The Role of Smoke Detectors and Carbon Monoxide Detectors in the Fire Safety of Residential Buildings Текст научной статьи по специальности «Математика»

Urszula Garlinskaa)*, Marta Iwanskaa), Robert Sliwinskia), Pawet Floreka)

a) Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute / Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej im. Jozefa Tuliszkowskiego - Panstwowy Instytut Badawczy * Corresponding author / Autor korespondencyjny: ugarlinska@cnbop.pl

The Role of Smoke Detectors and Carbon Monoxide Detectors in the Fire Safety of Residential Buildings

Rola czujek dymu i czujek tlenku w^gla w bezpieczenstwie pozarowym obiektow mieszkalnych

ABSTRACT

Purpose: The aim of this publication is to present the most important aspects of using smoke and carbon monoxide detectors intended for households or similar residential facilities as well as to indicate the advantages and disadvantages of the adopted system solutions that affect the number of detectors installed in this kind of buildings. The article aims to present the issues related to the Integrated Qualifications System (ZSK), i.e. newly developed market qualification, dedicated to installers and maintenance technicians of smoke and carbon monoxide detectors.

Introduction: Smoke and carbon monoxide detectors for early detection of existing threats such as fires or escaping carbon monoxide are an important element of fire protection, dedicated primarily to owners of residential buildings. In many countries in the EU it is obligatory to install detectors in homes, whereas at the moment in Poland the only aspect regulated legally is the obligation of the manufacturer of these products to obtain a certificate. Since 2016, the ZSK has been operating in Poland, in which in 2019 the qualifications of installers/maintenance technicians of smoke and carbon monoxide detectors were distinguished. As a result, a person with a market qualification certificate is prepared for independent installation and maintenance of fire safety monitoring devices

Methodology: As part of the research process, theoretical research was used, such as: analysis of literature and legal documents, synthesis, generalization, inference, comparison and analogy. As part of the research, documents from such countries as Poland, Great Britain (mainly England), Germany and France were analysed. The selection of individual countries was guided by the level of development of these systems in a given country and the availability of source documents

Conclusions: The presented analysis of the requirements for the installation of the smoke and carbon monoxide detectors shows how different the approach is regarding the use of this type of devices. Depending on experiences and the administrative structure of a given country, a variety of regulations, whether legal or normative, can be discerned in the use of smoke and carbon monoxide detectors. ZSK is a well-described system of formal organization and classification of competences and offers the public services at the highest possible quality level. It is also a partial solution to the problem of installing detectors. However, it is necessary to regulate this issue from the legal level, as it was the case in other EU countries, where the installation of detectors in homes is obligatory. Such action will contribute to reducing the victims of fires or inhalation of toxic gases (carbon monoxide) Keywords: Integrated Qualifications System (ZSK), smoke alarm detector, electrical apparatus for the detection of carbon monoxide, carbon monoxide, residential buildings Type of article: review article

Received: 11.06.2021; Reviewed: 28.06.2021; Accepted: 29.06.2021;

Authors' ORCID IDs: U. Garliriska - 0000-0002-7119-4071; M. Iwariska - 0000-0003-4815-7296; R. Sliwinski - 0000-0002-7309-1332;

Pawet Florek - 0000-0002-9690-3989;

The authors contributed the equally to this article;

Please cite as: SFT Vol. 57 Issue 1, 2021, pp. 114-133, https://doi.Org/10.12845/sft.57.1.2021.8;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRAKT

Cel: Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie najwazniejszych aspektöw stosowania czujek dymu i czujek tlenku wçgla w prywatnych obiektach mieszkalnych, a takze wskazanie zalet oraz wad przyjçtych rozwiqzah systemowych, ktöre majq wplyw na liczbç detektoröw montowanych w tego typu obiektach. Artykul przedstawia röwniez zagadnienia zwiqzane z Zintegrowanym Systemem Kwalifikacji (ZSK), tj. opracowanej kwalifikacji rynkowej, dedykowanej monterom i konserwatorom czujek dymu i czujek tlenku wçgla.

Wprowadzenie: Czujki dymu i czujki tlenku w^gla to wazny element zabezpieczen obiektow mieszkalnych. Dedykowane sg one wszystkim wlascicielom tych obiektow. W wielu krajach UE obligatoryjne jest montowanie czujek w domach, natomiast obecnie w Polsce wymagane jest jedynie ich certyfikowa-nie przez producenta. Od 2016 roku w Polsce funkcjonuje ZSK, w ktorym w roku 2019 wyodr^bniono kwalifikacje dla monterow/konserwatorow czujek dymu i czujek tlenku w^gla. Dzi^ki temu osoba posiadajgca certyfikat kwalifikacji rynkowej jest przygotowana do samodzielnego montazu i konserwacji urzgdzen monitorujgcych bezpieczenstwo pozarowe.

Metodologia: W ramach procesu badawczego wykorzystano badania teoretyczne, takie jak: analiza literatury i dokumentow prawnych, synteza, uogolnia-nie, wnioskowanie, porownanie oraz analogia. Podczas badan dokonano analizy dokumentow z Polski, Wielkiej Brytanii (glownie Anglii), Niemiec i Francji. Przy ich doborze kierowano si§ poziomem rozwoju tych systemow w danym kraju oraz dost^pnosciq dokumentow zrodlowych. Wnioski: Przedstawiona analiza wymagan w zakresie obowigzku instalacji czujek dymu i czujek tlenku w^gla pokazuje, jak rozne jest podejscie do ich stosowania w Polsce i w wybranych panstwach europejskich. W zaleznosci od doswiadczen oraz struktury administracyjnej danego kraju mozna dostrzec roznorodnosc przepisow prawnych czy normatywnych. ZSK jest opisanym systemem formalnego uporzgdkowania i klasyfikacji kompetencji i oferuje spoleczenstwu uslugi na mozliwie najwyzszym poziomie jakosciowym. Niezb^dne jest prawne uregulowanie tej kwestii, tak jak zostalo to zrobione w innych krajach UE, gdzie instalacja czujek w domach jest obowigzkowa. Takie dzialanie przyczyni si§ do zredukowania ofiar pozarow lub zaczadzen. Stowa kluczowe: Zintegrowany System Kwalifikacji (ZSK), autonomiczna czujka dymu, autonomiczna czujka tlenku w^gla, tlenek w^gla (czad), obiekty mieszkalne

Typ artykutu: artykul przeglgdowy

Przyj?ty: 11.06.2021; Zrecenzowany: 28.06.2021; Zaakceptowany: 29.06.2021;

Identyfikatory ORCID autorow: U. Garlinska - 0000-0002-7119-4071; M. Iwanska - 0000-0003-4815-7296; R. Sliwinski - 0000-0002-7309-1332; Pawel Florek - 0000-0002-9690-3989;

Autorzy wniesli rowny wklad merytoryczny w powstanie artykulu;

Prosz? cytowac: SFT Vol. 57 Issue 1, 2021, pp. 114-133, https://doi.org/10.12845/sft.571.2021.8; Artykul udost^pniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

Introduction

Alarm detectors of early detection of common threats, such as fires or escaping carbon monoxide, are a very important, if not the most important, element of fire protection, intended primarily for retail users, i.e. the owners of private residential buildings, i.e. buildings classified in terms of people threat as ZL IV due to fire safety. These alarm detectors, simple in design, very easy to use are of great importance for the safety of people and effective protection of property, especially taking into account such an important aspect for the course of the rescue operation as the moment of alerting about a threat. The chances of preventing the development of an incident on one's own, e.g. by extinguishing a fire or evacuating from the place where the fire started, depends directly on how early people in the danger zone are alerted of the circumstances dangerous to their life or health. The situation is similar with regard to the chances of effective rescue and firefighting activities undertaken by professional services who came to the scene. In this case the effectiveness of the provided assistance also directly depends on the moment of alerting, i.e. identifying the threat. The sooner help is called, the better the chances are for effective protection of life, health and property. Carbon monoxide is an odorless, colorless and deadly poisonous substance which in concentrations exceeding the norms poses a direct threat to human life and health. The operation of alarm detectors has a decisive impact on the survival of people in rooms where carbon monoxide is present. It is similar in the case of gas escaping in the rooms, the ignition and explosion of which is most often the most tragic. Also here the earliest possible detection and alarming are essential, as they decide whether people in the premises or in the adjacent area are able to evacuate safely

Wprowadzenie

Autonomiczne czujki wczesnej detekcji powszechnie wyst?-pujqcych zagrozen, takich jak pozary czy tez ulatniajqcy si? tlenek w?gla, to bardzo wazny, jesli nie najwazniejszy, element zabezpieczen przeciwpozarowych, przeznaczony przede wszystkim dla uzytkownikow detalicznych, tj. wtascicieli prywatnych obiektow mieszkalnych, czyli obiektow ze wzgl?du na bezpieczenstwo pozarowe zaliczanych do kategorii zagrozenia ludzi ZL IV. Te autonomiczne, nieskomplikowane konstrukcyjnie, bardzo tatwe w obstu-dze urzqdzenia majq ogromne znaczenie dla bezpieczenstwa ludzi oraz skutecznej ochrony mienia, szczegolnie biorqc pod uwag? tak istotny dla przebiegu akcji ratowniczej aspekt, jak moment zaalar-mowania o zaistniatym zagrozeniu. Szanse samodzielnego zapo-biegni?cia rozwojowi zdarzenia, np. poprzez ugaszenie pozaru lub ewakuacj? z miejsca, w ktorym doszto do zaproszenia ognia, zalezq wprost proporcjonalnie od tego, jak wczesnie osoby prze-bywajqce w strefie zagrozenia zostanq zaalarmowane o wystq-pieniu okolicznosci niebezpiecznych dla ich zycia lub zdrowia. Analogicznie sytuacja przedstawia si? wobec szans skutecznych dziatan ratowniczo-gasniczych podejmowanych przez profesjo-nalne stuzby przybyte na miejsce zdarzenia. Skutecznosc udzie-lanej pomocy rowniez w tym przypadku jest wprost zalezna od momentu zaalarmowania, czyli zidentyfikowania zagrozenia. Im wczesniej zostanie wezwana pomoc, tym wi?ksze sq szanse na skutecznq ochron? zycia, zdrowia oraz mienia. Tlenek w?gla, potocznie zwany czadem, jest bezwonnq, bezbarwnq i smiertel-nie trujqcq substancjq, ktora w st?zeniach przekraczajqcych normy stanowi bezposrednie zagrozenie dla zycia i zdrowia ludzi. Decy-dujqcy wptyw na przezycie ludzi znajdujqcych si? w pomieszcze-niach, w ktorych obecny jest tlenek w?gla, ma wtasnie dziatanie

on time. A detector guarantees that the alarm is triggered in the first seconds, giving a chance of escape and survival.

Unfortunately, despite universal access, as well as a relatively low cost of purchasing an alarm detector, there is still low public awareness (not only in Poland) of fire threats and a widespread belief that fire is a random accident. As a result, too few households are equipped with these devices, which are of great importance for people's safety and the protection of their property. On one hand, this situation is a consequence of heterogeneous legal regulations, which differ depending on the Member State of the European Union, and, on the other hand, as is the case in Poland, the result of allowing citizens to independently decide whether or not to apply such solutions as detectors in residential buildings.

This article is an overview and its aim is to present, from the perspective of developed European countries, all the most important aspects (functional, operational, legal) of the use of alarm detectors in private residential buildings. The article also presents the advantages of system solutions adopted in selected European countries (including Poland), which affect the level of saturation of the residential infrastructure in these countries in such simple and, at the same time, very important device for safety.

Description of the operation and functionality of detectors

Smoke alarm detectors used in residential buildings constitute a technological solution similar in terms of their intended use as fire detectors commonly installed in public utility buildings, which are a component of fire alarm systems. The detection of threats with the use of smoke alarm detectors is possible due to the phenomenon of scattered light. In the event of a fire threat in a facility equipped with a properly installed smoke detector, smoke particles released as a result of incomplete combustion process enter the detection chamber and activate the alarm by refracting the light emitted by the diode. The alarm is carried out by the emission of a modulated audio signal after the detector goes from the quiescent state to the alarm state. The phenomenon of alarm activation in a smoke detector based on the phenomenon of light refraction in the detection chamber is presented in Figure 1 in a simplified manner.

autonomicznych czujek. Podobnie jest w sytuacji ulatniajqcego siç w pomieszczeniach gazu, którego zapton i wybuch najczçsciej bywa najtragiczniejszy w skutkach. Tu równiez bardzo istotna jest mozliwie najwczesniejsza detekcja i alarmowanie, które decydujq o tym, czy osoby przebywajqce w pomieszczeniach lub na terenie przylegtym, zdotajq na czas bezpiecznie siç ewakuowac. Czujka gwarantuje, ze alarm zostanie wszczçty w pierwszych sekundach, dajqc szansç ucieczki i przezycia.

