byc takze sygnalizowany optycznie;

- w poblizu stacji gtownej nie nalezy instalowac sygnaliza-torow akustycznych (zgodnych z EN 54-3 [13]) i/lub gto-snikow do DSO (zgodnych z EN 54-24) - zamiast tego, jesli jest potrzeba, nalezy zainstalowac sygnalizatory optyczne (zgodne z EN 54-23 [14]).

1.4-1.5 m

Master station / Stacja glowna

Figure 1. Mounting height of the master station Rycina 1. Wysokosc montazu stacji gtownej Source: Own elaboration based on BS 5839-9:2021. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie BS 5839-9:2021.

Outstations

The outstation allows two-way voice conversation with the master station. Three types of outstations can be distinguished:

- type A - an outstation using a telephone handset for voice communication, so that the user's mouth and ear can be as close as possible to the microphone and handset, respectively. The station is designed for use by firefighters or stewards. Type A outstations should use full-duplex voice communications. The housing of type A station used by firefighters should be red in colour. It should be possible to make the connection without using any controls. The call should be initiated when the handset is lifted or the station door is opened. Type A outstation should be mounted at a height of 1.3 m to 1.4 m above the floor in an easily accessible, well-lit and visible place, free from obstacles;

- type B - an outstation with a built-in intercom-type microphone and speaker, usually mounted on a wall or other vertical surface, designed for use by people with disabilities or others requiring assistance during evacuation. Type B outstations, should operate in full duplex mode. The housing of Type B station should be green in colour. For connection it is required to use only one button (monostable), which is easily accessible and identifiable on the housing, e.g. there should be a convex frame around the button. Type B station should have Braille descriptions. The station should be mounted at a height of 0.9 m to 1.2 m;

- type C - combination of type A and B stations (type A has priority).

Stacje wyniesione

Stacja wyniesiona umozliwia dwukierunkowq rozmowç gto-sowq ze stacjq gtöwnq.

Mozemy wyroznic 3 typy stacji wyniesionych:

- typ A - stacja wyniesiona wykorzystujqca stuchawkç telefonicznq do komunikacji gtosowej, tak aby usta i ucho uzytkownika mogty znajdowac siç jak najblizej odpowied-nio mikrofonu i stuchawki. Stacja przeznaczona jest do uzytku przez strazakow lub stewardow. Stacje wyniesione typu A powinny wykorzystywac komunikacja gto-sowq w trybie petnego dupleksu. Wymagane jest, aby obudowa stacji typu A wykorzystywana przez straza-kow byta koloru czerwonego. Drzwi do stacji powinny byc otwierane zdalnie lub z wykorzystaniem klucza, identycz-nego dla wszystkich stacji. Uzytkownik powinien miec mozliwosc wykonac potqczenie bez uzycia jakichkolwiek elementow sterujqcych. Zainicjowanie potqczenia powinno nastqpic po podniesieniu stuchawki lub otwar-ciu drzwi stacji. Stacjç wyniesionq typu A nalezy monto-wac na wysokosci od 1,3 m do 1,4 m nad podtogq w tatwo dostçpnym, dobrze oswietlonym i widocznym miejscu, wolnym od przeszköd;

- typ B - stacja wyniesiona z wbudowanym mikrofonem typu interkom i gtosnikiem, zwykle montowanym na scianie lub innej pionowej powierzchni, przeznaczona do uzytku przez osoby niepetnosprawne lub inne osoby wymagajqce pomocy w ewakuacji. Stacje wyniesione typu B powinny dziatac w trybie petnego dupleksu. Wymagane jest, aby obudowa byta koloru zielonego. Do wykonania potqczenia powinno byc potrzebne uzycie tylko jednego

Basic requirements for outstations:

- after initiating an outgoing call, the caller should hear a tone similar to the waiting tone on a standard phone;

- operation should be as simple as possible to avoid confusion, all buttons must be clearly labelled;

- labelling should be with simple instructions for initiating the connection, preferably in the form of pictograms;

- the incoming calls in case of elevated stations that can receive them should be signalled using acoustic signalling (e.g. in the handset or a separate loudspeaker), and in the form of optical signalling (e.g. optical signalling device in accordance with PN-EN 54-23);

- the operating voltage should be very low (ELV);

- surface or recessed mounting;

- station housing should have ingress protection rating of IP21C (indoor mounting) or IP33C (outdoor mounting);

- if the master station does not indicate the location of a particular outstation, the outstation should be clearly and permanently marked to enable its identification by the person operating the master station;

- the outstations should be located where noise levels do not exceed 50 dB(A). Sounders for the fire alarm system (SSP) and/or loudspeakers for VAS should not be installed near the station.

przycisku (monostabilnego), ktory jest tatwo dostçpny i identyfikowalny na obudowie, np. poprzez umieszczenie wokot przycisku wypuktej ramki. Stacja typu B powinna posiadac opisy w jçzyku Braille'a. Stacjç nalezy montowac na wysokosci od 0,9 m do 1,2 m;

- typ C - potqczenie stacji typu A i B (typ A ma priorytet).

Podstawowe wymagania dla stacji wyniesionych:

- po zainicjowaniu potqczenia wychodzqcego dzwoniqcy powinien ustyszec sygnat podobny do sygnatu oczekiwa-nia w standardowym telefonie;

- obstuga powinna byc jak najprostsza, aby uniknqc nie-porozumien, wszystkie przyciski muszq byc wyraznie oznakowane;

- oznakowanie powinno byc za pomocq prostych instrukcji inicjowania potqczenia, najlepiej w formie piktogramow;

- potqczenia przychodzqce w przypadku stacji wyniesionych, ktore mogq je odbierac, powinny byc sygnalizowane z wyko-rzystaniem sygnalizacji akustycznej (np. w stuchawce lub w oddzielnym gtosniku), oraz w postaci sygnalizacji optycz-nej (np. sygnalizator optyczny zgodny z PN-EN 54-23);

- napiçcie robocze powinno byc bardzo niskie (ELV);

- powinien byc zastosowany montaz natynkowy lub pod-tynkowy;

- obudowy stacji powinny miec stopien ochrony obudowy IP21C (montaz wewnçtrzny) lub IP33C (montaz zewnçtrzny);

- jezeli stacja gtowna nie wskazuje lokalizacji danej stacji wyniesionej, stacja wyniesiona powinna byc wyraznie i trwale oznakowana, aby umozliwic jej identyfikacjç przez osobç obstugujqcq stacjç gtownq;

- stacje wyniesione powinny byc zlokalizowane tam, gdzie poziom hatasu nie przekracza 50 dB(A). W poblizu stacji nie nalezy instalowac sygnalizatorow akustycznych w SSP i/lub gtosnikow do DSO.

1.3-1.4 m

0.9-1.2 m

0.9-1.2 m

1.3-1.4 m

Type A station / Type B station / Type C station /

Stacja typu A Stacja typu B Stacja typu C

Figure 2. Mounting height of the outstations Rycina 2. Wysokosc montazu stacji wyniesionych Source: Own elaboration based on BS 5839-9:2021. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie BS 5839-9:2021.

According to the BS standard, emergency communication systems should have two power sources. The primary power source should be the power grid, while the backup power source should be batteries with the capacity to allow the system to operate for 24 hours in the quiescent condition plus a specified time in the voice communication condition (in the fire alarm condition).

The BS standard also indicates that the components of the systems in question should be tested in a laboratory based on the requirements of the EN 54 series: EN 54-2 [9], EN 54-4 [11] or EN 54-16 [12]. On the other hand, functional testing can be carried out in accordance with Annex C of this standard.

Functional testing should verify:

- communication between the master station and the outstations,

- the ability to initiate a call from the master station to the outstation,

- signalling at the master station of the following faults: failure of one of the power sources, short circuit and/or break in the circuit between the master station and the outstations.

Zgodnie z normq BS systemy komunikacji awaryjnej powinny posiadac dwa zródta zasilania. Wymaganym podstawowym zró-dtem zasilania jest siec elektroenergetyczna, natomiast rezerwo-wym zródtem zasilania - baterie o pojemnosci umozliwiajqcej prac? systemu przez 24 godz. w stanie dozoru plus okreslony czas w stanie komunikacji gtosowej (w stanie alarmu pozarowego).

W normie BS wskazano równiez, ze elementy omawianych systemów powinny byc badane w laboratorium zgodnie z wyma-ganiami zawartymi w serii EN 54: PN-EN 54-2 [9], PN-EN 54-4 [11] czy tez PN-EN 54-16 [12]. Natomiast badania funkcjonalne mozna przeprowadzic zgodnie z zatqcznikiem C tej normy.

W ramach badan funkcjonalnych nalezy zweryfikowac:

- komunikacj? mi?dzy stajq gtównq i stacjami wyniesionymi,

- mozliwosc zainicjowania potqczenia ze stacji gtównej do stacji wyniesionej,

- sygnalizacj? na stacji gtównej nast?pujqcych uszkodzen: uszkodzenie jednego ze zródet zasilania, zwarcie i/lub przerw? w obwodzie mi?dzy stacjq gtównq i stacjami wyniesionymi.

Analysis and evaluation of normative documents in force in the United States

In the United States, the requirements for emergency communication systems are described in various documents, and the use of these systems in a specific facility is determined by state regulations.

The main document describing these issues is NFPA 72 [13], which defines emergency communication systems as systems designed to protect life by indicating the presence of a threat and transmitting the information necessary to facilitate appropriate response and action.

Among several emergency communication systems, the standard distinguishes a two-way emergency communication system, which we can be divided into:

- systems to be used by building occupants (two-way emergency communication systems: in the refuge area, at elevator stops, in elevator lobbies for evacuation of occupants, and in stairwells);

- systems to be used by the personnel of fire, police and other emergency services.

Two-way emergency communication systems are used both to exchange information and to transmit instructions, confirm receipt of messages, the state of the local environment and people, and to ensure that help is on the way.

At the same time, the standard distinguishes between various emergency communication systems, such as fire alarm, mass notification, communication: fire department, refuge area, elevators and others, which can be operated by a single control system or by a combination of several control systems. Due to the intended topic of this publication, the following section will include information on two-way emergency communication systems.

Analiza i ocena dokumentow normatywnych obowigzujgcych w Stanach Zjednoczonych

W Stanach Zjednoczonych wymagania dla systemow komunikacji awaryjnej sq opisane w roznych dokumentach, a stoso-wanie tych systemow w konkretnym obiekcie okreslajq przepisy stanowe.

Gtownym dokumentem opisujqcym te zagadnienia jest standard NFPA 72 [13], ktory definiuje systemy tqcznosci awaryjnej jako systemy przeznaczone do ochrony zycia poprzez wskazanie obecnosci zagrozenia oraz przekazywanie informacji niezbçd-nych do utatwienia odpowiedniej reakcji i dziatania.

