CC BY
7
ТКБ 003.6.
DOI:10.51844-2077-4990-2022-2-88-93
ТАЗКИРАИ "ЗАНОНИ СУХАНВАР" -И АЛИАКБАР МУШИРИ САЛИМИ ВА АРЗЁБИИ АШЪОРИШОИРОНДАР ОН
%асанова Нигора Алибековна, докторант (PhD)-и кафедраи адабиёти муосири тоцики МДТ «ДДХ ба номи акад. Б.Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
Хасанова Нигора Алибековна, докторант (PhD) кафедры таджикской современной литературы ГОУ «ХГУ имени акад. Б. Гафурова», (Таджикистан, Худжанд)
ТАЗКИРЕ «ЗАНОНИ СУХАНВАР» АЛИАКБАРА МУШИРИ САЛИМИ И КРИТИКА СТИХОВ ПОЭТОВ В НЕЙ
ANTHOLOGY Hasanova Nigorakhon Alibekovna, doctoral CALLED "WOMENSPEAKERS"BY student (PhD) under the SEI "KhSU named ALIAKBAR MUSHIR SALIMI after acad. B.Gafurov " (Tajikistan Khujand),
E-mail: [email protected]
Вожа^ои калиди: занони суханвар, шеър, уунари шоири, нацди адаби, тазкира, порсигуй Мацола ба тащици яке аз тазкирауои муътамади занони порсигуй -"Занони суханвар"- и Алиакбар Мушири Салими бахшида шудааст. Дар мацола хусусиятуои тазкира ва вижагщои нацди адаби дар он барраси гардидааст. Цайд карда мешавад, ки мураттиби тазкира дар асари хеш цо-цо фикру андеша ва назари худро роцеъ ба уунари шоирии занон иброз намудааст. Таъкид шудааст, ки дар гузиниши ашъори бонувон мураттиб завци шеърфаумии худро ба намоиш гузоштааст, ки бинобар ин тазкираи мазкурро метавон гулчине аз ашъори уунарй ва нагзи форсии нисвон номид.Муаллиф ба хулосае расидааст, ки дар тазкираи мазкур Салими ба хусусият^ои мавзуи, уунари тасвиргарии шоирон ва гоце ба сифатуои шахсии ощо, мисли донандаи чанд забон будан, хушгую ширинкалом будан ва табъи мавзун доштан ишора менамояд.
Ключевые слова: женщины-поэты, поэзия, поэтический талант, литературная критика, антология, персоязычные поэты
Статья посвящена исследованию одного из самых известных антологий персоязычных женщин -"Занони суханвар"("Женщины-поэты").Алиакбара Мушири Салими. Рассмотрены литературные особенности антологии и место литературной критики в ней. Отмечается, что составитель антологии в своей книге наряду с представлением биографических данных высказывает свое мнение о мастерстве и таланте поэтесс. Подчеркивается, что при отборе отрывков из женской поэзии составитель продемонстрировал свой интеллект и высокий эстетический вкус к поэзии, и в связи с этим настоящую антологию можно отнести к наилучшим образцам поэтических сборников женщин-поэтесс. Автор статьи приходит к выводу, о том, что Салими ссылается на тематические особенности, мастерство поэтов в поэтических изображениях, а иногда и на их личные качества поэтесс, такие как знание нескольких языков, красноречие и их поэтический талант.
Key words: women speakers, poetry, poetic talent, literary criticism, anthology, Persian language The article is devoted to the study of one of the most reliable interpretations of the Persian language -«Women Speakers». In this article, it is decided to discuss the features of the description and the peculiarities of literary criticism. It is noted that the author of the commentary has expressed his views and opinions on the art of women's poetry. The article emphasizes that in the selection of women's poetry, the composer has demonstrated his interest in poetry, so this commentary can be called a bouquet of handicrafts and the beauty of Persian poetry. The author concludes that in this summary, Salimi refers to the thematic features, the art of depiction of poets and sometimes to their personal qualities, such as knowledge of several languages, eloquence and good mood.
