Научная статья на тему 'МИКРОЭЛЕМЕНТЛИ ЎҒИТЛАРНИ ЎСИМЛИКНИ БАРГИ ОРҚАЛИ ҚЎЛЛАШНИНГ ҒЎЗАНИ 1000 ДОНА ЧИГИТ ВАЗНИ ҲАМДА БИР КЎСАКДАГИ ПАХТА ВАЗНИ НИНГ ЎЗГАРИШИГА ТАЪСИРИ'

МИКРОЭЛЕМЕНТЛИ ЎҒИТЛАРНИ ЎСИМЛИКНИ БАРГИ ОРҚАЛИ ҚЎЛЛАШНИНГ ҒЎЗАНИ 1000 ДОНА ЧИГИТ ВАЗНИ ҲАМДА БИР КЎСАКДАГИ ПАХТА ВАЗНИ НИНГ ЎЗГАРИШИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
30
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
ПАХТА

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Қахрамонжон Давронов, Нодирбек Тешабоев

Тадқиқотларда С-8290 ғўза нави парваришида микроэлементли ўғитларни барг орқали қўллашнинг таъсирида 1000 дона чигит вазни ва бир кўсак пахтаси вазнининг ўзгариши бўйича олинган илмий-маълумотлар назорат ишлов берилмаган вариантга нисбатан юқори бўлганлиги кузатилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по истории и археологии , автор научной работы — Қахрамонжон Давронов, Нодирбек Тешабоев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МИКРОЭЛЕМЕНТЛИ ЎҒИТЛАРНИ ЎСИМЛИКНИ БАРГИ ОРҚАЛИ ҚЎЛЛАШНИНГ ҒЎЗАНИ 1000 ДОНА ЧИГИТ ВАЗНИ ҲАМДА БИР КЎСАКДАГИ ПАХТА ВАЗНИ НИНГ ЎЗГАРИШИГА ТАЪСИРИ»

ISSN: 2181-3337 | SCIENTISTS.UZ

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SCIENCE AND INNOVATION

ISSUE DEDICATED TO THE 80TH ANNIVERSARY OF THE ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN

МИКРОЭЛЕМЕНТЛИ УГИТЛАРНИ УСИМЛИКНИ БАРГИ ОРЦАЛИ ЦУЛЛАШНИНГ ГУЗАНИ 1000 ДОНА ЧИГИТ ВАЗНИ ^АМДА БИР КУСАКДАГИ ПАХТА ВАЗНИ НИНГ УЗГАРИШИГА ТАЪСИРИ 1Цахрамонжон Давронов, 2Нодирбек Тешабоев T

Жаргона давлат университети. к.х.ф.д. дотцент 2Фаргона давлат университети мустакил изланувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.8367835

Аннотация. Тадцщотларда С-8290 гуза нави парваришида микроэлементли угитларни барг орцали цуллашнинг таъсирида 1000 дона чигит вазни ва бир кусак пахтаси вазнининг узгариши буйича олинган илмий-маълумотлар назорат ишлов берилмаган вариантга нисбатан юцори булганлиги кузатилди.

Abstract. In the research, it was observed that the scientific data obtained on the change in the weight of1000 seeds and the weight of one boll of cotton under the effect of foliar application of micronutrient fertilizers in the care of S-8290 cotton variety were higher than the control untreated option.

Аннотация. В ходе исследований отмечено, что полученные научные данные по изменению массы 1000 семян и массы одной коробочки хлопчатника под влиянием внекорневого внесения микроудобрений в уходе за сортом хлопчатника С-8290 были выше, чем в контрольном необработанном варианте.

Кириш

Узбекистан кишлок хужалигида асосий экинлар пахта хамда кузги бугдой булиб, бу экинлардан юкори ва сифатли хосил олишда турли хил агротехник тадбирларни, касаллик ва зараркунандаларга карши кураш чораларини утказилиши мухим урин тутади. Айникса, пахта хосилини салмоги ва сифатини оширишда, гузанинг усув даври давомида агротехник тадбирларни уз вактида ва сифатли утказилиши биринчи навбатда хосил элементларини купрок сакланиб колинишига эътибор каратилади. Шуларни эътиборга олган холда илмий тадкикотлар утказиш хар доим аграр сохадаги олимлар эътиборида булган.

Бугунги кунда Республикамизда етиштириладиган гуза навлари тезпишар, серхосил, тола чикими юкори, унинг тола сифати яхши, чигити мой ва оксил моддаларга бой, ташки мухитнинг нокулай шароитларига чидамли (тупрокнинг шурланиши, паст харорат, гармсел, кургокчилик ва бошк.) шунингдек, касаллик ва зараркунандаларга чидамли, агротехник тадбирлардан самарали фойдаланадиган, катор ораларини ишлашни механизациялашга, машина теримига мослашган хдмда бошка кимматли хужалик белгилар ва хусусиятларга эга булиши талаб килинади.

Шу боисдан илмий тадкикотларда урганилганда гузани С-8290 навининг 1000 дона чигит вазни ва бир кусак пахтаси вазнининг узгаришига суюк холатдаги NPK угитлари ва Kafolon деб номланувчи микроэлементлардан ташкил топган угитни барг оркали кулланилгандаги тавсифлари урганилди.