Wsrod kilku systemow tqcznosci awaryjnej standard wyroznia dwukierunkowy system tqcznosci awaryjnej. Mozna go podzie-lic na:

- systemy, ktore majq byc uzywane przez uzytkownikow budynku (systemy dwukierunkowej tqcznosci awaryjnej: w strefie schronienia, na przystankach windowych, w holach windowych do ewakuacji mieszkancow oraz na klatkach schodowych);

- systemy, ktore majq byc uzywane przez straz pozarnq, policjç i inny personel stuzb ratowniczych.

Dwukierunkowe systemy tqcznosci awaryjnej stuzq zarowno do wymiany informacji, jak i do przekazywania instrukcji, potwier-dzenia odbioru komunikatow, stanu srodowiska lokalnego i osob, a takze do zapewnienia, ze pomoc jest w drodze.

Jednoczesnie standard ten rozroznia rozne systemy komunikacji awaryjnej, takie jak alarm pozarowy, masowe powiada-mianie, komunikacja: strazy pozarnej, w strefie schronienia, w windach i inne, ktore mogq byc obstugiwane przez pojedynczy system sterowania lub przez potqczenie kilku systemow stero-wania. Z racji zatozonego tematu niniejszej publikacji, w dalszej jego czçsci zamieszczone zostanq informacje dotyczqce dwu-kierunkowych systemow tqcznosci awaryjnej.

The NFPA 72 standard indicates that an emergency two-way communication system should perform one or more of the following functions:

- in-building wired two-way emergency services communication system (e.g. fire department telephone systems),

- two-way radio communication enhancement systems,

- emergency communication systems in refuge areas,

- communication systems in staircases,

- communication systems at elevator stops,

- communication systems in elevator lobbies in order to evacuate people.

Referring to the above, it should be noted that in the area of emergency communication systems there are a number of requirements for fire signalling and fire alarm systems in general, including those relating to, among other things, documentation of the systems, admittance of the equipment, classification of personnel or power supply. Emergency communication systems should have two sources of power supply - primary and backup. The primary source can be the power grid or a generator. The backup power source can be batteries or an auto-starting motor-driven generator with a suitable battery to provide power for 4 hours. Emergency power supply must guarantee power supply for at least 24 hours + 15 minutes of alarm condition. Meanwhile, in case of emergency communication systems, the backup power supply should ensure system operation for 24 hours in the quiescent condition and 4 hours in the fire alarm condition, with all master and call stations turned on.

The wiring of the system should be assembled for break and short-circuit conditions in the circuit, which could cause complete or partial disconnection of the telephone communications circuit. The standard specifies requirements that the hardwired installation of the systems in question - depending on the type of system, the fire resistance of the building and whether or not it is equipped with a sprinkler system - should be carried out using conductors that are resistant to fire for up to 120 minutes and run with redundant connections.

Two-way communication systems for emergency services

The standard specifies requirements for emergency services communication systems, which indicate that they may be admitted for use when indoor emergency services radio systems may not be operating effectively enough.

Supervision of the integrity of the two-way communication system should be implemented in terms of damage in the form of an interruption or short circuit that could cause partial or complete failure.

Additional use of this system is allowed for signalling and communication of the personnel performing firefighting activities or for reporting fire or other hazards. Additional use of the system must not adversely affect its use by the fire department. Two-way telephone communication should allow any 5 telephone stations to operate simultaneously in shared call mode. The notification signal in the control device, different from other alarm, quiescent or fault signals, should indicate the status of the handset lift at

Standard NFPA 72 wskazuje, ze system awaryjnej tqcznosci dwukierunkowej powinien realizowac jednq lub wiçcej z nastç-pujqcych funkcji:

- wewnqtrzbudynkowy przewodowy system dwukierunkowej tqcznosci stuzb ratunkowych (np. systemy telefo-niczne strazy pozarnej),

- dwukierunkowe systemy wzmacniania tqcznosci radiowej,

- systemy tqcznosci awaryjnej w obszarach schronienia,

- systemy tqcznosci na klatkach schodowych,

- systemy tqcznosci na przystankach windowych,

- systemy tqcznosci w holach windowych w celu ewakuacji osöb.

Nawiqzujqc do powyzszego, nalezy zauwazyc, ze w zakresie systemow tqcznosci awaryjnej obowiqzuje szereg wymagan doty-czqcych ogolnie instalacji sygnalizacji pozarowej i alarmowania pozarowego, w tym dotyczqcych m.in. dokumentacji systemow, dopuszczania urzqdzen, klasyfikacji personelu czy tez zasilania energetycznego. Systemy tqcznosci awaryjnej powinny posia-dac dwa zrodta zasilania energetycznego - podstawowe i rezer-wowe. Zrodtem podstawowym moze byc siec energetyczna lub agregat prqdotworczy. Zapasowe zrodto zasilania mogq stanowic baterie lub automatycznie startujqcy generator napçdzany silni-kiem z odpowiednim bateriami zapewniajqcymi zasilanie przez 4 godziny. Zasilanie awaryjne musi gwarantowac zasilanie przez co najmniej 24 godziny + 15 minut stanu alarmowania. Natomiast w przypadku systemow tqcznosci wspomagajqcych ratownictwo, zasilanie rezerwowe powinno zapewniac pracç systemu przez 24 godz. w stanie dozoru i 4 godz. w stanie alarmu, przy wtqczo-nych wszystkich stacjach gtownych i stacjach wywotawczych.

Przewody instalacji nalezy montowac pod kqtem wystçpo-wania stanow przerwy i zwarcia w obwodzie, ktore mogtyby spo-wodowac catkowite lub czçsciowe wytqczenie obwodu tqcznosci telefonicznej. W standardzie zostaty okreslone wymagania, aby instalacja przewodowa przedmiotowych systemow - w zalez-nosci od rodzaju systemu, odpornosci pozarowej budynku i jego wyposazenia lub nie w instalacji tryskaczowq - byta wykonana przy uzyciu przewodow odpornych na dziatanie ognia nawet do 120 minut oraz prowadzona potqczeniami redundantnymi.

Systemy tqcznosci dwukierunkowej dla stuzb ratowniczych

W standardzie zostaty okreslone wymagania w zakresie systemow tqcznosci dla stuzb ratowniczych, ktore wskazujq, ze mogq byc one dopuszczone do stosowania, gdy wewnqtrz budynku systemy radiowe stuzb ratowniczych mogq nie dziatac odpowiednio efektywnie.

Nadzorowanie integralnosci systemu tqcznosci dwukierunkowej powinno byc zrealizowane w zakresie uszkodzen w postaci przerwy lub zwarcia, ktore mogtyby spowodowac czçsciowq lub catkowitq niesprawnosc.

Dopuszcza siç dodatkowe wykorzystanie tego systemu w zakresie sygnalizacji i komunikacji personelu wykonujqcego czynnosci przeciwpozarowe lub do zgtaszania pozaru bqdz innych zagrozen. Dodatkowe wykorzystanie systemu nie moze wptywac negatywnie na jego uzycie przez straz pozarnq.

Dwukierunkowa tqcznosc telefoniczna powinna umozliwiac jednoczesne dziatanie 5 dowolnych stacji telefonicznych w trybie

the outstation. If selective communication is planned in the system, optical signalling should be provided at the master station for each outstation, so as to provide the signalling of handset lift at each outstation.

In buildings equipped with a two-way telephone communication system, at least one outstation should be located in the following places: on each floor, in each notification zone, in each elevator cabin, elevator lobbies, elevator machine rooms, emergency and backup power rooms, fire pump rooms, survival areas, at the level of each floor in separate staircases, other rooms or areas as required by the relevant entities.

If the two-way emergency communication system is to be used by more than just the fire department, the minimum requirement should be a selective call system in which outstations are dialled from the master station.

If the master station does not indicate the location of the caller, each outstation should be clearly and permanently marked to allow the caller to voice identify his location at the control centre.

The standard allows the use of outlets to connect telephones. In this case, handsets (two or more) - depending on the guidelines of the relevant entities - should be kept at each control centre and for use by emergency responders. Telephone equipment or wall-mounted outlets should be at a height of not less than 0.91 m and not more than 1.68 m above the floor level. It is necessary to maintain free access with a width of at least 0.76 m.

If the devices are to be publicly accessible, one device at each location should be at a height of no more than 1.22 meters (e.g. for use by evacuation coordinators or a person in a wheelchair).

wspolnej rozmowy. Sygnat powiadamiajqcy w urzqdzeniu sterujq-cym, rozniqcy siç od innych sygnatow alarmowych, nadzorczych lub usterek, powinien wskazywac stan podniesienia stuchawki w stacji wyniesionej. Jezeli zaplanowano w systemie tqcznosc selektywnq, to dla kazdej stacji wyniesionej nalezy przewidziec sygnalizacji optycznq na stacji gtownej, tak aby zapewnic sygnalizacji podniesienia stuchawki w kazdej stacji wyniesionej.

W budynkach wyposazonych w system dwukierunkowej tqcznosci telefonicznej przynajmniej jedna stacja wyniesiona powinna znajdowac siç w nastçpujqcych miejscach: na kazdym piçtrze, w kazdej strefie powiadamiania, w kazdej kabinie windy, lobby windowych, pomieszczeniach maszynowni wind, pomieszczeniach zasilania awaryjnego i rezerwowego, pompowniach pozarowych, strefach przetrwania, na poziomie kazdej kondygnacji w wydzie-lonych klatkach schodowych, innych pomieszczeniach lub obsza-rach zgodnie z wymaganiami odpowiednich podmiotow.

Jezeli dwukierunkowy system komunikacji awaryjnej ma byc uzywany nie tylko przez straz pozarnq, minimalnym wyma-ganiem powinien byc system selektywnej rozmowy, w ktorym stacje wyniesione wybierane sq ze stacji gtownej.

Jezeli stacja gtowna nie wskazuje lokalizacji osoby dzwoniq-cej, kazda stacja wyniesiona powinna byc wyraznie i trwale ozna-kowana, aby umozliwic osobie dzwoniqcej gtosowq identyfikacji swojej lokalizacji w centrum sterowania.

Norma dopuszcza stosowanie gniazd do podtqczenia telefo-now. W takim przypadku stuchawki (dwie lub wiçcej) - w zalezno-sci od wytycznych odpowiednich podmiotow - powinny byc prze-chowywane w kazdym centrum kontroli i mozliwe do uzycia przez ratownikow. Urzqdzenia telefoniczne lub gniazda montowane na scianie powinny znajdowac siç na wysokosci nie mniejszej niz 0,91 m i nie wiçkszej niz 1,68 m nad poziomem podtogi. Niezbçdne jest zachowanie wolnego dostçpu o szerokosci co najmniej 0,76 m.

Jesli urzqdzenia majq byc publicznie dostçpne, jedno urzq-dzenie w kazdej lokalizacji powinno byc na wysokosci nie wiçkszej niz 1,22 m (np. do wykorzystania przez koordynatorow ewakuacji lub osobç na wozku inwalidzkim).

