Heart Like a Bell. Voice Alarm Control and Indicating Equipment Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

Urszula Garlinskaa)*, Robert Sliwinskia), Pawet StQpiena)

a) Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute / Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy

* Corresponding author / Autor korespondencyjny: ugarlinska@cnbop.pl

Heart Like a Bell. Voice Alarm Control and Indicating Equipment Serce jak dzwon. Centrale dzwi^kowych systemow ostrzegawczych

ABSTRACT

Aim: The aim of this article is to make an overview of selected features of the voice alarm control and indicating equipment (VACIE) confirmed in the process of assessment and verification of constancy of performance. Information presented by the authors play a crucial role during the process of design and use of voice alarm systems as well as in the context of providing the safety of buildings.

Introduction: Control and indicating equipment (CIE) is extremely important for the safety of buildings, affecting both the safety of the occupants and the property stored there. Given such an important role, special emphasis is placed on the reliability of the system's operation, whose task is both to detect the fire danger early enough but also to transmit information to its various components. An important role in ensuring the safety of construction objects is the transmission of information about the threat detected by the system to the occupants of the facility. This information can be communicated through the use of, among other things, automatic visual signalling implemented by VAS. The main component of VAS is the voice alarm control and indicating equipment, which, as the heart of the system, receives and transmits information to individual elements (loudspeakers), and is responsible for their operation - powering and monitoring them.

Methodology: An overview of selected features that are confirmed in the process of assessment and verification of constancy of performance, Introduction to the testing process of selected features, which is an integral part of the conformity assessment of construction products. The article was supplemented with issues related to the design and maintenance of fire alarm systems.

Conclusion: Voice alarm control and indicating equipment, in addition to control and indicating equipment, not only determine the safety of the buildings themselves, but also affect the safety of their occupants, who, as a result of various circumstances, may have to be forced to quickly and efficiently leave their place of residence. Nevertheless, the awareness of owners and managers of construction objects equipped with VAS should be important, since their special attention should be directed to maintaining all components of the system in such a condition that will enable the complete installation to fulfil its functions. An important element is the continuous education of service personnel and users of the facility (e.g. step-by-step evacuation drills), in order to maintain knowledge at the highest possible level about how to act in an emergency situation, not only related to fire, but also in the face of other local threats.

Keywords: evacuation of buildings, voice alarm system, VACIE Type of article: review article

Received: 02.11.2022; Reviewed: 28.11.2022; Accepted: 28.11.2022;

Authors" ORCID IDs: U. Garlinska - 0000-0002-7119-4071; R. Sliwinski - 0000-0002-7309-1332; P. Stçpien - 0000-0002-4554-8622; The authors contributed equally to this article;

Please cite as: SFT Vol. 60 Issue 2, 2022, pp. 146-162, https://doi.Org/10.12845/sft.60.2.2022.8;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.Org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRAKT

Cel: Celem pracy jest przeglqd wybranych cech central dzwi^kowych systemow ostrzegawczych (DSO), ktore potwierdzane sq w procesie oceny i we-ryfikacji stalosci wlasciwosci uzytkowych. Zaprezentowane przez autorow informacje odgrywajq istotnq rol§ w procesach projektowania i eksploatacji dzwi^kowych systemow ostrzegawczych oraz zapewnianiu bezpieczenstwa w obiektach budowlanych.

Wprowadzenie: Systemy sygnalizacji pozarowej majq niezwykle istotne znaczenie dla bezpieczenstwa obiektow budowlanych. Wywierajq wplyw na bezpieczenstwo zarowno przebywajqcych tam osob, jak i przechowywanego tam mienia. Z uwagi na powyzsze szczegolny nacisk kladzie si§ na nieza-wodnosc pracy systemu, ktorego zadaniem jest nie tylko odpowiednio wczesne wykrycie zagrozenia pozarowego, ale rowniez przekazanie informacji do poszczegolnych jego elementow. Waznq rol§ w zapewnieniu bezpieczenstwa obiektow budowlanych ma przekazanie informacji o wykrytym przez system zagrozeniu do osob przebywajqcych w obiekcie. Alarmowanie moze byc realizowane m.in. poprzez automatycznq sygnalizacji akustycznq DSO. Glownym elementem DSO jest centrala, ktora stanowi serce systemu - odbiera i przekazuje informacje do poszczegolnych elementow wykonawczych (glosnikow) oraz odpowiada za ich prac§ - zasila je i monitoruje.

Metodología: Przeglgd wybranych cech potwierdzanych w procesie oceny i weryfikacji stalosci wlasciwosci uzytkowych. Przedstawienie procesu ba-dawczego wybranych parametrów - nieodlgcznego elementu oceny zgodnosci wyrobów budowlanych. Artykul wzbogacono o zagadnienia zwigzane z projektowaniem i konserwacjg systemów sygnalizacji pozarowej.

Wnioski: Centrale DSO - obok central sygnalizacji pozarowej - stanowig nie tylko o bezpieczertstwie samych oblektów budowlanych, ale równiez o bezpieczertstwie ich uzytkowników, którzy na skutek róznych okolicznosci mogg byc zmuszeni do jak najszybszego, sprawnego opuszczenia miej-sca swojego pobytu. Nie mniej istotna jest swiadomosc wlascicieli i zarzgdców obiektów budowlanych wyposazonych w DSO. Ich szczególna uwaga powinna byc skierowana na utrzymanie wszystkich podzespolów systemu w stanie, który b^dzie umozliwial spelnienie przez kompletng instalaj swoich funkcji. Waznym elementem jest ciggla edukacja personelu obslugi oraz uzytkowników obiektu (np. cwiczenia stopniowej ewakuacji), aby na jak najwyzszym poziomie utrzymywac wiedz? o sposobach post^powania w sytuacji zagrozenia, nie tylko zwigzanego z pozarem, ale równiez wobec innych miejscowych zagrozert.

Stowa kluczowe: ewakuacja obiektów budowlanych, dzwi^kowy system ostrzegawczy, CDSO Typ artykutu: artykul przeglgdowy

Przyjçty: 02.11.2022; Zrecenzowany: 28.11.2022; Zaakceptowany: 28.11.2022;

Identyfikatory ORCID autorów: U. Garlirtska - 0000-0002-7119-4071; R. Sliwirtski - 0000-0002-7309-1332; P. Stçpiert - 0000-0002-4554-8622; Autorzy wniesli równy wklad merytoryczny w powstanie artykulu;

Proszç cytowac: SFT Vol. 60 Issue 2, 2022, pp. 146-162, https://doi.Org/10.12845/sft.60.2.2022.8; Artykul udostçpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.Org/licenses/by-sa/4.0/).

Voice alarm control and indicating equipment in fire alarm system

Voice alarm control and indicating equipment (VACIE) from a formal point of view, is a component of the fire alarm system. Nevertheless, due to the fact that the voice alarm system can function independently, it is separated as an independent system. By analogy, as in any system whether fire alarm or smoke and heat control, it is the control panel that is responsible for the operation of the system. According to the product-specific EN 54-16 standard [1], the voice alarm control and indicating equipment should be understood as the component of VAS that generates and transmits voice alarm signals to loudspeaker lines when it receives alarm signals from the fire alarm control system and/ or manual control elements. The latest edition of EN 54-1:2021 [2] changes this definition (differences bolded). Thus, according to the standard [2], VACIE should be understood as a component of VAS that generates and transmits emergency messages or alarm (warning) signals to the loudspeaker(s) after receiving the alarm signal(s) from fire detection and fire alarm systems and/or manual control elements'. This definition more precisely reflects the operation of the system, since the Polish definition of EN 54-16 mixes voice messages with alarm tones (signals), creating the not necessarily the most accurate term "voice alarm signals".

It is worth emphasizing here the fact that the definition of a loudspeaker for VAS is completely different from the one in force today, because according to the standard [2], a loudspeaker should be understood as a device capable of generating a voice message and an alarm signal from an electrical signal sent by

Component of a voice alarm system that generates and transmits emergency messages or alarm signals to loudspeaker(s) when it receives alarm signal(s) from CIE and/or from manual controls.

Centrale dzwi^kowych systemow ostrzegawczych w systemie sygnalizacji pozarowej

Centrala dzwi?kowego systemu ostrzegawczego (CDSO) z formalnego punktu widzenia jest podzespotem systemu sygnalizacji pozarowej. Jednak ze wzgl?du na to, ze dzwi?kowy system ostrzegawczy moze funkcjonowac samodzielnie, wydziela si? go jako niezalezny system. Analogicznie jak w kazdym systemie, czy to sygnalizacji pozarowej, czy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepta, to centrala odpowiada za dziatanie systemu. Zgod-nie z wtasciwq dla wyrobu normq EN 54-16 [1], poprzez central? dzwi?kowego systemu ostrzegawczego nalezy rozumiec cz?sc sktadowq DSO, ktora generuje i nadaje sygnaty alarmu gtosowego do linii gtosnikowych w sytuacji, gdy otrzymuje sygnaty alarmowe z systemu sygnalizacji pozarowej i/lub z elementow r?cznej obstugi. Najnowsze wydanie normy EN 54-1:2021 [2] w pewnym stopniu zmienia t? definicj? (roznice zaznaczono pogrubionq czcionkq). I tak, zgodnie z normq [2], poprzez CDSO nalezy rozumiec cz?sc sktadowq DSO, ktora generuje i przekazuje komuni-katy o zagrozeniach lub sygnaty alarmowe (ostrzegawcze) do gtosnika(-ow) po otrzymaniu sygnatu(-ow) alarmowego(-ych) z systemu sygnalizacji pozarowej i/lub z elementow r?cznej obstugi'. Definicja ta precyzyjniej odzwierciedla prac? systemu, poniewaz w polskiej definicji EN 54-16 wymieszano komunikaty gtosowe z tonami (sygnatami) alarmowymi, tworzqc niekoniecz-nie najwtasciwsze okreslenie: „sygnaty alarmu gtosowego".

Warta uwagi jest - zupetnie odmienna od aktualnie obowiqzujq-cej - definicja gtosnika do DSO. Zgodnie z normq [2] poprzez gtosnik nalezy rozumiec urzqdzenie zdolne do generowania komunikatu

Component of a voice alarm system that generates and transmits emergency messages or alarm signals to loudspeaker(s) when it receives alarm signal(s) from CIE and/or from manual controls.

VACIE. The standard neither mentions the components of the loudspeaker, nor does it specify that the loudspeaker consists of passive components. The reason for this could be the different role of EN 54-1, or it could also be the result of changes that are planned in the future updates of this document. The new definition of a loudspeaker would undoubtedly affect a much broader spectrum of loudspeakers that could be used in VAS. After all, the standards for both the loudspeaker and VACIE are now 14 years old and their drafts were created much earlier.

Returning to the voice alarm control and indicating equipment, it is impossible to write about VACIE without explaining what the voice alarm system is itself. According to the guidelines [3], it is a system that allows the broadcast of alarm signals and voice messages for the safety of the facility's occupants. The function of VAS is to transmit uninterrupted (reliable) intelligible voice messages to the occupants of a construction object where a fire or other emergency has occurred. VAS should allow the broadcast of pre-prepared emergency messages broadcast automatically upon receipt of a signal from the fire alarm system and/or triggered by the VACIE operator, or allow live messages to be broadcast by the operator using an emergency microphone. VAS can also be used to transmit non-alarm messages that should be turned off in the event of a fire alarm.

gtosowego i sygnatu ostrzegawczego z sygnatu elektrycz-nego wysytanego przez CDSO. Norma nie wymienia ani podze-spotów gtosnika, ani nie dookresla, ze gtosnik sktada si? z ele-mentów pasywnych. Powodem tego moze bye inna rola normy EN 54-1 lub moze równiez bye wynikiem zmian, jakie sq plano-wane w przysztych aktualizacjach tego dokumentu. Nowa defi-nicja gtosnika bez wqtpienia rozszerzytaby spektrum gtosników, które mogtyby bye stosowane w DSO. W koncu normy zarówno dla gtosnika, jak i CDSO majq juz 14 lat, a ich projekty powstaty znacznie wczesniej.

