Научная статья на тему 'ЮМШОҚ ТАЪСИРГА ЭГА ДЕФОЛИАНТЛАР САМАРАДОРЛИГИНИ ТАЖРИБАДА ПАРВАРИШЛАНГАН С-9090 ҒЎЗА НАВИНИНГ МОРФОЛОГИК КЎРСАТКИЧЛАРИ МИСОЛИДА АНИҚЛАШ'

ЮМШОҚ ТАЪСИРГА ЭГА ДЕФОЛИАНТЛАР САМАРАДОРЛИГИНИ ТАЖРИБАДА ПАРВАРИШЛАНГАН С-9090 ҒЎЗА НАВИНИНГ МОРФОЛОГИК КЎРСАТКИЧЛАРИ МИСОЛИДА АНИҚЛАШ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
ғўза кўсаклари / барглари / ҳосил шохи / узунлик / даражалар.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Тешаев Фатхулло Жўрақулович, Убайдуллаева Шаҳлохон Турдимахаммадовна

Ўтказилган дефолиация агротадбири натижасида дефолиациядан 7-8 кун олдин енгил суғорилиб, Хим Экстра дефолиантини 150 л/га меъёри қўлланилган 4-вариантда 14 кундан сўнг яшил барглар 0,6%, қуриган барглар 0,1%, ярим қуриган барглар 7,0 %, тўкилган барглар 92,4 % ни ташкил этиб юқори натижаларни кўрсатди. Шунингдек, 2-фонда яъни, дефолиациядан 3-4 кундан кейин суғорилиб, Хим Экстра дефолиантининг 150 л/га меъёри ҳамда дефолиациядан 7-8 кундан сўнг суғорилиб, Хим Экстра дефолиантининг 200 л/га меъёри қўлланилган 5-вариантда 14 кундан сўнг ғўзада яшил барглар 0,9%, қуриган барглар 0,0%, ярим қуриган барглар 7,1%, тўкилган барглар 91,8% ни ташкил этиб, бошқа вариантларга нисбатан юқори натижаларни кўрсатди. Пахта ҳосилдорлиги ҳам юқоридаги вариантларга мос равишда яхши натижаларни кўрсатди яъни, дефолиациядан 7-8 кун олдин енгил суғорилиб, Хим Экстра дефолиантини 150 л/га меъёри қўлланилган 4-вариантда пахта ҳосили 36,1 ц/га ни, 2-фонда дефолиациядан 3-4 кундан кейин суғорилиб Хим Экстра дефолиантининг 150 л/га меъёри қўлланилган 4-вариантда 38,1 ц/га ни, тажрибанинг 3-фонида яъни,дефолиациядан 7-8 кундан сўнг суғорилиб, Хим Экстра дефолиантининг 200 л/га меъёри қўлланилган 5-вариантда 37,3 ц/га пахта ҳосилини ташкил этди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЮМШОҚ ТАЪСИРГА ЭГА ДЕФОЛИАНТЛАР САМАРАДОРЛИГИНИ ТАЖРИБАДА ПАРВАРИШЛАНГАН С-9090 ҒЎЗА НАВИНИНГ МОРФОЛОГИК КЎРСАТКИЧЛАРИ МИСОЛИДА АНИҚЛАШ»

ЮМШОЦ ТАЪСИРГА ЭГА ДЕФОЛИАНТЛАР САМАРАДОРЛИГИНИ ТАЖРИБАДА ПАРВАРИШЛАНГАН С-9090 ГУЗА НАВИНИНГ МОРФОЛОГИК

КУРСАТКИЧЛАРИ МИСОЛИДА АНЩЛАШ 1Тешаев Фатхулло Журакулович, 2Убайдуллаева Шахлохон Турдимахаммадовна

Жаргона политехника институти, к;.х.ф.д., профессор (DSc) катта илмий ходим 2Фаргона политехника институти мустак;ил изланувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.11185425