«Занони суханвар»-и Алиакбар Мушири Салимй аз зумраи тазкирахои муътамадест, ки дар хусуси на;ши занони суханвари дирузу имрузи шеъру адаби форсй маълумот медихад. Оид ба соли нашри дафтархои он ;айд кардан чоиз аст,ки дафтари якуму дуюми он соли 1335/ 1956 ба табъ расида, дар бораи хаёт ва фаъолияти 200 нафар зани суханвар маълумоти мухтасар ва муфассал медихдд. Дафтари сеюм бошад соли 1337/1958 нашр гардида, оид ба 100 бонуи суханвари порсизабон маълумот медихад.Маълумоти тазкираи мазкур аз руи тартиби алифбои арабй тасниф гардидааст. Дафтари аввали он аз харфи "алиф"огоз гардида, то харфи "ъайн" идома пайдо мекунад, дафтари дуюм бошад аз х,арфи "фо"ибтидо ёфта, то ба харфи "ё" рафта
мерасад. Дафтари сеюм мувофи;и анъанаи тазкиранигорй бо хамду ситоиши Худо OFOЗ мешавад ва дар он дар бораи хаёту фаъолияи адабии нисвони суханваре, ки муаллифи асар дар бораашон баъди навиштани дафтари аввалу дуюми тазкира мавод ба даст овардааст маълумот додааст .
Алй Акбар Мушири Салимй муха;;и;и адабиёт, рyзномaнигор ва шоири Эрон мебошад, ки дар риштахои адабиёту и;тисод тахсил намуда, фаъолияти хешро дар сохаи матбуот аз соли 1922 дар хамкорй бо рyзномaи Иттиход OFOЗ намудааст. Мавсуф баробари сардабирии рyзномaи "Иттиход", рyзномaи "Шафа;и сурх" ва мачаллаи "Омузишу парвариш"- ро бар ухда дошт. Дар соли 1926 шамсй мачаллаи "Мураббй" ва "Созмони интишороти мураббй"- ро таъсис дода, дар он чо ба тарчума, таълиф ва нашри китоб мaшFyл шуд. Чанд сол узвият ва раёсати интишороти комиссионии миллии Юнеско дар Эронро ба ухда дошт. Мушири Салимй аз шумори маърифатпарварон ва донишмандони машхури Эрон ба хисоб рафта, асархои пурбахову арзишманде ба мерос гузоштааст: "Рахнамои фарахнок ва салохи таълимоти умумй", "Дастагули адабй", "Мехри човид" (;исмате аз девони шеъри худи муаллиф), "Куллиёти Мусаввари Иш;й", "Асноди махрамонаи сиёсй", "Гулхои рангоранг" (дар 79 чилд), "Номаи мураббй", "Занони суханвар" (дар се чилд), ва монанди инхо. Ба гуфти худи муаллиф y аз соли 1934 OFOЗ карда, фаъолияти хешро дар рyзномaи "Шафа;и сурх" ;атъ менамояд. Аз руи гуфти муаллиф баъди муста;илона ба фаъолит мaшFyл шудан, ба нигоштани ин китоб OFOЗ менамояд.
Дар ;атори осори нашршудаи Алиакбар Мушири Салимй тазкираи "Занони суханвар" боарзиштарин асар ба хисоб меравад , ба он хотир, ки дар дохили он шархи хол ва мероси тамоми шоирахои сохиб;аламе, ки аз як хазор сол пеш то имруз, ба забони шевои форсй сухан гуфтаанд, дарч гардидаанд. Дар му;аддима нависанда сабаби нигориши тазкираи хешро чунин баён менамояд: "...ниёзмандии руз ба ин андешаам андохт, то дафтаре аз занони суханвар, ки ба забони порсй аз як хазор сол пеш сухан гуфтаву то имруз, касе монанди онро ба ин гуна фарохам насохта, ё дар сафинахо ва тазкирахо кутох омада, номнавишт ва ёдгорихои зебои ононро нанвишта ва бештар ба навиштани саргузашт ва таровидахои гуяндагони мард пардохта, барояд ва ин ниёзмандиро то чое, ки аз дастам сохта бошад, бароварда созад..." [11].
