Научная статья на тему 'ТАЖРИБАДАГИ ҒЎЗА НАВИНИНГ КЎСАК ВАЗНИГА ДЕФОЛИАНТЛАРНИНГ ТАЪСИРИ'

ТАЖРИБАДАГИ ҒЎЗА НАВИНИНГ КЎСАК ВАЗНИГА ДЕФОЛИАНТЛАРНИНГ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дефолиация ва дефолиантлар турлари / кўсаклар / пахта вазни.

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Тешаев Фатхулло Жўрақулович, Уабайдуллаев Мадаминжон Мўминжонович

СуюқХМД дефолианти 8,0 л/га меъёрда қўлланилганда бир кўсак пахта вазни назоратга нисбатан 0,1 г га кам бўлди. Буни дефолиантнинг қаттиқ ва тез таъсир қилиб, ғўза баргларининг қовжираши оқибатида кўсакларнинг тўла пишмасдан очилиши билан ифодалаш мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству , автор научной работы — Тешаев Фатхулло Жўрақулович, Уабайдуллаев Мадаминжон Мўминжонович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЖРИБАДАГИ ҒЎЗА НАВИНИНГ КЎСАК ВАЗНИГА ДЕФОЛИАНТЛАРНИНГ ТАЪСИРИ»

ТАЖРИБАДАГИ ГУЗА НАВИНИНГ КУСАК ВАЗНИГА ДЕФОЛИАНТЛАРНИНГ

ТАЪСИРИ

1Тешаев Фатхулло Журакулович, 2Уабайдуллаев Мадаминжон Муминжонович

Жаргона политехника институти к.х.ф.д., профессор (DSc) катта илмий ходим 2Фаргона политехника институти к.х.ф.ф.д., (PhD) доцент https://doi.org/10.5281/zenodo.11185384

Аннотация. СуюцХМД дефолианти 8,0 л/га меъёрда цулланилганда бир кусак пахта вазни назоратга нисбатан 0,1 г га кам булди. Буни дефолиантнинг цаттиц ва тез таъсир цилиб, гуза баргларининг цовжираши оцибатида кусакларнинг тула пишмасдан очилиши билан ифодалаш мумкин.

Калит сузлар: дефолиация ва дефолиантлар турлари, кусаклар, пахта вазни.

Аннотация. При применении жидкого дефолианта ХМД в норме 8,0 л/га масса кусочка хлопка была на 0,1 г меньше, чем в контроле. Это может выражаться в жестком и быстром действии дефолианта и раскрытии стручков до их полного созревания из-за подсыхания листьев хлопчатника.

Ключевые слова: виды дефолиации и дефолианты, коконы, хлопковая масса.

Abstract. When using the liquid defoliant CMD at a rate of 8.0 l/ha, the weight of a piece of cotton was 0.1 g less than in the control. This can be expressed in the harsh and rapid action of the defoliant and the opening of the pods before they are fully ripe due to the drying of the cotton leaves.

Keywords: types of defoliation and defoliants, cocoons, cotton mass.

Кириш

Маълумки, гузада кулланилган дефолиантларнинг меъёри ошиб кетса, тола ва чигит сифатига салбий таъсир курсатиши, аксинча кам меъёрда кулланилса кутилган самарани бермаслиги, яъни килинган харажат бекорга кетиши олимлар томонидан исботлаб берилган. Шуни инобатга олган х,олда янги дефолиантларнинг макбул меъёрларини ишлаб чикиш долзарб масала х,исобланади. Бу борада, жорий йилда етиштирилган пахта х,осилини нес-нобуд килмай териб олиш буйича мамлакатимиз Президенти Ш.М.Мирзиёев томонидан 2017 йил 21-августда П^-3229-сон «2017 йилда гуза дефолиациясини уз вактида ва самарали утказиш буйича комплекс ташкилий чора-тадбирлар тугрисида» карори чикиб, бунда гуза дефолиациясини сифатли утказиш буйича чора-тадбирлар аник равшан килиб курсатиб берилган.