Niestety mimo powszechnego dostçpu, a takze relatywnie niskich kosztów zakupu autonomicznej czujki, wciqz nie tylko w Polsce funkcjonuje niska swiadomosc spoteczna na temat zagrozen pozarowych oraz powszechne przekonanie o tym, ze pozar to przypadtosc losowa. W rezultacie zbyt mato gospo-darstw domowych jest wyposazonych w te urzqdzenia, które majq ogromne znaczenie dla bezpieczenstwa ludzi oraz ochrony ich mienia. Sytuacja ta jest z jednej strony konsekwencjq niejedno-rodnych regulacji prawnych, które rózniq siç miçdzy sobq w zalez-nosci od panstwa cztonkowskiego Unii Europejskiej, a z drugiej, tak jak ma to miejsce w Polsce, rezultatem pozwolenia obywatelom na samodzielne podjçcie decyzji co do stosowania, bqdz nie, takich rozwiqzañ jak czujki w obiektach mieszkalnych.

Niniejszy artykut ma charakter przeglqdowy, a jego celem jest przedstawienie na podstawie rozwiniçtych panstw europej-skich wszystkich najwazniejszych aspektów (funkcjonalnych, uzytkowych, prawnych) stosowania autonomicznych czujek w prywatnych obiektach mieszkalnych. Artykut prezentuje takze zalety rozwiqzañ systemowych przyjçtych w wybranych krajach Europy (w tym w Polsce), które wptywajq na poziom nasycenia infrastruktury mieszkalnej w tych panstwach w tak nieskompli-kowane, a jednoczesnie tak bardzo istotne dla bezpieczenstwa urzqdzenia.

Opis dziatania i funkcjonalnosci czujek

Autonomiczne czujki dymu stosowane w obiektach mieszkalnych stanowiq podobne pod wzglçdem przeznaczenia rozwiq-zanie technologiczne jak czujki pozarowe powszechnie instalo-wane w obiektach uzytecznosci publicznej bçdqce elementem sktadowym systemów sygnalizacji pozarowej. Detekcja zagrozen przy wykorzystaniu autonomicznych czujek dymu jest mozliwa dziçki wykorzystaniu zjawiska swiatta rozproszonego. W sytuacji zagrozenia pozarem w obiekcie wyposazonym w zainstalowanq prawidtowo czujkç dymu wydzielajqce siç w wyniku niecatkowi-tego procesu spalania czqsteczki dymu dostajq siç do komory detekcyjnej i aktywujq alarm poprzez zatamanie swiatta emito-wanego przez diodç. Alarmowanie odbywa siç za pomocq emisji modulowanego sygnatu akustycznego po przejsciu detektora ze stanu dozorowania do stanu alarmowania. Zjawisko aktywacji alarmu w czujce dymu w oparciu o zjawisko zatamania swiatta w komorze detekcyjnej przedstawiono w sposób uproszczony na rycinie 1.

Figure 1. Simplified principle of the operation of a smoke detector Rycina 1. Uproszczona zasada dziatania czujki dymu Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

The sound intensity values have been strictly defined in order to maintain the basic alarm functionality by the detector by means of a modulated audio signal. The required output value for the levels of emitted sounds, which was specified in PN-EN 14604:2006 [1], should be at least 85 dBA at a distance of 3 meters. After 4 minutes from the detector entering the alarm state, the intensity value of the emitted audio signal at a distance of three meters from the detector should not be less than 82 dBA. In buildings where fire alarm systems with sounders have been installed, the minimum values of the intensity of audio signals are 65 dBA at a distance of 1 meter (PN-EN 54-3+A1:2019-06) [2]. Following the requirements of PKN-CEN/ TS 54-14:2020-09 [3] in facilities where a fire alarm system has been installed, it is necessary to ensure uniformity of sound coverage from sounders at a level of not less than 65 dBA at the reception site and at least 75 dBA in places designated for sleeping. Smoke detectors recommended for use in residential buildings have higher certification criteria for the minimum sound level, but there are no installation requirements for them indicating the minimum sound level required at the place of receiving the sound signal. Apart from audio alarming, the manufacturers of detectors offer the functions of various audio messages (depending on the manufacturer and model of the detector), which are designed to inform the user about the battery charge status of the detector and the correct or incorrect technical condition of the detector. These functionalities are important for the correct operation and maintenance of the devices, which affects the useful life and reliability of the detectors. From the perspective of detector usability, a very important element is the detector power supply, which is usually an internally built-in, replaceable battery. All models of the certified detectors are also equipped with battery voltage control systems. The internal power supply of a smoke alarm detector should guarantee proper operation of the detector for a minimum of a year without the need to replace the battery, and should alert users to

Wartosci nat?zenia dzwi?ków zostaty scisle okreslone w celu zachowania podstawowej funkcjonalnosci alarmowania przez czujk? za pomocq modulowanego sygnatu akustycznego. Wyma-gana wartosc wyjsciowa dla poziomów emitowanych dzwi?-ków, która zostata okreslona w normie PN-EN 14604:2006 [1], powinna wynosic minimum 85 dBA w odlegtosci 3 metrów. Po 4 minutach od przejscia czujki w stan alarmowania wartosc nat?ze-nia emitowanego sygnatu akustycznego w odlegtosci trzech metrów od czujki nie powinna byc mniejsza niz 82 dBA. W obiektach budo-walnych, w których zainstalowano systemy sygnalizacji pozarowej z sygnalizatorami akustycznymi, okreslone wartosci minimalne nat?zenia sygnatów akustycznych wynoszq 65 dBA w odlegtosci 1 metra (PN-EN 54-3+A1:2019-06) [2]. Kierujqc si? wymaganiami PKN-CEN/TS 54-14:2020-09 [3] w obiektach, w których zainstalo-wano system sygnalizacji pozarowej, nalezy zapewnic równomier-nosc pokrycia dzwi?kiem pochodzqcym z sygnalizatorów akustycznych na poziomie nie mniejszym niz 65 dBA w miejscu odbioru oraz co najmniej 75 dBA w miejscach przewidzianych do spania. Czujki dymu rekomendowane do zastosowania w obiektach mieszkalnych majq wyznaczone wyzsze kryteria certyfikacyjne dla minimalnego poziomu dzwi?ku, natomiast nie okreslono w stosunku do nich wymagan instalacyjnych wskazujqcych minimalny poziom dzwi?ku wymagany w miejscu odbioru sygnatu dzwi?kowego. Producenci czujek oferujq poza alarmowaniem akustycznym równiez funkcje róznych komunikatów dzwi?kowych (w zaleznosci od producenta i modelu czujki) majqcych za zadanie informowanie uzytkownika o stanie natadowania baterii zasilajqcych detektor oraz prawidto-wym lub nieprawidtowym stanie technicznym czujki. Funkcjonalnosci te sq istotne dla prawidtowej eksploatacji i konserwacji urzq-dzen, co wptywa na okres przydatnosci i niezawodnosci czujek. Bardzo istotnym elementem z perspektywy uzytecznosci czujek jest zródto zasilania detektorów, którym najcz?sciej jest wewn?trz-nie wbudowana, wymienialna bateria. Wszystkie modele certyfiko-wanych czujek zostaty równiez wyposazone w systemy kontrolujqce napi?cie baterii. Wewn?trzne zródto zasilania autonomicznej czujki

the need to replace the battery for at least thirty days before it is fully discharged. At the time of signaling a fault (low battery), the detector must be able to emit an alarm signal for at least four minutes. A very important issue for the proper operation and maintenance of the detector is the users complying with the recommendations of the manufacturer, who in the enclosed technical and operational documentation of the device specifies the recommended battery types, the recommended frequency of their replacement, and how to replace the batteries in a trouble-free manner. Complying with the manufacturer's recommendations guarantees reliable operation of the detector for the period specified in the manual. Depending on the model, there are detectors on the market that, with proper use and maintenance, can last up to ten years. The currently offered detector models, apart from the brand and certification, also differ in terms of additional functionalities. With reference to the harmonized standard EN 14604, which applies to this product group, detector manufacturers may also offer additional detector functionalities. The catalog of additional functions (not regulated and not required by EN 14604) is very wide and allows users to choose a detector model that will take into account various specific characteristics of users or objects. Examples of types of additional functions:

- enabling the connection of many detectors in a network (useful in case of buildings with a large surveillance area),

- providing notification of alarm activation via SMS (useful especially in case of the protection of dependent persons; option used their guardians, temporarily outside the supervised facility),

- self-testing of the detector (important from the point of view of proper operation, maintenance and, consequently, the service life of a properly functioning detector),

- additional emergency lighting (useful especially in a situation of supervising facilities in which there are people with hearing impairments, for whom alarming with only an audio signal may prove insufficient),

- integrated indicator of detector activation by means of additional diode indications (light signaling informing not only about the detector's power supply status, but also separately about the detector switching from the quiescent state to the alarm state),

- remote transmission enabling connection of other detectors installed in the protected facility to the network by means of dedicated software.

In the context of the last of the additional functions mentioned above, it is worth mentioning that some of the certified products have the ability to connect, for example, to a mobile phone equipped with appropriate software and verify the detector status from this level, as well as to reset the alarm state from a mobile phone or other remote device. However, the requirement set out by EN 14604:2005, requires the user to appear at the detector installation site and to verify whether it is a dangerous state or a false alarm, resulting e.g. from too close installation of the detector in relation to a potential heat source, e.g. household appliances. On the other hand, it is

dymu powinno gwarantowac zachowanie prawidtowego dziatania czujki przez minimum rok bez koniecznosci wymiany baterii, a takze alarmowac uzytkowników o koniecznosci wymiany akumulatora przez co najmniej trzydziesci dni przed catkowitym roztadowaniem. W momencie sygnalizacji uszkodzenia (roztadowania baterii) wyma-gana jest zdolnosc czujki do emisji sygnatu alarmu przez co najmniej cztery minuty. Bardzo istotnq sprawq dla prawidtowej eksplo-atacji i konserwacji czujki jest stosowanie siç przez uzytkowników do zalecen producenta, który w zatqczonej dokumentacji technicz-no-uzytkowej urzqdzenia okresla rekomendowane typy akumula-torów, zalecanq czçstotliwosc ich wymiany, a takze jak w bezawa-ryjny sposób nalezy przeprowadzac wymianç baterii. Stosowanie siç do zalecen producenta gwarantuje niezawodne dziatanie czujki przez okres wskazany w instrukcji. W zaleznosci od modelu na rynku dostçpne sq czujki, których okres przydatnosci moze wynosic przy wtasciwym uzytkowaniu i konserwacji nawet dziesiçc lat. Ofero-wane obecnie modele detektorów, poza markq i posiadanq certyfika-cjq, rózniq siç równiez dodatkowymi funkcjonalnosciami. W odnie-sieniu do normy zharmonizowanej EN 14604, która dotyczy tej grupy wyrobów, producenci czujek mogq oferowac równiez dodatkowe funkcjonalnosci czujek. Katalog dodatkowych funkcji (nieuregu-lowanych i niewymaganych w normie EN 14604) jest bardzo sze-roki i pozwala uzytkownikom na wybór takiego modelu detektora, który bçdzie uwzglçdniat rózne specyficzne cechy uzytkowników lub obiektów. Przyktadowe rodzaje dodatkowych funkcji:

- umozliwiajqca potqczenie w sieci wielu detektorów (przy-datna w przypadku obiektów charakteryzujqcych siç znacznq powierzchniq dozorowania),

- powiadamiania o aktywacji alarmu za pomocq wiadomo-sci SMS (przydatna szczególnie w przypadku ochrony osób niesamodzielnych, z której korzystajq ich opiekunowie, prze-bywajqcy chwilowo poza dozorowanym obiektem),

- samoczynnego testowania detektora (istotna z punktu widzenia wtasciwej eksploatacji, konserwacji, a w rezul-tacie okresu uzytkowania prawidtowo dziatajqcej czujki),

- dodatkowego oswietlenia awaryjnego (przydatna szczególnie w sytuacji dozorowania obiektów, w których prze-bywajq osoby posiadajqce dysfunkcjç stuchu, dla których alarmowanie wytqcznie za pomocq sygnatu akustycz-nego moze okazac siç niewystarczajqce),

- zintegrowanego wskaznika zadziatania detektora za pomocq wskazan dodatkowej diody (sygnalizacja swietlna informujqca nie tylko o stanie zasilania detektora, ale oddzielnie równiez o przejsciu czujki ze stanu dozorowania w stan alarmowania),

- zdalnej transmisji umozliwiajqcej przytqczenie za pomocq dedykowanego oprogramowania do sieci innych detektorów zainstalowanych w chronionym obiekcie.

W kontekscie ostatniej z wymienianych powyzej dodatkowych funkcji warto nadmienic, ze czçsc certyfikowanych wyrobów posiada mozliwosc potqczenia, np. z telefonem komórkowym wypo-sazonym w odpowiednie oprogramowanie i weryfikacjç stanu czujki z tego poziomu, jak równiez umozliwia kasowanie stanu alarmu z poziomu telefonu komórkowego lub innego urzqdzenia zdalnego. Wymaganie postawione przez normç EN 14604:2005 wymusza jed-nak pojawienie siç uzytkownika w miejscu zainstalowania czujki

not recommended to use external applications to reset alarm states from smoke detectors.