Муаллиф ;исмати зиёде аз тазкираи худро ба зикри ашъор ва интихоби шоирон ихтисос додааст. У зикри на танх,о шоирони сохибдевон, балки он бонувонеро, ки хатто як байте аз онхо дар хафтанома ва ё дар чойи дигар дарч шудаву дар аснои чамъоварии мавод дастрас кардааст, барои ворид кардан ба асараш зарур донистааст. Чунон ки дар бораи ФyрyF Мирдомодй оварда:"ду ;итъаи зер аз ин бонуи суханвар дар номаи хафтагии "Дунёи чадид" хонда шуд, ки... ба муносибати равонию зебоии онхо дар ин тазкира на;л гардид" [66,с.12]. ва ё ин ки ";итъаи зер аз бонуе ба номи Кавкаб Faффорй дар мохномаи "Сапеду сиёх"... дида шуд, ки ба муносибати равонию зебоии он дар чопи нахустини ин тазкира на;л гардид "[108, с.12].
Дар рафти пажухиш дар хусуси тартиби чойгузинии мавод дарёфтем, ки маълумот яксон нест. Хдм аз чихати теъдоди абёт ва хам дар бораи хаёти бонувон тафовути зиёд ба чашм мерасад. Муаллиф дар хусуси он бонувоне, ки дар дигар тазкирахо маълумоти мухтасар ё муфассал мавчуд аст, зикр карда, дар мавриди шоирони имруз маълумоти фаровон ва абёти бештаре чой додааст.
Арзиши дигари тазкираи мазкур аз он иборат аст, ки ;исмати бисёртари онро маълумот дар бораи шоирони имрузи порсигуй, ки зикрашон холо дар дигар тазкирахо нест, ё бошад хам, камтар аст, ташкил додааст. Масалан, аз Бадри ^ариб 275 байт, аз Бушро199 байт, аз Партав 117 байт ва монанди ин оварда шудааст.
"Салимй ба хачми ашъори шоирон чандон ахамият намедихад, зеро барои у мухим теъдод не, балки мисрае хаст, ки то чй андоза хунари суханварии шоирро нишон медихад."^итъаи "Ёди чавонй" аз бонуе бо номи Кавкаб Faффорй дар мохномаи "Сапеду сиёх" чопи Техрон дида шуд, ки ба муносибати равонию зебоии он дар чопи аввали тазкира на;л гардид" [108,с.12], "Аз бону Мохмунир Шариатмадорй чомае тахти унвони "Имшаб" дар як номаи хафтагии чопи Техрон хонда шуд, ки ба муносибати зебоиву равонй дар ин дафтар оварда..." [153,с.12].
Аз ин маълум мегардад, ки ин гуна ашъор бо вижагие ма;були табъи муаллиф гардид, ки зикрашонро зарур донистааст.
Дар хусуси баъзе шоирахо танхо як байти шохид оварда шудааст. Чунончй, аз ашъори Бегими Дехлавй, Бибй, БaлеFaи Шерозй, ОFOдyст. Масалан: аз БaлеFaи Шерозй танхо як чумла ва як байти шохид зикр кардааст:"чунон ки китоби "Хайроти хисон" навишта, ин бону зани сухандон ва сухансарое буда, шеъри зер ба у тааллу; дорад:
Шаб саги куят ба х,ар цое, ки па^лу мени^ад, Руз хуршед он заминро бусаву ру мени^ад [11, с.48]
Дар зикри ахволи шуаро муаллиф асосан ба маълумоти сарчашмахое, мисли "Мачмуаи Махмуд (нусхаи хаттй)", "Миръот-ул-хаёл", "Тазкират-ул-хавотин", "Ч,авохир-ул-ачоиб", "Субхи гулшан", "Арафот", "Райхонат-ул-адаб", "Тазкират-ул-хаёл", "Хайроти хисон", "Охирулзикр", "Мачолис-ун-нафоис", "Ну;ли мачлис", "Торихи Яздй", китоби "Базми Эрон","Нувди мачлис", "Рузи равшан" , "Тазкираи Хусайнй", "Ахтари тобон", "Донишмандони Озарбойчон", "Хдбиб-ус-сияр" ва Faйрa такя кардааст.