Шу нуктаи-назардан келиб чикадиган булсак, сунгги йилларда яратилган дефолиантлар хусусиятларининг бир-биридан кескин фаркланиши, иклимнинг узгариши ва йигим-терим ишларини механизациялаштиришни инобатга олиб, янги юмшок таъсир этувчи дефолиантларни куллашнинг меъёрларини ишлаб чикиш долзарб масала х,исобланади [2].

Тадкикот услубиёти

Юкоридаги долзарб вазифалардан келиб чикиб, 2018-2020 йиллар давомида мавзу юзасидан тадкикотларимиз Фаргона вилоятининг ^ува туманида жойлашган Пахта селекцияси, уругчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадкикот институти илмий тажриба станциясининг утлоки соз, механик таркибига кура огир кумок, кам шурланган, сизот сувлари 1,6-1,8 метр чукурликда жойлашган тупрок шароитида олиб

борилди. Тажрибада х,ар бир нав учун 8 та вариант олинган булиб,3 та такрорланишда жойлаштирилди.

Ажратилган вариантларга С8290 ва С6775 гуза навининг кусаклари 30-40 % хамда 50-60 % очилган муддатда юкоридаги дефолиантларнинг курсатилган меъёрлари кулланилиб, уларнинг макбул куллаш меъёри ва муддати аникланди.Илмий изланишлар УзПИТИда кабул килинган «Методика полевых опытов с хлопчатником» (1981), "Дала тажрибаларини утказиш услублари" (2007) ва УзР Давлат кимё комиссияси томонидан кабул килинган «Гуза дефолиантларини синаш буйича услубий курсатмалар» (1993, 1994, 2004) кулланмалари асосида олиб борилди.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мух,окамаси

Утказилган кузатув ва тах,лилларда тадкикот утказилган 2018-2020 йиллар шароитида С-8290 гуза навининг назорат вариантида йилларга мутаносиб равишда бир кусакдаги пахта вазни 5,41-5,41-5,43 г ни, уртача эса 5,42 г ни ташкил килди. СуюкХМД дефолианти 8,0 л/га меъёрда кулланилганда бир кусак пахта вазни назоратга нисбатан 0,1 г га кам булди. Буни дефолиантнинг каттик ва тез таъсир килиб, гуза баргларининг ковжираши окибатида кусакларнинг тула пишмасдан очилиши билан ифодалаш мумкин.

30-40 % кусаклар очилганда ^

* Г " С-8290 гуза нави

■ 1 Назорат- -

■ 2 СуюкХМД 8,0 л/га

■ 3 Энто-Дефол 0,10 л/га

4 Энто-Дефол 0,15 л/га

■ 5 Энто-Дефол 0,20 л/га

■ 6 ФанДЕФ-аъло 5,0 л/га

■ 7 ФанДЕФ-аъло

6,0 л/га

1-расм. С-8290 Fуза навининг кусаклари 30-40% очилган муддатда

Энтодефол дефолианти 0,20 л/га меъёрда кулланилганда нисбатан юкори натижа олиниб, бу вариантдаги бир дона кусакдаги пахта вазни уртача 5,72 г ни ташкил килдики, бу курсаткич назоратдан 0,3 г га, андоза СуюкХМД таъсирига нисбатан эса 0,4 г га юкори булди

ФанДЕФ-аъло дефолиантининг эса 7,0 л/га меъёрида уртача бир кусак пахтасининг вазни назорат ва эталон (СуюкХМД 8,0 л/га) вариантларига нисбатан 0,2-0,3 г га ортикрок эканлиги аникланди. (1 -расм).