The location of the detector, i.e. the place of its installation, affects both the level of security guaranteed by a properly operating device and the risk of possible false alarms. When deciding to install a smoke detector, it is recommended to locate it in passageways, staircases, corridors or passages. In case of multi-storey buildings, it is worth ensuring that a detector or detectors are installed on each storey, depending on the area. As for the other rooms recommended for the location of detectors, they certainly include bedrooms and rooms where dependent people are staying (children, bedridden people or the elderly). Each detector model has its own performance characteristics, which include the optimal location of the device specified by the manufacturer. It is usually recommended that the detector be installed on ceilings at a distance of not less than 10-20 cm from walls, and also away from ventilation, air conditioning and appliances such as stoves or lighting lamps, which may emit gases when heated significantly. It is also recommended to avoid locating the detectors in areas where there may be significant dust or water vapor. Due to practical reasons, the detectors should not be installed in hard-to-reach places. This may have a negative impact on the operation and maintenance conditions of the detector, including periodic tests of its efficiency, which should be carried out manually with a frequency of not less than once a month. In the event of repeated, unjustified alarms, it is recommended to revise the original location of the detector and, if necessary, change it. In the event of persistent false alarms, the user should contact the point of sale or the authorized service center directly as quickly as possible.

Figures 2 and 3 show possible variants of protection levels depending on the number of sensors installed, i.e. minimum and optimal protection.

HALLWAY / PRZEDPOKOJ

SYPIALNIA / BEDROOM HQfl SYPIALNIA / BEDROOM

LIVINGROOM / SALON KITCHEN / KUCHNIA

BASEMENT/ PIWNICA E9

Figure 2. Arrangement of the smoke detector - minimal protection Rycina 2. Rozmieszczenie czujki dymu - ochrona minimalna

Source: Own elaboration. ZrOdfo: Opracowanie wtasne.

i weryfikaj czy mamy do czynienia ze stanem niebezpiecznym, czy moze jest to alarm fatszywy wynikaj^cy np. ze zbyt bliskiego zainstalowania czujki w stosunku do potencjalnego zrodta ciepta np. urz^dzen AGD. Nie zaleca si$ jednak wykorzystywania zewn^trz-nych aplikacji do kasowania stanow alarmowych z czujek dymu.

Lokalizacja czujki, czyli miejsce jej zainstalowania, ma wptyw zarowno na poziom bezpieczenstwa gwarantowany przez prawi-dtowo dziataj^ce urz^dzenie, jak i na ryzyko ewentualnych fatszy-wych alarmow. Podejmuj^c decyzj^ o instalacji czujki dymu, zaleca si$ jej lokalizacja w ci^gach komunikacyjnych, na klatkach schodo-wych, w korytarzach lub przejsciach. W przypadku obiektow wie-lokondygnacyjnych warto zadbac o to, aby na kazdej kondygnacji byta zainstalowana czujka lub czujki w zaleznosci od powierzchni. Jesli chodzi o pozostate pomieszczenia zalecane do lokalizacji czujek z pewnosciq nalezy do nich sypialnie oraz pomieszczenia, w ktorych przebywaj^ osoby niesamodzielne (dzieci, osoby obtoz-nie chore czy tez osoby w podesztym wieku). Kazdy model czujki posiada swoje wtasciwosci uzytkowe, do ktorych nalezy okreslona przez producenta optymalna lokalizacja urz^dzenia. Zazwyczaj zaleca si$, aby detektor byt instalowany na stropach w odlegtosci nie mniejszej niz 10-20 cm od scian, a takze z dala od urz^dzen wentylacyjnych, klimatyzacyjnych oraz urz^dzen typu kuchenki lub lampy oswietleniowe, ktore mogq emitowac gazy w wyniku znacz-nego nagrzania. Zaleca si$ takze, aby unikac lokalizacji detekto-row w miejscach, w ktorych moze wyst^powac znaczne zapylenie lub para wodna. Z powodow praktycznych nie nalezy montowac detektorow w miejscach trudno dost^pnych. Moze to bowiem miec niekorzystny wptyw na warunki eksploatacji i konserwacji czujki, w tym okresowe testy jej sprawnosci, ktore powinno si$ przepro-wadzac r^cznie z cz^stotliwosciq nie mniejszq niz raz na miesi^c. W sytuacji powtarzaj^cych si$ dosyc cz^sto nieuzasadnionych alarmow zaleca si$ rewizj^ pierwotnej lokalizacji czujki i jej ewentu-alnq zmian^. W przypadku nieustania fatszywych alarmow, nalezy w miar$ szybko skontaktowac si$ z punktem sprzedazy lub bezpo-srednio z autoryzowanym punktem serwisowym.

Na rycinie 2 i 3 zostaty przestawione mozliwe warianty pozio-mow ochrony w zaleznosci od liczby zainstalowanych czujnikow, tj. minimalnej i optymalnej ochrony.

Figure 3. Arrangement of the smoke detector - optimal protection Rycina 3. Rozmieszczenie czujki dymu - ochrona optymalna Source: Own elaboration. Zrodfo: Opracowanie wlasne.

Particular attention should be paid to installing a smoke detector in rooms located in basements, where most often heating sources are also installed (e.g. in single-family houses). In such cases, apart from installing a smoke detector, it is reasonable to install an additional carbon monoxide detector. Figure 4 shows the optimal location of the detectors in an example one-story house.

Nalezy zwrocic szczegolnq uwag? na instalacj? czujki dymu w pomieszczeniach ulokowanych w piwnicach i podpiwnicze-niach, gdzie najcz?sciej instaluje si? rowniez zrodta ogrzewania (np. w domach jednorodzinnych). W takich przypadkach, poza instalacjq czujki dymu, uzasadniony jest montaz dodatkowego detektora tlenku w?gla. Na rycinie 4 przedstawiono optymalnq lokalizacj? czujek w przyktadowym jednokondygnacyjnym gospo-darstwie domowym.

Figure 4. Preferred placement of smoke detectors Rycina 4. Preferowane rozmieszczenie czujek dymu

Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

Carbon monoxide detector is another type of detector that is designed to detect the presence of an odorless and colorless, highly poisonous substance, which is carbon monoxide. The design of the carbon monoxide detector is also similar to the detectors commonly used as elements of fire alarm systems. Depending on the model and brand, the measurement of the concentration of carbon monoxide can be carried out using a biom-etric sensor, in which a special gel is placed that changes color depending on the specified amount of carbon monoxide. Currently, the market offer includes semiconductor or electrochemical detectors.

As in the case of smoke detectors, carbon monoxide detectors must be equipped with an audio signaling device that will signal at a level of at least 85 dBA (measured at a distance of 3 meters) after 1 minute from activation and at a level of 82 dBA after 4 minutes of alarming (PN-EN 50291-1:2018) the exceeding amount of a given carbon monoxide threshold [4]. Another signaling element, which is the function of the carbon monoxide detector, is optical signaling, which informs the user that the detector is properly powered by means of a diode emitting a green light. By means of a red diode, the detector should communicate the detector's transition from the quiescent state to the alarm state. For detectors powered by an internally built-in battery, a function is required to alert the user of a low battery level. This function is to allow the user to replace the battery at a critical moment, ensuring continuity of protection and proper

Autonomiczna czujka tlenku w?gla stanowi kolejny rodzaj detektora, ktory jest przeznaczony do wykrywania obecnosci bezwonnej i bezbarwnej, silnie trujqcej substancji, jakq jest tle-nek w?gla, potocznie zwany czadem. Autonomiczna czujka tlenku w?gla w swojej konstrukcji rowniez jest zblizona do czujek powszechnie wykorzystywanych jako elementy systemow sygna-lizacji pozarowej. W zaleznosci od modelu oraz marki pomiar st?-zenia tlenku w?gla moze byc realizowany za pomocq sensora biometrycznego, w ktorym umieszczony jest specjalny zel zmie-niajqcy kolor w zaleznosci od okreslonej ilosc tlenku w?gla. Obec-nie na rynku dost?pne sq czujki potprzewodnikowe lub elektroche-miczne. Podobnie jak w przypadku autonomicznych czujek dymu, czujki tlenku w?gla muszq byc wyposazone w sygnalizator aku-styczny, ktory zasygnalizuje przekroczenie danego progu tlenku w?gla na poziomie co najmniej 85 dBA (mierzone w odlegtosci

3 metrow) po 1 minucie od zadziatania i na poziomie 82 dBA po

4 minutach alarmowania (PN-EN 50291-1:2018) [4]. Kolejny element sygnalizacji, ktory stanowi funkcj? czujki tlenku w?gla to sygnalizacja optyczna, ktora ma za zadanie informowanie uzyt-kownika o prawidtowym zasilaniu detektora za pomocq diody emi-tujqcej swiatto koloru zielonego. Za pomocq diody o barwie czer-wonej detektor powinien komunikowac o przejsciu detektora ze stanu dozorowania w stan alarmowania. W przypadku czujek zasi-lanych za pomocq wewn?trznie wbudowanej baterii wymaga si? funkcji umozliwiajqcej alarmowanie uzytkownika o niskim poziomie natadowania baterii. Funkcja ta ma pozwolic uzytkownikowi

operation of the detector. Similarly to the recommendations regarding smoke detectors, the batteries in the carbon monoxide detectors should be replaced each time in accordance with the manufacturer's instructions. The models of carbon monoxide detectors currently offered on the market are equipped with liquid crystal panels, due to which the user of the device can monitor the concentration of the carbon monoxide (CO) on an ongoing basis. The models equipped with the panel also allow reading of the CO concentration during the last alarm activation. This is possible due to the internal memory. Due to the function of archiving measurements, the user can control the operation of the device when not in the facility where the sensor is installed. As a result, even in such a situation, each activated alarm will be noticed, which is important for the user, as well as confirms the legitimacy of monitoring the room for life-threatening and health-threatening CO concentrations in this facility or a specific room.

The most technologically advanced detectors are those included in the so-called internet of things (loT). When properly configured, these detectors enable remote transmission of messages to the mobile phone, informing the user, during the absence in the facility where the detector is installed, that the detector has been triggered and alarms or alarmed about a threat. Optionally, detectors with a built-in light source can also, for example, illuminate the path to the nearest exit (most often found in two-sensor detectors - detecting smoke in addition to CO). Regardless of the additional functions of the device, it should be remembered that the detector's primary task is to monitor the concentration of carbon monoxide in the rooms where it has been installed. So where to install carbon monoxide detectors? As a minimum, the installation should apply to communication routes (near the rooms), and in the optimal variant, close to places where potential carbon monoxide emissions may occur. The detector should always be installed in accordance with the recommendations of its manufacturer. A general recommendation is to install the detector on the walls at eye level. However, it is essential to remember not to install carbon monoxide detectors near windows, vents, or air conditioners.

wymianç akumulatora w momencie krytycznym, zapewniajqc ciq-gtosc ochrony i poprawne dziatanie czujki. Analogicznie do zalecen w zakresie czujek dymu wymiana baterii w czujkach tlenku wçgla powinna byc dokonywana kazdorazowo zgodnie z instrukcjq pro-ducenta. Oferowane obecnie na rynku modele czujek tlenku wçgla sq wyposazone w panele ciektokrystaliczne, za pomocq ktorych uzytkownik urzqdzenia ma mozliwosc biezqcego kontrolowania stçzenia tlenku wçgla (CO). Modele wyposazone w panel umoz-liwiajq rowniez odczyt stçzenia CO podczas ostatniej aktywacji alarmu. Jest to mozliwe dziçki wbudowanej wewnçtrznie pamiçci. Dziçki funkcji archiwizowania pomiarow uzytkownik ma mozliwosc kontroli pracy urzqdzenia podczas nieobecnosci w obiekcie, w kto-rym zainstalowano czujnik. W rezultacie, nawet w takiej sytuacji, kazdy aktywowany wowczas alarm zostanie zauwazony, co sta-nowi waznq informacjç dla uzytkownika, jak rowniez potwierdza zasadnosc dozorowania pomieszczenia pod kqtem zagrazajqcych zyciu i zdrowiu stçzerï CO w tym obiekcie czy konkretnym pomiesz-czeniu. Do najbardziej zaawansowanych pod wzglçdem technolo-gicznym detektorow nalezq te zaliczane do tzw. internetu rzeczy (ang. internet of things - loT). Detektory te po wtasciwej konfigu-racji umozliwiajq zdalnq transmisjç wiadomosci na telefon komor-kowy, informujqc uzytkownika podczas nieobecnosci w obiekcie, w ktorym zainstalowano czujkç, ze detektor zostat wzbudzony i alarmuje bqdz alarmowat o zagrozeniu. Opcjonalnie, czujki z wbu-dowanym zrodtem swiatta mogq rowniez np. podswietlac drogç do najblizszego wyjscia (spotykane najczçsciej w czujkach dwu-detektorowych - wykrywajqcych oprocz CO rowniez dym). Nieza-leznie od dodatkowych funkcji urzqdzenia nalezy pamiçtac, ze pod-stawowym zadaniem czujki jest monitorowanie stçzenia tlenku wçgla w pomieszczeniach, w ktorych zostata ona zainstalowana. Gdzie zatem instalowac czujki tlenku wçgla? W wariancie mini-malnym instalacja powinna dotyczyc ciqgow komunikacyjnych (w poblizu pokoi), a w wariancie optymalnym w poblizu miejsc, gdzie moze dojsc do potencjalnej emisji tlenku wçgla. Czujka zawsze powinna byc zainstalowana zgodnie z zaleceniami jej pro-ducenta. Ogolne zalecenie to zainstalowanie czujki na scianach na wysokosci wzroku. Nalezy jednak pamiçtac, aby nie instalowac czujek tlenku wçgla w poblizu okien, wyciqgow wentylacyjnych lub klimatyzatorow.