Two-way communication systems for facility users

Systems used in emergency communication installations in survival areas, communication installations in staircases, communication installations on elevator landings, and communication installations in elevator lobbies for evacuating people should be admitted for use in accordance with the applicable standards, such as UL 2525 [16].

The communication system should include the facility's deployed outstations, the master station, and the primary and backup power supply.

When the outstation is activated by a facility user, two-way voice communication is required between the outstation and the master station located at a site with permanent staffing. The master station should be installed at a central control point in the building (e.g. the fire equipment service room). The master station and the outstations should communicate with each other through circuits with adequate fire resistance and reliability.

Systemy tqcznosci dwukierunkowej dla uzytkowniköw obiektu

Systemy stosowane w instalacjach tqcznosci awaryjnej w strefach przetrwania, instalacjach tqcznosci na klatkach schodowych, instalacjach tqcznosci na podestach wind oraz instala-cjach tqcznosci w holach windowych stuzqcych ewakuacji osob powinny byc dopuszczone do uzytkowania zgodnie z obowiqzu-jqcymi normami, takimi jak UL 2525 [16].

System tqcznosci powinien obejmowac rozmieszczone w obiekcie stacje wyniesione, stacjç gtownq oraz podstawowe i rezerwowe zrodto zasilania.

Gdy stacja wyniesiona jest aktywowana przez uzytkownika obiektu, wymagana jest dwukierunkowa komunikacja gtosowa pomiçdzy stacjq wyniesionq a stacjq gtownq umieszczonq w miej-scu ze statq obstugq personelu. Stacja gtowna powinna byc zainsta-lowana w centralnym punkcie kontrolnym w budynku (np. pomieszczeniu obstugi urzqdzen przeciwpozarowych). Stacja gtowna i stacje wyniesione powinny komunikowac siç ze sobq za posred-nictwem obwodow o odpowiedniej odpornosci na dziatanie pozaru i niezawodnosci.

If loudspeakers are required at the locations of the outsta-tions in the survival zones, they should be arranged so that their sound pressure levels do not impede effective use of the stations. All connections between the outstations and the master station should be monitored.

If the fire equipment service room is not permanently serviced, the system should be able to communicate automatically with a monitoring site outside the facility, where trained personnel can take appropriate action. Two-way emergency communication systems should have the ability to broadcast a verbal signal to the monitoring personnel outside the facility to identify a specific facility address before the operators complete the call to the outstation.

The specific location of each active outstation should be indicated on the display of the master station (floor and room information). If all active calls are not displayed simultaneously, the master station should provide the following functions:

- previously received calls should be able to be prioritized as urgent to distinguish more urgent life safety calls from the less urgent ones;

- at least 8 active outstation identifiers should be visible in the following priority sequence:

• first the oldest calls that have not previously been answered,

• the oldest of the calls previously received with urgent priority,

• the oldest of the calls received earlier, without urgent priority.

The outstations should allow two-way hands-free communication and provide sound and visual signalling to indicate the establishment of the communications.

In addition to the two-way communication system, instructions on how to use the system, instructions on how to call for help via the two-way communication system, and written information about the location, including in Braille, should be included.

The two-way communication systems detailed in this section for different types of locations can be integrated with each other or with other emergency communication systems.

Inspection, testing and maintenance of emergency communication systems should be carried out taking into account the rules generally applicable to fire alarm signalling and fire alarm systems. Visual inspection should take place once a year to verify the location and conditions. As part of the testing, the following should take place:

- execution of tests in accordance with the manufacturer's instructions;

- testing of the two-way communication system to verify the operation and reception of visual and sound signals in the transmitting and receiving unit, respectively;

- evaluation whether it is possible for at least 5 stations to work simultaneously in systems with more than five outstations;

- verification of voice quality and clarity;

- checking that instructions for using the system, instructions for summoning help through the system, and

Jesli w miejscach, gdzie znajdujq siç stacje wyniesione w stre-fach przetrwania wymagane sq gtosniki, powinny byc one rozmiesz-czone tak, aby ich poziom cisnienia akustycznego nie utrudniat efektywnego korzystania ze stacji. Wszystkie potqczenia miçdzy stacjami wyniesionymi a stacjq gtównq powinny byc monitorowane.

Jezeli pomieszczenie obstugi urzqdzen przeciwpozarowych nie jest stale obstugiwane, system powinien miec mozliwosc auto-matycznej komunikacji z miejscem monitorowania poza obiektem, gdzie przeszkolony personel moze podjqc odpowiednie dziatania. Dwukierunkowe systemy tqcznosci alarmowej powinny miec mozliwosc nadawania sygnatu stownego personelowi monitorujqcemu spoza obiektu w celu identyfikacji konkretnego adresu obiektu, zanim operatorzy zakonczq potqczenie ze stacjq wyniesionq.

Konkretnq lokalizacjç kazdej aktywnej stacji wyniesionej nalezy wskazac na wyswietlaczu stacji gtównej (informacja o kondygnacji i pomieszczeniu).

Jezeli wszystkie aktywne wywotania nie sq wyswietlane jedno-czesnie, stacja gtówna powinna zapewniac nastçpujqce funkcje:

- wczesniej odebrane wywotania powinny miec mozliwosc nadania priorytetu jako pilne w celu odróznienia pilniej-szych wywotan zwiqzanych z bezpieczenstwem zycia od tych mniej pilnych;

- powinno byc widocznych co najmniej В aktywnych iden-tyfikatorów stacji wyniesionych w nastçpujqcej kolejno-sci priorytetów:

• najpierw najstarsze wywotania, które wczesniej

nie zostaty odebrane, i najstarsze z wywotan uprzednio odebranych o pri-

orytecie pilnym, i najstarsze z potqczen odebranych wczesniej, bez priorytetu jako pilne.

Stacje wyniesione powinny umozliwiac dwukierunkowq komunikacja bez uzycia rqk oraz zapewniac sygnalizacje aku-stycznq i optycznq informujqcq o nawiqzaniu tqcznosci.

Obok systemu komunikacji dwukierunkowej nalezy umiescic instrukcje dotyczqce korzystania z tego systemu, instrukcje doty-czqce wzywania pomocy za posrednictwem systemu komunikacji dwukierunkowej oraz pisemnq informacjç o lokalizacji, w tym alfabetem Braille'a.

Systemy tqcznosci dwukierunkowej wyszczególnione w niniej-szym punkcie, przeznaczone dla róznych typów lokalizacji, mogq byc integrowane ze sobq lub z innymi systemami tqcznosci alarmowej.

Kontrole, testowanie i konserwacja systemów tqcznosci awa-ryjnej powinny byc realizowane z uwzglçdnieniem zasad ogól-nie obowiqzujqcych w zakresie instalacji sygnalizacji pozarowej i alarmowania pozarowego. Wizualna kontrola powinna siç odbywac raz w roku w celu weryfikacji lokalizacji i warunków. W ramach testowania nalezy:

- realizowac testy zgodnie z instrukcjami producenta;

- przetestowac system komunikacji dwukierunkowej, aby sprawdzic dziatanie i odbiór sygnatów wizualnych i dzwiç-kowych odpowiednio w jednostce nadawczej i odbiorczej;

- ocenic, czy jest mozliwosc pracy przez co najmniej 5 stacji jednoczesnie w systemach z wiçcej niz piçcioma stacjami wyniesionymi;

written information about the location of the incident are posted next to the two-way communication system;

- verification that all outstations are easily accessible;

- ensuring that the automatic time link allows connection to the permanent monitoring site.

The NFPA 72 standard does not specify the scope of emergency communication systems. Such requirements can be found in other NFPA standards for specific facilities.

The NFPA 130 standard [17] indicates that each station and all rail routes should have a wired two-way emergency communication system, which is equipped with a telephone network consisting of fixed telephone lines and telephones. It allows communication with all stations, fire command centres, facilities, offices, power stations and substations, control towers, auxiliary rooms and locations along the railroad tracks.

Handsets of two-way wired emergency communication system should be located at the following locations: fire command centres (if provided), operations control centre, traction power substations, locations of blue light station (points with emergency telephones and power switches), support rooms and spaces, other locations along the railroad tracks.

The NFPA 101 standard [18], on the other hand, requires that each elevator lobby provided for evacuation of facility occupants be equipped with a two-way emergency communication system that provides communication with a command centre or alternative location approved by the fire department.

According to the NFPA 130 standard [17], it is necessary to provide a two-way communication system between the lobbies of the evacuation elevators and the cabs of these elevators themselves, as well as the central control point in the building. The circuits are to guarantee operation for at least 1 hour during a fire.

The standard also specifies requirements for equipping each elevator stop associated with refuge spaces and the refuge spaces themselves with such a communication system. Moreover, it is also desirable to equip the system with both visual and sound signals.

For high-rise buildings, the standard requires two-way telephone communication with the emergency management centre and each elevator cab, as well as each elevator lobby and escape stair platform.

Analysis and evaluation of normative documents in force in Germany

In Germany, emergency communication issues are described in DIN VDE V 0827-1:2016-07 [19] and DIN VDE V 0827-2:2016-05 [20]. The first concerns general requirements for emergency communications (German: Notfall- und Gefahren-Reaktions-Systeme -NGRS, English: emergency and danger response systems - EDRS).

- sprawdzic jakosc i czystosc gtosu;

- skontrolowac, czy obok systemu komunikacji dwukierunkowej wywieszone sq instrukcje korzystania z systemu, instrukcje wzywania pomocy za pomocq systemu oraz pisemna informacja o miejscu zdarzenia;

- zweryfikowac, czy wszystkie stacje wyniesione sq tatwo dost?pne;

- upewnic si?, czy automatyczna tqcznosc czasowa umoz-liwia potqczenie z miejscem statego monitorowania.

Standard NFPA 72 nie okresla zakresu stosowania systemów komunikacji awaryjnej. Takie wymagania mozemy odnalezc w innych standardach NFPA dotyczqcych okreslonych obiektów.

Norma NFPA 130 [17] wskazuje, iz kazda stacja i wszystkie trasy kolejowe powinny posiadac system przewodowej komunikacji awaryjnej dwukierunkowej, który wyposazony jest w siec tele-fonicznq sktadajqcq si? ze stacjonarnych linii telefonicznych i apa-ratów telefonicznych. Umozliwia ona tqcznosc ze wszystkimi stacjami, pozarowymi centrami dowodzenia, obiektami, biurami, sta-cjami zasilania i podstacjami, wiezami kontrolnymi, pomieszcze-niami pomocniczymi oraz lokalizacjami wzdtuz torów kolejowych.