Wracajqc do centrali DSO, nie sposób pominqe wyjasnie-nie, czym jest sam dzwi^kowy system ostrzegawczy. Zgodnie z wytycznymi [3] jest to system umozliwiajqcy rozgtaszanie sygna-tów ostrzegawczych i komunikatów gtosowych na potrzeby bez-pieczenstwa osób przebywajqcych w obiekcie. Funkcjq DSO jest przekazywanie w nieprzerwany (niezawodny) sposób zrozumia-tych komunikatów gtosowych osobom przebywajqcym w obiekcie budowlanym w razie wystqpienia tam pozaru lub innego zagro-zenia. DSO powinien umozliwiae rozgtaszanie gotowych komunikatów alarmowych nadawanych automatycznie po otrzymaniu sygnatu z systemu sygnalizacji pozarowej i/lub uruchamianych przez operatora CDSO lub tez umozliwiae nadawanie komunikatów na zywo przez operatora z wykorzystaniem mikrofonu alarmo-wego. DSO moze bye równiez wykorzystywany do przekazywania komunikatów niezwiqzanych z alarmowaniem, które powinny bye wytqczone w przypadku wystqpienia alarmu pozarowego.

Figure 1. Selected control and indicating equipment (control and signalling devices) of systems related to fire safety Rycina 1. Wybrane centrale (urzgdzenia sterujgce i sygnalizujgce) systemow zwigzanych z bezpieczenstwem pozarowym Source: Own elaboration (R. Sliwinski). Zrodto: Opracowanie wtasne (R. Sliwinski).

Basis for placing on the market and for use

Voice alarm control and indicating equipment may be placed on the market and subsequently put into use in Poland only and exclusively if the manufacturer:

A. has issued a declaration of performance based on the following:

- certificate of constancy of performance "CPR" issued on the basis of Regulation (EU) No. 305/2011 of the European Parliament and of the Council of 9 March 2011 and repealing Council Directive 89/106/EEC, the so-called CPR [4] confirming compliance with hEN2 54-16 Fire detection and fire alarm systems - Voice alarm control and indicating equipment alarm systems" or

- certificate of conformity "CPD" issued on the basis of Directive 89/106/EEC of 21 December 1988 on the approximation of laws, regulations and administrative provisions of the Member States, confirming compliance with hEN as cited above, and independently;

B. obtained a certificate of admittance issued under Article 7 of the Act of 24 August 1991 on fire protection (Polish Journal of Laws: Dz.U. 2021 poz. 869, as amended) [5] confirming compliance with point 11.1 (if we are dealing with a built-in power supply then also 12.2) of the Annex to the Regulation of the Minister of Internal Affairs and Administration of 20 June 2007 on the list of products used to ensure public safety or protection of health and life and property, as well as the rules for issuing admittance for use of these products (Polish Journal of Laws: Dz.U. Nr 143, poz. 1002; zm.: Dz.U. 2010 Nr 85, poz. 553 and Dz.U. 2018 poz. 984) [6].

Comment on point A:

In a few cases, it will be necessary to carry out a parallel process of assessment and verification of constancy of performance also with a harmonized standard EN 54-4:1997 + AC:1999 + A1:2002 + A2:2006 Fire detection and fire alarm systems - Power supply equipment. This is because there are control panels on the market that have power supplies permanently built in, and it is not possible to replace them with another certified power supply. In this case, the certificate of performance will confirm on a single certificate both compliance with the requirements for VACIE and the power supply, according to the list of essential characteristics.

Comment on point B:

According to point 11.1 of the Annex to the Regulation [6], VAS should be capable of:

a) interrupting the execution of any non-alarming functions when an alarm is received;

b) broadcasting within 10 seconds after switching on the primary or emergency (backup) power supply;

c) broadcasting an alarm signal, transmitted by the operator or automatically, within 3 seconds of the occurrence of an emergency condition resulting from a change in the position of zone relays of the control indicating equipment;

Podstawy wprowadzenia do obrotu i uzytkowania

Centrale dzwiçkowych systemów ostrzegawczych mogq zostac wprowadzone do obrotu, a nastçpnie do uzytkowania w Polsce tylko i wytqczenie, jesli producent:

A. sporzqdzit deklaracj? wtasciwosci uzytkowych na podstawie:

- certyfikatu wtasciwosci uzytkowych „CPR" wydanego zgodnie z rozporzqdzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. i uchyla-jqcym dyrektyw? Rady 89/106/EWG tzw. CPR [4], potwier-dzajqcego zgodnosc z hEN2 54-16 Fire detection and fire alarm systems - Voice alarm control and indicating equipment alarm systems lub

- certyfikatu zgodnosci „CPD" wydanego na podstawie Dyrektywy 89/106/EEC z dnia 21 grudnia 1988 r. w spra-wie zblizenia ustaw i aktów wykonawczych Panstw Cztonkowskich dotyczqcych wyrobów budowlanych, potwierdzajqcego zgodnosc z hEN, jak przywotano powy-zej, oraz niezaleznie;

B. uzyskat swiadectwo dopuszczenia wydane na podstawie art. 7 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo-zarowej (Dz.U. 2021 poz. 869 z pózn. zm.) [5], potwierdzajqce zgodnosc z punktem 11.1 (jesli mamy do czynienia z wbudowa-nym zasilaczem to równiez 12.2) zatqcznika do rozporzqdzenia Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów stuzqcych zapewnieniu bez-pieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mie-nia, a takze zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do uzytkowania (Dz.U. Nr 143, poz. 1002; zm.: Dz.U. 2010 Nr 85, poz. 553 oraz Dz.U. 2018 poz. 984) [6].

Komentarz do pkt. A:

W nielicznych przypadkach konieczne bçdzie przeprowadze-nie równolegtego procesu oceny i weryfikacji statosci wtasciwosci uzytkowych równiez z normq zharmonizowanq EN 54-4:1997 + AC:1999 + A1:2002 + A2:2006 Systemy sygnalizacji pozarowej - Czçsc 4: Zasilacze. Funkcjonujq bowiem na rynku centrale, które majq zasilacze wbudowane na state, bez mozliwosci ich wymiany na inny certyfikowany zasilacz. W takim przypadku cer-tyfikat wtasciwosci uzytkowych bçdzie potwierdzat na jednym certyfikacie zarówno spetnienie wymagan dla CDSO, jak i dla zasi-lacza, zgodnie z listq zasadniczych charakterystyk.

Komentarz do pkt. B:

Zgodnie z punktem 11.1 zatqcznika do rozporzqdzenia [6] DSO powinna byc zdolna do:

a) przerwania w momencie przyjçcia alarmu realizacji jakichkolwiek funkcji niezwiqzanych z ostrzeganiem;

b) rozgtaszania w ciqgu 10 sekund po wtqczeniu podstawo-wego lub awaryjnego (rezerwowego) zródta zasilania;

c) rozgtaszania sygnatu ostrzegawczego, nadawanego przez operatora lub automatycznie, w czasie 3 sekund od zaistnienia stanu zagrozenia wynikajqcego ze zmiany potozenia przekazników strefowych centrali sygnalizacji pozarowej;

d) broadcasting alarm signals and voice messages to one or more areas at the same time, in accordance with the adopted method of alarming. In addition, VACIE should be able to manually intervene to override programmed automatic functions, which should apply to both the nature of the message to be transmitted and the distribution paths of that message. In any situation, use of the fire microphone should have the highest priority of access to the voice alarm system, ahead of all other broadcasts, and access to the microphone itself should be restricted to authorized persons only.

Voice alarm control and indicating equipment should have markings and descriptions in Polish, and give messages in Polish. The last requirement is to include with the VACIE, developed by the manufacturer in Polish, instructions for carrying out appropriate trials and tests confirming its correct operation in the system after its installation in the facility. In explaining the conditions mentioned above, reference should be made to the Act on Construction Products [7] and the 4 possibilities in total indicated therein for marketing a construction product in Poland. According to Article 5 of the cited law:

"Item 1. A construction product covered by a harmonized standard or conforming to a European technical assessment issued for it, may be placed on the market or made available on the national market only in accordance with Regulation No. 305/2011. The design of the CE marking is specified in Annex II to Regulation (EC) No. 765/2008 of the European Parliament and of the Council of 9 July 2008, establishing the requirements for accreditation and market surveillance relating to the marketing of products and repealing Regulation (EEC) No. 339/93 (Official Journal of the EU L 218 of 13.08.2008, p. 30)". The situation described above in the section "Basis for placing on the market and for use" is the implementation of this article of the national law by the manufacturers of both VAS control panels but also loudspeakers, power supplies, short circuit isolators [7].

"Item 2. A construction product not covered by a harmonized standard, for which the coexistence period referred to in Article 17(5) of Regulation No. 305/2011 has ended, and for which no European technical assessment has been issued, may be placed on the market or made available on the national market if it is marked with a construction mark, the design of which is specified in Annex No. 1 to the Act" [7]. As far as VAS-related issues are concerned, this article applies to cable assemblies and wires and cables including fibre optic cables.

"Item 3. A construction product not covered by the subject matter of the harmonized technical specifications referred to in Article 2(10) of Regulation No. 305/2011 may be made available on the national market if it has been legally placed on the market in another Member State of the European Union or in a Member State of the European Free Trade Agreement (EFTA) - a party to the Agreement on the European Economic Area, and in Turkey, and its performance characteristics enable it to meet the basic requirements of construction works designed and built as specified in the technical and construction regulations, and in accordance with the principles of technical knowledge. Along with

d) nadawania sygnatów ostrzegawczych i komunikatów stownych do jednego lub kilku obszarów jednoczesnie, zgodnie z przyjçtym sposobem alarmowania. Ponadto CDSO powinna miee mozliwose rçcznej interwencji w celu pominiçcia zaprogramowanych funkcji automatycznych, co powinno dotyczye zarówno charakteru komunikatu przezna-czonego do nadania, jak i torów dystrybucji tego komunikatu. W kazdej sytuacji uzycie mikrofonu pozarowego powinno miee najwyzszy priorytet dostçpu do dzwiçkowego systemu ostrze-gawczego, przed wszystkimi innymi rozgtaszanymi informa-cjami, a dostçp do samego mikrofonu powinien bye ograniczony wytqcznie dla uprawnionych osób.

Centrala dzwiçkowego systemu ostrzegawczego powinna posiadae oznaczenia i opisy w jçzyku polskim oraz podawae komu-nikaty w tym jçzyku. Ostatnim wymaganiem jest dotqczenie do CDSO opracowanej przez producenta w jçzyku polskim instruk-cji przeprowadzenia odpowiednich prób i badan potwierdzajq-cych prawidtowose jej dziatania w systemie po jej zainstalowaniu w obiekcie. Wyjasniajqc powyzej wyszczególnione warunki, nalezy odwotae siç do ustawy o wyrobach budowlanych [Т] i wskazanych w niej w sumie czterech mozliwosciach wprowadzenia wyrobu budowlanego do obrotu na terenie Polski. Zgodnie z art. 5 przy-wotanej ustawy:

„Ust. 1. Wyrób budowlany objçty normq zharmonizowanq lub zgodny z wydanq dla niego europejskq ocenq technicznq moze bye wprowadzony do obrotu lub udostçpniany na rynku krajowym wytqcznie zgodnie z rozporzqdzeniem Nr 305/2011. Wzór ozna-kowania CE okresla zatqcznik II do rozporzqdzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr Т65/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. usta-nawiajqcego wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszqce siç do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylajqcego rozporzqdzenie (EWG) nr 339/93 (Dz.Urz. UE L 218 z 13.08.2008, str. 30)". Opisana powyzej w czçsci „Podstawy wprowadzenia do obrotu i uzytkowania" sytuacja jest realizacjq tego artykutu przepisów prawa krajowego przez producentów zarówno central DSO, jak tez gtosników, zasilaczy, izolatorów zware [Т].