Аннотация. Утказилган дефолиация агротадбири натижасида дефолиациядан 7-8 кун олдин енгил сугорилиб, Хим Экстра дефолиантини 150 л/га меъёри цулланилган 4-вариантда 14 кундан сунг яшил барглар 0,6%, цуриган барглар 0,1%, ярим цуриган барглар 7,0 %, тукилган барглар 92,4 % ни ташкил этиб юцори натижаларни курсатди. Шунингдек, 2-фонда яъни, дефолиациядан 3-4 кундан кейин сугорилиб, Хим Экстра дефолиантининг 150 л/га меъёри %амда дефолиациядан 7-8 кундан сунг сугорилиб, Хим Экстра дефолиантининг 200 л/га меъёри цулланилган 5-вариантда 14 кундан сунг гузада яшил барглар 0,9%, цуриган барглар 0,0%, ярим цуриган барглар 7,1%, тукилган барглар 91,8% ни ташкил этиб, бошца вариантларга нисбатан юцори натижаларни курсатди. Пахта %осилдорлиги %ам юцоридаги вариантларга мос равишда яхши натижаларни курсатди яъни, дефолиациядан 7-8 кун олдин енгил сугорилиб, Хим Экстра дефолиантини 150 л/га меъёри цулланилган 4-вариантда пахта %осили 36,1 ц/га ни, 2-фонда дефолиациядан 3-4 кундан кейин сугорилиб Хим Экстра дефолиантининг 150 л/га меъёри цулланилган 4-вариантда 38,1 ц/га ни, тажрибанинг 3-фонида яъни,дефолиациядан 7-8 кундан сунг сугорилиб, Хим Экстра дефолиантининг 200 л/га меъёри цулланилган 5-вариантда 37,3 ц/га пахта %осилини ташкил этди.

Калит сузлар: гуза кусаклари, барглари, %осил шохи, узунлик,даражалар.

Аннотация. B результате дефолиационной агромереи за 7-8 дней до дефолиации проведен легкий полив, внесен дефолиант Хим Экстра из расчета 150 л/га в 4-м варианте через 14 дней, зеленые листья 0,6%, сухие листья 0,1. %, полусухие листья 7,0%, опадающие листья показали высокие результаты, составив 92,4%. Также на фоне 2, т.е. через 3-4 дня дефолиации, поливали из расчета 150 л/га дефолианта Хим Экстра, а через 7-8 дней дефолиации поливали из расчета 200 л/га дефолианта Хим. Дефолиант Экстра, в варианте 5, через 14 дней зеленые листья на хлопке 0,9%, высушенные листья 0,0%, полусухие листья 7,1%, опадающие листья 91,8% показали превосходные результаты по сравнению с другими вариантами. Урожайность хлопчатника также показала хорошие результаты в соответствии с вышеперечисленными вариантами, т.е. легкий полив за 7-8 дней до дефолиации и внесение дефолианта Хим Экстра из расчета 150 л/га, в 4-м варианте урожайность хлопка составила 36,1 т. /га, на 2-м фоне 3-4 после дефолиации 38,1 т/га в 4-м варианте, где через 7-8 дней дефолиации было полито 150 л/га дефолианта Хим Экстра, урожайность хлопчатника 37,3 ц/га.

Ключевые слова: коробочки хлопка, листья, ветка урожая, длина, уровни.

Abstract. As a result of defoliation agromere, 7-8 days before defoliation, light watering was carried out, the defoliant Chem Extra was added at the rate of 150 l/ha in the 4th option after 14 days, green leaves 0.6%, dry leaves 0.1. %, semi-dry leaves 7.0%, falling leaves showed high results, amounting to 92.4%. Also against background 2, i.e. after 3-4 days of defoliation, watered at the rate of 150 l/ha of the defoliant Khim Extra, and after 7-8 days of defoliation, watered at

the rate of200 l/ha of the defoliant Khim. Defoliant Extra, in option 5, after 14 days, green leaves on cotton 0.9%, dried leaves 0.0%, semi-dry leaves 7.1%, falling leaves 91.8% showed excellent results compared to other options. Cotton yield also performed well under the above options, i.e. light watering 7-8 days before defoliation and application of the defoliant Khim Extra at the rate of 150 l/ha, in the 4th option the cotton yield was 36.1 t/ha, in the 2nd background 3-4 after defoliation 38.1 t/ha in the 4th option, where after 7-8 days of defoliation 150 l/ha of defoliant Chem Extra was watered, the cotton yield was 37.3 c/ha.

Keywords: cotton bolls, leaves, crop branch, length, levels.

Кириш.

Маълумки, гузани парваришлашда унинг морфологик курсаткичлари хам мухим урин тутади. Чунки, пахта хомашёсидан олинадиган асосий махсулот тола ва чигит хисобланиб, ундан юздан ортик махсулотлар тайёрланади. Ишлаб чикаришда текстил махсулотлари учун ишлаб чикарувчиларнинг талабига караб тола сифати белгиланади ва шунга кура кабул килиб олишади. Пахта толасининг сифатига тупрок-иклим шароити, гузанинг тури ва навлари, агротехник тадбирлар каби омиллар таъсир курсатади.Бундан ташкари, кулланилаётган дефолиантлар хам тола сифатига таъсир курсатади. Шу нуктаи назардан дефолиантларнинг тури, кулланиш меъёри хамда иклим шароити мухим ахамият касб этиб, бу куплаб олимлар томонидан исботланган.