Stuchawki dwukierunkowego przewodowego systemu tqcznosci alarmowej powinny znajdowac si? w nast?pujqcych miej-scach: pozarowych centrach dowodzenia (jesli sq przewidziane), centrum kierowania operacjami, podstacjach zasilania trakcji, loka-lizacjach stacji niebieskiego swiatta (punkty z telefonami awaryj-nymi i wytqcznikami zasilania), pomieszczeniach i przestrzeniach pomocniczych, innych miejscach wzdtuz torów kolejowych.

Standard NFPA 101 [18] natomiast wymaga, aby kazdy hol wind przewidzianych do ewakuacji uzytkowników obiektu byt wyposazony w dwukierunkowy system komunikacji awaryjnej, zapewniajqcy komunikacj? z centrum dowodzenia lub alterna-tywnq lokalizacjq zatwierdzonq przez straz pozarnq.

Wedtug normy NFPA 130 [17] konieczne jest zapewnienie systemu komunikacji dwukierunkowej pomi?dzy holami wind ewakuacyjnych oraz samymi kabinami tych wind a centralnym punktem kierowania w budynku. Obwody majq gwarantowac dziatanie przez co najmniej 1 godzin? w czasie pozaru.

W standardzie okreslono równiez wymagania dotyczqce wyposazenia w taki system tqcznosci kazdego przystanku wind zwiqzanego z przestrzeniami schronienia oraz samych prze-strzeni schronienia. Ponadto wskazane jest takze wyposazenie systemu w sygnaty zarówno optyczne, jak i akustyczne.

W przypadku budynków wysokich standard wymaga dwukierunkowej tqcznosci telefonicznej z centrum zarzqdzania awaryj-nego i kazdq kabinq windy oraz kazdym holem windowym i pode-stem schodów ewakuacyjnych.

Analiza i ocena dokumentów normatywnych obowiqzujqcych w Niemczech

W Niemczech zagadnienia zwiqzane z komunikacjq awaryjnq opisane sq w normach DIN VDE V 0827-1:2016-07 [19] oraz DIN VDE V 0B27-2:2016-05 [20]. Pierwsza z nich dotyczy ogólnych wymagan dla komunikacji w sytuacjach kryzysowych (niem. Notfall- und Gefahren-Reaktions-Systeme - NGRS, ang. Emergency

The other describes detailed requirements for emergency communication systems (German: Notfall- und Gefahren-Sprechanlagen - NGS, English: emergency and danger intercoms - EDI).

However, unlike the previously discussed standards available in other countries, DIN VDE V 0827-2:2016-05 is dedicated mainly to the police and other public security services. However, the document does not clearly state that it is also intended for the fire department. There is only a general statement that the emergency communication system can be used to communicate with the rescuers during a fire.

According to the standard in question, typical applications for emergency situations are possible in the following facilities: educational institutions (schools, universities, kindergartens), homes for the elderly, railroad stations, public buildings, hospitals, power plants, airports, industrial facilities, police buildings, fire stations, public transportation, theatre, concert halls, exhibition halls, museums.

The following tasks can be accomplished using the systems:

- reporting emergencies and hazards to those responsible for security at the facility;

- assessment of the situation (verification) by the responder due to voice communication with the persons reporting the problem who are present at the call point;

- emergency monitoring of the incident/hazard site by emergency teams - the ability to listen to the affected area after activation of the alarm device with the need to suppress sound and visual signals;

- transmission of warnings and conduct instructions (live/ voice messages) in the affected area (individual rooms, groups of rooms, any area of the building or the entire building) with appropriate messages of conduct;

- paging calls with automatic response (e.g. first respon-ders, mediators);

- remote operation of other devices or their monitoring (e.g. fire alarm systems, voice alarm systems, video, access control).

However, an important element is the use of systems for daily communication, which automatically provides a check on its operation in emergency situations. Users can become well acquainted with the system during daily use, so in most cases regular practice is not needed.

It is not necessary to use a separate network to build emergency communication systems if it is possible to ensure that there will be no negative interference from other network users. This includes the use of existing IP networks, such as VLANs with required bandwidth reservation (QoS).

Emergency communication systems are also used to meet the requirements of Germany's Occupational Health and Safety Act, in particular to protect the life and health of staff members and all persons in the building, including disabled persons.

They meet in particular the requirements for an alarm transmission system in accordance with the model guidelines of the building authority for school buildings (ger. Musterschulbaurichtlinie - MusterSchulbauR). These systems can also be used to meet the provisions of the German Law on Equal Opportunities for Persons with Disabilities (e.g. the 2-sensory principle).

and danger response systems - EDRS). Druga natomiast opisuje szczegótowe wymagania dla systemów komunikacji awaryjnej (niem. Notfall- und Gefahren-Sprechanlagen - NGS, ang. Emergency and danger intercoms - EDI).

Jednak w odróznieniu od omawianych wczesniej norm dostçp-nych w innych krajach, norma DIN VDE V 0В27-2:201 б-0Б przeznaczona jest gtównie dla policji i innych stuzb zajmujqcych siç bez-pieczenstwem publicznym. W dokumencie nie znajdziemy jasnej informacji, ze jest on przeznaczony takze dla strazy pozarnej. Znajduje siç tam jedynie ogólne stwierdzenie, ze system komunikacji awaryjnej moze byc wykorzystywany do komunikacji ratow-ników w czasie pozaru.

Zgodnie z omawianq normq, typowe zastosowania do sytu-acji awaryjnych jest mozliwe w nastçpujqcych obiektach: pla-cówki oswiatowe (szkoty, uniwersytety, przedszkola), domy dla osób starszych, stacje kolejowe, budynki uzytecznosci publicz-nej, szpitale, elektrownie, lotniska, obiekty przemystowe, budynki policji, remizy strazackie, transport publiczny, teatr, sale koncer-towe, sale wystawowe, muzea.

Z wykorzystaniem systemów mozna zrealizowac nastçpu-jqce zadania:

- zgtaszanie sytuacji awaryjnych i zagrozen do osób odpo-wiedzialnych za bezpieczenstwo w danym obiekcie;

- ocena sytuacji (weryfikacja) przez udzielajqcego pomocy dziçki komunikacji gtosowej z osobami zgtaszajqcymi problem, którzy sq obecni w punkcie wywotania;

- monitorowanie awaryjne miejsca zdarzenia/niebezpie-czenstwa przez zespoty interwencyjne - mozliwosc nastu-chiwania dotkniçtego obszaru po uruchomieniu urzqdze-nia alarmowego z koniecznosciq wyttumienia sygnatów dzwiçkowych i wizualnych;

- przekazywanie ostrzezen i instrukcji postçpowania (komu-nikaty na zywo/nagrania gtosowe) na terenie dotkniçtym sytuacjq kryzysowq (poszczególne pomieszczenia, grupy pomieszczen, dowolny obszar budynku lub caty budynek) wraz z odpowiednimi komunikatami postçpowania;

- wywotania przywotawcze z automatycznq odpowiedziq (np. osoby udzielajqce pierwszej pomocy, mediatorzy);

- zdalna obstuga innych urzqdzen lub tez ich monitorowanie (np. systemy sygnalizacji pozarowej, dzwiçkowe systemy ostrzegawcze, wideo, kontrola dostçpu).

Istotny element stanowi natomiast wykorzystanie systemów do codziennej komunikacji, co automatycznie zapewnia sprawdze-nie jego obstugi w sytuacjach awaryjnych. Uzytkownicy w trakcie codziennej eksploatacji mogq dobrze poznac system, wiçc w wiçk-szosci przypadków regularne cwiczenia nie sq potrzebne.

Do budowy systemów komunikacji awaryjnej nie jest konieczne uzywanie oddzielnej sieci, jesli jest mozliwosc zapewnienia, ze nie wystqpiq negatywne zaktócenia ze strony innych uzytkowników sieci. Dotyczy to równiez korzystania z istniejq-cych sieci IP m.in. siec VLAN z wymaganq rezerwacjq przepusto-wosci (QoS).

Systemy komunikacji awaryjnej stosuje siç równiez w celu spetnienia wymagan ustawy o bezpieczenstwie i higienie pracy obowiqzujqcej w Niemczech, w szczególnosci ochrony zycia i zdro-wia cztonków personelu oraz wszystkich osób znajdujqcych siç

The standard refers to DIN VDE 0833-4:2014-10 [21]. Moreover, if the emergency communication system is used in a facility as an electro-acoustic system for emergency situations, the relevant DIN EN 50849 [22] must additionally be followed.

The following figure illustrates the structure of the emergency communication system, showing not only the devices, but also the various functions of the system. Each function occurs here separately, but in practice several functions can be performed by a single device, in a single housing. The flowchart is as follows (the numbers are consistent with Figure 3):

1. The incident (emergency, danger, fire) is noticed by the caller.

2. The caller reports the event by activating a button on the outstation.

3. The alarm message is transmitted by the central system to another outstation, which signals the call acoustically and/or visually.

4. The rescuer/person in charge of security at the facility notices the call of the emergency message.

5. The rescuer/person in charge of security at the facility acknowledges receipt of the emergency message.

6. Sending an affirmation of receipt (feedback of the alarm message) to the outstation ( sound and/or visual signalling at the outstation).

7. The rescuer/person in charge of security at the facility establishes a sound connection to assess the situation (optionally with live video transmission of the situation).

8. Conversation with the caller to assess and verify the type and scope of the incident (optionally with live video transmission of the situation).

9. Notification of emergency services (e.g. building security, police, fire department) by the rescuer/security person at the facility via voice communication (possibly with additional data transmission) and triggering of the corresponding internal alarm, if required.

10. Responsibility is delegated to the emergency services, which, if necessary, triggers the appropriate internal alarm.

11. Emergency services end the incident.

w budynku, z uwzgl?dnieniem wtqczenia osób niepetnosprawnych. Spetniajq one w szczególnosci wymagania dotyczqce systemu transmisji alarmów zgodnie z wzorcowych wytycznych wtadz budowlanych dotyczqcych budynków szkolnych (niem. Musterschulbaurichtlinie - MusterSchulbauR). Systemy te mozna równiez wykorzystac do spetnienia zapisów niemieckiej ustawy o równych szansach dla osób niepetnosprawnych (np. zasada 2 zmystów).

Norma odwotuje si? do DIN VDE 0833-4:2014-10 [21]. Ponadto, jezeli system komunikacji awaryjnej jest uzywany w danym obiekcie jako system elektroakustyczny dla sytuacji awaryjnych, nalezy dodatkowo przestrzegac odpowiedniej DIN EN 50849 [22].