„Ust. 2. Wyrób budowlany nieobjçty normq zharmonizowanq, dla której zakonczyt siç okres koegzystencji, o którym mowa w art. 1Т ust. 5 rozporzqdzenia Nr 305/2011, i dla którego nie zostata wydana europejska ocena techniczna, moze bye wpro-wadzony do obrotu lub udostçpniany na rynku krajowym, jezeli zostat oznakowany znakiem budowlanym, którego wzór okresla zatqcznik nr 1 do ustawy" [Т]. W zakresie zwiqzanym z DSO ten artykut ma zastosowanie do zespotów kablowych oraz przewo-dów i kabli, w tym kabli swiattowodowych.

„Ust. 3. Wyrób budowlany nieobjçty zakresem przedmioto-wym zharmonizowanych specyfikacji technicznych, o których mowa w art. 2 pkt 10 rozporzqdzenia Nr 305/2011, moze bye udo-stçpniany na rynku krajowym, jezeli zostat legalnie wprowadzony do obrotu w innym panstwie cztonkowskim Unii Europejskiej lub w panstwie cztonkowskim Europejskiego Porozumienia o Wol-nym Handlu (EFTA) - stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz w Turcji, a jego wtasciwosci uzytkowe umoz-liwiajq spetnienie podstawowych wymagan przez obiekty budow-lane zaprojektowane i budowane w sposób okreslony w przepi-sach techniczno-budowlanych oraz zgodnie z zasadami wiedzy

the construction product made available on the national market, information on its performance marked in accordance with the regulations of the country where the construction product is placed on the market, instructions for use, operating instructions and information on the health and safety risks posed by the product during use and application shall be provided" [7]. Paragraph 3 implemented by the one placing the product on the market is carried out without the participation of the third party.

The fourth specific possibility remains Article 10 of the Act, according to which construction products, with the exception of those referred to in Article 5(1), made according to individual technical documentation, prepared by the designer of the facility or agreed with him/her, for which the manufacturer has issued a statement that the conformity of the construction product with this documentation and with the regulations is ensured, are permitted for individual use in a construction object.

Additional documents

Additional documents to the voice alarm control and indicating equipment may concern the already mentioned short-circuit isolators. However, due to the legal regulations related to wiring in Poland, it is relatively rarely enclosed, because in the context of cables with characteristics such as PH90, isolators constitute a redundant solution. The second of the supporting documents may be, for example, a Technical Opinion or certificate confirming the compatibility of the components used with the voice alarm control and indicating equipment in terms of assessing the compatibility and connectivity of the system components. This issue is elaborated below in the section of the article related to selected issues related to VAS design, installation and maintenance.

technicznej. Wraz z wyrobem budowlanym udostçpnianym na rynku krajowym dostarcza siç informacje o jego wtasciwosciach uzytkowych oznaczonych zgodnie z przepisami panstwa, w kto-rym wyrob budowlany zostat wprowadzony do obrotu, instrukcje stosowania, instrukcje obstugi oraz informacje dotyczqce zagroze-nia dla zdrowia i bezpieczenstwa, jakie ten wyrob stwarza podczas stosowania i uzytkowania" [7]. Ustçp 3 realizowany przez wprowa-dzajqcego do obrotu odbywa siç z pominiçciem strony trzeciej.

Czwartq specyficznq mozliwosciq pozostaje art. 10 ustawy, zgodnie z ktorym dopuszczone do jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym sq wyroby budowlane, z wytqczeniem wyrobow, o ktorych mowa w art. 5 ust. 1, wykonane wedtug indy-widualnej dokumentacji technicznej, sporzqdzonej przez projek-tanta obiektu lub z nim uzgodnionej, dla ktorych producent wydat oswiadczenie, ze zapewniono zgodnosc wyrobu budowlanego z tq dokumentacjq oraz z przepisami.

Dokumenty dodatkowe

Dokumentacja dodatkowa dla central DSO, moze dotyczyc wymienionych juz powyzej izolatorow zwarc. Ze wzglçdu na obo-wiqzujqce w Polsce przepisy prawa zwiqzane z okablowaniem dotqczana jest ona relatywnie rzadko, poniewaz w kontekscie kabli z cechq np. PH90 izolatory stanowiq rozwiqzanie nadmia-rowe. Drugim z dokumentow uzupetniajqcych moze byc np. Opi-nia Techniczna lub certyfikat potwierdzajqcy kompatybilnosci i mozliwosci przytqczenia podzespotow wykorzystywanych wraz z centralq dzwiçkowego systemu ostrzegawczego. Zagadnienie to rozwiniçto ponizej w czçsci artykutu dotyczqcej wybranych zagadnien zwiqzanych z projektowaniem, instalowaniem i kon-serwacjq DSO.

Selected issues of laboratory testing of voice alarm control and indicating equipment

Signalling of operating conditions

The purpose of the test is to confirm that the voice alarm control and indicating equipment is capable of correctly signalling the operating condition, i.e. the quiescent condition, the voice alarm condition, the fault condition and, if provided, the disablement condition. The control panel must demonstrate the ability to remain in any combination of operating conditions in different voice alarm zones with respect to voice alarm condition, fault condition and, if provided, disablement condition and the operating condition signalling must be uniquely identifiable. In addition, the signalling of electricity supply must be visually indicated by a separate light indicator. If the voice alarm control and indicating equipment is located in more than one cabinet, this signalling must be placed on each of them.

Signalling can be implemented by means of an alphanumeric display and light indicators. If mandatory signalling is implemented using an alphanumeric display, it must be displayed clearly and unambiguously and remain legible for at least one hour when signalling a new voice alarm condition and for at least five minutes when signalling a fault or disablement condition. Readability is verified from a distance of 0.8 meters, with illumination from

Wybrane zagadnienia badan laboratoryjnych central dzwiçkowych systemow ostrzegawczych

Sygnalizowanie stanow pracy

Celem badania jest potwierdzenie, ze centrala DSO zdolna jest do prawidtowego sygnalizowania stanu pracy, czyli stanu dozorowania, stanu alarmu gtosowego, stanu uszkodzenia oraz - o ile zostat przewidziany - stanu blokowania. Centrala musi gwarantowac mozliwosc pozostawania w dowolnej kombinacji stanow pracy w roznych strefach alarmu gtosowego w odniesie-niu do stanu alarmu gtosowego, stanu uszkodzenia i (jesli prze-widziano) stanu blokowania, a sygnalizacja stanu pracy musi byc jednoznacznie identyfikowalna. Dodatkowo, sygnalizowanie zasilania energiq elektrycznq musi byc realizowane optycz-nie za pomocq oddzielnego wskaznika swietlnego. Jezeli centrala dzwiçkowego systemu ostrzegawczego zlokalizowana jest w wiçcej niz jednej szafie, to sygnalizacja ta musi byc umiesz-czona na kazdej z nich.

Sygnalizacja moze byc realizowana za pomocq wyswietlacza alfanumerycznego oraz wskaznikow swietlnych. Jezeli wyswie-tlacz alfanumeryczny stuzy do obowiqzkowej sygnalizacji, to gene-rowana przez niego sygnalizacja musi byc jasna i jednoznaczna oraz pozostac czytelna - przez co najmniej godzinç w przypadku sygnalizowania nowego stanu alarmowania gtosowego oraz przez

5 to 500 lux at an angle of less than 22.5 degrees in the horizontal plane and 15 degrees in the vertical plane relative to a line perpendicular to the display surface. Signaling implemented by light indicators must be red for voice alarm signalling, yellow for fault and disablement signalling, and green for power signalling. The visibility of mandatory signalling implemented by light indicators is verified at illumination levels of up to 500 lx at an angle of less than 22.5 degrees from a distance of 3 meters for general operating condition indicators and power indicators, or from a distance of 0.8 meters for other indicators.

In addition to visual signalling, the voice alarm control and indicating equipment should signal the voice alarm status and the fault status by means of an voice indicator (one or more). This function is verified under anechoic conditions (free field conditions) from a distance of 1 meter. With doors and lids closed, the minimum sound pressure level of the panel's signalling must be 65 dBA for voice alarm conditions and 50 dBA for fault conditions.

Voice alarm condition

Voice alarm control and indicating equipment is to activate the appropriate voice alarm outputs after receiving and processing the signal resulting from its manual operation, automatically using the alarm signal from the fire alarm control panel, or both. Activation of the voice alarm outputs must occur in no more than 3 seconds.

Functionality tests

The purpose of the functionality tests is to confirm that the voice alarm control and indicating equipment demonstrates performance for the intended functions both before and after or during environmental exposures. For this purpose, it should be confirmed that the correct signals, output signals and functions are provided and executed. Regarding the voice alarm condition, initiate, mute and clear the voice alarm condition in at least two voice alarm zones (if there is more than one zone). With regard to the fault condition, the performance of the control panel is verified for at least the following faults:

- loss of one power supply,

- grounding affecting the mandatory function,

- failure of the panel fuse affecting the mandatory function,

- short-circuit and interruption in the transmission path between control panel components contained in separate cabinets,

- short-circuit and interruption in the transmission path to the capsule of the emergency microphone,

- short-circuit and interruption in the transmission path to the speaker line,

- short-circuit and interruption in the transmission path to the fire alarm device,

- failure of the power amplifier,

- short-circuit and interruption in the transmission path to the fire alarm control panel.

co najmniej 5 minut w przypadku stanu uszkodzenia lub bloko-wania. Czytelnose weryfikowana jest z odlegtosci 0,8 metra, przy natçzeniu oswietlenia od 5 do 500 lx pod kqtem mniejszym niz 22,5 stopnia w ptaszczyznie poziomej i 15 stopni w ptaszczyznie pionowej wzglçdem linii prostopadtej do powierzchni wyswietlacza. Sygnalizacja, która odbywa siç za pomocq wskazników swietlnych, musi bye koloru czerwonego dla sygnalizacji alarmu gtosowego, koloru zóttego - dla sygnalizacji uszkodzen i blokowan oraz koloru zielonego - dla sygnalizacji zasilania. Widocznose obowiqzkowej sygnalizacji realizowanej za pomocq wskazników swietlnych wery-fikowana jest przy natçzeniu oswietlenia do 500 lx pod kqtem mniejszym niz 22,5 stopnia z odlegtosci 3 metrów dla ogólnych wskazników stanów pracy i wskazników zasilania, lub z odlegtosci 0,8 metra dla pozostatych wskazników.

Oprócz optycznej sygnalizacji centrala dzwiçkowego systemu ostrzegawczego powinna sygnalizowae stan alarmu gtosowego oraz stan uszkodzenia za pomocq wskaznika akustycznego (jed-nego lub kilku). Funkcja ta weryfikowana jest w warunkach beze-chowych (warunkach pola swobodnego) z odlegtosci 1 metra. Przy zamkniçtych drzwiach i pokrywach minimalny poziom cisnienia akustycznego sygnalizacji centrali musi wynosie 65 dBA dla stanu alarmu gtosowego i 50 dBA dla stanu uszkodzenia.