Утказилган тажрибаларда гузани дефолиация килишдан олдин услубномалар асосида гузанинг биологик холати аникланди. Зеро, усимликнинг морфологик холатига хаво харорати тупрок унумдорлиги, тупрок намлиги хамда усимликларнинг озикланиш даражаси ва бошка ташки омиллар хам таъсир курсатади. Дефолиациядан олдин гузанинг биологик холатини аниклаш бу кулланилган дефолиантларнинг самарадорлигини урганишда асосий омиллардан бири хисобланади.

Тадкикот услубиёти.

Шуларни инобатга олган холда Фаргона вилоятининг утлоки-соз тупроклари шароитида С-9090 гуза навининг кусаклари 35-40% очилганда унга Хим экстра дефолиантининг 100,150,200 л/га меъёрлари дефолиациядан 7-8 кун олдин ва дефолиациядан 3-4 кун хамда дефолиациядан 7-8 кундан сунг сугорилганда кулланилиб, гузанинг морфологик курсаткичларига таъсири урганилди.

2022-2024 йиллар давомида мавзу юзасидан тадкикотларимиз Фаргона вилоятининг ^ува туманида жойлашган Пахта селекцияси, уругчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадкикот институти илмий тажриба станциясининг утлоки соз, механик таркибига кура огир кумок, кам шурланган, сизот сувлари 1,6-1,8 метр чукурликда жойлашган тупрок шароитида олиб борилди.

Фаргона вилояти Фаргона водийсининг шимолий ва гарбий кисмига жойлашган булиб, майдони 7,1 минг км квадрат. Вилоят худуди ^укон ва Фаргона агроиклим туманларига булинади. ^укон агроиклим туманининг шимолий чегараси Сирдарё буйлаб, гарби эса ^айраккум сув омборигача боради.

Тадкикот натижалари.

Утказилган тажрибаларда гузани дефолиация килишдан олдин услубномалар асосида гузанинг биологик холати аникланди. Шунга монанд, усимликнинг морфологик холатига хаво харорати тупрок унумдорлиги, тупрок намлиги хамда усимликларнинг озикланиш даражаси ва бошка ташки омиллар хам таъсир курсатади. Дефолиациядан олдин

гузанинг биологик холатини аниклаш бу кулланилган дефолиантларнинг самарадорлигини урганишда асосий омиллардан бири хисобланади.

I щ. я

1-расм. Урта толали С-9090 Fyза навида морфологик кузатувларни аниклаш жараёни

Зеро, Ф.Тешаев таъкидлаганидек, гузани дефолиация килишдан олдин унинг морфобиологик холатини урганиш мухим ахамиятга эга. Чунки, дефолиантларнинг куллаш самарадорлиги хам купрок шу курсаткичларга богликдир[11].

Гузани дефолиация килишдан олдин гуза навларининг морфобиологик холати хисобга олиниб, урта толали С-9090 гуза навининг морфобиологик холатини аникланди ва бу буйича олинган маълумотлар 2022-2023 йилги натижалар асосида тахлил килинди.

2022 йилда, Фаргона вилоятининг утлоки соз тупроклари шароитида урта толали С-9090 гуза нави парваришланиб, гуза кусаклари 35-40% очилган муддатларда дефолиациядан 7-8 кун олдин ва дефолиациядан 3-4 ва 7-8 кундан кейин сугорилганда унга Хим Экстра дефолиантини куллаб унинг маъкбул меъёрларини аниклаш буйича илмий тажриба олиб борилди.

Демак, С-9090 гуза навининг кусаклари 35-40% очилганда дефолиация утказилган барча фонларда курсаткичлар уртача куйидаги натижаларни кайд этди.Усимликнинг буйи уртача 94,0 см ни, тупдаги барглар сони уртача 35,6 донани, кусаклари сони уртача 13,1 донани, шундан очилганлари уртача 37,0 % ни хамда ярим очилганлари уртача 2,5 % ни ташкил этди.