Na ponizszej rycinie zobrazowano struktur? systemu komunikacji awaryjnej, na której przedstawiono nie tylko urzqdzenia, ale takze poszczególne funkcje systemu. Kazda funkcja wyst?puje tutaj oddzielnie, jednak w praktyce kilka funkcji moze byc reali-zowanych przez jedno urzqdzenie, w jednej obudowie. Schemat post?powania jest nast?pujqcy (numery sq spójne z rycinq 3):

1. Zdarzenie (nagty wypadek, niebezpieczenstwo, pozar) zostaje zauwazone przez osob? wywotujqcq.

2. Osoba wywotujqca zgtasza zdarzenie, uruchamiajqc przy-cisk w stacji wyniesionej.

3. Komunikat alarmowy jest przesytany przez system cen-tralny do innej stacji wyniesionej, która sygnalizuje potq-czenie akustycznie i/lub optycznie.

4. Ratownik/osoba odpowiedzialna za bezpieczenstwo w danym obiekcie zauwaza wywotanie komunikatu alar-mowego.

5. Ratownik/osoba odpowiedzialna za bezpieczenstwo w danym obiekcie potwierdza odbiór komunikatu alar-mowego.

6. Przestanie potwierdzenia odbioru (informacji zwrotnej o komunikacie alarmowym) do stacji wyniesionej (sygna-lizacja akustyczna i/lub optyczna na stacji wyniesionej).

7. Ratownik/osoba odpowiedzialna za bezpieczenstwo w danym obiekcie ustanawia potqczenie dzwi?kowe w celu oceny sytuacji (opcjonalnie z transmisjq obrazu sytuacji na zywo).

8. Rozmowa z osobq wywotujqcq, w celu oceny i weryfika-cji rodzaju i zakresu zdarzenia (opcjonalnie z transmisjq obrazu sytuacji na zywo).

9. Powiadomienie sit interwencyjnych (np. ochrony budynku, policji, strazy pozarnej) przez ratownika/osob? odpowie-dzialnq za bezpieczenstwo w danym obiekcie za pomocq komunikacji gtosowej (ewentualnie z dodatkowq transmisjq danych) i wywotanie odpowiedniego alarmu wewn?trz-nego, jesli jest to wymagane.

10 Odpowiedzialnosc jest przekazywana sitom interwen-cyjnym, które w razie potrzeby uruchamiajq odpowiedni alarm wewn?trzny.

11. Sity interwencyjne konczq zdarzenie.

Incident / Zdarzenie

! i t

Call (person) / Wezwanie (osoba)

End the incident / Zakonczenie zdarzenia

i

! 11

Emergency services / Sity interwencyjne

10

Outstation (sender) / Stacja wyniesiona (nadawca)

Triggering an emergency message / Uruchomienie komunikatu alarmowego

Central system (integration) central or distributed /

System centralny (integracja) centralna lub rozproszona

3

Transmission of an emergency message / Przesytanie komunikatu alarmowego

Outstation (recipient) / Stacja wyniesoiona (odbiorca)

Feedback

the call has been answered and saved / Informacja zwrotna

potgczenie zostato odebrane i zapisane

Voice communiacation with the rescuer / Komunikacja

gtosowa z ratownikiem

Main station

processing,

transfer, forwarding,

documenting /

Stacja(-e) gtöwna(-e)

przetwarzanie,

przekazywanie,

6 przekierowywanie,

dokumentowanie

л

Transmission of the response / Przesytanie odpowiedzi

8 8

A

Transmission of audio and optionally data / Przesytanie danych audioi i opcjonalnie video

Call signaling (visual or sound) / Sygnalizacja potqczenia (optyczna lub akustyczna)

Connection recorded, conformation / Potqczenie zapisane, potwierdzenie

Communication with a person calling for help / Komunikacja z osobq wzywajqcq pomocy

Alarm monitoring and

receiving center / Centrum monitoringu i odbioru alarmow

10

2

4

5

7

9

7

9

Figure 3. Structure of the emergency communication system Rycina 3. Struktura systemu komunikacji awaryjnej

Source: Own elaboration based on DIN VDE V 0827-2 (VDE V 0827-2):2016-05 [20]. Zrödto: Opracowanie wtasne na podstawie DIN VDE V 0827-2 (VDE V 0827-2):2016-05 [20].

DIN VDE V 0827-2 (VDE V 0827-2):2016-05 [20] distinguishes 3 levels that define specific requirements (the higher the number, the broader the requirements). Table 1 includes those most important, relevant to emergency communications during a fire.

Master station

A master station is a device or software used to switch between outstations (intercom) and other communication devices (e.g. telephone, video, control centre) via centralized and/or decentralized interfaces. It can be one or in several enclosures and locations, or it can be implemented as software.

Norma DIN VDE V 0827-2 (VDE V 0827-2):2016-05 [20] wyroz-nia 3 stopnie, ktore definiujq okreslone wymagania (im wyzsza cyfra, tym szersze wymagania). W tabeli 1 zawarto te najwaz-niejsze, istotne z punktu widzenia komunikacji awaryjnej w cza-sie pozaru.

Stacja gtöwna

Stacja gtowna to urzqdzenie lub oprogramowanie stuzqce do przetqczania miçdzy stacjami wyniesionymi (interkomowymi) i innymi urzqdzeniami komunikacyjnymi (np. telefon, wideo, centrum sterowania) za posrednictwem interfejsow scentralizowa-nych i/lub zdecentralizowanych. Moze byc jedna lub znajdowac siç w kilku obudowach i lokalizacjach lub tez moze byc zaimple-mentowana jako oprogramowanie.

Table 1. Selected requirements of emergency communication systems from the point of view of emergency communication during a fire Tabela 1. Wybrane wymagania systemow komunikacji awaryjnej z punktu widzenia komunikacji awaryjnej w czasie pozaru

Requirement / Wymaganie Level / Stopien

1 2 3

Two-way voice communication in an emergency situation / Komunikacja gtosowa dwukierunkowa w sytuacji awaryjnej - Optional (risk analysis) / Opcjonalnie (analiza ryzyka) +

Paging calls (to all or a specific group) with automatic response (emergency responders, medics, etc.) / Potqczenia przywotawcze (do wszystkich lub okreslonej grupy) z automatycznq odpowiedziq (ratownicy, mediatorzy itp.) + + +

Indication of the location of the outstation in the master station / Wskazanie lokalizacji stacji wyniesionej w stacji gtownej + + +

Queue / Kolejka + at least 10 stations, the others get a busy signal / co najmniej 10 stacji, pozo-state dostajq sygnat o zajçtosci + at least 10 stations, the others get a busy signal / co najmniej 10 stacji, pozo-state dostajq sygnat o zajçtosci + all stations / wszystkie stacje

Transferring calls to the outside / Przekazywanie potqczen na zewnqtrz - + +

"Reassuring" messages to elevated stations / Komunikaty „uspokajajqce" do stacji wyniesionych - + +

Group connection to all stations / Potqczenie grupowe do wszystkich stacji + + +

"Hands-free" mode / Tryb „bez uzycia rqk" - + +

Duplex / Dupleks - + +

System availability* / Dostçpnosc systemu* 99.70% 99.90% 99.99%

Ability to listen to sounds from the outstations / Mozliwosc nastuchiwania dzwiçkôw ze stacji wyniesionych - + +

Degree of protection of the enclosure of publicly available equipment (implicitly, only outstations) / Stopien ochrony obudowy ogôlnodostçpnych urzqdzen (w domysle tylko stacji wyniesionych) IP33 IP54 IP 54 (IP 65 outside the building) / (na zewnqtrz budynku IP 65)

Degrees of protection against external mechanical impacts (vandalism protection) provided by electrical equipment enclosures (IK Code) [23] of publicly available equipment (implicitly, only outstations) / Stopnie ochrony przed zewnçtrznymi uderzeniami mechanicznymi (ochrona przed wandalizmem) zapewnianej przez obudowy urzqdzen elektrycznych (Kod IK) [23] ogôlnodostçpnych urzqdzen (w domysle tylko stacji wyniesionych) IK 05 IK 06 IK 07

STI speech intelligibility level / Poziom zrozumiatosci mowy STI 0.5 at a distance of 1 m from the station / w odlegtosci 1 m od stacji or subjective test according to ITU P-800 [24] / lub test su-biektywny wg ITU P-800 [24] in at least 3 points / w co najmniej 3 punktach 0.5 at a distance of 2 m from the station / w odlegtosci 2 m od stacji or subjective test according to ITU P-800 / lub test subiektywny wg ITU P-800 in at least 4 points in rooms and 3 points in halls and corridors / w co najmniej 4 punktach w pokojach i 3 punktach w holach i na korytarzach 0.5 anywhere in all rooms, corridors and halls where the station is installed / w dowolnym miejscu we wszystkich pomieszczeniach, korytarzach i holach, gdzie jest zainstalowana stacja or subjective test according to ITU P-800 / lub test subiek- tywny wg ITU P-800 in at least 4, 5 points in rooms and 4 points in halls and 3 points in corridors / w co najmniej 4, 5 punktach w pokojach i 4 punktach w holach i 3 punktach na korytarzach

Ratio of signal (alarm) to noise (measured at 1 kHz and at a distance of 1 m from the loudspeaker) / Stosunek sygnatu (alarmu) do szumu (mierzonego dla 1 kHz i w odlegtosci 1 m od gtosnika) 6 dB (A) 9 dB (A) 12 dB (A)

Distance between the speaker and the microphone at the outstation (measured according to ITU P-800) / Odlegtosc miçdzy mowcq a mikrofonem w stacji wyniesionej (mierzona wg ITU P-800) at least 3 m / co najmniej 3 m at least 5 m / co najmniej 5 m at least 7 m / co najmniej 7 m

* The availability of the system indicates the minimum period (in %) during which the system should be available for its intended purpose if operated continuously throughout the year. In case of the system, this includes the master station, at least one outstation, 80% of the reporting intercom stations (no communication, just sending a signal) and the transmission paths between them. Maintenance time is not included. / * Dostçpnosc systemu wskazuje minimalny okres (w %), w ktorym system powinien byc dostçpny zgodnie z jego przeznaczeniem, jesli jest eksploatowany nieprzerwanie przez caly rok. W przypadku systemu dotyczy to stacji glownej, co najmniej jednej stacji wyniesionej, 80% zglaszaj^-cych stacji interkomowych (bez komunikacji, tylko wyslanie sygnalu) oraz torow transmisyjnych miçdzy nimi. Czas konserwacji nie jest wiiczany.

Source: Own elaboration based on DIN VDE V 0827-2 (VDE V 0827-2):2016-05. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie DIN VDE V 0827-2 (VDE V 0827-2):2016-05.

Outstation (intercom)

The outstation allows hands-free live voice calls, enabling two-way communication with head stations or other outstations. Different types of construction are possible, with different equipment and functions. Types of the outstations:

1. Reporting station - it should include at least: speaker, microphone, call button, visual/sound signalling, button for daily communication. It should also have signalling: confirmation that the message was sent and received (feedback), signalling that the call has been established, and signalling a fault. Reporting stations are used for voice communication to verify and assess the situation by the rescuers, and to receive and send alerts and handling instructions. These warnings and instructions should be announced visually and acoustically (the 2-sense principle) by means of a special information signal and should be clearly distinguished from signals used in everyday communication (e.g. the sound of an alarm in accordance with DIN 33404-3 [25]). The duration of the special information signal must not exceed 10 seconds.