Stan alarmu gtosowego

Centrala dzwiçkowego systemu ostrzegawczego ma za zada-nie aktywowae wtasciwe wyjscia alarmu gtosowego po odebraniu i przetworzeniu sygnatu wynikajqcego z jej rçcznej obstugi, automa-tycznie przy wykorzystaniu sygnatu alarmowego z centrali sygnalizacji pozarowego lub z obu tych zródet. Aktywacja wyjse alarmu gtosowego musi nastqpie w czasie nie dtuzszym niz 3 sekundy.

Badania funkcjonalnosci

Celem badan funkcjonalnosci jest potwierdzenie, ze CDSO wykazuje sprawnose do realizacji przewidzianych funkcji przed narazeniem srodowiskowym, w jego trakcie oraz po nim. W tym celu nalezy zweryfikowae, czy sq podawane i (lub) wykonywane prawidtowe sygnalizacje, sygnaty wyjsciowe i funkcje. W odnie-sieniu do stanu alarmu gtosowego nalezy zainicjowae, wyciszye i skasowae stan alarmu gtosowego w co najmniej dwóch strefach alarmu gtosowego (jezeli istnieje wiçcej niz jedna strefa). W bada-niu pod kqtem stanu uszkodzenia weryfikowana jest sprawnose dziatania centrali co najmniej dla nastçpujqcych uszkodzen:

- utrata jednego zródta zasilania,

- doziemienie wptywajqce na funkcjç obowiqzkowq,

- uszkodzenie bezpiecznika centrali wptywajqce na funk-cjç obowiqzkowq,

- zwarcie i przerwa w torze transmisji pomiçdzy czçsciami sktadowymi centrali zawartymi w oddzielnych szafach,

- zwarcie i przerwa w torze transmisji do kapsuty mikro-fonu alarmowego,

- zwarcie i przerwa w torze transmisji do linii gtosnikowej,

- zwarcie i przerwa w torze transmisji do pozarowego urzq-dzenia alarmowego,

- awaria wzmacniacza mocy,

- zwarcie i przerwa w torze transmisji do centrali sygnalizacji pozarowej.

During the functionality tests, the performance to carry out the function is also checked in relation to the disablement condition, manual control elements related to the voice alarm, interface with external control devices and alarm microphones.

Podczas badan funkcjonalnosci sprawdzana jest równiez sprawnosc do realizacji funkcji w odniesieniu od stanu blokowania, r?cznych elementów obstugi zwiqzanych z alarmem gto-sowym, interfejsu z zewn?trznymi urzqdzeniami sterowniczymi i mikrofonami alarmowymi.

Environmental exposures - cold resistance

The aim of the cold resistance test is to demonstrate the ability of the voice alarm control and indicating equipment to operate in low ambient temperatures that may (briefly) occur in the anticipated operating environment. The cold resistance test, with gradual temperature change, should be performed using the procedure described in the test standard PN-EN 60068-2-1:2009 Environmental testing - Tests. Test A. Cold [12], whose European equivalent is EN 60068-2-1:2007. For devices that emit heat, the test described in the standard as Ad should be used, while for devices that do not emit heat, the Ab test should be applied.

In the Ab test (according to the past experience of CNBOP-PIB laboratory, VACIEs belong to this group), the product sample is placed in the chamber, in its normal setting. Initially, the chamber should be the same temperature as the laboratory. This is between +15°C and +35°C, mostly around +25°C. Both standing and hanging units are placed in a standing-vertical position and the way they are installed corresponds to the actual one provided by the manufacturer. VACIE is not powered during initial stabilization to -5°C. Once temperature stabilization is achieved, power is turned on and VACIE is stabilized again. The test sample connected to the power supply is also connected to the monitoring equipment and load, and is in the quiescent condition. During the test, a low speed (if possible, no more than 0.5 m/s) of air circulation is used. The exposure time is 16 hours. During the last hour of exposure, VACIE undergoes a functionality test consisting of initiating, muting (if applicable), and deleting the alarm, damage, and disablement conditions. In addition, manual controls related to the voice alarm, interface with external controls (if provided), alarm microphones with their priorities, and backup power amplifiers should be verified. Section 16.2 of EN 54-16:2008 describes the details.

This test is particularly relevant for VACIEs, which have the ability to monitor speaker lines with a so-called "pilot" signal. In organizational reasons, the authors need to remind that monitoring of speaker lines can be done in three ways. The first is low DC monitoring. For this purpose, resistors are installed in the speakers to isolate the transformer (the resistor information is provided on the certificates of admittance). The second method is the so-called impedance method, which involves monitoring the speaker line with the speakers installed on it. The third method is the one mentioned in the introduction using the pilot signal. It involves applying a signal inaudible to users on the speaker line. However, this requires the installation of an end-of-line module behind the last loudspeaker, which, cannot be a loudspeaker component but is a component of the voice alarm control and indicating equipment operating in its own independent enclosure.

Narazenia srodowiskowe - odpornosc na zimno

Celem badania odpornosci na zimno jest wykazanie zdol-nosci CDSO do pracy w niskich temperaturach otoczenia, które mogq (krótkotrwale) wystqpic w przewidywanym srodowisku pracy. Badanie odpornosci na zimno, ze stopniowq zmianq tem-peratury, powinno byc wykonywane z zastosowaniem procedury opisanej w normie badawczej PN-EN 60068-2-1:2009 Badania srodowiskowe - Cz?sc 2-1: Próby - Próba A: Zimno [12], któ-rej europejskim odpowiednikiem jest EN 60068-2-1:2007. Dla urzqdzen wydzielajqcych ciepto nalezy stosowac prób? opisanq w normie jako Ad, natomiast w przypadku urzqdzen, które ciepta nie wydzielajq - prób? Ab.

W próbie Ab (wedtug dotychczasowych doswiadczen laboratorium CNBOP-PIB CDSO nalezq do tej grupy) próbk? wyrobu umieszcza si? w komorze, w jej normalnym. Na poczqtku w komorze powinna panowac temperatura taka sama jak w laboratorium. Jest to zakres pomi?dzy +15°C a +35°C, przewaznie w okolicach +25°C. Zarówno centrale stojqce, jak i wiszqce umieszczane sq w pozycji stojqcej - pionowej, a sposób ich montazu odpowiada rzeczywistemu, który zostat przewidziany przez producenta. Podczas wst?pnej stabilizacji do temperatury -5°C CDSO nie jest zasilana. Po osiqgni?ciu stabilizacji tempera-turowej zostaje wtqczone zasilanie i CDSO jest ponownie stabi-lizowana. Podpi?ta do sieci próbka podtqczona jest do sprz?tu monitorujqcego i obciqzenia oraz znajduje si? w stanie dozoro-wania. Podczas badania stosuje si? matq pr?dkosc cyrkulacji powietrza (jesli to mozliwe, nie wi?kszq niz 0,5 m/s). Czas nara-zania wynosi 16 godzin. W ciqgu ostatniej godziny narazania CDSO poddawana jest badaniu funkcjonalnosci polegajqcym na zainicjowaniu, wyciszeniu (jesli dotyczy) oraz skasowaniu sta-nów alarmowania, uszkodzenia oraz blokowania. Ponadto nalezy zweryfikowac r?czne elementy obstugi zwiqzane z alarmem gto-sowym, interfejs z zewn?trznymi urzqdzeniami sterowniczymi (jesli zapewniono), mikrofony alarmowe wraz z ich priorytetami oraz rezerwowe wzmacniacze mocy. Szczegóty opisuje pkt. 16.2 normy EN 54-16:2008.

Badanie to w szczególnosci ma znaczenie dla CDSO, które posiadajq mozliwosc monitorowania linii gtosnikowych tzw. sygnatem pilota. Nalezy podkreslic, iz monitorowanie linii gtosnikowych moze odbywac si? na trzy sposoby. Pierwszym z nich jest monitorowanie prqdem statym o matej wartosci. W gto-snikach montowane sq rezystory w celu odizolowania transfor-matora (informacje o rezystorze sq podawane na swiadectwach dopuszczenia). Druga metoda to tzw. metoda impedancyjna polegajqca na monitorowaniu linii gtosnikowej wraz z zainsta-lowanymi na niej gtosnikami. Trzecia metoda to wymieniona na wst?pie metoda wykorzystujqca sygnat pilota. Polega ona na podawaniu na lini? gtosnikowq niestyszalnego dla uzytkowników

In this regard, the discussed cold resistance test is important because of the significant differences between the expected operating environment of VACIEs and the expected operating environment of the loudspeakers also understood as the operating environment of the end-of-line module.

sygnatu. Wymaga to jednak zainstalowania za ostatnim gtosni-kiem modutu konca linii, który nie moze bye podzespotem gto-snika, a jest podzespotem centrali dzwiçkowego systemu ostrze-gawczego pracujqcym w swojej niezaleznej obudowie.

W tym kontekscie, ze wzglçdu na istotne róznice pomiçdzy przewidywanym srodowiskiem pracy CDSO a przewidywanym srodowiskiem pracy gtosników (rozumianych równiez jako sro-dowisko pracy modutu konca linii), wazne jest omawiane bada-nie odpornosci na zimno.

Table 1. Required parameters that the VACIE elements must meet during environmental testing

Tabela 1. Wymagane parametry do spetnienia przez elementy DSO w badaniach na narazenie srodowiskowe

VACIE / CDSO

Loudspeaker, type A / Gtosnik, typ A

Loudspeaker, type B / Gtosnik, typ B

Temperature / Temperatura -5°C -10°C -25°C

Tolerance / Tolerancja ±3°C ±3°C ±3°C

Exposure time / Czas narazania

16 hours / godzin

16 hours / godzin

16 hours / godzin

Source: Own elaboration based on EN 54-16:2008 [1]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie EN 54-16:2008 [1].

With this in mind, the installation of an end-of-line module behind a Type B loudspeaker should be preceded by at least verification that the end-of-line module meets the environmental requirements listed in the harmonized standard EN 54-24:2008, which, in addition to cold resistance, include damp cyclic heat resistance, sulphur dioxide SO2 corrosion resistance, dry heat -operational and endurance.

Damp heat, steady state - operational and endurance

The purpose of the damp heat, steady state test is to demonstrate the ability of the voice alarm control and indicating equipment to operate under high relative humidity conditions that may (briefly) occur in the anticipated operating environment. On the other hand, the purpose of the damp heat, steady state test is to confirm the resistance of the voice alarm control and indicating equipment to the long-term effects of moisture in the operating environment, which can affect changes in electrical properties due to absorption, chemical reactions involving moisture or corrosion.

In order to carry out the test of damp heat, steady state -operational and endurance the test procedure described in the standard EN 60068-2-78:2001 Environmental testing. Test methods - Test Cab. Damp heat, steady state [13], which was introduced by the standard PN-EN 60068-2-78:2002 [14].

In both cases, operational and endurance, the sample is subjected to 40°C at 93% humidity. The differences between operational and endurance testing lie in the time of exposure to the given environmental conditions and the condition of the specimen during the test. In both cases, the sample is mounted in the chamber, in its normal orientation, in the manner indicated by the manufacturer. During the operational test, the sample is connected to the power supply and is in the quiescent condition.

Majqc na uwadze powyzsze, zainstalowanie modutu konca linii za gtosnikiem typu B powinno bye poprzedzone co najmniej weryfi-kacjq spetnienia przez modut konca linii wymagan srodowiskowych wymienionych w normie zharmonizowanej EN 54-24:2008, do kto-rych - oprocz odpornosci na zimno - zaliczye nalezy m.in. wytrzymatose na wilgotne gorqco cykliczne, wytrzymatose na korozj? w ditlenku siarki SO2, odpornose i wytrzymatose na suche gorqco.