Polish legislation

Smoke detector

In Poland, the introduction to the market of both smoke detectors and carbon monoxide detectors is regulated by the Act on construction products [7]. The placing on the market or making available on the national market of construction products - in this case a smoke detector - is described in Chapter 2 of the Act of 24 August 1991 on fire protection [5]. Pursuant to Art. 5 sec. 1 "a construction product covered by a harmonized standard or compliant with the European Technical Assessment issued for it may be placed on the market or made available on the national market only in accordance with Regulation No. 305/2011". This article applies to smoke detectors for which a harmonized standard EN 14604: 2005+AC:2008 Smoke alarm

Prawo polskie

Autonomiczna czujka dymu

W Polsce wprowadzenie do obrotu zarowno autonomicznych czujek dymu, jak i autonomicznych czujek tlenku wçgla jest regu-lowane przez ustawç o wyrobach budowlanych [7].Wprowadze-nie do obrotu lub udostçpnianie na rynku krajowym wyrobow budowlanych - w tym wypadku autonomicznej czujki dymu -zostato opisane w rozdz. 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpozarowej [5]. Zgodnie z art. 5, ust. 1 „wyrob budowlany objçty normq zharmonizowanq lub zgodny z wydanq dla niego europejskq ocenq technicznq, moze byc wprowadzony do obrotu lub udostçpniany na rynku krajowym wytqcznie zgodnie z rozporzqdzeniem nr 305/2011." Artykut ten stosuje siç do autonomicznych czujek dymu, dla ktorych opracowano normç

devices has been developed, the equivalent of which, published by the Polish Committee for Standardization, is a Polish Standard PN-EN 14604:2006 [1]. The Regulation 305/2011 [6] referred to in the Act establishes harmonized conditions for the marketing of construction products throughout the European Union. Pursuant to Art. 4 of this regulation, "when a construction product is covered by a harmonised standard or conforms to a European Technical Assessment which has been issued for it, the manufacturer shall draw up a declaration of performance when such a product is placed on the market". By drawing up the declaration of performance (DoP), the manufacturer assumes sole responsibility for the compliance of the product with the performance properties declared in the DoP. Unless there are objective indications to the contrary, Member States shall presume that the manufacturer's declaration of performance is accurate and reliable. However, issuing such a declaration must be preceded by the process of assessment and verification of constancy of performance. System 1 is used for smoke detectors. In this system, the declaration of performance of the essential characteristics of the construction product is made by the manufacturer on the basis of the following data (in accordance with Annex V to Regulation 305/2011):

1. The manufacturer shall carry out:

- factory production control,

- further testing of samples taken at the factory by the manufacturer in accordance with the prescribed test plan.

2. The notified product certification body shall issue the certificate of constancy of performance of the product on the basis of:

- determination of the product type on the basis of type testing (including sampling), type calculation, tabulated values or descriptive documentation of the product,

- initial inspection of the manufacturing plant and of factory production control,

- continuous surveillance, assessment and evaluation of factory production control.

Therefore, it is an extremely restrictive system, which thus ensures that all detectors in the European Union meet the same minimum requirements, which include not only tests related to durability and operational reliability, but also tests of nominal commissioning conditions and operational reliability (the harmonized standard lists as many as 42 tests in individual groups, which should be subjected to product samples). Apart from the legal provisions described above, there are no other regulations in Poland regarding the application or, for example, the obligation to install smoke detectors in the selected facilities.

Carbon monoxide detector

As mentioned above, in Poland, the placing on the market of carbon monoxide detectors is regulated by the Act on construction products [7]. Placing on the market or making available on the national market carbon monoxide detectors is regulated by Art. 5 sec. 2 of the same act, according to which "a construction product not covered by a harmonized standard, for which the

zharmonizowanq EN 14604:2005+AC:2008 Autonomiczne czujki dymu, ktörej odpowiednikiem opublikowanym przez Polski Komitet Normalizacyjny jest Polska Norma PN-EN 14604:2006 [1]. Przywo-tane w ustawie rozporzqdzenie 305/2011 [6] ustanawia zharmoni-zowane warunki wprowadzania do obrotu wyroböw budowlanych w catej Unii Europejskiej. Zgodnie z art. 4 tego rozporzqdzenia „jezeli wyröb budowlany objçty jest normq zharmonizowanq lub jest zgodny z wydanq dla niego europejskq ocenq technicznq, producent sporzqdza deklaracjç wtasciwosci uzytkowych (DWU) przy wprowadzeniu takiego wyrobu do obrotu". Sporzqdzajqc deklaracjç wtasciwosci uzytkowych producent przyjmuje na sie-bie wytqcznq odpowiedzialnosc za zgodnosc wyrobu z zadekla-rowanymi w DWU wtasciwosciami uzytkowymi. Jezeli nie istniejq obiektywne przestanki, ze jest inaczej, panstwa cztonkowskie przyjmujq, ze deklaracja wtasciwosci uzytkowych sporzqdzona przez producenta jest doktadna i wiarygodna. Wystawienie jed-nak takiej deklaracji musi zostac poprzedzone procesem oceny i weryfikacji statosci wtasciwosci uzytkowych. Dla autonomicz-nych czujek dymu stosuje siç system 1. W tym systemie deklaracja wtasciwosci uzytkowych zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego dokonywana jest przez producenta na pod-stawie nastçpujqcych danych (zgodnie z zatqcznikiem V do roz-porzqdzenia 305/2011):

1. Producent przeprowadza:

- zaktadowq kontrolç produkcji,

- dalsze badania pröbek pobranych w zaktadzie przez producenta zgodnie z ustalonym planem badan.

2. Notyfikowana jednostka certyfikujqca wyröb wydaje certyfikat statosci wtasciwosci uzytkowych wyrobu na podstawie:

- ustalenia typu wyrobu w oparciu o badania (w tym pobieranie pröbek), obliczenia, tabelaryczne war-tosci lub opisowq dokumentacjç wyrobu,

- wstçpnej inspekcji zaktadu produkcyjnego i zaktadowej kontroli produkcji,

- statego nadzoru, oceny i ewaluacji zaktadowej kontroli produkcji.

Jest to zatem system niezwykle restrykcyjny, ktöry tym samym zapewnia, ze wszystkie czujki na terenie Unii Europejskiej spetniajq te same minimalne wymagania, wsröd ktörych znajdujq siç nie tylko badania zwiqzane z trwatosciq i niezawodnosciq dziatania, ale rowniez badania nominalnych warunköw uruchomienia czy niezawodno-sci eksploatacyjnej (norma zharmonizowana wymienia w poszczegöl-nych grupach az 42 badania, ktörym nalezy poddac pröbki wyrobu). Poza przepisami prawa, ktöre opisano powyzej, w zakresie stosowa-nia czy np. obowiqzku instalacji w wybranych obiektach autonomicz-nych czujek dymu nie istniejq w Polsce inne regulacje.

Autonomiczna czujka tlenku wçgla

Jak wspomniano powyzej, w Polsce wprowadzenie do obrotu autonomicznych czujek tlenku wçgla regulowane jest przez ustawç o wyrobach budowlanych [7]. Wprowadzenie do obrotu lub udostçp-nianie na rynku krajowym autonomicznych czujek tlenku wçgla regulowane jest przez art. 5, ust. 2 tejze ustawy, zgodnie z ktörym „wyröb budowlany nieobjçty normq zharmonizowanq, dla ktörej zakonczyt

period of coexistence referred to in Art. 17 sec. 5 of Regulation No. 305/2011, and for which the European Technical Assessment has not been issued, may be placed on the market or made available on the national market, if it has been marked with a construction mark, the specimen of which is set out in Annex 1 to the Act".

The application of paragraph 2 of Art. 5 mentioned above for a group of products used in a very similar scope, i.e. the safety of facility users, results from the fact that despite the development of a European standard EN 50291-1:2018 Gas detectors - Electrical apparatus for the detection of carbon monoxide in domestic premises - Part 1: Test methods and performance requirements (the Polish equivalent is the Polish Standard PN-EN 50291-1:2018-06+AC:2021-03E) [4], the standard in question has not been published in the Official Journal of the European Union, therefore it does not have the status of a harmonized standard, which is essential for European certification. Therefore, in order to legally place a product such as a carbon monoxide detector on the market, it must be marked with a construction mark. It is a process similar in form to the European process described above, which is regulated in the Polish regulation, which is the Regulation of the Minister of Infrastructure and Construction on the method of declaring the performance of construction products and the method of marking them with a construction mark [8]. It should be emphasized here that, in accordance with the content of the subsequent amendments to the discussed provision, the obligation to label carbon monoxide detectors with the construction mark B was not created until 1 January 2021. From that date, the manufacturers must also issue national declarations of performance, which are the equivalent of (European) declarations of performance. In the national system of assessment and verification of constancy of performance, the manufacturer's activities include, respectively, determining the type of construction product and carrying out:

- factory production control,

- testing of samples taken at the factory by the manufacturer in accordance with the prescribed test plan.

On the other hand, the activities of the Accredited Certification Body related to assessment and verification, include:

- assessment of the performance of a construction product on the basis of testing samples taken by the certification body, calculations, tabular values or descriptive documentation of this product,

- initial inspection of the manufacturing plant and of factory production control,

- issuing a national certificate of constancy of performance,

- continuous surveillance, assessment and evaluation of factory production control.

As can be seen from the above comparison, Polish law does not significantly differ from the provisions adopted in the European Union related to the marketing of products in the event that it is impossible to perform the so-called European certification. Unfortunately, as in the case of smoke detectors, in Poland these are the only regulations related to these products and there are no other national regulations that would require the use of carbon monoxide detectors in areas where there is a risk it can appear.

siç okres koegzystencji, o ktorym mowa w art. 17 ust. 5 rozporzqdze-nia nr 305/2011, i dla ktorego nie zostata wydana europejska ocena techniczna, moze byc wprowadzony do obrotu lub udostçpniany na rynku krajowym, jezeli zostat oznakowany znakiem budowlanym, ktorego wzor okresla zatqcznik nr 1 do ustawy".

Stosowanie ustçpu 2 wymienionego powyzej art. 5 dla grupy wyrobow znajdujqcych zastosowanie w bardzo zblizonym zakre-sie tj. bezpieczenstwo uzytkownikow obiektow wynika z faktu, ze pomimo opracowania normy europejskiej EN 50291 -1:2018 Wykry-wacze gazu - Urzqdzenia elektryczne do wykrywania tlenku wçgla w pomieszczeniach domowych -- Czçsc 1: Metody badan i wyma-gania eksploatacyjne (polskim odpowiednikiem jest Polska Norma PN-EN 50291-1:2018-06+AC:2021-03E) [4], to przedmiotowa norma nie zostata opublikowana w Dzienniku Urzçdowym Unii Europejskiej, w zwiqzku z czym nie posiada ona, kluczowego dla certyfikacji europejskiej, statusu normy zharmonizowanej. Zatem, aby wprowadzic legalnie wyrob, jakim jest autonomiczna czujka tlenku wçgla, nalezy oznakowac go znakiem budowlanym. Jest to proces w swojej formie podobny do opisanego powyzej procesu europejskiego, ktory uregu-lowano w polskim przepisie, jakim jest rozporzqdzenie Ministra Infrastruktur i Budownictwa w sprawie sposobu deklarowania wtasciwosci uzytkowych wyrobow budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym [8]. Podkreslenia w tym miejscu wymaga fakt, ze zgodnie z tresciq kolejnych nowelizacji omawianego przepisu obo-wiqzek znakowania autonomicznych czujek tlenku wçgla znakiem budowlanym B powstat dopiero 1 stycznia 2021 roku. Od tego dnia producenci muszq rowniez wystawiac krajowe deklaracje wtasciwosci uzytkowych, ktore sq odpowiednikiem (europejskich) deklaracji wtasciwosci uzytkowych. W krajowym systemie oceny i weryfika-cji statosci wtasciwosci uzytkowych dziatania producenta obejmujq odpowiednio okreslenie typu wyrobu budowlanego oraz prowadzenie:

- zaktadowej kontroli produkcji,

- badan probek pobranych przez producenta w zaktadzie produkcyjnym zgodnie z ustalonym przez niego planem badan.