2. Assistance provider - it should include at least: speaker, microphone, call button, visual/sound signalling, keypad. The station is used for: displaying messages, voice communication when calls are received, verifying messages and assessing the situation, and implementing appropriate measures, including warnings and instructions on how to proceed for those in the area.

3. Combined transmitter-receiver station - a combination of the two stations mentioned above.

Elevated stations should be highly visible and easily accessible (e.g. according to the Disability Act (in Germany, this is the standard: DIN 18040). If the stations are wall-mounted, it should be ensured that users who will be in the facility can reach the trigger buttons. The outstations should be located on escape routes, at escape doors, in sports halls, meeting rooms and function rooms. Their number and location should be sufficient so that it is not necessary to travel more than 30 meters to the next outstation.

Signals, warnings and operating instructions at stations should differ from daily signals, and at any time exceed the general noise level (ambient noise level) in the room by 10 dB(A). The minimum sound pressure level must not be less than 65 dB(A).

Summary, proposal of normative solutions for Poland

The performed analysis of available legal and normative documents allowed to define the basic functionality and requirements for emergency communication systems. For the most

Stacja wyniesiona (interkomowa)

Stacja wyniesiona umozliwia prowadzenie rozmow gtoso-wych na zywo bez uzycia rqk, umozliwiajqca dwustronnq komu-nikacjç ze stacjami gtownymi lub innymi stacjami wyniesionymi. Mozliwe sq rozne typy konstrukcji, posiadajqce rozne wyposaze-nie i funkcje. Rodzaje stacji wyniesionych:

1. Stacja zgtaszajqca (ang. reporting station) - w jej sktad powinny wchodzic co najmniej: gtosnik, mikrofon, przy-cisk wywotujqcy, sygnalizacja optyczna/akustyczna, przycisk do komunikacji codziennej. Powinna ona takze posiadac sygnalizacjç: potwierdzenie wystania i odbioru wiadomosci (feedback), sygnalizacjç ze rozmowa zostata nawiqzana, oraz sygnalizacjç uszkodzenia. Stacje zgta-szajqce sq wykorzystywane do komunikacji gtosowej w celu weryfikacji i oceny sytuacji przez ratownikow oraz do odbierania i wysytania ostrzezen i instrukcji postç-powania. Te ostrzezenia i instrukcje powinny byc ogta-szane optycznie i akustycznie (zasada 2 zmystow) za pomocq specjalnego sygnatu informacyjnego i powinny byc wyraznie odroznione od sygnatow uzywanych w codziennej komunikacji (np. dzwiçk alarmu zgodnie z DIN 33404-3 [25]). Czas trwania specjalnego sygnatu informacyjnego nie moze przekraczac 10 sekund.

2. Stacja odbiorcza (ang. assistance provider) - w jej sktad powinny wchodzic co najmniej: gtosnik, mikrofon, przycisk wywotujqcy, sygnalizacja optyczna/akustyczna, klawiatura. Stacja stuzy do: wyswietlania komunikatow, komunikacji gtosowej po odebraniu potqczen, weryfikacji komunikatow i oceny sytuacji oraz wdrazania odpowiednich srodkow, tqcznie z ostrzezeniami i instrukcjami dotyczqcymi postç-powania dla osob przebywajqcych na danym obszarze.

3. Stacja potqczona nadawczo-odbiorcza - potqczenie obu ww. stacji.

Stacje wyniesione powinny byc dobrze widoczne i tatwo dostçpne (np. zgodnie z ustawq o niepetnosprawnosci (w Niem-czech jest to norma: DIN 18040). Jesli stacje sq nascienne, nalezy zapewnic, aby uzytkownicy, ktorzy bçdq przebywac w obiekcie, mogli dosiçgnqc przyciskow wyzwalajqcych. Stacje wyniesione nalezy lokalizowac na drogach ewakuacyjnych, przy drzwiach ewakuacyjnych, w halach sportowych, salach konferencyjnych i funkcyjnych. Ich liczba i lokalizacja powinny byc wystarczajqca, aby nie trzeba byto pokonywac wiçcej niz 30 m do nastçpnej stacji wyniesionej.

Sygnaty, ostrzezenia i instrukcje postçpowania w stacjach powinny roznic siç od sygnatow codziennych, oraz w dowolnym momencie przekraczac ogolny poziom hatasu (poziom hatasu otoczenia) w pomieszczeniu o 10 dB(A). Minimalny poziom cisnienia akustycznego nie moze byc nizszy niz 65 dB(A).

Podsumowanie, propozycja rozwiqzan normatywnych dla Polski

Wykonana analiza dostçpnych dokumentow prawnych i normatywnych pozwolita na okreslenie podstawowych funk-cjonalnosci i wymagan dla systemow komunikacji awaryjnej.

part, the requirements for the systems are very similar in each analysed country. The following is a certain compilation of these standards in terms of the basic requirements that, in the opinion of the authors of this article, should be met by SKA installations implemented in Poland.

W zdecydowanej wiçkszosci wymagania stawiane systemom sq bardzo podobne w kazdym analizowanym kraju. Ponizej przed-stawiono pewnq kompilacjç tych standardow w zakresie podsta-wowych wymagan, jakim - zdaniem autorow niniejszego artykutu - powinny odpowiadac instalacje SKA realizowane w Polsce.

Figure 4. Block diagram of the emergency communication system (SKA) Rycina 4. Schemat blokowy systemu komunikacji awaryjnej (SKA) Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

In case of emergency communication systems used by the emergency services, it is necessary to ensure that at least 5 outstations are able to operate in the common conversation mode, and if there are fewer stations, then all of the installed ones.

A master station is a control unit located at a central control point (e.g. a fire equipment service room) that controls the system. In large buildings or building complexes, there may be several master stations communicating with each other.

W przypadku systemow komunikacji awaryjnej wykorzysty-wanych przez stuzby ratownicze konieczne jest zapewnienie mozliwosci dziatania w trybie wspolnej rozmowy co najmniej 5 stacji wyniesionych, a jesli stacji jest mniej - to wszystkich zainstalowanych.

Stacja gtowna to jednostka sterujqca umieszczona w central-nym punkcie kontrolnym (np. pomieszczeniu obstugi urzqdzen przeciwpozarowych), ktory steruje systemem. W duzych budyn-kach lub kompleksach budynkow moze istniec kilka komuniku-jqcych siç ze sobq stacji gtownych.

Emergency Communiacation System / System Komunikacji Awaryjnej MASTER STATION / STACJA GtÖWNA

O power suply / zasilanie

O incoming call / potaczenie przychodzace---

o active survivals zones / strefy przetrwania aktywne o quiescent state / dozorowanie o fault warning condition / uszkodzenie o cpu failure / awaria cpu

-LCD screen /Ekran LCD

Operation status . indicator / Wskazniki stanu pracy

Control buttons / Przyciski sterujgce

Master station handset (microphone and speaker) / Stuchawka stacji gtownej (mikrofon i gtosnik)

Figure 5. Example of a master station Rycina 5. Przyktad stacji gtownej

Source: Own elaboration based on BS 5839-9:2021 [1] i NFPA 72 [15]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie BS 5839-9:2021 [1] i NFPA 72 [15].

The outstation allows two-way voice conversation with the master station. We can distinguish 3 types of outstations: type A, B and C. Particularly important is Type B station, which is dedicated to people with disabilities or others who require assistance during evacuation. In these stations, connections should be possible with only one button (monostable). This button should be convex (e.g. in the form of a mushroom), so that it is possible to press it without using hands. The British standard allows the use of an ordinary button, only with a convex frame. Pressing such a button hands-free will not always be possible, so the authors of this study proposed an applied solution in accordance with the American standard NFPA 72 [15]. The following are examples of the outstations.

Stacja wyniesiona umozliwia dwukierunkowq rozmowç gto-sowq ze stacjq gtôwnq. Mozemy wyroznic 3 typy stacji wynie-sionych: typ A, B i C. Szczegolnie istotna jest stacja typu B, ktora dedykowana jest dla osob niepetnosprawnych lub innych osob wymagajqcych pomocy w ewakuacji. W stacjach tych potqcze-nia powinno byc mozliwe do wykonania za pomocq tylko jednego przycisku (monostabilnego). Przycisk ten powinien byc wypukty (np. w formie grzybka), tak aby byta mozliwosc nacisniçcia go bez uzycia rqk. W normie brytyjskiej dopuszcza siç stosowanie zwy-ktego przycisku, tylko z wypuktq ramkq. Nacisniçcie takie przycisku bez uzycia rqk nie zawsze bçdzie mozliwie, stqd autorzy niniejszego opracowania zaproponowali rozwiqzanie stosowane zgodne z normq amerykanskq NFPA 72 [1 5]. Ponizej przedsta-wiono przyktady stacji wyniesionych.

FIRE TELEPHONE /

TELEFON DLA STRAZY POZARNEJ

Housing for firefighters phone / ' Obudowa telefonu dla strazy pozarnej

STEWARD'S TELEPHONE / TELEFON DLA OBStUGI

Housing for firefighters phone / Obudowa telefonu dla strazy pozarnej

- Key for the housing / Klucz do obudowy

- Key for the housing / Klucz do obudowy

a)

b)

Figure 6. Example of Type A outstations: a) fire telephone, b) steward's telephone

Rycina 6. Przyktad stacji wyniesionych typu A: a) telefon dla strazy pozarnej, b) telefon dla obstugi

Source: Own elaboration based on BS 5839-9:2021 [1] and NFPA 72 [15].

Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie BS 5839-9:2021 [1] i NFPA 72 [15].

ALARM BUTTON / PRZYCISK ALARMOWY

• Microphone and loudspeaker / Mikrofon i gtosnik

Mushroom button/ Przycisk grzybkowy

Working status Stan pracy

Press for assistance / Nacisnij, aby uzyskac pomoc

Operation status indicator/ Wskaznik stanu pracy

Figure 6. Example of Type B outstation (disabledrefuge unit) Rycina 6. Przyktad stacji wyniesionej typu B

Source: Own elaboration based on NFPA 72 [15], BS 5839-9:2021 [1] and DIN VDE V 0827-2:2016-05 [20]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie NFPA 72 [15], BS 5839-9:2021 [1] i DIN VDE V 0827-2:2016-05 [20].

FIRE TELEPHONE /

TELEFON DLA STRAZY POZARNEJ

Housing for firefighters phone / Obudowa telefonu dla strazy pozarnej

. Key for the housing / Klucz do obudowy

ALARM BUTTON / PRZYCISK ALARMOWY

■ Microphone and loudspeaker / Mikrofon i gtosnik

Working status Stan pracy

Press for assistance / Nacisnij, aby uzyskac pomoc

, Mushroom button/ Przycisk grzybkowy

Operation status indicator/ Wskaznik stanu pracy

Figure 8. Exam ple of Type C outstation (combined outstation) Rycina 8. Przyktad stacji wyniesionej typu C Source: Own elaboration based on BS 5839-9:2021 [1]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie BS 5839-9:2021 [1].