Odpornosc i wytrzymatose na wilgotne gor^co state

Celem badania odpornosci na wilgotne gorqco state jest wykazanie zdolnosci centrali dzwi?kowego systemu ostrzegaw-czego do pracy w warunkach wysokiej wilgotnosci wzgl?dnej, ktore mogq (krotkotrwale) wystqpie w przewidywanym srodowi-sku pracy. Natomiast celem badania wytrzymatosci na wilgotne gorqco state jest potwierdzenie wytrzymatosci centrali dzwi?ko-wego systemu ostrzegawczego na dtugotrwate skutki oddziaty-wania wilgoci w srodowisku pracy, ktora moze wptywae na zmiany wtasciwosci elektrycznych na skutek absorbcji, reakcji chemicz-nych z udziatem wilgoci czy korozji.

W obu badaniach - odpornosci i wytrzymatosci na wilgotne gorqco state - nalezy zastosowae procedure badania opisanq w normie EN 60068-2-78:2001 Badania srodowiskowe - Cz?se 2-78: Proby - Proba Cab: Wilgotne gorqco state [13], ktora zostata wprowadzona przez norm? PN-EN 60068-2-78:2002 [14].

Zarowno podczas badania odpornosci, jak i wytrzymatosci, probka poddawana jest oddziatywaniu temperatury 40°C przy wilgotnosci 93%. Roznice pomi?dzy badaniem odpornosci a wytrzymatosci polegajq na czasie narazenia na zadane warunki sro-dowiska oraz stanem probki podczas przeprowadzanej proby. W obu przypadkach probka jest zamontowana w komorze, w jej normalnym ustawieniu, w sposob wskazany przez produ-centa. W trakcie badania odpornosci probka jest podtqczona do

During the 4-day exposure, the working condition of the sample must not change, and during the last hour of exposure the sample is subjected to a functional test. During the endurance test, the sample is not powered. No tests are performed during the 21-day exposure. With regard to both the operational test and the endurance to damp heat, steady state test, after restoring to the normal condition, the test specimen is subjected to a functional test and an evaluation of the presence of any mechanical damage, both external and internal.

zasilania i znajduje si? w stanie dozorowania. Podczas narazenia trwajqcego cztery doby stan pracy probki nie moze ulec zmianie, a w ciqgu ostatniej godziny narazenia probka poddawana jest badaniu funkcjonalnosci. Podczas testu wytrzymatosci probka nie jest zasilana. Podczas narazenia trwajqcego 21 dni nie sq wykonywane zadne badania. Zarowno w odniesieniu do bada-nia odpornosci, jak i wytrzymatosci na wilgotne gorqco state, po przywroceniu stanu normalnego badana probka poddawana jest badaniu funkcjonalnosci oraz ocenie obecnosci jakichkolwiek uszkodzen mechanicznych zewn?trznych i wewn?trznych.

Table 2. Requirements for VAICE in environmental testing in damp heat tests

Tabela 2. Wymagania stawiane CDSO w badaniach Srodowiskowych na wilgotne gorgco state

Damp heat, steady state / Wilgotne gorçco state

Operational / Odpornosc Endurance / Wytrzymatosc

Temperature / Temperatura +40°C +40°C

Temperature tolerance / Tolerancja temperatury ±2°C ±2°C

Dampness / Wilgotnosc 93% 93%

Dampness tolerance / Tolerancja wilgotnosci +2%; -3% +2%; -3%

Exposure time / Czas narazania 4 days / dni 21 days / dni

Condition of the sample during exposure / Stan próbki podczas narazenia Powered sample; quiescent condition / Próbka zasilana; stan dozorowania Non-powered sample / Próbka niezasilana

Source: Own elaboration based on PN-EN 60068-2-78:2002 [14]. Zródto: Opracowanie wtasne na podstawie PN-EN 60068-2-78:2002 [14].

Selected optional functions

The EN 54-16 standard, like the EN 54-2 standard, includes in its content both mandatory requirements and options with requirements, the so-called optional functions. Meeting the requirements is a prerequisite that cannot be bypassed under Polish law. This results directly from the provisions of the Annex to the Regulation [6], according to which the voice alarm control and indicating equipment should meet the requirements of a technical approval (documents replaced by National Technical Assessments) or a Polish product standard (PN-EN 54-16:2011 is the Polish implementation of the EN standard of 2008). Fulfilment of the requirements should be confirmed by an appropriate document. As for optional functions - additional ones, on the other hand, those in VACIE may not be present. On the other hand, a more difficult issue to resolve is the situation in which a panel is equipped with a facultative option, but this option does not meet the requirements of the standard. In the unanimous opinion of the authors, such situations should be clearly highlighted in the manufacturer's documentation.

The standard contains as many as fourteen optional functions for the functionality VACIE can provide. If one counts the requirements set forth in the harmonized standard (excluding durability tests for operational reliability, i.e. environmental tests),

Wybrane wymagania fakultatywne

Norma EN 54-16, podobnie jak norma EN 54-2, zawiera w swojej tresci zarówno wymagania obowiqzkowe, jak i opcje z tzw. wymaganiami fakultatywnymi. Spetnienie obowiqzkowych wymagan jest warunkiem podyktowanym przez polskie prawo i nie przewidziano w tej kwestii zadnych wyjqtków. Wynika to bezposrednio z zapisów zatqcznika do rozporzqdzenia [6], zgod-nie z którym centrala dzwiçkowych systemów ostrzegawczych powinna spetniac wymagania aprobaty technicznej (dokumenty zastqpione przez Krajowe Oceny Techniczne) lub polskiej normy wyrobu (PN-EN 54-16:2011 jest polskim wdrozeniem normy EN z 2008 roku). Spetnienie wymagan powinno byc potwierdzone stosownym dokumentem. Wymagan fakultatywnych CDSO nie musi spetniac. Natomiast kwestiq trudniejszq do rozstrzygniç-cia jest sytuacja, w której dana centrala wyposazona jest w opcjç fakultatywnq, lecz ta nie spetnia wymagan stawianych w normie. W zgodnej opinii autorów sytuacje takie powinny byc wyraznie podkreslone w dokumentacji producenta.

Norma zawiera az czternascie wymagan fakultatywnych doty-czqcych funkcjonalnosci, jakie moze zapewnic CDSO. Jesli poli-czyc wymagania okreslone w normie zharmonizowanej (z wytq-czeniem badan trwatosci niezawodnosci dziatania tj. badan srodowiskowych), to stanowiq one w przyblizeniu 30% wszystkich

they account for approximately 30% of all requirements, and in principle this is how much (as much) VACIEs can differ from one another. Therefore, one should keep this information in mind when choosing a solution offered by a particular manufacturer. Optional requirements apply to audible warning, delays to entering the voice alarm condition, phased evacuation, manual silencing of the voice alarm condition, manual reset of the voice alarm condition, output to fire alarm devices, voice alarm condition output, indication of faults related to transmission path to VACIE, indication of faults related to voice alarm zones, disablement condition, voice alarm manual control, interface to external control device, emergency microphone, and redundant power amplifiers, respectively. The authors below will introduce only selected optional functions.

Redundant power amplifiers

Voice alarm control and indicating equipment may be equipped with at least one redundant power amplifier. The role of the redundant amplifier is to protect the system in case one of the primary power amplifiers fails. In the event of a failure of the primary amplifier, the defective amplifier is automatically replaced by its counterpart, which must have at least the same functionality and power as the primary amplifier, within no more than 10 seconds after the failure is detected.

The redundant amplifier in VACIE is monitored exactly the same as the primary amplifiers and its possible failure is indicated without prior manual intervention by a yellow general fault indicator. If the damage is also signalled acoustically, it must be borne in mind that in case of simultaneous occurrence of a voice alarm condition and damage to the redundant amplifier, the reserve fault signalling will be "covered" by the voice alarm, so it is important to efficiently recognize the VACIE optical signalling. Replacement of the primary amplifier can be implemented, for example, by switching or by means of a fixed parallel connection of amplifiers.

Voice alarm control and indicating equipment must be equipped with at least one redundant amplifier, whose functionality and output power must be at least the same as the primary amplifier. At this point, it should be emphasized that one amplifier can be a backup for more than one primary amplifier, as long as, with respect to each primary amplifier for which it is a backup, it has at least the same functionality and output power.

CNBOP-PIB and SITP [3] guidelines specify that the use of one of the channels in a multi-channel power amplifier as a redundant amplifier is not possible if the component is common to all channels, e.g. in a situation where the power supply system is damaged then both the primary and standby channels will not function in such a situation.

Interface to external control devices

Voice alarm control and indicating equipment can be equipped with an interface for communication with external

wymagan i w zasadzie o tyle (az o tyle) mogq róznie siç miçdzy sobq CDSO. Nalezy zatem miee tç informacje na uwadze, wybiera-jqc rozwiqzanie oferowane przez konkretnego producenta. Wyma-gania fakultatywne dotyczq odpowiednio: sygnalizacji akustycznej, opóznien wprowadzania stanu alarmowania gtosowego, stopnio-wej ewakuacji, rçcznego wyciszania stanu alarmowania gtoso-wego, rçcznego kasowania stanu alarmowania gtosowego, wyjse na pozarowe urzqdzenia alarmowe, wyjse stanu alarmowania gtosowego, sygnalizacji uszkodzen toru transmisji do CDSO, sygnalizacji uszkodzen stref alarmu gtosowego, stanu blokowania, rçcz-nego sterowania alarmem gtosowym, interfejsu pomiçdzy CDSO a zewnçtrznymi urzqdzeniami sterowniczymi, mikrofonu alarmo-wego oraz rezerwowych wzmacniaczy mocy. Autorzy przyblizq ponizej wytqcznie wybrane z nich.

Rezerwowe wzmacniacze mocy

Centrala dzwiçkowego systemu ostrzegawczego moze bye wyposazona w co najmniej jeden rezerwowy wzmacniacz mocy. Rolq rezerwowego wzmacniacza jest zabezpieczenie systemu na okolicznose wystqpienia awarii jednego z podstawowych wzmacniaczy mocy. W przypadku wystqpienia uszkodzenia wzmacniacza podstawowego, w czasie nie dtuzszym niz 10 sekund od momentu wykrycia awarii, uszkodzony wzmacniacz jest automatycznie zastç-powany swoim odpowiednikiem, który musi posiadae przynajmniej te same funkcjonalnosci i moc, co wzmacniacz podstawowy.

Wzmacniacz rezerwowy w CDSO jest nadzorowany doktad-nie tak samo, jak wzmacniacze podstawowe, a jego ewentualne uszkodzenie jest sygnalizowane bez uprzedniej rçcznej interwen-cji zóttym wskaznikiem uszkodzenia ogólnego. Jesli uszkodzenia sq sygnalizowane równiez akustycznie, trzeba miee na uwadze, ze w przypadku jednoczesnego wystqpienia stanu alarmowania gtosowego i uszkodzenia wzmacniacza rezerwowego sygnaliza-cja uszkodzenia rezerwy zostanie „przykryta" alarmowaniem gtosowym, dlatego tak wazne jest sprawne rozpoznawanie sygnalizacji optycznej CDSO. Zastqpienie wzmacniacza podstawowego moze bye realizowane np. poprzez przetqczenie lub za pomocq statego równolegtego potqczenia wzmacniaczy.

Centrala dzwiçkowego systemu ostrzegawczego musi bye wyposazona w co najmniej jeden wzmacniacz rezerwowy, któ-rego funkcjonalnose i moc wyjsciowa muszq bye co najmniej takie same, jak wzmacniacza podstawowego. W tym miejscu nalezy zwrócie uwagç, iz jeden wzmacniacz moze bye rezerwowym dla wiçcej niz jednego wzmacniacza podstawowego, o ile w odnie-sieniu do kazdego wzmacniacza podstawowego, dla którego sta-nowi rezerwç, posiada co najmniej takq samq funkcjonalnose i moc wyjsciowq.