Кобили зикр аст, ки муаллифи тазкираи мазкур маводи тазкираи хешро на фа;ат аз тазкирахо, балки аз дигар сарчашмахо, чун мачаллахои "Дабистон"(мохномаи Машхад), "Оянда" (мачаллаи мохонаи Техрон) , "Донишкада"(мачаллаи мохонаи Техрон), "Сухан", "Гулхои рангоранг", "Фарханги нав" ва номахои хафтагй чун "Фирдавсй"(хафтаномаи Техрон), "Хуша", "Навбахор", "Равшанфикр", "Дунёи чадид", "Иттиходи миллал", "Иттилооти бонувон" ва f. ба даст овардааст. Дар зикри Хумоюн Имоди Шариатмадорй чунин омадааст: "Шеърхои зер аз ин бонуи сухансаро дар номаи хафтагии "Иттилооти бонувон" пахш шудааст"[11,с.373].
Дар бисёр холат зимни овардани маълумот дар хусуси порсигуёни аз хазору як сол пеш то имруз муаллиф ба навди тазкиранигорони дигар иктифо накарда, дар хусуси занони имруз фикрхои хешро иброз дошта. Масалан, дар бораи Умми Х^онй чунин овардааст:"Торихи Яздй"" дар бораи ин зани донишманд навиштааст, ки : "Умми Х^онй духтари Х^очй Абдурахимхони бегларбеги Язд, фозилаву комила, табъаш ба суханони бикр хомила, шавхар нагузида, магар дар поёни зиндагонй сайиди бузургвореро ба хамсарй пазируфта ва бидуни фарзанд аз ин чахони нопойдор рафтааст.
Гуянд дар замони чон додан ангуштари пурбахо дар дасташ буда, ки канизи у мехоста бадар оварад, бону чашм кушудаву ин таронаро бисуруд:
Камфурсатанд мардуми дунё, бахуш бош,
Пар мекананд бисмили дар хун тапидаро" [11,с.14].
Мухиммияти тазкираи мазкур дар он аст, ки Мушири Салимй бо овардани осори шоирахо иктифо накарда, балки чун муна;;иди нуктасанч ва донишманд ба на;ду баррасиии ашъори эшон низ ру овардааст. Салимй дар аснои нигориши шархи холи шоирон ва намунаи ашъори эшон бо ди;;ати ами; ба осори онхо таваччух намуда, барои арзёбии хунари шоирии онхо кушиш ба харч додааст.
Дар хусуси навди адабй Сируси Шамисо мегуяд: "Дар даврони чадид мурод аз навди адабй нишон додани маойиби асар нест, зеро на;ди адабй ба баррасии осори дарачаи як ва мухими адабй мепардозад ва дар ин гуна осор беш аз ин, ки нукоти заиф мухим бошад, нукоти ;увват матрах аст" [14,с.26].
Аз ин ну;таи назар, агарчанде ки муаллифи китоби "Таърихи тазкирахои форсй" доир ба тазкираи шоирахо андешида иброз медорад, ки "Тазкиранависони гузашта дар бораи занони суханвар муртакиби иштибохоти зиёде шудаанд ва тамоми онхо ба эхтимоми муаллиф дар ин китоб чамъоварй шудааст ва банда чун хар як аз манобеъ ва маъхази эшонро дар чойи худ мазкур дошта ва инти;од кардаам, аз навди ин тазкира дармегузарам, ки мучиби татвил нашавад". Бо ин хама мо кушиш ба харч додем, ки чанде аз вижагихои навди адабиро дар тазкира мавриди тахлил нишон дихем.
Зимни баррасии маълум шуд, ки Салимй гохе шеъри шоиронро месанчад ва гохе ба шахси шоир таваччух намуда, шахсияти шоирро аз руйи хунари шоирй ва хусну малохат бахо медихад. Аз намунахои навди шеъри шоирон бармеояд, ки муаллифи тазкира хини бахо додан ба ашъори шоирон хунари хуби наккодии хешро падид овардааст. Масалан, дар бораи Бадри Кариб менависад, ки "равиши бостонй, яъне сабки клоссикиро пайравй менамояд ва табъи равоне дорад "[11,с.19].Дар бораи Эъломй мегуяд: "Таркиббанди зебову дилписанд...намояндаи табъи равон ва зебои уст" [11,с. 13]. "... аз Faзaлиёти пурбахои уст" [11,с. 15]. Дар бораи Парвини Эътисомй бар он назар аст, ки "Оре, сурудахои Парвин он чунон ки намунахое аз онхо навишта хохад шуд, афзуда бар хассосияти рухиву зав;й бо инсичоми калимоту бaлOFaти
забони порсй дамсоз ва дар кудрати калому чирадастй бар саноеъ ва одоби сyxанварй хампояи гyзаштагон ва хамсанги гyяндагони тирози аввал ва номдорй аст..."[11,с.81]. Дар бораи ОFOкyчак чунин мепиндорад, ки "дорои табъе мавзyн бyда, дар кавоиди назмy саноеи шеър д аст д о шта" [ 1 1 , с.? -8], инчунин ба с^анвари дигар, ки ОFинадyст ном дошт чунин бахо додааст: "бофазлу балOFат ва баxyсyс дар илми арyзy кавофй мумтоз....ин матлаи дилнишин аз Уст"[11,с.8]. Дар xyсyси Ашраф маълумот медихдд, ки "духазор байт шеър дорад ва аз равиши Саъдй пайравй мекунад" [11,с.9].