Dziatania Akredytowanej Jednostki Certyfikujqcej zwiqzane z ocenq i weryfikacjq obejmujq natomiast:

- ocenç wtasciwosci uzytkowych wyrobu budowlanego na podstawie badan probek pobranych przez jednostkç cer-tyfikujqcq, obliczen, tabelarycznych wartosci lub opiso-wej dokumentacji tego wyrobu,

- przeprowadzenie wstçpnej inspekcji zaktadu produkcyj-nego i zaktadowej kontroli produkcji,

- wydanie krajowego certyfikatu statosci wtasciwosci uzytkowych,

- kontynuacjç nadzoru, oceny i ewaluacji zaktadowej kontroli produkcji.

Jak wynika z powyzszego porownania prawo polskie nie odbiega w sposob znaczqcy od przyjçtych w Unii Europejskiej przepisow zwiqzanych z wprowadzaniem do obrotu wyrobow w przypadku, gdy brak jest mozliwosci dokonania tzw. certyfikacji europejskiej. Niestety, analogicznie jak w przypadku autonomicznych czujek dymu, w Polsce sq to jedyne przepisy zwiqzane z tymi wyrobami i nie istniejq inne regulacje krajowe, ktore nakazywatyby stosowanie autonomicznych czujek tlenku wçgla w przestrzeniach zagrozonych jego powstawaniem.

European legislation

As already mentioned, when describing this scope of European regulations, in the area related to the placing on the market of smoke detectors, Regulation 305/2011 [6] applies. In Germany and France, the introduction of smoke detectors to the market must be preceded by the same process as the one that is also in force in Poland. However, the issue related to the obligation to install this type of detectors looks completely different. In Germany, the obligation to detect smoke is regulated by the building regulations of the individual federal states, which are left with the decision to introduce an obligation to detect smoke. In 15 out of 16 federal states, the obligation to detect smoke applies to both new and existing buildings. Saxony is the only federal state that did not require smoke detectors to be installed in existing buildings (in terms of existing buildings on 1 January 2016). From 1 January 2016, all newly constructed buildings, also in Saxony, are equipped with smoke detectors. In all federal states, the cost of installing and maintaining the detector is borne by the owner or tenant. On the website of one of the manufacturers of smoke detectors, regulations in this area, which have been presented in a way that is more understandable to end-users can be found [9]. One can search for a specific federal state on the website and by answering further questions can see how many smoke detectors are required. Simple questions are presented below, on the basis of which the website generates the required number of detectors, with a clear reservation that, for example, in the case of rooms larger than 60 m2 or corridors over 15 m long, the number of detectors must be greater.

1. How many bedrooms and guest rooms do you have?

2. How many children's rooms (children's and teenagers' rooms) do you have?

3. How many hallways, stairways and passages are used as escape routes?

In France, since 8 March 2015, houses and apartments have been required to be equipped with at least one smoke detector and, in accordance with EN 14604, it is the property of the owner of the facility. The tenant, on the other hand, takes responsibility for maintenance and possible repairs. If the owner of the apartment does not meet this requirement, the insurer may add an additional fee to the policy or refuse to cover the cost of damage in the event of a fire.

Another country in Europe that has legally regulated smoke detector installations is Great Britain - specifically England. The regulations of this country go a step further than the previously discussed regulations in force in Germany and France. From 1 October 2015, the installation of smoke detectors and carbon monoxide detectors is mandatory if there is a potential source of carbon monoxide in the room, e.g. a coal or wood-fired stove/ fireplace. If the local housing authority finds that the law has been violated, it has the right to impose a fine that can be up to £ 5,000. Considering average earnings are around £ 32,000 a year, which translates to £ 2,600 a month, the penalty for not following the law to install and then maintain detectors in good condition appears to be economically painful.

Prawo europejskie

Tak jak juz wspomniano, opisujqc ten zakres europejskich regulacji, w obszarze zwiqzanym z wprowadzeniem do obrotu autonomicznych czujek dymu ma zastosowanie rozporzqdzenie 305/2011 [6]. W Niemczech i we Francji wprowadzenie do obrotu czujek dymu musi byc poprzedzone takim samym procesem, jak ten ktöry obowiqzuje röwniez w Polsce. Zupetnie inaczej wyglqda natomiast kwestia zwiqzana z obowiqzkiem instalacji tego typu detektoröw. W Niemczech obowiqzek wykrywania dymu jest ure-gulowany w przepisach budowlanych poszczegölnych krajöw zwiqzkowych, ktörym pozostawiono decyzjç odnosnie wprowa-dzenia obowiqzku wykrywania dymu. W 15 z 16 krajöw zwiqzko-wych obowiqzek wykrywania dymu dotyczy zaröwno nowych, jak i istniejqcych budynköw. Saksonia jest jedynym krajem zwiqzko-wym, ktöry nie wymagat instalowania czujniköw dymu w istniejq-cych budynkach (w rozumieniu budynköw istniejqcych na dzien 1 stycznia 2016 roku). Od dnia 1 stycznia 2016 roku wszystkie nowo powstate budynki, röwniez w Saksonii, sq wyposazane w czujki dymu. We wszystkich krajach zwiqzkowych koszt zwiqzany z insta-lacjq i konserwacjq czujki ponosi wtasciciel obiektu lub jego dzier-zawca. Na stronie internetowej jednego z producentöw czujek dymu mozna zapoznac siç z przepisami w tym zakresie, ktöre zostaty przedstawione w sposöb bardziej zrozumiaty dla uzytkowniköw kon-cowych [9]. Mozna tam wyszukac dany kraj zwiqzkowy i odpowiada-jqc na kolejne pytania sprawdzic, ile czujek dymu jest wymaganych. Ponizej przedstawiono proste pytania, na podstawie ktörych strona generuje wymaganq liczbç czujek, z wyraznym zastrzezeniem, ze np. w przypadku pokoi wiçkszych niz 60 m2 czy korytarzy o dtugo-sci ponad 15 m liczba czujek musi byc wiçksza.

1. Ile masz sypialni i pokoi goscinnych?

2. Ile masz pokoi dzieciçcych (pokoje dzieci i nastolatköw)?

3. Ile korytarzy, klatek schodowych i przejsc jest wykorzy-stywanych jako drogi ewakuacyjne?

We Francji od 8 marca 2015 r. istnieje obowiqzek wyposaza-nia domöw i mieszkan w co najmniej jeden detektor dymu i zgodnie z normq EN 14604 nalezy on do wtasciciela obiektu. Najemca natomiast bierze odpowiedzialnosc za konserwacjç i ewentualne naprawy. Jezeli wtasciciel obiektu mieszkalnego nie spetni tego wymagania, ubezpieczyciel moze doliczyc dodatkowq optatç do polisy lub odmöwic pokrycia kosztöw szkody w przypadku pozaru.

Kolejnym krajem w Europie, w ktörym uregulowano prawnie instalacje czujek dymu, jest Wielka Brytania - konkretnie Anglia. Przepisy tego kraju idq o krok dalej niz omawiane wczesniej obo-wiqzujqce w Niemczech i we Francji. Od 1 pazdziernika 2015 roku instalowanie czujek dymu oraz czujek tlenku wçgla jest obowiqz-kowe, jesli w pomieszczeniu znajduje siç potencjalne jego zrödto np. piec/kominek opalany wçglem lub drewnem. Jezeli lokalny urzqd mieszkaniowy (ang. local housing authority) dowiedzie, ze przepisy zostaty naruszone, wöwczas ma on prawo natozyc karç pieniçznq, ktöra moze wyniesc do piçciu tysiçcy funtöw. Majqc na uwadze, ze srednia zarobköw wynosi okoto 32 tysiqce funtöw rocznie, co przektada siç na 2600 funtöw miesiçcznie, to kara za nieprzestrzeganie prawa zwiqzanego z obowiqzkiem instalacji, a nastçpnie utrzymywania czujek w poprawnym stanie, wydaje siç byc ekonomicznie dotkliwa.

Detectors and the Integrated Qualification System in fire protection

An equally important area of national regulations as the regulations on placing products on the market should be the aspect of the quality of services provided in fire protection, i.e. the area of standardization of services such as installation and maintenance of alarm detectors. This is an area that guarantees that services in this area are provided by people whose knowledge, competences and practical skills are at an appropriate level. The national regulations in this respect come down to insufficiently specified provisions of the Act on fire protection [5], in which in Art. 4 paragraph 2 it is stipulated that "activities in the field of fire protection may be performed by persons with appropriate qualifications". Unfortunately, this provision and other fire or technical and construction regulations do not specify the qualifications of persons who design, install and maintain (service) fire protection, including alarm detectors in buildings.

As shown in practice, including the processes of certification of fire protection installations or assessment and verification of fire safety of buildings, conducted by Centrum Naukowo-Badaw-cze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy (Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute; CNBOP-PIB), no sufficiently specified, formal requirements and regulations regarding the qualifications for installation and fire protection maintenance adversely affects the quality of the provided services, which in fact directly translates into the level of fire safety of buildings. In order to face this unfavorable situation, in 2017 at CNBOP-PIB a work group was established in cooperation with experts from Instytut Badan Edukacyjnych (Educational Research Institute), whose aim was to use the tools offered by the Integrated Qualifications System (ZSK), i.e. developing new market qualifications related to fire safety. As a result of the cooperation, requirements were developed for the following market qualifications:

1. Installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas.

2. Designing fire protection - voice alarm systems (DSO).

3. Designing fire protection - fire alarm systems (SSP) and control of fire protection devices.

4. Designing fire protection - fixed gas extinguishing systems (SUG-G).

5. Installation and maintenance of fire protection - voice alarm systems (DSO).

6. Installation and maintenance of fire protection - fire alarm systems (SSP) and control of fire protection devices.

7. Installation and maintenance of fire protection - fixed gas extinguishing systems (SUG-G).

The breakthrough moment for the undertaken work was May 2019, when the announcement of the Minister of the Interior and Administration of 7 May 2019 was published in Monitor Polski on the inclusion of market qualifications for the installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas and design, installation and maintenance of fire protection (SSP DSO, SUG-G) to the Integrated Qualification System [10].

Czujki a Zintegrowany System Kwalifikacji w ochronie przeciwpozarowej

Rownie istotnym obszarem regulacji krajowych jak regula-cje dotyczqce wprowadzenia wyrobow do obrotu, powinien byc aspekt dotyczqcy jakosci ustug swiadczonych w ochronie przeciwpozarowej, czyli obszar standaryzacji takich ustug jak montaz i konserwacja autonomicznych czujek. Jest to obszar gwaran-tujqcy, ze ustugi w tym zakresie swiadczq osoby, ktorych wie-dza, kompetencje oraz umiejçtnosci praktyczne sq na wtasciwym poziomie. Krajowe przepisy w tym wzglçdzie sprowadzajq siç do niedostatecznie sprecyzowanych zapisow ustawy o ochronie przeciwpozarowej [5], w ktorej w art. 4. ust. 2. okresla siç, ze „czynnosci z zakresu ochrony przeciwpozarowej mogq wykony-wac osoby posiadajqce odpowiednie kwalifikacje". Niestety ten przepis oraz inne przepisy przeciwpozarowe czy techniczno-bu-dowlane nie precyzujq juz, jakie kwalifikacje powinny posiadac osoby, ktore projektujq, instalujq i konserwujq (serwisujq) zabez-pieczenia przeciwpozarowe w tym autonomiczne czujki w obiek-tach budowlanych.

Jak pokazuje praktyka stosowania, w tym prowadzone przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy (CNBOP-PIB) procesy certyfikacji insta-lacji przeciwpozarowych czy oceny i weryfikacji bezpieczenstwa pozarowego obiektow budowlanych, brak dostatecznie sprecyzo-wanych, formalnych wymagan i regulacji dotyczqcych kwalifikacji do montazu i konserwacji zabezpieczen przeciwpozarowych wptywa niekorzystnie na jakosc swiadczonych ustug, co w rzeczy-wistosci bezposrednio przektada siç na poziom bezpieczenstwa pozarowego obiektow budowlanych. Chcqc wyjsc naprzeciw tej niekorzystnej sytuacji w CNBOP-PIB w 2017 roku zostat powotany zespot zadaniowy we wspotpracy z ekspertami z Instytutu Badan Edukacyjnych, ktorego celem stato siç wykorzystanie narzçdzi, jakie oferuje Zintegrowany System Kwalifikacji (ZSK), tj. opracowanie nowych kwalifikacji rynkowych zwiqzanych z bezpieczen-stwem pozarowym. W wyniku prac zespotu zostaty opracowane wymagania dla nastçpujqcych kwalifikacji rynkowych:

1. Montaz i konserwacja autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu.

2. Projektowanie zabezpieczen przeciwpozarowych - dzwiç-kowe systemy ostrzegawcze (DSO).

3. Projektowanie zabezpieczen przeciwpozarowych - sys-temy sygnalizacji pozarowej (SSP) i sterowania urzqdze-niami przeciwpozarowymi.