Ушбу вариантларда бир дона кусак вазнининг ошишига сабаб, биз юкорида айтиб утганимиздек, ушбу вариантларда гуза баргларининг 90,0-96,0 % гача тукилиши натижасида, кусаклар куёшдан тушаётган ёруглик ва иссикликдан самарали фойдаланганлиги боис, унда целлюлозанинг купрок тупланиши, шунингдек чигит таркибида ёг ва оксилларнинг купайиши х,исобига ошди деган хулосага келдик.

Иккинчи урганилган С-6775 гуза навининг таснифига кура, бир дона кусак вазни 5,76,5 г. гача бориб, бу албатта агротехник тадбирнинг кандай утказилиши хдмда тупрок-иклим шароитига боглик.

С-6775 гуза навининг кусаклари 30-40 % очилган фонда назорат вариантида йиллар буйича бир кусакдаги пахта вазни 5,24-5,45-5,55г ни, уртача эса 5,41 г ни ташкил килди. СуюкХМД дефолианти 8,0 л/га меъёрда кулланилганда бир кусак пахта вазни назоратга нисбатан 0,05 г га кам булганлиги кузатилди.

Ушбу фонда х,ам Энтодефол дефолианти 0,20 л/га меъёрда кулланилганда нисбатан юкори натижа курсатди ва бир дона кусакдаги пахта вазни уртача 5,77 г ни ташкил килиб, бу курсаткич назоратдан 0,36 г га, андоза СуюкХМД таъсирига нисбатан эса 0,41 г га юкори булди. (2-расм).

ФанДЕФ-аъло дефолиантининг х,ам 7,0 л/га меъёрида уртача бир кусак пахтасининг вазни назорат ва эталон (СуюкХМД 8,0 л/га) вариантларига нисбатан 0,35-0,4 г га ортикрок эканлиги аникланди.

30-40 % кусаклар очилганда

■ С-

6775 гуза нави

■ 1 Назорат- -

2 СуюкХМД 8,0 л/га

3 Энто-Дефол 0,10 л/га

4 Энто-Дефол 0,15 л/га

■ 5 Энто-Дефол 0,20 л/га

■ 6 ФанДЕФ-аъло 5,0 л/га

■ 7 ФанДЕФ-аъло 6,0 л/га

■ 8 ФанДЕФ-аъло 7,0 л/га

2-расм. С-6775 Fуза навининг кусаклари 30-40% очилган муддатда ХУЛОСАЛАР

Хулоса урнида айтиш жоизки, кулланилган дефолиантларнинг самарадорлиги аввалом бор, гуза навларининг биологик хусусиятларига бевосита боглик булиб, бизнинг тадкикотларимизда х,ам С-8290 гуза навида (30-40%) назорат варианти 1-теримида бир дона кусак вазни йиллар буйича уртача 5,42 г. ни ташкил этиб, С-6775 гуза навиникидан мос равишда 0,01-0,1 г. га ошикча эканлиги маълум булди.

REFERENCES

1. Sultanbek Allanazarov, Madaminjon Ubaidullaev and Jasurbek Komilov. Effect of Weeding on Cotton Weight Per Boll and Cotton Yield Depending on Seedling Thickness of Medium Fiber Cotton Varieties BIO Web of Conferences 78, 03012 (2023) https://doi.org/10.1051/bioconf/20237803012

https://www.bioconferences.org/articles/bioconf/abs/2023/23/bioconf mtsitvw2023 03012/ bioconf mtsitvw2023 03012.html

2. Teshaev, F. Zh., et all (2020). Determination of effective rates of new defoliants in the conditions of meadow-salt soils of the Fergana region when the bolls of 50-60% of cotton varieties C 8290 and C 6775. Current problems of modern science, (5), 62-64.

3. Ubaydullayev, M., & Kurbanova, U. (2023). THE INFLUENCE OF DEFOLIANTS ON THE TECHNOLOGICAL QUALITY INDICATORS AND CHEMICAL COMPOSITION OF SEED. Science and innovation, 2(D4), 26-30.