Дар бисёре аз авкот муаллиф ба табъи волои шоирахо таваччух зохир намудааст, ки ин низ аз шевахои накди адабии имруз аст: "бофахму мачлисоро ва салимтабъ" [11,с.1] , "сох,иби табъи чолок ва мизочи бебок" [11,с.1], "басе xyшгyю ширинкалом буда, гуянд бо чехра офтобе бувад чахонтоб ва оламафрyз, дар ишвагарй оташе бувад ошиксуз, сyxанро бисёр нозук гуфтй [11,с.3], "фозилаву комила, табъаш ба сyxанони бикр хомила"[11,с.14].
Мавсуф аз ибороту калимоти кутохе чун "табъи равон"[11,с.13] "бо завки саршор, андешаи баланд, табъи тавоно, ва карехаи неруманде.."[11,с.79], "сyxандонy сyxансаро" [11,с.48], "табъе мавзун дошта" [11,с.218], "табъи xyше дошта" [11,с.209], "баFOят латофати табъ дошта" [11,с.192] ва дигар ибороти хамсоне, ки як навъ баёнгари меъёрхои накди адабй дар он замон аст, истифода намуда, вижагихои xоси ашъори нисвони порсигуйи аз як хазор сол пеш то имрузро баён намудааст. Инчунин муаллиф хусну малохат ва симои зохирии нисвонро низ ба риштаи тасвир кашида: "Зухра зане буда хунарманду бозавк ва зебою xyшрyй" [11 ,с.225] ; "Маxдyма занест яздй, сохибчамол, некуву санчидамачол" [12,с.156], гохе хусну малохати бонувонро бо ибороти малеху дилнишине ба риштаи тасвир кашидааст, ба мисли Гунобегим: ".... хар яке аз xабирони басир ва басирони xабир уро гули раънои гулистони камоли хусну чамоли суриву маънавй меангошт ва аз FOяти латофату назокат ба навсайрй иштихор дошт" [12,с.109]
Х^ини мутолиа чунин ба назар расид, ки муаллифи тазкира бар алайхи тавсифоту сифоти нек инчунин машгулоти ношоистаи баъзе занони сyxанварро низ зикр кардааст: "аз пешаи лулигарй (лулй- ба маънии бешарм ва бехаё) даст кашида, гушаеро гирифта ва аз хама канора чуст" [11,с.34]
Добили кайд аст, ки тазкиранигор хини таълифи тазкира хатто донандаи кадом илм будани шоирахоро хам зикр кардааст:"Дар мусикиву ромишгарй ба xyбй даст дошта, дар забонхои форсй ва урду xyб шеър мегуфта ва наср менавишта. Илми арузу кофияро ба xyбй медониста, xатти насxи таъликро хам зебо менигошта"[11,с.225].