Wytyczne CNBOP-PIB i SITP [3] precyzujq, iz wykorzystanie jednego z kanatów w wielokanatowym wzmacniaczu mocy jako wzmacniacza rezerwowego nie jest mozliwe, jesli podzespót wspólny jest dla wszystkich kanatów, np. w sytuacji, gdy uktad zasilania ulega uszkodzeniu, zarówno kanaty podstawowe, jak i rezerwowe nie bçdq funkcjonowae.

Interfejs pomiçdzy CDSO a zewnçtrznymi urzqdzeniami sterowniczymi

Centrala dzwiçkowego systemu ostrzegawczego moze bye wyposazona w interfejs do komunikacji z zewnçtrznymi

control devices such as standardized user interfaces required by local regulations. In this case, the following requirements should be met:

1. The interface should only allow access to functions at access levels 1 and 2;

2. Mandatory VACIE functions should not be replaced;

3. Any short circuit, circuit interruption or ground fault in the transmission path to external control devices:

a) should not prevent the mandatory functions of VACIE and

b) should be signalled on VACIE, at least with a general fault indicator.

The standard recommends that the so-called "external control devices" comply with local regulations, European standards or national standards. It should be clarified that, as of the date of this article, external control devices include control panels for firefighters, which, despite being described in the regulations related to certificates of admittance, have not been adopted in design practice and are not used. In the authors' opinion, this is due primarily to the fact that there is no their standardization, which should be pursued in the future. The benefits of standardizing the appearance and functionality of such panels will certainly benefit firefighters of firefighting and rescue units, who, knowing that the panels are identical in every facility across the country, will be familiar with their operation and will be able to use the functionality provided by the panels as needed. For today, however, this remains only a recommendation. On the other hand, something that has been in place for years and is regulated by law is a system that integrates fire protection equipment, which can be used to connect all the systems operating in the facility, including the voice alarm system just discussed. We should expect that it will be present in almost every facility in the future

Phased evacuation

Voice alarm control and indicating equipment (VACIE) can be equipped with a phase alarm signal function for voice alarm zones. Phased evacuation, in the consensus opinion of the authors, should be used compulsorily in high buildings and high-rise buildings, which is directly motivated by the limited capacity of the staircases. Phased evacuation is an evacuation in which different parts of a building are evacuated in a controlled sequence of phases. The parts of the building with the highest risk are evacuated first. Users of the facility who are outside the zone directly threatened by fire, wait for evacuation or, in some cases, do not change their location in general. Then it is important to maintain communication with these people to avoid causing panic among them. In a phased evacuation, people can be directed above the floor where there is a fire, thus avoiding the need to go through that floor, while users from the floor affected by the fire and the floor below are evacuated to the outside [8].

Due to its complexity, this function can only be configured at access level 3 or higher. This means that only those trained and authorized to configure VACIE, record and change the tones and messages broadcast by VACIE, maintain VACIE in accordance with the manufacturer's documentation can configure phased

urzqdzeniami sterowniczymi, takimi jak znormalizowane inter-fejsy uzytkownika wymagane miejscowymi przepisami. W takim przypadku powinny byc spetnione nastçpujqce wymagania:

1. Interfejs powinien zezwalac na dostçp wytqcznie do funk-cji na poziomach dostçpu 1 i 2.

2. Obowiqzkowe funkcje CDSO nie powinny zostac zastqpione.

3. Jakiekolwiek zwarcie, przerwa w obwodzie lub dozie-mienie w torze transmisji do zewnçtrznych urzqdzen sterowniczych:

a) nie powinny stanowic przeszkody dla obowiqzko-wych funkcji CSDO oraz

b) powinny byc sygnalizowane na CDSO, przynajmniej za pomocq wskaznika uszkodzenia ogolnego.

Norma zaleca, aby tzw. „zewnçtrzne urzqdzenia sterownicze" byty zgodne z miejscowymi przepisami, normami europejskimi lub normami krajowymi. Nalezy wyjasnic, iz na dzien opracowa-nia niniejszego artykutu do zewnçtrznych urzqdzen sterowniczych zaliczamy panele obstugi dla strazy pozarnej, ktore - pomimo opi-sania w przepisach zwiqzanych ze swiadectwami dopuszczenia -nie przyjçty siç w praktyce projektowej i nie sq wykorzystywane. W opinii autorow wynika to przede wszystkim z ich niejednolitosci. Kwestia ta powinna zostac w przysztosci uporzqdkowana. Korzysci z ujednolicenia wyglqdu i funkcjonalnosci takich paneli na pewno odczujq strazacy jednostek ratowniczo-gasniczych, ktorzy - wie-dzqc, ze w kazdym obiekcie w catej Polsce panele sq identyczne - bçdq znali ich obstugç i w miarç potrzeb bçdq mogli korzystac z zapewnianych przez panele funkcjonalnosci. Na dzisiaj pozostaje to jednak wytqcznie rekomendacjq. Natomiast funkcjonujqcy od lat i uregulowany przepisami prawa jest system integrujqcy urzqdzenia przeciwpozarowe, ktorym mozna integrowac wszystkie funkcjonu-jqce w obiekcie systemy, w tym omawiane wtasnie dzwiçkowe sys-temu ostrzegawcze. Nalezy siç spodziewac, ze system ten w przysztosci bçdzie znajdowac siç na wyposazeniu kazdego obiektu.

Stopniowa ewakuacja

Centrala dzwiçkowego systemu ostrzegawczego moze byc wyposazona w funkcjç stopniowego wprowadzania sygnatow alarmowych do stref alarmu gtosowego. Ewakuacja stopniowa w zgodnej ocenie autorow powinna byc stosowana obowiqzkowo w obiektach wysokich i wysokosciowych, co podyktowane jest bez-posrednio ograniczonq przepustowosciq klatek schodowych. Podczas ewakuacji stopniowej rozne czçsci budynku sq ewakuowane w kontrolowanej sekwencji faz. Czçsci budynku, w przypadku kto-rych istnieje najwiçksze ryzyko pozaru, sq ewakuowane jako pierw-sze. Uzytkownicy obiektu przebywajqcy poza strefq bezposrednio zagrozonq pozarem czekajq na ewakuacjç lub tez - w niektorych przypadkach - w ogole nie zmieniajq miejsca swojego pobytu. Wtedy wazne jest utrzymywanie komunikacji z tymi osobami, aby nie wywotac wsrod nich paniki. W ramach stopniowej ewakuacji ludzie mogq byc kierowani powyzej kondygnacji, na ktorej jest pozar, dziçki czemu unikajq koniecznosci przechodzenia przez tç kondy-gnacjç. Z kolei uzytkownicy z kondygnacji objçtej pozarem i kondygnacji znajdujqcej siç nizej sq ewakuowani na zewnqtrz [8].

Ze wzglçdu na stopien skomplikowania funkcja ta moze byc kon-figurowana wytqcznie na poziomie dostçpu 3 lub wyzszym. Oznacza to, iz jedynie osoby przeszkolone i upowaznione do konfiguracji CDSO,

evacuation. However, it is permissible to disable and later reset the phased evacuation sequence by means of a manual operation at access level 2, but the daily staff (unless authorized to do so) must not configure it. However, the authors do not recommend such a combination of authorizations. The access levels, which are broadly consistent with those of CIE, the authors described in the article In the heart of the system. Control and indicating equipment [4].

Delays to entering the voice alarm condition

VACIE can be equipped with the function of introducing a delay to entering the voice alarm condition. In this case:

a) the delay function should be selectable at access level 3;

b) the operation of the delay should be in stages not exceeding 1 minute, up to a maximum of 10 minutes;

c) signal delay on one output should not affect delays on other outputs;

d) it should be possible to bypass the delay with a manual operation at access level 1;

e) it should be possible to enable and disable delays with a manual operation at access level 2;

f) it is allowed to automatically enable and/or disable delays by means of a programmable timer system, which should be configurable at access level 3;

g) in a situation where a fire alarm signal is received and the delay function is activated, there should be a corresponding visual indication by means of a separate light indicator and/or an alphanumeric display field. This signalling should be hidden when VACIE goes into voice alarm condition.

Emergency microphone

VACIE may be equipped with emergency microphone(s). In this case, the emergency microphone(s) should:

a) have priority over all input signals, including recorded voice messages;

b) have an emergency microphone switch to create a microphone channel at access level 2;

c) if the pre-signal function of announcing a voice message is used, the indicator placed at the emergency microphone should inform about the end of the warning signal and the possibility of starting a voice message;

d) when using the emergency microphone, any alarm signalling that could interfere with the emergency microphone transmitting messages should be automatically muted;

If more than one emergency microphone can be connected to VACIE, they should be configurable in terms of broadcast priority at access level 3 or 4 and only one emergency microphone can be active at a time.

It should be in particular noted that while equipping the voice alarm control and indicating equipment with an alarm

zapisu oraz zmiany tonow i komunikatow nadawanych przez CDSO, utrzymania CDSO zgodnie z dokumentacjq producenta, mogq kon-figurowac ewakuacjç stopniowq. Dopuszcza siç jednak mozliwosc wytqczania i pozniejszego przywracania sekwencji stopniowej ewa-kuacji za pomocq rçcznej operacji na poziomie dostçpu 2, niemniej codzienna obstuga (o ile nie jest do tego upowazniona) nie moze jej konfigurowac. Autorzy nie zalecajq jednak takiego tqczenia upraw-nien. Poziomy dostçpu, ktore sq zasadniczo zgodne z poziomami dostçpu do CSP zostaty opisane przez autorow w artykule pt. W sercu systemu. Centrale sygnalizacji pozarowej [4].

Opoznienia wprowadzania stanu alarmowania gtosowego

Centrala dzwiçkowego systemu ostrzegawczego moze byc wyposazona w funkcjç wprowadzania opoznienia aktywacji stanu alarmowania gtosowego. W takim przypadku:

a) funkcja wprowadzania opoznienia powinna byc dostçpna do wyboru na poziomie dostçpu 3;

b) dziatanie opoznienia powinno przebiegac w krokach nie-przekraczajqcych 1 minuty, maksymalnie do 10 minut;

c) opoznienie sygnatu na jednym z wyjsc nie powinno wpty-wac na opoznienia na innych wyjsciach;

d) powinna istniec mozliwosc pominiçcia opoznienia za pomocq rçcznej operacji na poziomie dostçpu 1;

e) powinna istniec mozliwosc wtqczania i wytqczania opoz-nien za pomocq rçcznej operacji na poziomie dostçpu 2;

f) dopuszcza siç mozliwosc automatycznego wtqczania i/ lub wytqczania opoznien za pomocq programowalnego uktadu czasowego, ktory powinien byc konfigurowalny na poziomie dostçpu 3;

g) w sytuacji, gdy odbierany jest sygnat alarmu pozarowego, a funkcja opoznienia jest aktywna, powinna byc widoczna odpowiednia sygnalizacja optyczna w formie oddziel-nego wskaznika swietlnego i/lub pola wyswietlacza alfa-numerycznego. Sygnalizacja ta powinna zostac ukryta, gdy CDSO przechodzi w stan alarmowania gtosowego.