1 2

0% 2%

2%

17 4%

16

2-расм. С-9090 Fyза навининг дефолиациядан олдин Fyзанинг биологик х,олати

2023 йил натижаларига кура х,ам Фаргона вилоятининг утлоки соз тупроклари шароитида парваришланган урта толали С-9090 гуза навининг гуза кусаклари 35-40% очилган муддатларда дефолиациядан 7-8 кун олдин сугорилган ва дефолиациядан 3-4 ва 78 кун кейин сугориб, Хим Экстра дефолиантини куллаб унинг маъкбул меъёрларини аниклаш буйича тажриба ишлари олиб борилди. Тажрибада С-9090 гуза навининг кусаклари 35-40% очилганда дефолиация утказилган деярли барча фонларда уртача куйидаги натижалар олинди. Демак, усимликнинг буйи уртача 95,6 см ни, тупдаги барглар сони уртача 35,1 донани, кусаклари сони уртача13,1 донани, шундан очилганлари уртача 36,0 % ни хдмда ярим очилганлари уртача 2,1 % ни ташкил этганлиги аникланди.

Тажрибадаги С-9090 гуза навининг кусаклари 35-40% очилгандаги барча фонларда очилган кусаклар 36,0 % ни ташкил этиб дефолиация килиш муддатига тула мос келди ва утказилган дефолиация агротадбири натижасида 1-фонда яъни дефолиациядан 7-8 кун олдин енгил сугорилган вариантлар ичида дефолиациядан 14 кундан сунг Хим Экстра дефолиантини 150 л/га меъёри кулланилган 4-вариантда яшил барглар 0,6%, куриган барглар 0,1%, ярим куриган барглар 7,0 %, тукилган барглар 92,4 % ни ташкил этиб юкори натижаларни курсатди. Шунингдек, 2-фонда яъни, дефолиациядан 3-4 кундан кейин сугорилиб Хим Экстра дефолиантининг 150 л/га меъёри кулланилган 4-вариантда яшил барглар 0,6%, куриган барглар 0,1%, ярим куриган барглар 6,2%, тукилган барглар 93,1% ни ташкил этган булса, тажрибанинг 3-фонида яъни дефолиациядан 7-8 кундан сунг сугорилиб, Хим Экстра дефолиантининг 200 л/га меъёри кулланилган 5-вариантда дефолиациядан 14 кундан сунг гузада яшил барглар 0,9%, куриган барглар 0,0%, ярим куриган барглар 7,1%, тукилган барглар 91,8% ни ташкил этиб, бошка вариантларга нисбатан юкори натижаларни курсатди.

Пахта хосилдорлиги хам юкоридаги вариантларга мос равишда яхши натижаларни ^рсатди яъни, дефолиациядан 7-8 кун олдин енгил сyFорилиб, Хим Экстра дефолиантини 150 л/га меъёри ^лланилган 4-вариантда пахта хосили 36,1 ц/га ни, 2-фонда дефолиациядан 3-4 кундан кейин сyFорилиб Хим Экстра дефолиантининг 150 л/га меъёри ^лланилган 4-вариантда 38,1 ц/га ни, тажрибанинг 3-фонида яъни, дефолиациядан 7-8 кундан сунг сyFорилиб, Хим Экстра дефолиантининг 200 л/га меъёри куллднилгдн5-вариантда 37,3 ц/га пахта хосилини ташкил этди.

Хулоса.

Демак, олинган натижалардан шуни хулоса килиш мумкинки, Fyза баргларини тукилишидд хамда пахта хосилдорлигини ортишида Хим Экстра дефолиантининг 150 л/га ва 200 л/га меъёрлари асосан дефолиациядан 7-8 кун олдин енгил сyFорилиб ^лланилган 4-вариантда хдмда дефолиациядан 7-8 кундан кейин сyFорилиб ^лланилган 5-вариантларда юкори натижаларни ^рсатди ва бу ^лланилган Хим Экстра дефолиантининг энг маъкбул меъёрлари деб топилди

REFERENCES

1. Madaminjon Ubaydullaev,Sultanbek Allanazarov, Jasurbek Komilov. Effect of Weeding on Cotton Weight Per Boll and Cotton Yield Depending on Seedling Thickness of Medium Fiber Cotton Varieties BIO Web of Conferences 78, 03012 (2023)

https://www.bioconferences.org/articles/bioconf/abs/2023/23/bioconf mtsitvw2023 03012/ bioconf mtsitvw2023 03012.html

2. Тешаев, Ф. Ж., & Убайдуллаев, M. M. Определение эффективных норм новых дефолиантов в условиях лугово-солончаковых почв Ферганской области при раскрытии коробочек 50-60% сортов хлопчатника с8290 и с6775. Актуальные проблемы современной науки, (5), 62-64.