Замони мутолиаи ин тазкира мо ба тавсифоти зиёде ру ба ру гардидем, ки сохиби он дар баъзе маворид сабки таълифи осори нисвон ва ибороти мавзуну сарех доштани онхоро зикр намудааст. Ин хама нишонахои накди тавсифй махсуб меёбанд: "Бадрй бештар равиши бостонй, яъне классикиро пайравй менамояд ва табъи равоне дорад. Таронахояш ба вижа манзумахои "Селзада" ва "Сангтарош" ва "Шамъ" шурангезу дорои мазмунхои тозаву латиф аст" [11,с.19], "Шарорахои даруни y забона кашид ва сурудахои дилнишине аз табъи обдораш падидор гардид." [11,с.17], "чомахояш хам наFзy дилангез аст"[11,с.17]. "... Мохиxонyм... чехраи зебо дошта ва xyю маниши ороста, табъи y ба латофату нозукии пиндор ороста"[12,с.154], "... дорои xаттy рабте буда, дар сурудани шеър сехр мекарда"[12,с.157] "Комилабегим аз нисвони мавзунтабъ ва сyxансарои замони Акбаршохи хиндй буда.." [12,с.105]
Сохиби тазкира, дар баробари ин, дар санади баъзе шоироне, ки пайравии сабке ё равиши гуяндагии ягон %амцалами гyзаштаро кардаанд гушрас соxта, диццати щводорони шеърy сyxанy адабро ба ин цисмати эцодии он%о цалб месозад.Дар бораи Фони "... аз сабки реалистивy ироцй пайрави менамояд"[ 12,с.26]. "Манижа.... пайрави сабки романтики аст ва гоц-гоце намоишномацо ва цитъауои мансyри адаби низменигорад"[12,с.236] .
Сохиби тазкира гох-гох ба кадом навъи шеърй мансуб будани порчахои намунавиро низ ишора намудааст. Масалан, дар мавриди "чома".
Зимнан вожаи "чома" дар "ЛyFатномаи Дехxyдо" чунин маънидод карда шудааст: чома- 1. шеър бувад "Фарханги Асадй", ба маънии шеър бошад, умуман "Бурхон". Мутлак шеърро гуфтаанд, чакома низ омада "Анчуманоро" ва "Онандроч'.Бештар (чома ...) ин холат хангоми овардани Fазал ба назар мерасад. "... вай ба чома, яъне Fазал беш аз гунахои дигари шеърй
дилбастагй дорад ва аз ин ру чомахои бисёре суруда ва чомахояш хам нагзу дилангез аст"???. Бояд тазаккур дод, ки "чома" дар хар маврид ба хар маънй меомадааст, зеро мухаккик Замира Fаффорова дар рафти пажухиши тазкираи Хушгу "чома"-ро ба маънии рубой ба кор бурдааст.
Дар дигар маврид ибороти "ин чанд байт аз уст", "аз уст" "байт, ё матлаи зер аз уст", "ин байт бар сухансанчии у дол"[11,с.192] ба кор рафтаанд.
Нуктаи дигари чолиби диккат ин аст, ки муаллиф хини таълифи тазкира на танхо назари интикодии хеш, балки назари нисвонро нисбат ба навъхои шеърй овардааст : "Бадр бо (шеъри нав) на танхо миёнаи хуше надорад, балки сахт мухолиф аст... "[11,с.17].
Муаллиф ба тахлили ашъори баъзе аз бонувон диккати махсусе равона намуда, хунари назмофаринй ва завкияту зебоии шеъргуии эшонро дар хамчоягй ба риштаи тахрир кашидааст, ки ин хама нишонаи дастболоии у дар накд аст: дар бораи нишонрасу таъсирнокии ашъори Фуруги Фаррухзод чунин ибрози андеша дорад: "Бо он ки ба сархади камол нарасида, вале тихй аз зебоии андеша ва нозукии пиндор нест, мазмунхои наве дорад ва розхои даруниро низ ошкор месозад, хонанда дар айни тарс аз ин бепарвоии беши худ эхсоси лаззат намуда, худро хуш медонад, ки аз забони дили у сухан гуфтааст"[12,с.48]. Ба хамин мазмун дар аснои муаррифии Луъбати Шайбонй ва ашъори у гуфтааст: "..Оре, сурудахои у монанди оинаи шаффофе эхсосоти дарунй ва андешахояшро намоиш медихад"[12,С.122-123]. Ё чои дигар чунин нигошта: "... дар ^индустон камтар зане монанди у дорои камолоту фазл ва донишхои гуногун аст. Суфимаслак буда, шеър покиза мегуфт.."[12,с.157], "... ба чамол сурй ва дар маънавияту мавзунии табъу суханпардозй володастгох..."[12,с.110].