Mikrofon alarmowy

CDSO moze byc wyposazona w mikrofon(-y) alarmowy(-e). W takim przypadku mikrofon(-y) alarmowy(-e) powinien(-nny):

a) miec priorytet nad wszystkimi sygnatami wejsciowymi, tqcznie z zarejestrowanymi komunikatami gtosowymi;

b) posiadac wtqcznik stuzqcy do utworzenia kanatu mikro-fonu na poziomie dostçpu 2;

c) jesli zastosowana jest funkcja wstçpnego sygnatu zapo-wiadajqcego komunikat gtosowy - posiadac umieszczony przy nim/nich wskaznik informujqcy o zakonczeniu sygnatu zapowiadajqcego i mozliwosci rozpoczçcia komunikatu gtosowego;

d) gwarantowac podczas korzystania z niego/nich automa-tyczne wyciszenie jakiejkolwiek sygnalizacji akustycznej, ktora mogtaby zaktocac nadawanie komunikatow przez mikrofon alarmowy;

Jesli do CDSO moze byc podtqczonych wiçcej niz jeden mikrofon alarmowy, powinny one byc mozliwe do konfiguracji w zakresie priorytetow nadawania na poziomie dostçpu 3 lub 4 i tylko jeden mikrofon alarmowy moze byc aktywny w danym czasie.

microphone is an optional (non-mandatory) requirement in the context of the requirements of PN-EN 54-16:2011, it is a mandatory element of the control and indicating equipment with regard to the requirements for admittance for use.

Nalezy zwrocic szczegolnq uwagç, iz o ile w kontekscie wymagan stawianych przez normç PN-EN 54-16:2011 wyposa-zenie centrali dzwiçkowego systemu ostrzegawczego w mikrofon alarmowy jest wymaganiem fakultatywnym (nieobowiqzkowym) , to w odniesieniu do wymagan dopuszczenia do uzytkowania sta-nowi on obowiqzkowy element centrali.

Selected issues related to the design of voice alarm systems

Cooperation of components of the VAS

The design of the voice alarm system is the responsibility of the system designer, whose duties include not only verification of documents in force in Poland such as declarations of performance (national and European), certificates of admittance (if applicable), performance of components in the context of the target installation sites, but also confirmation that the assembled components will work together.

In cases where the manufacturer of the voice alarm control and indicating equipment, loudspeakers, power supply is the same entity such compatibility, at least seemingly, should not be in doubt. However, the situation begins to become complicated in view of the components supplied by various manufacturers, from which the complete system is put together. For it should be remembered that in selected cases, meeting the requirements of the standard for loudspeakers may be subject to correction (so-called equalization), which should be available from the VACIR level. The absence of such a possibility can effectively prevent the correct operation of the system.

A document that can be helpful at the early design stage, related to verification of compatibility and connectivity of the system components can be a certificate confirming compliance with the requirements of the Polish Standard PN-EN 54-13:2017-05+A1:2020-05 Fire detection and fire alarm systems - Compatibility and connectability assessment of system components [15] or CNBOP-PIB Technical Opinion referring to the previously cited standard.

Alarm messages

At the design stage, it is necessary to foresee what messages should be planned for broadcasting in case of various events, including, of course, fire danger. The content of the alarm message must be clear and understandable and should (must) contain the information necessary for safe evacuation.

The authors are now paying particular attention to the large number of Ukrainian citizens residing in Poland and the requirements for communications in languages other than Polish. The maximum length of an alarm message in one language should not exceed 10 seconds (excluding an attention-getting signal). The time between the start of one monolingual or multilingual alarm message and the start of the next single monolingual or multilingual alarm message should not exceed 60 seconds. Messages should be recorded by trained speakers under controlled conditions (e.g. recording studios). Examples of the content of

Wybrane zagadnienia zwigzane z projektowaniem dzwiçkowych systemöw ostrzegawczych

Wspölpraca podzespotöw DSO

Za projekt dzwiçkowego systemu ostrzegawczego odpowiada projektant systemu, do ktorego obowiqzkow nalezy nie tylko wery-fikacja obowiqzujqcych w Polsce dokumentow, takich jak dekla-racje wtasciwosci uzytkowych (krajowe i europejskie), swiadec-twa dopuszczenia (jesli dotyczy), parametrow pracy podzespotow w kontekscie docelowych miejsc instalacji, ale rowniez potwier-dzenie, ze zestawione podzespoty bçdq ze sobq wspotpracowac. W przypadkach, w ktorych centrale DSO, gtosnikow i zasilacza sq wykonane przez jednego producenta, kompatybilnosc taka -przynajmniej pozornie - nie powinna budzic wqtpliwosci. Sytu-acja natomiast jest bardziej ztozona wobec podzespotow dostar-czanych przez roznych producentow, z ktorych zestawiany jest kompletny system. Trzeba bowiem pamiçtac, iz w wybranych przypadkach spetnienie wymagan normy dla gtosnikow moze byc obwarowane koniecznosciq korekcji (tzw. equalizacji), ktora powinna byc dostçpna z poziomu CDSO. Brak takiej mozliwosci moze skutecznie uniemozliwic poprawnq pracç systemu.

Dokumentem pomocnym na wczesnym etapie projekto-wania, zwiqzanym z weryfikacjq kompatybilnosci i mozliwosci podtqczenia podzespotow systemu, moze byc certyfikat potwierdzajqcy spetnienie wymagan Polskiej Normy PN-EN 54-13:2017-05+A1:2020-05 Systemy sygnalizacji pozarowej -Czçsc 13: Ocena kompatybilnosci i mozliwosci przytqczenia podzespotow systemu [15] lub Opinii Technicznej CNBOP-PIB powotujqcej wczesniej przywotanq normç.

Komunikaty alarmowe

Na etapie projektowania nalezy przewidziec, jakie komuni-katy powinny zostac zaplanowane do rozgtaszania na wypa-dek roznych zdarzen, w tym oczywiscie zagrozenia pozarowego. Tresc komunikatu alarmowego musi byc jasna i zrozumiata oraz musi zawierac informacje niezbçdne do bezpiecznej ewakuacji.

Autorzy zwracajq szczegolnq uwagç na duzq liczbç przeby-wajqcych obecnie na terenie Polski obywateli Ukrainy i - co za tym idzie - na wymagania zwiqzane z komunikatami w jçzykach innych niz polski. Maksymalna dtugosc komunikatu alarmowego w jednym jçzyku nie powinna przekraczac 10 sekund (z wytq-czeniem sygnatu przyciqgajqcego uwagç). Czas miçdzy poczqt-kiem jednego awaryjnego jednojçzycznego lub wielojçzycznego komunikatu alarmowego a poczqtkiem nastçpnego pojedynczego jednojçzycznego lub wielojçzycznego komunikatu alarmowego nie powinien przekraczac 60 sekund. Komunikaty powinny byc

messages in Polish and English are cited in CNBOP-PIB and SITP guidelines [3]. It should be clarified that the given examples are basic messages that need to be embedded in the specific conditions of the construction object. An example is the modification of a message, in a facility where dynamic evacuation lighting is used, whose intended use is to indicate the direction of a live evacuation. In such facilities it is recommended in the message to directly identify the directions of evacuation indicated by light luminaires or to give a message: "Attention, attention: danger has been detected in the building. Please leave the building immediately and calmly through the nearest safe (accessible) emergency exit". As indicated by research conducted on evacuation lighting [9-10], users of facilities hearing the message "Please immediately and calmly leave the building through the nearest emergency exit" leave the facility through the exit at which they are standing without paying attention to the signs / evacuation lighting. Such situations should also be born in mind during the use of already operating facilities, for example, in case of adapting the facility or retrofitting the facility with products, indirectly unrelated to the voice alarm system.

Data to be included on the certificate of approval

The certificate of admittance on the first page contains a number (e.g. 1234/2022), where the digits 1234 correspond to the consecutive number of the document, and the year of issue is placed after the "/" mark. Another piece of information is the reference to Article 7 of the Act on Fire Protection [6], on the basis of which certificates of admittance are issued. Another piece of information is the full identification of the applicant, the product, the manufacturer of the product and one or more manufacturing plants. The document points to a specific point in the annex to the regulation [7]. The document points to a specific point in the annex to the regulation [6]. In case of voice alarm control and indicating equipment, these can be points 11.1 or 11.1 and 12.2 in case of VECIE with built-in power supplies. Then on the document you can find a reference to the product documentation, i.e. the application and test reports on the basis of which the admittance was granted. The first page of the certificate of admittance ends with the number of the agreement, the period of validity of the certificate, and obligatorily the signature of the Director of CNBOP-PIB and the stamp of the Institute.

The first feature that is described in the technical data table identifying the product is "the amplifier". This line describes the type / name / symbol given by the manufacturer to the amplifiers that can be used within the control and indicating equipment. The next line is "the emergency microphone", which provides information about the microphones used by VACIE. The "other" line lists types / names / symbols of other components that can be installed in the VACIE cabinet. There may be controls, modules for working in the CIE network or converters, for example. The next line is "enclosure". This is the description of the type of enclosure along with its dimensions. The "installation" line describes how the cabinets should be installed and distributed in the facility,

nagrane przez wyszkolonych mówców w kontrolowanych warunkach (np. studiach nagran). Wybrane tresci komunikatów w jçzyku polskim oraz angielskim przytoczono w wytycznych CNBOP-PIB i SITP [3]. Wyjasnienia wymaga to, iz podane przyktady to podstawowe komunikaty, które nalezy osadzie w konkretnych warunkach obiektu budowlanego. Przyktadem moze bye modyfikacja komunikatu w obiekcie, gdzie zastosowano dynamiczne oswie-tlenie ewakuacyjne, którego zamierzonym zadaniem jest wskazy-wanie kierunku ewakuacji na zywo. Zaleca siç w takich obiektach wskazania w komunikacie wprost na kierunki ewakuacji sygna-lizowane przez oprawy oswietleniowe lub podawanie komuni-katu: „Uwaga, uwaga! W budynku wykryto zagrozenie. Prosimy o natychmiastowe spokojne opuszczenie budynku najblizszym bezpiecznym (dostçpnym) wyjsciem ewakuacyjnym". Jak wska-zujq badania prowadzone nad oswietleniem ewakuacyjnym [9-10], uzytkownicy obiektów, styszqc komunikat „Prosimy o natychmiastowe spokojne opuszczenie budynku najblizszym wyjsciem ewakuacyjnym", opuszczajq obiekt wyjsciem, przy którym stojq, bez zwracania uwagi na znaki/oswietlenie ewakuacyjne. Takie sytu-acje nalezy miee równiez na uwadze w czasie uzytkowania juz funkcjonujqcych obiektów, np. podczas dostosowywania obiektu lub doposazenia go w wyroby, posrednio niezwiqzane z dzwiçko-wym systemem ostrzegawczym.

Dane umieszczane na swiadectwie dopuszczenia

Swiadectwo dopuszczenia na pierwszej stronie zawiera numer (np. 1234/2022), gdzie cyfry 1234 odpowiadajq kolejnemu numerowi dokumentu, a po znaku „/" umieszczany jest rok wyda-nia. Kolejnq informacja jest powotanie na art. 7 ustawy o ochronie przeciwpozarowej [б], na podstawie którego wydawane sq swia-dectwa dopuszczenia. Kolejnq informacjq jest petna identyfika-cja wnioskodawcy, wyrobu, producenta wyrobu oraz jednego lub wiçkszej liczby zaktadów produkcyjnych. Dokument wskazuje na konkretny punkt zatqcznika do rozporzqdzenia [7]. W przypadku central dzwiçkowych systemów ostrzegawczych mogq to bye punkty 11.1 lub 11.1 oraz 12.2 dla CDSO z wbudowanymi zasi-laczami. Nastçpnie na dokumencie mozna odszukae powotanie na dokumentacjç wyrobu, tj. wniosek oraz sprawozdania z badan, na podstawie których udzielono dopuszczenia. Pierwszq stronç swiadectwa dopuszczenia konczy numer umowy, okres wazno-sci swiadectwa oraz obowiqzkowo podpis Dyrektora CNBOP-PIB oraz pieczçe Instytutu.