4. Projektowanie zabezpieczen przeciwpozarowych - state urzqdzenia gasnicze gazowe (SUG-G).

5. Montaz i konserwacja zabezpieczen przeciwpozarowych

- dzwiçkowe systemy ostrzegawcze (DSO).

6. Montaz i konserwacja zabezpieczen przeciwpozarowych

- systemy sygnalizacji pozarowej (SSP) i sterowania urzqdzeniami przeciwpozarowymi.

7. Montaz i konserwacja zabezpieczen przeciwpozarowych

- state urzqdzenia gasnicze gazowe (SUG-G).

Przetomowym momentem dla podjçtych prac okazat siç maj

2019 roku, kiedy to w Monitorze Polskim opublikowano obwiesz-czenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia

In July of the same year, CNBOP-PIB, by the decision of the Minister of Internal Affairs and Administration, obtained the status of a Certifying Authority (IC) for new market qualifications included in the ZSK system [11].

For the announced market qualifications for the installation and maintenance of carbon monoxide, smoke, heat and gas alarm detectors, the levels of the Polish Qualification Framework (PRK) and the European Qualification Framework have been assigned, i.e. installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas - 2nd level of PRK, symbol PRK2.

The process, currently implemented at the Institute, of validating the market qualifications for the design, installation and maintenance of fire protection, on the basis of the decision of the Minister of the Ministry of Interior and Administration of 9 July 2019 [11], will be conducted by CNBOP-PIB in accordance with the diagram in Figure 5.

The validation process carried out by CNBOP-PIB Certifying Authority is distinguished by the following stages:

- identifying and informing,

- registration,

- verification of learning outcomes.

Identifying and informing is a stage in the validation process in which the candidate, based on the information provided on the website, independently diagnoses his competence in the installation and maintenance of alarm detectors. The provided information includes: regulations, content of declarations, information about a given PRK2 level, validation scheme, contact details, application form, link to the announcement and an extract of learning outcomes from the description of the qualification, information about the previously required qualifications, information about potential validation dates, information on fees, etc. This stage should end with the registration of the candidate for the appropriate date of verification of the learning outcomes of set 1 or 2 of the qualifications or the development of a further learning plan: self-education or during a dedicated training.

Registration is a stage in the validation process in which the candidate, already in the registration system available on the website after registration, selects the date of validation of learning outcomes, respectively, from set 1 and 2 for the market qualification "Installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas". Validation of the learning outcomes from set 2 is only possible after passing the learning outcomes from set 1 of the market qualification.

Verification of learning outcomes is a validation stage in which the candidate checks and confirms the learning outcomes required for a qualification. The verification of learning outcomes includes a theoretical part and a practical part. To verify the learning outcomes for the market qualification for the installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas, only the following verification method is allowed - theoretical knowledge test for set 1, i.e. "Preparation for installation and maintenance of fire safety monitoring devices". As part of this set, the person taking the exam defines issues related to fire hazards, flammable gases and carbon monoxide, as well as the current legal status regarding the installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas. The

Т maja 2019 r. w sprawie wtqczenia kwalifikacji rynkowych doty-czqcych montazu i konserwacji autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu oraz projektowania, montazu i konserwacji zabezpieczen przeciwpozarowych (SSP DSO, SUG-G) do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji [10]. W lipcu tego samego roku CNBOP-PIB na mocy decyzji Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji otrzymato status Instytucji Certyfikujqcej (IC) dla nowych, wtqczonych do sytemu ZSK kwalifikacji rynkowych [11].

Dla ogtoszonych kwalifikacji rynkowych dotyczqcych montazu i konserwacji autonomicznych czujek tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu zostaty przypisane poziomy Polskiej Ramy Kwalifikacji i Euro-pejskich Ram Kwalifikacji tj. montaz i konserwacja autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu - 2 poziom PRK, ozn. PRK2.

Wdrazany obecnie w Instytucie proces walidacji kwalifikacji rynkowych dotyczqcych projektowania, montazu i konserwacji zabezpieczen przeciwpozarowych na podstawie decyzji Ministra MSWiA z dnia 9 lipca 2019 r. [11] bçdzie prowadzony przez CNBOP-PIB zgodnie ze schematem zamieszczonym na rycinie 5.

Sam proces walidacji realizowany przez Instytucjç Certyfiku-jqcq CNBOP-PIB wyróznia siç nastçpujqcymi etapami:

- identyfikowanie i informowanie,

- rejestracja,

- weryfikacja efektów uczenia siç.

Identyfikowanie i informowanie to etap w procesie walidacji, w którym kandydat samodzielnie na podstawie informacji zamiesz-czonych na stronie internetowej diagnozuje swoje kompetencje doty-czqce montazu i konserwacji autonomicznych czujek. Udostçpniane informacje to miçdzy innymi: regulamin, tresc oswiadczen, informa-cja dotyczqca danego poziomu PRK2, schemat walidacji, dane kontaktowe, dane formularza zgtoszeniowego, link do obwieszczenia i wyciqg efektów uczenia siç z opisu kwalifikacji, informacja o wyma-ganych wczesniej uzyskanych kwalifikacjach, informacja o potencjal-nych terminach przeprowadzenia walidacji, informacja o optatach, itd. Etap ten powinien zakonczyc siç rejestracjq kandydata na odpo-wiedni termin weryfikacji efektów uczenia siç zestawu 1, 2 kwalifikacji lub opracowaniem planu dalszego uczenia siç: samodzielnie lub na dedykowanym szkoleniu. Etap identyfikowania i informowania moze byc wspierany przez doradcç walidacyjnego.

Rejestracja to etap w procesie walidacji, w którym kandydat juz w systemie rejestracyjnym udostçpnionym na stronie internetowej po zarejestrowaniu siç wybiera termin walidacji efektów uczenia siç odpowiednio z zestawu 1 i 2 dla kwalifikacji rynkowej „Montaz i konserwacja autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu". Walidacja efektów uczenia siç z zestawu 2 jest mozliwa tylko po zaliczeniu efektów uczenia siç z zestawu 1 kwalifikacji rynkowej.

Weryfikacja efektów uczenia siç to etap walidacji, w którym kandydat sprawdza i potwierdza wymagane dla kwalifikacji efekty uczenia siç. Weryfikacja efektów uczenia siç obejmuje czçsc teoretycznq i czçsc praktycznq. Do weryfikacji efektów uczenia siç dla kwalifikacji rynkowej dotyczqcej montazu i konserwacji autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu dopuszcza siç zastosowanie wytqcznie nastçpujqcej metody weryfikacji - teoretyczny test wie-dzy dla zestawu 1 tj. „Przygotowanie do montazu i konserwacji urzq-dzen monitorujqcych bezpieczenstwo pozarowe". W ramach tego zestawu osoba przystçpujqca do egzaminu charakteryzuje zagad-nienia zwiqzane z zagrozeniami pozarowymi, gazami palnymi oraz

IDENTIFYING INFORMING / IDENTYFIKOWANIE INFORMOWANIE

Develop a plan for further learning: self-education, during dedicated training, etc. / Opracowanie planu dalszego uczenia siç: samodzielnie, na dedykowanym szkoleniu, itp.

For this purpose, the validation participant uses the information / IC guidelines included ^ on www.cnbop.pl / Uczestnik walidacji wykorzystuje w tym celu info / wskazowki IC zawarte na stronie www.cnbop.pl ^

Completing the application. Registration of the application with the required attachments / Wypetnienie wniosku. Rejestracja wniosku wraz z wymaganymi zatgcznikaim] -

NO / NIE

YES / TAK

NO / NIE

REGISTRATION / REJESTRACJA

Positive verification of the application / Pozytywna weryfikacja wniosku

YES / TAK

VALIDATION / WALIDACJA

Back to SET 2 / Powrot ZESTAW 1

Back to SET 2 / Powrot ZESTAW 2

Theoretical test or structured interview / Test teoretyczny lub wywiad ustrukturyzowany

YES / TAK

Practical test and structured interview / Test praktyczny oraz wywiad ustrukturyzowany

YES / TAK

NO / NIE

Positive assessment / Ocena pozytywna

Positive assessment / Ocena pozytywna

NO / NIE

YES / TAK

YES / TAK

Attestation confirming the achievement of learning outcomes for SET 1 / Zaswiadczenie potwierdzajgce uzyskanie efektow uczenia si^ dla Zestawu 1

Figure 5. Validation scheme for the market qualification "Installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas" Rycina 5. Schemat walidacji dla kwalifikacji rynkowej „Montaz i konserwacja autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu" Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

verification criteria for the listed learning outcomes for set 1 are the following skills of the participant:

- discusses fire hazards in homes, recreational vehicles and similar objects, including recreational boats,

- discusses the risks associated with the occurrence of flammable gases: natural gas, LPG and carbon monoxide,

- discusses the principles of reacting in the event of a fire,

- discusses the types and applications of portable fire fighting equipment,

- characterizes the types of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas,

- discusses the principles of self-evacuation from endangered rooms,

- describes additional options for alarming about a threat (communication between alarm detectors, communication within the alarm system, communication via local wi-fi or bluetooth),

- discusses the current legal regulations regarding the principles of health and safety, environmental protection regarding the installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas,

- discusses the labeling of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas,

- discusses the rules of handling used electrical and electronic equipment, including alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas.

The test of practical skills is the verification method for the second set of required learning outcomes. As part of set 2 "Installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas', the examiner confirms that he or she has the following skills: installs and maintains an alarm detector: carbon monoxide, gas, smoke and heat. The accepted criteria for the verification of these skills are the following skills of the participant:

- checks the correctness of the order during an on-site inspection in terms of the possible sources of threats,

- determines the location of the installation of a detector ,

- prepares the detector for operation, including the detector test,

- installs the detector,

- instructs the user to proceed in the event of an alarm triggered by a detector: extinguishing all fire sources, turning off gas devices, not turning on or off all electrical devices, including batteries, closing the gas valve, opening doors and windows, evacuation, calling for help, calling service to check the device, causing the alarm,

- describes possible disturbances in the operation of the detector, including mains power failure,

- instructs the user on the principles of proper use, including checking the detector's readiness and its maintenance,

- describes the activities necessary for proper maintenance of the detector.

The document confirming the granting of the qualifications "Installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas" is a state certificate, which is valid indefinitely.

tlenkiem wçgla, a takze charakteryzuje aktualny stan prawny doty-czqcy montazu i konserwacji autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu. Kryteriami weryfikacji wymienionych efektöw uczenia dla zestawu 1 stanowiq ponizsze umiejçtnosci uczestnika:

- omawia zagrozenia pozarowe wystçpujqce w pomiesz-czeniach domowych, pojazdach rekreacyjnych i podob-nych obiektach w tym todziach rekreacyjnych,

- omawia zagrozenia zwiqzane z wystqpieniem gazöw pal-nych: gazu ziemnego, LPG oraz tlenku wçgla,

- omawia zasady reagowania w przypadku powstania pozaru,

- omawia rodzaje i zastosowanie podrçcznego sprzçtu gasniczego,

- charakteryzuje rodzaje autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu,

- omawia zasady samoewakuacji z zagrozonych pomieszczen,

- opisuje dodatkowe mozliwosci alarmowania o zagroze-niu (komunikacja pomiçdzy czujkami autonomicznymi, komunikacja w ramach systemu alarmowego, komunikacja poprzez lokalnq siec wi-fi lub bluetooth),

- omawia aktualne przepisy prawa regulujqce zasady BHP ochrony srodowiska dotyczqce montazu oraz konserwacji autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu,

- omawia sposöb oznakowania autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu,

- omawia zasady postçpowania ze zuzytym sprzçtem elek-trycznym i elektronicznym, w tym autonomicznymi czuj-nikami: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu.

Metodq weryfikacji dla drugiego zestawu wymaganych efektöw uczenia siç jest test umiejçtnosci praktycznych. W ramach zestawu 2 „Montaz i konserwacja autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu" osoba egzaminowana potwierdza posiadanie nastçpujqcych umiejçtnosci: montuje i konserwuje autonomicznq czujkç tlenku wçgla, gazu, dymu i ciepta. Przy-jçtymi kryteriami weryfikacji tych umiejçtnosci sq wymienione ponizej umiejçtnosci uczestnika:

- sprawdza prawidtowosc zamöwienia w czasie wizji lokal-nej pod wzglçdem wystçpujqcych zrödet zagrozen,

- ustala lokalizacjç montazu czujek,

- przygotowuje czujkç do pracy, w tym przeprowadza test czujki,

- montuje czujkç,

- instruuje uzytkownika o postçpowaniu w sytuacji alarmu wywotanego przez czujkç: zgaszenie wszystkich zrödet ognia, wytqczenie urzqdzen gazowych, niewtqczanie lub wytqczenie wszystkich urzqdzen elektrycznych w tym na baterie, zamkniçcie zaworu gazu, otwarcie drzwi i okien, ewakuacja, wezwanie pomocy, wezwanie serwisu do urzqdzenia, bçdqcego przyczynq alarmu,

- opisuje mozliwe zaktöcenia pracy czujki, w tym brak zasi-lania sieciowego,

- instruuje uzytkownika o zasadach prawidtowej eksplo-atacji, w tym sprawdzenia gotowosci i konserwacji czujki,

- omawia czynnosci niezbçdne dla prawidtowej konserwacji czujki.