Салимй дар тазкираи хеш ба хунари нокидй доштани бонувон низ ишора менамояд. Чунончй дар бораи Фотимаи Хуросонй чунин гуфта":занест сухансанчу нукташинос ва шеърхои хуб дорад" [12,с.17].
Хдмин тавр, тазкираи "Занони суханвар" огози Салимй дар замони имруз барои мухаккикон сарчашмаи мухими илмию адабй ва таърихие дар хусуси хаёту фаъолияти нисвони суханвари порсигуи хам мутакаддим ва хам мутааххир махсуб меёбад, ки мухаккикон метавонанд дар равшан сохтани рузгору осор, сабку нигориш ва хунари шоирии чанде аз онхо иттилои хубе дарёфт намоянд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Ваххобзода, Д. Сарчашмахо ва масъалахои омузиши осори занони суханвари форсу точик дар асри XIX. - Дисс. барои дарёфти дарачаи номзади илмхои филология/ Д.Ваххобзода. - Хучанд, 2007.- 172 с.
2. Зарринкуб, А. Накди адабй (чилди 1)/Абдулхусайни Зарринкуб.- Техрон: Сипехр, 1354.- 404 с.
3. Зарринкуб,А.Накди адабй (ч.2)/Абдулхусайни Зарринкуб.-Техрон.Амир кабир,1341.-921 с.
4. Маонй, Ахмад Гулчин. Таърихи тазкирахои форсй/ Ахмад Гулчини Маонй. - Техрон: Китобхонаи Саной, 1363. Ч,. 1.
5. Маонй, Ахмад Гулчин. Таърихи тазкирахои форсй/Ахмад Гулчини Маонй. - Техрон, 1350 х.ш. - Я 2. - 1006 с.
6. Мирзоюнус, М. Адабиёти миллй ва муколамаи фархангхо:Мачмуаи маколахои адабиётшиносй / М.Мирзоюнус.- Хучанд, Ношир, 2015. - 516 с.
7. Мирзоюнус, М. Абулкосим Мухташами Бхуполй ва "Ахтари тобон"- и у/М. Мирзоюнус // Оинаи пажухишгох. - 2020.- № 2. - С. 68-77
8. Мирзоюнус, М. Чашмандозе ба накди наср ва мушкилоти накди адабй//Матлубаи Мирзоюнус// Адабиёт ва санъат. - 2022.- 17 феврал.- №7 (2134).- С.7-11
9. Ризой, М.Накди адабй дар тазкирахои сабки хиндй // Фаслномаи тахассусии сабкшиносии назму насри форсй. Илмй- пажухишй /М.Ризой, О.Накизода. - пойизи 1392.- соли шашум. № 3.- № паёпай 21.- С.247-262
10. Ризой, М. Накизода О. Шукрй Я. Тахлили чанд истилохи накди адабй дар тазкирахои асри суфия// Номаи фархангистон, вижаномаи Шибхи Кора/М.Разой, О.Накизода, Я.Шукрй. С.93-104
11. Салимй, Алиакбари Мушир. Занони суханвар (аз якхазор сол пеш то имруз, ки ба забони порсй сухан гуфтаанд) дафтари аввал / Алиакбар Мушири Салимй.- Техрон, даймох 1335(чопи аввал). - 376 с.
12. Салимй, Алиакбари Мушир. Занони суханвар (аз якхазор сол пеш то имруз, ки ба забони порсй сухан гуфтаанд) дафтари дуввум / Алиакбар Мушири Салимй.- Техрон, бахманмох 1335(чопи аввал). - 396 с.
13. Ca^HMH A.raak6aph Mymup. 3aH0HH cyxaHBap (a3 AKx,a3op co^ nem to HMpy3, kh 6a 3a6oHH nopcH cyxaH ry^TaaHg) ga^Tapu ceBByM / A.maK6ap Mymupu Ca.mMH. - TexpoH, MypgogMOx, 1337(nonH aBBa^). - 4237 c.
1 4. fflaMHeo , Qtpyc . Ha;gH aga6H (BHpoHmH 2)/CHpycH fflaMHeo.- TexpoH, Murpo, 1385.- 488c.
15. Abdul Muqtadir, Maulavi. Catalogue of the Arabic and Persian MSS in the Oriental Public Library at Bankipore. - Calcutta, 1925. - Vol. IX.