4. Mominjonovich, U. M., & Ogli, M. I. V. (2022). STUDY AND ANALYSIS OF TECHNOLOGICAL PROCESSES OF COTTON DRYING IN A CLUSTER SYSTEM. International Journal of Advance Scientific Research, 2(11), 6-10.

5. Ubaydullaev, M. M., & UT, T. (2022). DETERMINATION OF APPROPRIATE NORMS AND TERMS OF DEFOLIANTS. American Journal Of Applied Science And Technology, 2(05), 18-22.

6. Ubaydullaev, M. M., & Makhmudova, G. O. (2022). MEDIUM FIBER S-8290 AND S-6775 COTTON AGROTECHNICS OF SOWING VARIETIES. European International Journal of Multidisciplinary Research and Management Studies, 2(05), 49-54.

7. Ubaydullaev, M. M., & Komilov, J. N. (2022). EFFECT OF DEFOLIANTS FOR MEDIUM FIBER COTTON. International Journal of Advance Scientific Research, 2(05), 1-5.

8. Ubaydullaev, M. M., & Mahmutaliyev, I. V. (2022). EFFECTIVENESS OF FOREIGN AND LOCAL DEFOLIANTS ON THE OPENING OF CUPS. International Journal of Advance Scientific Research, 2(05), 6-12.

9. Ubaydullaev, M. M., & Sultonov, S. T. (2022). DEFOLIATION IS AN IMPORTANT MEASURE. European International Journal of Multidisciplinary Research and Management Studies, 2(05), 44-48.

10. Ubaydullaev, M. M., & Nishonov, I. A. (2022). The Benefits of Defoliation. Eurasian Journal of Engineering and Technology, 6, 102-105.

11. Ubaydullayev Madaminjon Mo'minjon o'g'li, & Ma'rufjonov Abdurahmon Mo'sinjon o'g'li. (2022). BIOLOGICAL EFFICIENCY OF FOREIGN AND LOCAL DEFOLIANTS. "Science and innovation" international scientific journal, 1(2). https://doi.org/10.5281/zenodo.6569808

12. Ubaydullaev, M. M. (2020). The importance of sowing and handling of c-8290 and c-6775 seeds in the conditions of the meadow soils of the Fergana area. In International conference on multidisciplinary research (p. 11).

13. Ubaydullayev, M. M., & Ne'matova, F. J. (2021). The importance of planting and processing of medium-fiedl cotton varieties between cotton rows in Fergana region. The American jurnal of agriculture and biomedical engineering. USA, 3(09).

14. Тешаев, Ф. Ж., & Убайдуллаев, М. М. (2020). Определение эффективных норм новых дефолиантов в условиях лугово-солончаковых почв Ферганской области при раскрытии коробочек 50-60% сортов хлопчатника с8290 и с6775. Актуальные проблемы современной науки, (5), 62-64.

15. Mo'minovich, U. M. (2021). The Importance Of Planting And Processing Of Medium-Field Cotton Varieties Between Cotton Rows In Fergana Region. The American Journal of Agriculture and Biomedical Engineering, 3(09), 26-29.

16. Ubaydullayev, M. M., Ne'matova, F. J., & Marufjonov, A. (2021). Determination of efficiency of defoliation in medium-fiber cotton varieties. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 9(11), 95-98.

17. Ubaydullaev, M. M. U., Askarov, K. K., & Mirzaikromov, M. A. U. (2021). Effectiveness of new defoliants. Theoretical & applied science Учредители: Теоретическая и прикладная наука,(12), 789-792.

18. Ubaydullaev, M. M. U., Askarov, K. K., & Mirzaikromov, M. A. U. (2021). Effectiveness of new defoliants. Theoretical & applied science Founders: Theoretical and applied science,(12), 789-792.

19. https://www.bioconferences.org/articles/bioconf/abs/2023/23/bioconf_mtsitvw2023_03012/ bioconf mtsitvw2023 03012.html

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.