Dokumentem potwierdzajqcym nadanie kwalifikacji „Montaz i konserwacja autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu" jest panstwowy certyfikat, ktöry jest wazny bezterminowo.

Summary

Podsumowanie

The qualifications and competences of personnel performing activities for the fire safety of buildings, including the installation and maintenance of alarm detectors, are extremely important and require their proper management and formal confirmation. The basic requirement is a sufficiently high level of qualifications and competences of the people offering their services in this area, the lack of which in the national legislation was one of the reasons for insufficiently equipping households in Poland with alarm detectors. On the basis of studies commissioned by the Ministry of the Interior and Administration in 2016 [12], it was found that only 18% of households, according to the declarations of the respondents, are equipped with an alarm detector. At the same time, on the basis of the same studies, it was discovered that nearly half of the respondents declared that they were able to sensually recognize carbon monoxide, which in fact is an odorless and colorless substance, i.e. physically unidentifiable by human senses. The selected conclusions from the conducted studies, which were the motivation to start a project at CNBOP-PIB in the direction of defining the quality standards of services provided in fire protection, missing in the applicable provisions of law, are presented in the table below.

Kwalifikacje i kompetencje personelu wykonujqcego czynno-sci na rzecz bezpieczenstwa pozarowego obiektów budowlanych, w tym montaz i konserwacja czujek autonomicznych, sq niezwykle wazne i wymagajq wtasciwego zarzqdzania nimi oraz ich formalnego potwierdzania. Podstawowym wymogiem jest dostatecznie wysoki poziom kwalifikacji i kompetencji przez osoby oferujqce swoje ustugi w tym zakresie, których uprzedni brak w krajowym ustawodawstwie stanowit jednq z przyczyn niedostatecznego wyposazenia gospo-darstw domowych w Polsce w autonomiczne czujki. Na podstawie badan przeprowadzonych na zlecenie Ministerstwa Spraw Wewnçtrz-nych i Administracji w 2016 r. [12] stwierdzono, ze zaledwie 18% gospodarstw domowych wedtug deklaracji respondentów jest wypo-sazonych w autonomicznq czujkç. Jednoczesnie na podstawie tych samych badan stwierdzono, ze blisko potowa badanych deklarowata, iz jest w stanie zmystowo rozpoznac tlenek wçgla, który w istocie jest substancjq bezwonnq i bezbarwnq, czyli fizycznie nieidentyfikowalnq za pomocq ludzkich zmystów. Wybrane wnioski z przeprowadzonych badan, które stanowity motywaj do podjçcia prac w CNBOP-PIB w kierunku okreslenia brakujqcych w obowiqzujqcych przepisach prawa standardów jakosci swiadczonych ustug w ochronie przeciwpozarowej, przedstawiono w ponizszej tabeli.

Table 1. Summary of research results regarding fire hazard, carbon monoxide poisoning and smoke

Tabela 1. Podsumowanie wynikow badania dotyczgcych zagrozenia pozarowego oraz zatruc tlenkiem w^gla i dymem

Cause of fires / Przyczyny pozarów

Presence of carbon monoxide Z Obecnosc tlenku wçgla (czadu)

Fire prevention Z Zapobieganie pozarom

Equipped with detectors I Wyposazenie w czujniki

51% of the respondents mention a short circuit or other failure of the electrical system as the most common cause of fires, and every third (36%) also mention unintentional starting of a fire / 51% respondentow wymienia zwarcie lub innq awari^ instalacji elektrycznej jako najcz^stszq przyczyny pozarow a co trzeci (36%) wskazuje rowniez nieumyslne zaproszenie ognia

41% of the respondents declared the ability to recognize carbon monoxide, and such a declaration was made much more often by inhabitants of rural areas than large cities (26% of inhabitants of large cities and 48% of rural residents) / 41% respondentow zadeklarowato umie-jçtnosc rozpoznania czadu, przy czym deklaracja taka zdecydowanie czçsciej sktadana byta przez mieszkancow wsi niz duzych miast (26% mieszkancow duzych miast i 48% mieszkancow wsi)

45% of the respondents appreciate the role of smoke and carbon monoxide detectors in fire prevention / 45% respondentow docenia rol^ czujnikow dymu i czadu w zapo-bieganiu pozarom

18% and 17% of the respondents have smoke and carbon monoxide detectors, respectively / Czujniki dymu i czadu posiada odpo-wiednio 18% i 17% badanych

Every tenth respondent indicates a failure of the gas installation as the cause of a fire /

Co dziesiqty respondent jako przyczyny pozaru wskazuje awariç instalacji gazowej

Every second respondent declaring the ability to recognize carbon monoxide (53%) indicates that it can be recognized

by smell (this is 22% of all the respondents) / Co drugi respondent deklarujqcy umiej^tnosc rozpoznania czadu (53%) wskazuje, iz mozna go rozpoznac po za-pachu (stanowi to 22% ogotu badanych)

28% of the respondents declare that in order to prevent a fire it is enough to be careful (this approach is more common in people with lower education) / 28% respondentow deklaruje, iz aby zapobiec pozarowi wystarczy byc uwaznym (podejscie takie wyst^puje cz^sciej u osob z nizszym wyksztatceniem)

A lower percentage of those with detectors live in centrally located voivodships / Nizszy odsetek posiada-jqcych czujniki zamieszkuje centralnie potozone wojewodztwa

5% of those asked indicated the behavior of children as the cause of the fires / 5% pyta-nych jako przyczyny pozarow wskazato zachowanie dzieci

Every fifth respondent indicates the possibility of detecting carbon monoxide

using special detectors / Co piqty pytany wskazuje mozliwosc wykrycia czadu za pomocq specjalnych czujnikow

Every tenth respondent thinks that one should have a fire extinguisher

(or other extinguisher device) at home / Co dziesiqty pytany uwaza, ze nalezatoby miec w domu gasni-(lub inne urzqdzenie gasnicze)

The inhabitants of the following voivodships have the greatest number of detectors: dolnoslqskie, opolskie, matopolskie, zachodnio-pomorskie and

warminsko-mazurskie / Najwi^cej czujnikow posiadajq miesz-kancy wojewodztw dolnoslqskiego, opolskiego, matopolskiego, zachodnio-pomorskiego i warminsko-mazurskiego

Source: Own elaboration based on [12]. Zródto: Opracowanie wtasne na podstawie [12].

A person with a market qualification certificate "Installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas" is prepared for independent installation and maintenance of fire safety monitoring devices and uses typical terminology related to the activities performed within the qualification. In his/her work, he/she applies health and safety rules and procedures relating to the performed tasks. During installation, instructing the user and providing maintenance of the detectors, he/she uses basic documents describing the operation and functioning of the installed devices. He/she can search, compare and evaluate the information needed to install and maintain alarm detectors in accordance with the art. In addition, he/ she solves common installation problems and gives instructions to the user on how to proceed in the event of an alarm triggered by the detector. In other words, he/she has the necessary minimum knowledge, competences and practical skills, guaranteeing an acceptable level of quality of installing the detector and providing maintenance services. Formal confirmation of previously proven skills constitutes a completely new standard in Poland, which may contribute to an increase in the number of households that will be equipped with these basic, but also strategic devices ensuring the safety of users and their property.

Osoba posiadajqca certyfikat kwalifikacji rynkowej „Montaz i konserwacja autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu" jest przygotowana do samodzielnego montazu i konserwacji urzqdzen monitorujqcych bezpieczenstwo pozarowe oraz postu-guje siç typowym nazewnictwem zwiqzanym z wykonywanymi dziataniami w ramach kwalifikacji. W swojej pracy stosuje zasady i procedury BHP odnoszqce siç do wykonywanych zadan. W cza-sie montazu, instruowania uzytkownika oraz w czasie konserwacji czujek korzysta z podstawowych dokumentöw opisujqcych dzia-tanie i funkcjonowanie montowanych urzqdzen. Potrafi wyszu-kiwac, poröwnywac i oceniac informacje potrzebne do montazu i konserwacji autonomicznych czujek zgodnie ze sztukq. Ponadto rozwiqzuje typowe problemy pojawiajqce siç podczas montazu oraz udziela instrukcji uzytkownikowi o postçpowaniu w sytuacji alarmu wywotanego przez czujkç. Jednym stowem, posiada nie-zbçdne minimum wiedzy, kompetencji oraz umiejçtnosci praktycz-nych, gwarantujqce akceptowalny poziom jakosci swiadczonych ustug montazu i konserwacji detektoröw. Formalne potwierdze-nie sprawdzonych uprzednio umiejçtnosci stanowi zupetnie nowy standard w Polsce, ktöry moze przyczynic siç do zwiçkszenia liczby gospodarstw domowych, ktöre bçdq wyposazone w te pod-stawowe, ale jednoczesnie strategiczne urzqdzenia zapewniajqce bezpieczenstwo uzytkownikom oraz ich mieniu.

Conclusions

The key issue seems to be providing the assistance of qualified fitters and maintenance technicians of alarm detectors for dependent people with various dysfunctions, due to which they will not be able to purchase an appropriate detector on their own and then properly install it. These include people moving with the help of assistive equipment (crutches, walking sticks, walkers, prostheses, wheelchairs), with hearing and sight impairment, with manual and cognitive difficulties (e.g. after a stroke, with dementia), pregnant women, people who are physically weaker and have difficulty moving. The activity and independence of people with disabilities is difficult for various reasons. The development of new technologies and products in the field of compensation technologies allow for equal opportunities, but often the barrier is high prices of detectors or the inability to use them due to dysfunctions possessed by the users. Therefore, it is important not only to compensate for the effects of disability at an individual level, but above all to create conditions for building an environment that will be friendly and built on universal principles. This also applies to access to high-quality services in the field of fire protection. The new market qualification proposed by CNBOP-PIB called "Installation and maintenance of alarm detectors: carbon monoxide, smoke, heat and gas" can be used to educate staff that will be able to help out such a large group of citizens who, due to their dysfunctions, will never be able to independently purchase and install an alarm detector. At the same time, in an emergency, the same people will in most cases not be able to evacuate on their own, so more important is the need to provide them with information about a threat early enough to

Wnioski

Kluczowq sprawq wydaje siç zapewnienie pomocy wykwali-fikowanych monteröw i konserwatoröw autonomicznych czujek osobom niesamodzielnym, posiadajqcym röznego rodzaju dys-funkcje, z powodu ktörych nie bçdq w stanie samodzielnie dokonac zakupu odpowiedniej czujki, a nastçpnie prawidtowo jej zamonto-wac. Nalezq do nich ludzie poruszajqcy siç przy pomocy sprzçtu wspomagajqcego (kul, lasek, balkoniköw, protez, wözköw inwalidz-kich), z uszkodzonym narzqdem stuchu, wzroku, z trudnosciami manualnymi i poznawczymi (na przyktad po udarze, z chorobami otçpiennymi), kobiety w ciqzy, osoby stabsze fizycznie i majqce trudnosci w poruszaniu siç. Aktywnosc i samodzielnosc osöb z niepetnosprawnosciami jest z röznych powodöw utrudniona. Rozwöj nowych technologii oraz produktöw z obszaru technolo-gii kompensacyjnych pozwalajq na wyröwnywanie szans, ale czç-sto barierq pozostajq wysokie ceny czujek lub brak mozliwosci ich zastosowania z powodu posiadanych przez uzytkowniköw dys-funkcji. Dlatego wazne jest, aby nie tylko kompensowac skutki nie-petnosprawnosci na poziomie indywidualnym, ale przede wszyst-kim stwarzac warunki do budowy otoczenia, ktöre bçdzie przyjazne i zbudowane na zasadach uniwersalnych. Dotyczy to röwniez dostçpu do odpowiednich jakosciowo ustug z obszaru ochrony przeciwpozarowej. Zaproponowana przez CNBOP-PIB nowa kwali-fikacja rynkowa pt. „Montaz i konserwacja autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu" moze postuzyc wyksztatceniu kadr, ktöre bçdq mogty wyrçczyc tak licznq grupç obywateli, ktörzy z powodu posiadanych dysfunkcji, nigdy nie bçdq w stanie samodzielnie dokonac zakupu oraz montazu autonomicznej czujki. Jed-noczesnie w sytuacji zagrozenia, te same osoby nie bçdq w wiçk-szosci przypadköw zdolne do samodzielnej ewakuacji, wiçc tym

enable the appropriate services to be called. For this reason, equipping the residential buildings of people from this group with the detectors in question seems to be a key issue in order to maintain an appropriate level of safety.

The ability to confirm qualifications regarding the design, installation and maintenance of fire protection at CNBOP-PIB is the first important step towards a comprehensive solution offered by the Integrated Qualification System in fire protection. Details in this regard will be published successively on CNBOP-PIB website at https://www.cnbop.pl/pl/uslugi/ jednostka-certyfikujaca-uslugi/certyfikacja-personelu.