16. Ashraf, Muhammad. A Concise Descriptive Catalogue of the Persian Manuscripts in the Salar Jung Museum and Library. Poetry. - Volume II.-Hyderabad,1966.-287p.
17. Ethe H. Catalogue of the Persian Manuscripts in the Library of India Office.-V.I.-Oxford, 1903. -1631 p.; Catalogue of the Persian,Turkish, Hindustany and Pushtu Manuscripts in the Bodlean Library / Begun by Professor Ed. Sachau, continud, completed and edited by Herman Ethe. - Part 1. - Oxford, 1889. - 1149 p.
REFERENCES:
1. Vahhobzoda, D. Sources and issues of the study of female relics Tajik-Persian - Tajik speaker in the 19th century: candidate dissertation in philology. - Khujand, 2007. - 172 p.
2. Zarrinkub A. Literary criticism. - V.1. / Abdulhusain Zarrinkub. - Tehran: Sipehr, 1354. - 404 p.
3. Zarrinkub A. Literary criticism.- V.2./Abdulhusain Zarrinkub.- Tehran: Amir kabir, 1341.-404 p/
4. Maoni, Ahmad Gulchin. History of Persian Anthologies / Ahmad Gulchini Maoni. Tehran, "Sanoi librery", 1363.-V.1.- 765 pp. (in Persian ).
5. Maoni, Ahmad Gulchin. History of Persian Anthologies./ Ahmad Gulchini Maoni. Tehran, 1350 hijra. Shamsi.-V.2.- 1006 pp. (in Persian ).
6. Mirzoyunus M. National literature and diologue of cultures: collection of literary./ Matlubai Mirzoyunus.- Khujand: Publisher,2015. - 516 p.
7. Mirzoyunus M.Abulqosim Muhtasham Bhupoli and his "Akhtari tobon" /Matlubai Mirzoyunus. Mirror of the institute.2020.-№2.-68-77 p.
8. Mirzoyunus M.Sait to the prose of criticsm and criticsm problems litrary./ Matlubai Mirzoyunus./ Literature and art. - 2022.- February 17.-№7(2134).-p.p.7-11
9. Rizoi M. Naqizoda O. Literary criticism on the antology indian principle.//Qualificatiion section on the stylistics of Persian poetry. Scientific / Muhammad Rizoi. Orzu Naqizoda.- 1392.- the 6 year.№3.21.- P. 247-262.
10.Rizoi M. Naqizoda O. Shukri Ya.Analithis of several cash therms literary in the monasteries jf the Sufi century.// Cultural writing, buzunyama Shibe Cara./Mohammed Rizoi. Orzu Naqizoda.Yadulloh Shukry. -P. 93-104.
11.Salimi, Ali Akbar Mushir.Women poet writer (from a thousand years ago).- V.1./ Ali Akbar Mushiri Salimi. - Tehran: Winter. - 1335 (1). - 376 p.
12.Salimi, Ali Akbar Mushir.Women poet writer (from a thousand years ago).- V.2./ Ali Akbar Mushiri Salimi. Tehran.bahman. Month. - 1335 (1). - 396 p.
13.Salimi Ali Akbar Mushir.Women poet writer (from a thousand years ago). - V.3./ Ali Akbar Mushiri Salimi. Tehran.mordod month .- 1337 (1).- 423p.
14. Shamiso Sirus. Literary criticism(viroish2) / Sirusi Shamiso. - Tehran: Mitro, 1385. - 488 p.
15.Abdul Muqtadir, Maulavi. Catalogue of the Arabic and Persian MSS in the Oriental Public Library at Bankipore. - Calcutta, 1925. - Vol. IX.
16. Ashraf, Muhammad. A Concise Descriptive Catalogue of the Persian Manuscripts in the Salar Jung Museum and Library. Poetry. - Volume II. -Hyderabad, 1966.-287p.
17. Ethe H. Catalogue of the Persian Manuscripts in the Library of India Office.-V.I.-Oxford, 1903. -1631 p.; Catalogue of the Persian,Turkish, Hindustany and Pushtu Manuscripts in the Bodlean Library / Begun by Professor Ed. Sachau, continud, completed and edited by Herman Ethe. - Part 1. - Oxford, 1889. - 1149 p.