Outstations for use by the rescue teams should be located: at the level of each floor, in each elevator cabin for the rescue teams, in each lobby/atrium of the elevators for the rescue teams, in the engine rooms of the elevators for the rescue teams and emergency and backup power, in fire pump rooms, survival areas, at the level of each floor in separate staircases, in other rooms or areas as required by the relevant entities.

Outstations for use by people waiting for help should be located: in survival areas, on each floor in staircases, on all elevator landings, in elevator lobbies for evacuating people, in elevator cabs for evacuating people.

Currently in Poland, as a rule, elevators are not used for the evacuation of people, but assuming that such a situation may be necessary in terms of replacement solutions, or assuming the possibility of allowing appropriately prepared elevators for this purpose in the near future, these requirements are included.

Emergency communication systems should have two power sources. The primary power source should be the power grid, while the backup power source should be batteries with adequate capacity. The capacity of the battery should be selected to allow the system to operate 24 hours in the quiescent condition, plus a specified time in the voice communication condition (in the fire alarm condition). For the calculation of battery capacity, it is proposed to take the analogue time as the operating time in the fire alarm condition. It can be the required fire resistance class of the enclosure

Stacje wyniesione do wykorzystania przez ekipy ratownicze powinny byc zlokalizowane: na poziomie kazdego pi?tra, w kaz-dej kabinie windy dla ekip ratowniczych, w kazdym lobby/przed-sionku wind dla ekip ratowniczych, w pomieszczeniach maszy-nowni wind dla ekip ratowniczych oraz zasilania awaryjnego i rezerwowego, w pompowniach pozarowych, strefach przetrwa-nia, na poziomie kazdej kondygnacji w wydzielonych klatkach schodowych, w innych pomieszczeniach lub obszarach zgodnie z wymaganiami odpowiednich podmiotow.

Stacje wyniesione do wykorzystania przez osoby oczekujqce na pomoc powinny byc zlokalizowane: w strefach przetrwania, na kazdej kondygnacji w klatkach schodowych, na wszystkich podestach wind, w holach windowych stuzqcych ewakuacji osob, w kabinach wind stuzqcych ewakuacji osob.

Obecnie w Polsce, co do zasady, nie stosuje si? wind do ewakuacji ludzi, jednak zaktadajqc, iz taka sytuacja moze byc konieczna w zakresie rozwiqzan zamiennych lub tez zaktadajqc mozliwosc dopuszczenia odpowiednio przygotowanych wind do tego celu w niedalekiej przysztosci, zamieszczono niniejsze wymagania.

Systemy komunikacji awaryjnej powinny posiadac dwa zro-dta zasilania. Zaktada si?, ze podstawowe zrodto zasilania sta-nowi siec elektroenergetyczna, natomiast rezerwowe - bate-rie o odpowiedniej pojemnosci. Pojemnosc baterii powinna byc tak dobrana, aby umozliwic prac? systemu 24 godz. w stanie dozoru oraz przez okreslony czas w stanie komunikacji gtosowej

of fire-separated evacuation routes and firefighter access applicable to the widest range of buildings increased by 100%, i.e.

2 hours in low-rise, medium-rise and tall buildings, and 4 hours in high-rise buildings. If the facility is equipped with a generator, the time of operation in the quiescent condition can be reduced to

3 hours. The method of calculating battery capacity can be as that specified in CNBOP-PIB/SITP guidelines on VAS [26].

In case of very large facilities, with complex topography, or with other special conditions for evacuation or rescue operations, the designer should determine the minimum operating time of SKA installation and its power supply requirements.

The system's circuits should ensure the continuity of signal and energy supply during a fire for a period of time not shorter than the required fire resistance class of the enclosure of fire-separated escape routes and firefighter access.

Conclusion

SKA installations are not yet widespread in our country. However, given the changes in the approach to ensuring the safety of people with various disabilities, as well as, perhaps to a somewhat lesser extent, the emerging needs to support the communication of the rescue teams, especially in buildings with very high heights, it is expected that the scope of demand for such installations will increase.

Until now, emergency communication systems have been used mainly for utility purposes under normal operating conditions of a facility, and as a result, there are no national regulations or standards on the requirements for such installations to function under fire conditions. Therefore, the purpose of this article is to start a discussion that should result in the development of appropriate standards to ensure an adequate level of reliability of such installations and the safety of those who use them.

Consideration of the systems should also apply to the name of the systems themselves. As mentioned in the introduction, there is also no definitive agreement among the article's co-authors on a single name. On one hand, the name should be as short as possible, on the other hand, it should best capture the essence of the system's operation. The final name of these systems, installations or equipment requires wider consultation.

What remains to be considered is the cooperation of SKA with other fire protection equipment, e.g. the use of microphone consoles of VAS control panel as master stations or VAS loudspeakers to better soundproof the SKA work area. An important problem is also the interaction of SKA with other alarm systems in the building resulting from the "jamming" of the systems by one another and the need, for example, to deactivate some of the VAS speakers or sounders in the SKA installation zone.

In order to solve the above problems, it may be necessary to modify the design guidelines for fire alarm and voice alarm

(w stanie alarmu pozarowego). Do obliczenia pojemnosci bate-rii jako czasu pracy w stanie alarmu pozarowego proponuje siç przyjçcie czasu analogicznego. Moze nim byc wymagana klasa odpornosci ogniowej obudowy wydzielonych pozarowo drog ewa-kuacyjnych i dostçpu dla strazy obowiqzujqcych w najszerszym zakresie budynkow zwiçkszonym o 100%, czyli 2 godz. w budyn-kach niskich, sredniowysokich i wysokich oraz 4 godz. w budyn-kach wysokosciowych. W przypadku gdy obiekt jest wyposazony w agregat prqdotworczy, czas pracy w stanie dozoru mozna skro-cic do 3 godzin. Sposob obliczania pojemnosci baterii moze byc taki jak okreslony w wytycznych CNBOP-PIB/SITP dot. DSO [26].

Dla obiektow bardzo rozlegtych, o skomplikowanej topogra-fii lub tez o innych specjalnych uwarunkowaniach ewakuacji, czy prowadzenia dziatan ratowniczych projektant powinien ustalic minimalny czas funkcjonowania instalacji SKA i wymagania jej zasilania.

Obwody systemu powinny zapewniac ciqgtosc dostarcza-nia sygnatu i energii w czasie pozaru przez czas nie krotszy niz wymagana klasa odpornosci ogniowej obudowy wydzielonych pozarowo drog ewakuacyjnych i dostçpu dla strazy.

Wnioski

Instalacje SKA nie sq nadal rozpowszechnione w naszym kraju. Biorqc jednak pod uwagç zmiany w zakresie podejscia do zapewnienia bezpieczenstwa osobom z roznymi niepetnospraw-nosciami, jak rowniez - moze w nieco mniejszym zakresie - poja-wiajqcych siç potrzeb wsparcia komunikacji ekip ratowniczych, zwtaszcza w budynkach o bardzo duzych wysokosciach, nalezy siç spodziewac, iz zakres zapotrzebowania na tego typu instalacje bçdzie siç zwiçkszat.

Dotychczas systemy komunikacji awaryjnej byty stosowane gtownie na potrzeby uzytkowe w normalnych warunkach funkcjonowania obiektu, w zwiqzku z czym nie ma krajowych przepisow czy standardow dotyczqcych wymagan dla takich instalacji majq-cych funkcjonowac w warunkach pozaru. Dlatego tez celem opra-cowania niniejszego artykutu jest rozpoczçcie dyskusji, ktorej efek-tem powinno byc wypracowanie odpowiednich standardow w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu niezawodnosci takich insta-lacji i bezpieczenstwa osob z nich korzystajqcych.

Rozwazania na temat systemow powinna dotyczyc rowniez samej nazwy tych systemow. Tak jak wspomniano na wstçpie, rowniez w gronie wspotautorow artykutu nie ma ostatecznej zgody co do jednej nazwy. Z jednej strony nazwa ta powinna byc jak najkrotsza, z drugiej - jak najlepiej oddawac istotç dziatania systemu. Ostateczna nazwa tych systemow, instalacji czy tez urzqdzen wymaga szerszych konsultacji.

Do przemyslenia pozostaje wspotpraca SKA z innymi urzqdze-niami przeciwpozarowymi np. wykorzystanie konsol mikrofono-wych centrali DSO jako stacji gtownych czy tez gtosnikow DSO w celu lepszego dogtosnienia obszaru pracy SKA. Istotnym pro-blemem jest tez wspotoddziatywanie SKA z innymi systemami alarmowania w budynku wynikajqce z „zagtuszania" siç nawza-jem tych systemow i potrzeby np. dezaktywowania czçsci gtosni-kow DSO lub sygnalizatorow akustycznych w strefie instalacji SKA.

systems. The above only addresses selected aspects of the design and installation of the equipment in question. Perhaps consideration should be given to the need in certain situations to use not only voice communication, but also communication in the form of text or video calls to exchange information with people with hearing or speech disabilities.

The operation of such systems is also related to the aspect of providing appropriately qualified personnel to operate the master stations, so in general the concept of managing the facility under fire conditions, which certainly requires establishment and development of good practices in Polish conditions. Operation of the master stations is the task of both facility attendants and the rescuers, hence the need for proper training in this area.

An important issue, not only from the point of view of the emergency communication systems themselves, are the survival zones, their appropriate area, equipment and conditions for evacuating people from these rooms during an emergency.

These zones should be prepared to accommodate the appropriate number of facility users, thus making these areas dependent on the number of occupants in the facility should be considered. The number of people in the survival zone determines how the evacuation is carried out and should be taken into account by the rescue commander for the proper selection of forces and resources.

These systems can also be used in the daily life of the building. They can be installed in areas that are difficult to access or through which people with disabilities would have difficulty passing. Intercoms can be used for information communication purposes. In such cases, they can be handled by the facility's staff.

A properly designed and installed emergency communication system can significantly improve the efficiency of evacuation, especially for those who require additional assistance in this area, improve the sense of security for people with disabilities, and become a tool for emergency services to communicate during a fire emergency.

Literature / Literatura

[1] BS 5839-9:2021 Code of practice for the design, installation, commissioning and maintenance of emergency voice communication systems.

[2] NFPA 72:2022 National Fire Alarm and Signaling Code.

[3] DIN VDE V 0827-2:2016-07 Emergency and danger systems. Part 2: Emergency and danger response systems - Additional requirements for Emergency- and Hazard-Intercom systems.