ZSK, having its formal foundations in the rank of statutory provisions and executive acts, is a well-described system of formal organization and classification of competences in comparable qualifications frameworks in Poland and the EU. However, the system is flexible and takes into account the principle of lifelong learning in different ways. It is an open system - in case of market qualifications, their confirmation takes place on the basis of validation, but it does not matter how the knowledge was obtained by the person who participated in it. Thus, education itself, participation in training, and practical acquisition of knowledge and skills are possible. The idea and offer of ZSK in fire protection in Poland, presented in a synthetic way, against the background of systemic solutions adopted in developed countries in Europe, indicates the need to introduce similar solutions in Poland, thus offering the society (including particularly vulnerable people) services at the highest possible quality level. This is essential for the effectiveness of the technological and organizational solutions offered in the field of fire protection in the 21st century.

Based on the analysis of the conducted research, a significant lack of adequate public awareness of fire hazards, their identification and the possibility of preventing them was discovered. Regardless of the activities related to the introduction of market qualifications, activities aimed at increasing public awareness of fire safety are identified as highly justified and extremely important. Informing the public about the dangers and methods of preventing and dealing with them, as well as the impact of equipping households with appropriate detectors and their correct installation and operation on safety, is an extremely important aspect of improving fire safety of residential buildings.

Literature / Literatura

[1] Norma PN-EN 14604:2006 Autonomiczne czujki dymu.

[2] Norma PN-EN 54-3+A1:2019-06 Systemy sygnalizacji poza-rowej - Czçsc 3: Pozarowe urzqdzenia alarmowe - Sygna-lizatory akustyczne.

[3] PKN-CEN/TS 54-14:2020-09 Systemy sygnalizacji poza-rowej - Czçsc 14: Wytyczne planowania, projektowania, instalowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji.

bardziej wiçkszego znaczenia nabiera koniecznosc odpowiednio wczesnego przekazania im informacji o zagrozeniu tak, aby umoz-liwic wezwanie odpowiednich stuzb. Z tego powodu wyposaze-nie obiektów mieszkalnych osób z tej grupy w omawiane czujniki, wydaje siç kluczowq sprawq w celu zachowania odpowiedniego poziomu bezpieczenstwa.

Mozliwosc potwierdzenia kwalifikacji dotyczqcych projek-towania, montazu i konserwacji zabezpieczen przeciwpozaro-wych w CNBOP-PIB to pierwszy wazny krok w strong komplekso-wego rozwiqzania, jakie oferuje Zintegrowany System Kwalifikacji w ochronie przeciwpozarowej. Szczegóty w tym zakresie bçdq ogtaszane sukcesywnie na stronie internetowej CNBOP-PIB https://www.cnbop.pl/pl/uslugi/jednostka-certyfikujaca-uslugi/ certyfikacja-personelu.

ZSK, posiadajqc swoje podstawy formalne w randze przepi-sów ustawowych i aktów wykonawczych, jest dobrze opisanym systemem formalnego uporzqdkowania i klasyfikacji kompetencji w porównywalnych ramach kwalifikacji w Polsce i UE. Jednakze system ten jest elastyczny i uwzglçdnia zasadç nauki przez cate zycie w rózny sposób. Jest on systemem otwartym - w przypadku kwalifikacji rynkowych ich potwierdzenie odbywa siç na zasadzie walidacji, przy czym nie ma znaczenia, w jaki sposób wiedza ta zostata pozyskana przez osobç, która siç jej poddaje. Mozliwa jest zatem sama edukacja, udziat w szkoleniach, praktyczne zdobywa-nie wiedzy i umiejçtnosci. Przedstawiona w sposób syntetyczny idea i oferta ZSK w ochronie przeciwpozarowej w Polsce na tle sys-temowych rozwiqzan przyjçtych w panstwach rozwiniçtych Europy, wskazuje potrzebç wprowadzenia podobnych rozwiqzan w Polsce, oferujqc tym samym spoteczenstwu (w tym osobom szczególnie zagrozonym) ustugi na mozliwie najwyzszym poziomie jakoscio-wym. Ma to kluczowe znaczenie dla skutecznosci oferowanych rozwiqzan technologicznych i organizacyjnych w ochronie przeciwpozarowej w XXI wieku.

Na podstawie analizy przeprowadzonych badan stwierdzono znaczqcy brak odpowiedniej swiadomosci spotecznej na temat zagrozen pozarowych, ich identyfikacji i mozliwosci zapobiegania im. Niezaleznie od dziatan zwiqzanych z wprowadzeniem kwalifikacji rynkowych, jako wysoce zasadne i niezwykle istotne iden-tyfikuje siç dziatania zmierzajqce do podniesienia swiadomosci spotecznej w zakresie bezpieczenstwa pozarowego. Informowanie spoteczenstwa zarówno o zagrozeniach i sposobach zapobiega-nia i postçpowania w razie ich wystqpienia, jak równiez o wptywie wyposazenia gospodarstw domowych w odpowiednie czujki oraz o ich prawidtowym montazu i eksploatacji na bezpieczenstwo, sta-nowi niezwykle istotny aspekt poprawy bezpieczenstwa pozaro-wego obiektów mieszkalnych.

[4] Norma PN-EN 50291-1:2018 Wykrywacze gazu - Urzqdzenia elektryczne do wykrywania tlenku wçgla w pomieszcze-niach domowych - Czçsc 1: Metody badan i wymagania eksploatacyjne.

[5] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpozarowej (Dz. U. z 2019 r. poz. 13Т2; zm.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1518).

[6] Rozporzqdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr

305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiajqcego zhar-monizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylajqce dyrektywç Rady 89/106/EWG (Dz. U. L 88/5 z 4.4.2011).

[7] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. nr 92 poz. 881 z pózn. zm.).

[8] Rozporzqdzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklaro-wania wtasciwosci uzytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. z 2016 r. poz. 1966 z pózn. zm.).

[9] Czujniki dymu sq obowiqzkowe - kampania Ei Electronics, https://www.eielectronics.de/rauchmelder-sind-p-flicht [dostçp: 8.06.2021].

[10] Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Admini-stracji z dnia 7 maja 2019 r. w sprawie wtqczenia kwa-lifikacji rynkowych dotyczqcych projektowania, montazu i konserwacji zabezpieczen przeciwpozarowych oraz mon-tazu i konserwacji autonomicznych czujek: tlenku wçgla, dymu, ciepta i gazu do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (Monitor Polski z dnia 21 maja 2019 r. poz. 446).

[11] Decyzja Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 9 lipca 2019 r. w sprawie nadania Centrum Nauko-wo-Badawczemu Ochrony Przeciwpozarowej im. Józefa Tuliszkowskiego - Panstwowemu Instytutowi Badaw-czemu uprawnienia do certyfikowania kwalifikacji rynkowych (Monitor Polski z dnia 21 maja 2019 r. poz. 446).

[12] Ipsos, Badania dot. zagrozenia pozarowego oraz zatruc tlenkiem wçgla i dymem, https://slideplayer.pl/ slide/11730879/ [dostçp: 8.06.2021].

[13] Garlinska U., Iwanska M., Sliwinski R., Najnowsze

prawodawstwo krajôw europejskich i jego porôwnanie ze sta-nem obowiqzujqcym w Polsce w zakresie autonomicznych czujek dymu, „Ochrona Mienia i Informacji" 2016, 4, 42-45.

[14] Garlinska U., Iwanska M., Sliwinski R., Autonomiczna czujka dymu - opis dziatania i funkcjonalnosc wyrobu, „Ochrona Mienia i Informacji" 2016, 5, 44-46.

[15] Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Syste-mie Kwalifikacji (Dz. U. z 2018 poz. 2153 z pozn. zm.).

[16] Zboina J., Gancarczyk P. (red.), Certyfikacja ustug wochro-nie przeciwpozarowej w ujqciu praktycznym i teoretycznym, Wydawnictwo CNBOP-PIB, Jozefow 2016, https://doi. org/10/17381/2016.1.

[17] Stawinski S., Mata encyklopedia Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji, Wydawnictwo Instytutu Badan Edukacyjnych, Warszawa 2018.

[18] Stawinski S., StownikZintegrowanego Systemu Kwalifikacji, Wydawnictwo Instytutu Badan Edukacyjnych, Warszawa 2018.

[19] Stawinski S., Krolik K., Stçchty W., Wtqczanie kwalifikacji do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji, Wydawnictwo Instytutu Badan Edukacyjnych, Warszawa 2018.

[20] Gmaj I., Grzeszczak J., Leyk A. i in., Walidacja - nowe moz-liwosci zdobywania kwalifikacji, Wydawnictwo Instytutu Badan Edukacyjnych, Warszawa 2018.

[21] The Smoke and Carbon Monoxide Alarm (England) Regulations 2015, https://www.legislation.gov.uk/ uksi/2015/1693/contents/made [dostçp: 8.06.2021].

[22] Median annual earnings for full-time employees in the United Kingdom from 1999 to 2020 (in GBP), https://www. statista.com/statistics/1002964/average-full-time-annu-al-earnings-in-the-uk [dostçp: 8.06.2021].

PAWEt FLOREK, BE - a graduate of the Faculty of Law at the SWPS University of Social Sciences and Humanities in Warsaw, where he graduated from the Faculty of Internal Security. Specialist in the Support and Audit Department at Centrum Naukowo-Badaw-cze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy in Jôzefôw. Fire protection inspector, member of a team of authors of 7 new qualifications in the field of design, installation and maintenance of fire protection at CNBOP-PIB included in ZSK, as well as the originator of the qualification for the installation and maintenance of alarm detectors.

LIC. PAWEL FLOREK - absolwent Wydziatu Prawa SWPS Uniwersy-tetu Humanistycznospotecznego w Warszawie, gdzie ukonczyt stu -dia na kierunku Bezpieczenstwo Wewnçtrzne. Specjalista w Dziale Wsparcia i Audytów w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Prze -ciwpozarowej - Panstwowym Instytucie Badawczym w Józefowie. Inspektor ochrony przeciwpozarowej, cztonek zespotu autorów 7 nowych kwalifikacji z zakresu projektowania, montazu i konserwacji zabezpieczen przeciwpozarowych w CNBOP-PIB wtqczonych do ZSK, a takze pomystodawca kwalifikacji dotyczqcej montazu i konserwacji autonomicznych czujek.

URSZULA GARLIÑSKA, M.SC. ENG. - a graduate of the Faculty of Civil Safety Engineering and the Faculty of Fire Safety Engineering of the Main School of Fire Service in Warsaw and post-graduate student of the Warsaw University of Technology and the University of Information Technology and Management in Rzeszów. Research and technical employee of Fire Alarm Systems and Fire Automation Laboratory in Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy (CNBOP-PIB) in Józefów.

MGR INZ. URSZULA GARLIÑSKA - absolwentka Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego i Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowego Szkoty Gtównej Stuzby Pozarniczej w Warszawie oraz studiów podyplomowych na Politechnice Warszawskiej i Wyzszej Szkoty Infor-matyki i Zarzqdzania w Rzeszowie. Pracownik badawczo-techniczny w Zespole Laboratoriów Sygnalizacji Alarmu Pozaru i Automatyki Pozarniczej w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowym Instytucie Badawczym w Józefowie.

MARTA IWANSKA, M.SC. - a graduate of Collegium Civitas in Warsaw at the Faculty of Sociology, with a major in management of non-governmental organizations. For over eight years she has been working in CNBOP-PIB Certification Department as a specialist in quality management systems. She is a co-author of a number of publications related to fire protection.

ROBERT SLIWINSKI, M.SC. ENG. - a graduate of the Faculty of Civil Safety Engineering at the Main School of Fire Service in Warsaw and the SGH Warsaw School of Economics. From the beginning of his professional career, he was associated with Centrum Naukowo-Bad-awcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy (CNBOP-PIB) in Jözeföw. As a specialist of the Certification Department, he was the coordinator of a substantive area regarding devices included in the fire alarm systems. From 2019, deputy manager of CNBOP-PIB Technical Assessment Department.

MGR MARTA IWANSKA - absolwentka Collegium Civitas w Warszawie na wydziale socjologii, kierunek zarzqdzanie organizacjami pozarzqdowymi. Od ponad osmiu lat pracownik Jednostki Certyfi-kujqcej w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowym Instytucie Badawczym w Jözefowie jako specjalista ds. systemöw zarzqdzania jakosciq. Wspötautorka szeregu publik-acji zwiqzanych z ochronq przeciwpozarowq.

MGR INZ. ROBERT SLIWINSKI - absolwent Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego Szkoty Gtöwnej Stuzby Pozarniczej w Warszawie oraz Szkoty Gtöwnej Handlowej. Od poczqtku kariery zawodowej zwiqzany z Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowym Instytutem Badawczym w Jözefowie. Jako specjalista Jednostki Certyfikujqcej petnit rolç koordynatora obszaru merytorycznego dot. urzqdzen wchodzqcych w sktad systemöw sygnalizacji pozarowej. Od 2019 roku Zastçpca Kierownika Zaktadu Ocen Technicznych CNBOP-PIB.