3. Ubaydullayev, M. M. (2022). YANGI DEFOLIANTLAR HOSILDORLIK GAROVI. Архив научных исследований, 2(1).

4. Mo'minjonovich, U. M. (2022). Effectiveness Of Defoliants. Eurasian Research Bulletin, 8, 9-12.

5. Mominjonovich, U. M., & Ogli, M. I. V. (2022). STUDY AND ANALYSIS OF TECHNOLOGICAL PROCESSES OF COTTON DRYING IN A CLUSTER SYSTEM. International Journal of Advance Scientific Research, 2(11), 6-10.

6. Ubaydullaev, M. M., & UT, T. (2022). DETERMINATION OF APPROPRIATE NORMS AND TERMS OF DEFOLIANTS. American Journal Of Applied Science And Technology, 2(05), 18-22.

7. Ubaydullaev, M. M., & Makhmudova, G. O. (2022). MEDIUM FIBER S-8290 AND S-6775 COTTON AGROTECHNICS OF SOWING VARIETIES. European International Journal of Multidisciplinary Research and Management Studies, 2(05), 49-54.

8. Ubaydullaev, M. M., & Komilov, J. N. (2022). EFFECT OF DEFOLIANTS FOR MEDIUM FIBER COTTON. International Journal of Advance Scientific Research, 2(05), 1-5.

9. Ubaydullaev, M. M., & Mahmutaliyev, I. V. (2022). EFFECTIVENESS OF FOREIGN AND LOCAL DEFOLIANTS ON THE OPENING OF CUPS. International Journal of Advance Scientific Research, 2(05), 6-12.

10. Ubaydullaev, M. M., & Sultonov, S. T. (2022). DEFOLIATION IS AN IMPORTANT MEASURE. European International Journal of Multidisciplinary Research and Management Studies, 2(05), 44-48.

11. Ubaydullaev, M. M., & Nishonov, I. A. (2022). The Benefits of Defoliation. Eurasian Journal of Engineering and Technology, 6, 102-105.

12. Ubaydullayev Madaminjon Mo'minjon o'g'li, & Ma'rufjonov Abdurahmon Mo'sinjon o'g'li. (2022). BIOLOGICAL EFFICIENCY OF FOREIGN AND LOCAL DEFOLIANTS. "science and innovation" international scientific journal, 1(2). https://doi.org/10.5281/zenodo.6569808

13. Ubaydullayev, М. M. (2021). G 'o 'zada defoliatsiya o 'tkazishning maqbul me'yor va muddatlari. Monografiya.-Corresponding standards and terms of defliation of cotton. Monograph.-. Соответствующие нормы и сроки дефолиации хлопка. Монография. Zenodo.

14. Ubaydullaev, M. M. (2020). The importance of sowing and handling of c-8290 and c-6775 seeds in the conditions of the meadow soils of the Fergana area. In International conference on multidisciplinary research (p. 11).

15. Ubaydullayev, M. M., & Ne'matova, F. J. (2021). The importance of planting and processing of medium-fiedl cotton varieties between cotton rows in Fergana region. The American jurnal of agriculture and biomedical engineering. USA, 3(09).

16. Mo'minovich, U. M. (2021). The Importance Of Planting And Processing Of Medium-Field Cotton Varieties Between Cotton Rows In Fergana Region. The American Journal of Agriculture and Biomedical Engineering, 3(09), 26-29.

17. Ubaydullayev, M. M., Ne'matova, F. J., & Marufjonov, A. (2021). Determination of efficiency of defoliation in medium-fiber cotton varieties. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 9(11), 95-98.

18. Ubaydullaev, M. M. U., Askarov, K. K., & Mirzaikromov, M. A. U. (2021). Effectiveness of new defoliants. Theoretical & applied science Учредители: Теоретическая и прикладная наука,(12), 789-792.

19. Ubaidullaev Madaminjan Muminjanovich, М. M. Холмуротов. Theoretical Study of the Factors Affecting Raw Materials in the Process of Breaking Cotton Wool. AMERICAN

Journal of Engineering, Mechanics and Architecture. Volume 01, Issue 10, 2023 ISSN (E): 2993-2637

https://scholar.google.ru/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=3UOVPu0AAAAJ &cstart=20&pagesize=80&citation_for_view=3UOVPu0AAAAJ:qUcmZB5y_30C

20. UM Mo'minjonovich, K Iqboljon. General Information on the Effectiveness and Disadvantages of Cotton Ginsing Machines American Journal of Engineering, Mechanics and Architecture (2993-2637). 2023/12/8.

21. Убайдуллаев, М. М. Хорижий ва махаллий дефолиантларнинг самарадорлигини аниклаш. Международный научно-образователный электронный журнал «Образование и наука в ххи веке». Випуск, (18), 889-893.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.