[4] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Admini-stracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony prze-ciwpozarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 Nr 109 poz. 719 z pózn. zm.).

Rozwiqzanie powyzszych problemow moze okazac siç pomocne w razie koniecznosci modyfikacji wytycznych w zakre-sie projektowania systemow sygnalizacji pozarowej i dzwiçko-wych systemow ostrzegawczych.

Powyzej poruszono tylko wybrane aspekty projektowania i instalowania przedmiotowych urzqdzen. Byc moze nalezy roz-wazyc potrzebç zastosowania w pewnych sytuacjach nie tylko komunikacji gtosowej, ale rowniez komunikacji w postaci tekstu lub potqczen wideo, umozliwiajqcych wymianç informacji z oso-bami z niepetnosprawnosciami narzqdow stuchu lub mowy.

Dziatanie tego rodzaju systemow zwiqzane jest rowniez z aspektem zapewnienia odpowiednio wykwalifikowanego per-sonelu obstugujqcego stacje gtowne, a wiçc ogolnie koncep-cji zarzqdzania obiektem w warunkach pozaru, co z pewnosciq wymaga rozwoju i wypracowania dobrych praktyk w polskich warunkach. Obstuga stacji gtownych to zadanie zarowno osob obstugujqcych obiekt, jak i ratownikow, stqd tez konieczne sq odpowiednie szkolenia w tym zakresie.

Waznymi kwestiami, nie tylko z punktu widzenia samych sys-temow komunikacji awaryjnej, sq strefy przetrwania, ich odpo-wiednia powierzchnia, wyposazenie i warunki ewakuacji osob z tych pomieszczen w sytuacji awaryjnej.

Strefy te powinny byc przygotowane na przyjçcie odpowiedniej liczby uzytkownikow obiektu, dlatego warto rozwazyc uzaleznienie tych powierzchni od liczby przebywajqcych osob w danym obiek-cie. Liczba osob w strefie przetrwania determinuje sposob prowa-dzenia ewakuacji i powinna byc uwzglçdniona przez dowôdcç akcji ratowniczej w celu wtasciwego doboru sit i srodkow.

Systemy te mogq takze zostac wykorzystanie codziennym uzytkowaniu budynku. Mogq byc instalowane w miejscach trudno dostçpnych lub takich, ktorych pokonanie dla osob niepetnospraw-nych mogtoby byc problematyczne. Interkomy mogq zostac wyko-rzystane w celach komunikacji informacyjnej. W takich przypad-kach mogq byc one obstugiwane przez pracownikow obiektu.

Odpowiednio zaprojektowany i zainstalowany system komunikacji awaryjnej moze znacznie poprawic efektywnosc ewakuacji - zwtaszcza osob wymagajqcych dodatkowego wsparcia w tym zakresie. Moze on rowniez podniesc poczucie bezpieczen-stwa osob niepetnosprawnych, a takze stac siç narzçdziem komu-nikacji stuzb ratowniczych podczas zagrozenia pozarowego.

[5] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administra-cji z dnia 17 wrzesnia 2O21 r. w sprawie uzgadniania projektu zagospodarowania dziatki lub terenu, projektu architektonicz-no-budowlanego, projektu technicznego oraz projektu urzqdze-nia przeciwpozarowego pod wzglçdem zgodnosci z wymaga-niami ochrony przeciwpozarowej (Dz.U. 2O21 poz. 1722).

[6] Ustawa z dnia 19 lipca 2O19 r. o zapewnianiu dostçpnosci osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz.U. 2020 poz. 10б2 z pózn. zm.).

[7] Rozporzqdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2O22 poz. 1225).

[8] Rozporzqdzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowa-nia wtasciwosci uzytkowych wyrobow budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz.U. 2016 poz. 1966 z pozn. zm.).

[9] PN-HD 60364-5-56:2019-1 Instalacje elektryczne niskiego napiçcia - Czçsc 5-56: Dobor i montaz wyposazenia elek-trycznego - Instalacje bezpieczenstwa.

[10] PN-EN 54-2:2002+A1:2007 Systemy sygnalizacji pozaro-wej - Czçsc 2: Centrale sygnalizacji pozarowej.

[11 ] PN-EN 54-4:2001+A1:2004+A2:2007 Systemy sygnalizacji pozarowej - Czçsc 4: Zasilacze.

[12] PN-EN 54-16:2011 Systemy sygnalizacji pozarowej - Czçsc 16: Centrale dzwiçkowych systemow ostrzegawczych.

[13] PN-EN 54-3+A1:2019-06 Systemy sygnalizacji pozarowej - Czçsc 3: Pozarowe urzqdzenia alarmowe - Sygnalizatory akustyczne.

[14] PN-EN 54-23:2010 Systemy sygnalizacji pozarowej -Czçsc 23: Pozarowe urzqdzenia alarmowe - Sygnalizatory optyczne.

[15] NFPA 72:2022 National Fire Alarm and Signaling Code.

[16] UL 2525:2020 Standard for Two-Way Emergency Communications Systems for Rescue Assistance.

[17] NFPA 103:2022 Standard for Fixed Guideway Transit and Passenger Rail Systems.

[18] NFPA 101:2021 Life Safety Code.

[19] DIN VDE V 0827-1 (VDE V 0827-1):2016-07 Emergency und danger systems. Part 1: Emergency and danger response systems - Basic requirements, duties, responsibilities and activities.

[20] DIN VDE V 0827-2 (VDE V 0827-2):2016-05 Emergency and danger systems - Part 2: Emergency and danger response systems - Additional requirements for Emergency- and Danger-Intercom.

[21] DIN VDE 0833-4 (VDE 0833-4):2014-10 Alarm systems for fire, intrusion and hold-up - Part 4: Requirements for voice alarm systems in case of fire.

[22] PN-EN 50849:2017-04 Systemy elektroakustyczne dla sytuacji awaryjnych.

[23] PN-EN 50102:2001 Stopnie ochrony przed zewn^trznymi uderzeniami mechanicznymi zapewnianej przez obudowy urzqdzen elektrycznych (Kod IK)

[24] Rekomendacja P800 (08/96) Methods for objective and subjective assessment of quality.

[25] DIN 33404-3:2016-04 Gefahrensignale - Akustische Gefahrensignale - Teil 3: Einheitliches Notfallsignal.

[26] SITP WP-04:2021 / CNBOP-PIB W-0004:2021 Wytyczne pro-jektowania, instalowania, uruchamiania, obstugi i konser-wacji dzwi^kowych systemow ostrzegawczych.

TOMASZ POPIELARCZYK, PH.D. ENG. - a graduate of the Faculty of Fire Safety Engineering of the Main School of Fire Service in Warsaw and the Faculty of Management and Command of the Academy of War Art in Warsaw. He works in the Laboratory of Fire Alarm Systems and Fire Automation Laboratory in Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute (CNBOP-PIB) in Józefów. The area of research is fire safety of buildings, designing technical fire protection systems and their use during rescue operations.

MARIUSZ SOBECKI, M.SC. ENG. - a graduate of the Main School of Fire Service. The author is professionally active in a wide range of consulting activities in various areas of fire protection. He is certified as a fire protection expert by the Chief Commander of the State Fire Service and has been designated as an expert of the Association of Fire Service Engineers and Technicians (SITP). He is the author of numerous publications in specialized journals and of speeches at conferences and seminars in the area of fire protection. In terms of social activities related to the professional sphere, the author is a representative of SITP in the Technical Committee No. KT 264 of the Polish Committee for Standardization (PKN) in the area of fire alarm systems. He is also a member of the SITP Technical Committee in the area of fire alarm systems and a co-author of SITP guidelines in this area. Currently he also serves on SITP's technical committees on the evacuation of people with disabilities and on the committee developing guidelines for the integration of fire protection equipment. He is the chairman of the Scientific and Technical Council of SITP.

DR INZ. TOMASZ POPIELARCZYK - absolwent Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowego Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie oraz Wydziatu Zarzqdzania i Dowodzenia Akademii Sztuki Wojennej w Warszawie. Pracuje w Zespole Laboratoriow Sygnalizacji Alarmu Pozaru i Automatyki Pozarniczej w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowym Instytucie Badawczym w Jozefowie. Obszar prowadzonych badan naukowych to bezpieczenstwo pozarowe obiektow budowlanych, projektowanie technicznych systemow zabezpieczen przeciwpozarowych oraz ich wykorzystanie podczas dziatan ratowniczych.

MGR INZ. MARIUSZ SOBECKI - absolwent Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej. Autor prowadzi dziatalnosc zawodowq w zakresie sze-roko pojçtego konsultingu w roznych dziedzinach ochrony przeciwpozarowej. Posiada uprawnienia rzeczoznawcy ds. zabezpieczen przeciwpozarowych nadawane przez Komendanta Gtownego PSP oraz zostat ustanowiony rzeczoznawcq SITP. Jest autorem wielu publikacji w prasie specjalistycznej oraz wystqpien na konferen-cjach i seminariach w tematyce bezpieczenstwa pozarowego. W zakresie dziatalnosci spotecznej zwiqzanej ze sferq zawodowq autor jest przedstawicielem SITP w Komitecie Technicznym nr 264 PKN w zakresie systemow sygnalizacji pozarowej, jest rowniez cztonkiem Komitetu Technicznego SITP w zakresie systemow sygnalizacji pozarowej i wspotautorem wytycznych SITP w tym zakresie. Obecnie pracuje rowniez w komitetach technicznych SITP w zakresie ewaku-acji osob z niepetnosprawnosciami oraz w komitecie opracowujqcym wytyczne w zakresie integracji urzqdzen przeciwpozarowych. Jest przewodniczqcym Rady Naukowo-Technicznej SITP.

JAN PACUK, M.SC. ENG. - a graduate of the Szczecin University of Technology at the Faculty of Electrical Engineering, majoring in electric power conversion. Designer of electroacoustic systems, specializing in voice alarm systems.

TYBERIUSZ FRYMUS, ENG. - a graduate of the Faculty of Computer Science at the West Pomeranian University of Technology. Certified designer of voice alarm systems.

MGR INZ. JAN PACUK - absolwent Politechniki Szczecinskiej, Wydziat elektryczny, kierunek przetwarzanie energii elektrycznej. Konstruktor systemow elektroakustycznych, specjalizacja dzwi?kowe systemy ostrzegawcze.

INZ. TYBERIUSZ FRYMUS - absolwent Wydziatu Informatycznego Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego. Certyfiko-wany projektant dzwi?kowych systemow ostrzegawczych.

§kM% Ministerstwo

Edukacji i Nauki

-y _

Ttumaczenie na jçzyk angielski artykutow naukowych (takze ich streszczen), w tym artykutow recenzyjnych, w potroczniku „Safety & Fire Technology" - zadanie finansowane ze srodkow Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Rozwoj Czasopism Naukowych" (umowa nr RCN/SP/0560/2021/1).