Pierwszq cechq opisanq w tabeli danych technicznych iden-tyfikujqcych wyrób jest „wzmacniacz". W wierszu tym opisano typ/nazwç/symbol nadane przez producenta wzmacniaczom, które mogq bye wykorzystywane w ramach centrali. Kolejnym wierszem jest „mikrofon alarmowy", w którym znajdujq siç infor-macje o wykorzystywanych przez CDSO mikrofonach. Wiersz „inne" to typy/nazwy/symbole innych podzespotów, które mogq bye zainstalowane w szafie CDSO. Mogq siç tam znaleze kontro-lery, moduty do pracy w sieci central czy np. konwertery. Nastçp-nym wierszem jest „obudowa". Zawiera opis typu obudowy wraz z jej wymiarami. W wierszu „instalacja" opisuje siç, w jaki sposób szafy powinny bye zainstalowane oraz rozmieszczone w obiekcie (np. jedna szafa, montaz nascienny lub jedna lub kilka szaf rozmieszonych w obszarze chronionym, montaz nascienny lub

e.g.: one cabinet, wall-mounted, or one or more cabinets distributed in the protected area, wall-mounted or standing. The last two lines refer to "amplifier power" and "software version" of VACIE.

If VACIE also meets the requirements of point 12.2 then it is mandatory on the certificate of admittance, usually on the third page, to list the characteristic data for integrated power supplies divided into "basic data", i.e.: type of power supply, model of power supply, operating temperature range, degree of protection of the enclosure, type of enclosure, output load current Imaxa, output load current Imaxb, output voltage range for circuits. The data on "basic power supply" are the supply voltage, the number of input circuit inputs and the maximum current draw from the grid. The last part "backup power supply" contains information: type of batteries, maximum battery charging current, maximum internal resistance of the battery and connected circuit elements, maximum battery capacity, battery charging voltage in buffer mode, and information about temperature compensation of the voltage in the buffer mode.

In the upper right corner of each page of the document, no matter if there are two or more pages, there should be a hologram with the CNBOP-PIB mark. The templates of documents issued by CNBOP-PIB can be found in the standard CNBOP-PIB-0016:2018, which can be downloaded from the Institute's website.

stojqcy). Ostatnie dwa wiersze dotyczq „mocy wzmacniaczy" oraz „wersji oprogramowania" CDSO.

Jesli CDSO spetnia rowniez wymagania pkt. 12.2, to obowiqz-kowo na swiadectwie dopuszczenia, przewaznie na trzeciej stro-nie, wymienia siç dane charakterystyczne dla zasilaczy zintegro-wanych z podziatem na „dane podstawowe" tj. typ zasilacza, rodzaj zasilania, zakres temperatur pracy, stopien ochrony obudowy, typ obudowy, wyjsciowy prqd obciqzenia Imaxa, wyjsciowy prqd obciq-zenia Imaxb, zakres napiçc wyjsciowych dla obwodow. Dane doty-czqce „zasilania podstawowego" to: napiçcie zasilania, liczba wejsc obwodow wejsciowych oraz maksymalny pobor prqdu z sieci. Ostat-nia czçsc „zasilanie rezerwowe" zawiera informacje: typ akumula-torow, maksymalny prqd tadowania akumulatorow, maksymalna wewnçtrzna rezystancja baterii i przytqczonych do niej elementow obwodu, maksymalna pojemnosc akumulatorow, napiçcie tadowania akumulatorow w trybie pracy buforowej oraz dane o kompensa-cji temperaturowej napiçcia w trybie pracy buforowej.

W prawym gornym rogu kazdej ze stron dokumentu (bez znaczenia czy stron jest dwie lub wiçcej) powinien znajdowac siç hologram ze znakiem CNBOP-PIB. Ze wzorami dokumentow wydawanych przez CNBOP-PIB mozna zapoznac siç w standar-dzie CNBOP-PIB-0016:2018, ktory dostçpny jest nieodptatnie do pobrania ze strony internetowej Instytutu.

Conclusion

Voice alarm control and indicating equipment constitute, in addition to control and indicating equipment, not only of the safety of the buildings themselves, but mainly affect the safety of their occupants, who, as a result of various circumstances, may have to leave their place of residence - efficiently and as quickly as possible. Nevertheless, the awareness of owners and managers of buildings equipped with a voice alarm system should be important, as their special attention should be directed to maintaining all components of the system in such a condition that will enable complete installation to fulfil its functions. An important element is also the continuous education of service personnel and users of the facility (e.g. step-by-step evacuation drills), in order to keep up-to-date knowledge on how to behave in an emergency situation, not only related to fire, but also in the face of other local threats. The source of knowledge in this scope constitute standards and other sources like specialist literature or guidelines [3].

Podsumowanie

Centrale dzwi?kowych systemów ostrzegawczych, obok central sygnalizacji pozarowej, stanowiq nie tylko o bezpieczenstwie samych obiektów budowlanych, ale gtównie wptywajq na bezpie-czenstwo ich uzytkowników, którzy na skutek róznych okolicznosci mogq byc zmuszeni do jak najszybszego, sprawnego opuszczenia miejsca swojego pobytu. Nie mniej istotna powinna byc swiado-mosc wtascicieli i zarzqdców obiektów budowlanych wyposazo-nych w DSO. Ich szczególna uwaga powinna byc skierowana na utrzymanie wszystkich podzespotów systemu w stanie, który b?dzie umozliwiat spetnienie przez kompletnq instalacj? swoich funkcji. Waznym elementem jest równiez ciqgta edukacja personelu obstugi oraz uzytkowników obiektu (np. cwiczenia stopniowej ewakuacji), aby mozliwie najlepiej znac aktualne sposoby post?powania w sytu-acji zagrozenia, nie tylko zwiqzanego z pozarem, ale równiez wobec innych miejscowych zagrozen. Zródtem fachowej wiedzy w tym zakresie sq normy oraz literatura fachowa czy wytyczne [3].

Literature / Literatura

[1] EN 54-16:2008 Systemy sygnalizacji pozarowej - Cz?sc 16: [4] Centrale dzwi?kowych systemów ostrzegawczych.

[2] EN 54-1:2021 Systemy sygnalizacji pozarowej - Cz?sc 1: [5] Wprowadzenie.

[3] Wytyczne projektowania, instalowania, uruchamiania, obstugi i konserwacji dzwi?kowych systemów ostrze-gawczych. CNBOP-PIB W-0004:2020, SITP WP-04:2020, [6] CNBOP-PIB, Józefów 2021.

Garlinska U., St?pien P, Sliwinski R., Wsercusystemu. Centrale sygnalizacji pozarowej, „Ochrona przeciwpozarowa" 2022, 1. Rozporzqdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/ 2011 z dnia 9 marca 2011 r. i uchylajqce dyrektyw? Rady 89/106/EWG tzw. CPR 9 (Dz.Urz. UE L 88, 4.4.2011, 5-43).

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoza-rowej (Dz.U. 2021 poz. 869 z pózn. zm.).

[7] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Admini-stracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyro-bow stuzqcych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobow do uzytkowania (Dz.U. Nr 143, poz. 1002; zm.: Dz.U. 2010 Nr 85, poz. 553 oraz Dz.U. 2018 poz. 984).

[8] Ustawa o wyrobach budowlanych (Dz.U. 2021 poz. 1213).

[9] Popielarczyk P., Ewakuacja ludziz wykorzystaniem dzwiqko-wych systemowostrzegawczych, CNBOP-PIB, Jozefow 2018.

[10] Projekt GETAWAY (Generating simulations to Enable Testing of Alternative routes to improve WAYfinding in evacuation of overground and underground terminals), Identy-fikator umowy o grant: 265717.

[11] Intelligent Active Dynamic Signage Systems - Discovery Channel, https://www.youtube.com/watch?v=k-bVT5OZfMF4 [dostçp: 10.11.2022].

[12] PN-EN 60068-2-1:2009 Badania srodowiskowe - Czçsc 2-1: Proby - Proba A.

[13] EN 60068-2-78:2001 Test Cab: Damp heat, steady state.

[14] PN-EN 60068-2-78:2002 Badania srodowiskowe - Czçsc 2-78: Proby - Proba Cab: Wilgotne gorqco state.

[1 5] PN-EN 54-13:2017-05+A1:2020-05 Systemy sygnalizacji pozarowej - Czçsc 13: Ocena kompatybilnosci i mozliwo-sci przytqczenia podzespotow systemu.

URSZULA GARLIÑSKA, M.SC. ENG. - a graduate of the Faculty of Civil Safety Engineering and the Faculty of Fire Safety Engineering at the Main School of Fire Service in Warsaw, as well as postgraduate studies at the Warsaw University of Technology and the University of Information Technology and Management in Rzeszów. Research and technical employee in CNBOP-PIB Laboratory of Fire Alarm Systems and Fire Automation - BA.

ROBERT SLIWIÑSKI, M.A. ENG. - a graduate of the Civil Safety Engineering Department at the Main School of Fire Service in Warsaw. Since the beginning of his career, he has been associated with the Scientific and Research Centre For Fire Protection - National Research Institute in Józefów. As a specialist of the Certification Department, he acted as the coordinator of the substantive area regarding devices included in fire alarm systems. As of 2019, Deputy Head of CNBOP-PIB Technical Assessment Department.

PAWEt STEPIEÑ, M.SC. ENG - CNBOP-PIB employee since 2006. Since 2009, he has been acting as the head of the Laboratory of Fire Alarm Systems and Fire Automation - BA dealing, among other things, with VAS testing. He graduated from the Faculty of Power and Aeronautical Engineering at Warsaw University of Technology with a specialization in thermal power engineering. He lectures at training courses for fire protection experts, fire protection inspectors, designers, installers and maintainers of voice alarm systems and smoke control systems. Coauthor of guidelines on VAS system design.

MGR INZ. URSZULA GARLINSKA - absolwentka Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego i Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Poza-rowego Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie oraz studiow podyplomowych na Politechnice Warszawskiej i Wyzszej Szkoty Infor-matyki i Zarzqdzania w Rzeszowie. Pracownik badawczo-techniczny w Zespole Laboratoriow Sygnalizacji Alarmu Pozaru i Automatyki Pozarniczej w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowym Instytucie Badawczym w Jozefowie.

MGR INZ. ROBERT SLIWINSKI - absolwent Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie oraz Szkoty Gtownej Handlowej. Od poczqtku kariery zawodowej zwiqzany z Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Prze -ciwpozarowej - Panstwowym Instytutem Badawczym w Jozefowie. Jako specjalista Jednostki Certyfikujqcej petnit rolç koordynatora obszaru merytorycznego dot. urzqdzen wchodzqcych w sktad systemow sygnalizacji pozarowej. Od 2019 roku Zastçpca Kierownika Zaktadu Ocen Technicznych CNBOP-PIB.

MGR INZ. PAWEt STÇPIEN - jest pracownikiem CNBOP-PIB od 2006 roku. Od 2009 r. petni obowiqzki kierownika Zespotu Laboratoriow Sygnalizacji Alarmu i Automatyki Pozarniczej zajmujqcego siç m.in. badaniami DSO. Ukonczyt studia na Wydziale Mechanicznym Energe-tyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej o specjalnosci energetyka cieplna. Prowadzi wyktady na szkoleniach dla rzeczoznawcow ds. zabezpieczen przeciwpozarowych, inspektorow ochrony przeciwpozarowej, projektantow, instalatorow i konserwatorow dzwiçkowych systemow ostrzegawczych i systemow oddymiania. Wspotautor wytycz-nych dotyczqcych projektowania systemow DSO.

fkMsk Ministerstwo

Edukacji i Nauki

-y _

Ttumaczenie na jçzyk angielski artykutów naukowych (takze ich streszczeñ), w tym artykutów recenzyjnych, w pótroczniku „Safety & Fire Technology" - zadanie finansowane ze srodków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Rozwój Czasopism Naukowych" (umowa nr RCN/SP/0560/2021/1).