Тадкикотларда С-8290 гуза нави парваришида микроэлементли угитларни барг оркали куллашнинг таъсирида 1000 дона чигит вазни ва бир кусак пахтаси вазнининг узгариши буйича олинган илмий-маълумотлар назорат ишлов берилмаган вариантга нисбатан юкори булганлиги кузатилди.

1811

2021 йил шароитида минерал угитлар N130, Р90, К65 кг/га меъёрларда кулланилган назорат вариантида 1000 дона чигит вазнлари 3-х,осил шох,ининг 1-урнидан олинган намунада уртача 103,1г ни, 110,7 гр. ни 6-х,осил шох,ида (1-урин) 108,1 гр. ва 9-х,осил шох,ида эса (1-урин) 90,5 г.ни ташкил этганлиги кузатилган. Демак, барча курсаткичлар 3 х,осил шох,идан 9-чиси томон камаябориши кузатилдики, бу х,олат гузанинг биологик хусусиятларига богликдир.

Тадкикоднинг максади; Минерал угитларнинг 1-фонида суюк х,олатдаги микроэлементлар гузани барча оркали суспензия сифатида 3 марта (150+200+250 мл/га) кулланилган 2- вариантда 1000 дона чигит вазнлари х,осил шох,ларига мутаносиб равишда 113,2; 110,5 ва 92,0 г.ни, уртача 105,2 г.ни ташкил этганлиги аникланган. Бу курсаткичлар назоратдан (чигит вазни) 2,5; 2,4 ва 1,5 г., уртача 2,1г., га юкори эканлиги кузатилган. Бу фаркланишлар кулланилган суюк х,олатдаги микроэлементлар таъсирида аввало барг сатх,и юзасини ортганлиги унинг натижасида фотосинтез жараёни яхшиланганлиги ва гузанинг усиш ва ривожланиш учун макбул шароит яратилганлигидан далолат беради. Гуза барги оркали суюк х,олатдаги ЫРК ва микроэлементларнинг суспензия сифатида 3 марта (3,0+3,5+4,0 л/га) кулланилган 3-вариантда юкоридаги курсаткичлар мутаносиб равишда 115,4; 110,2 ва 107,0 уртача эса 110,8 г. ни ташкил этиб, назоратдан 4,7; 2,1 ва 16,5 гр. уртача 7,7 гр. га ортикча булганлиги аникланган.

Ка£э1оп таркибидаги микроэлементлар туплами суспензия сифатида 4 марта (2,0+2,0+2,0+2,0 л/га) кулланилганда (4 вариант) 1000 дона чигит вазнлари х,осил шох,ларига мутаносиб равишда 114,5; 109,4 ва 106,5 г. ни уртача 110,3.ни ташкил этиб назоратдан 3,8; 1,1 ва 16,0 уртача 7,2 г.га юкори эканлиги аникланган. Бу (4) вариант курсаткичлари назоратдан нисбатан юкори булган.

Минерал угитларнинг меъёрлари N130 Р90 К65 кг/га дан N180 Р125 К90 кг/га ортиши билан чигитларнинг массаси ва мойдорлиги нисбатан яхшиланганлиги кузатилиб, назоратда (5-вариант) 1000 донасининг вазнлари 111,2; 109,1 ва 93,2 г. ни, уртача 109,5 г. ни булганлиги кузатилганки бунда кушимчалар минерал угитларнинг N50 Р35 К25 кг/га меъёрларда ортикча солинганлиги х,исобидан булганлигини таъкидлаб утамиз.

Суюк микроэлементлар суспензия сифатида гузанинг баргидан 3 марта (150+200+250 мл/га) кулланилган вариантда 1000 дона чигит вазнлари х,осил шох,ларига мутаносиб равишда 113,8; 109,2 ва 107,4 г.ни, уртача 110,1 г.ниашкил этиб, назоратдан 1000 дона чигит массасининг 3 та х,осил шох,идаги уртачаси 0,6 г. га яхшиланганлиги кузатилади.

Тажрибада нисбатан макбул маълумотлар яна угитларни шу (II) фонида суюк ЫРК ва микроэлементлар суспензия сифатида гуза баргидан 3 марта (3,0+3,5+4,0 л/га) кулланилганда олинган х,олда 1000 дона чигит вазнлари х,осил шох,ларига мутаносиб равишда 115,6; 111,2 ва 107,8 г. га, уртача 111,5 г. га назоратдан уртачаси 2,0 г.га юкори, колаверса 6- вариантникига нисбатан 1,4 г. га, П-фондаги паралель (3) вариантдан эса 0,7 г. га юкори булганлиги тахлил килинган.

Аввало шуни айтиш керакки, бу гуза навининг биологик хусусиятлари баён килинган, бир кусак пахтасининг вазни 6.0-6.1 г. деб курсатилган. Тадкикотларда олинган маълумотлар буни тастиклайди, лекин кусак вазнининг узгариши аввало кулланилган угит меъёрларига барг оркали сепилган микроэлементларга, колаверса пахта теримига х,ам богликлиги аникланган.

1-жадвал

1812

Гузада микроэлементли минерал ^итларни барг оркали куллашнинг 1000 дона чигит вазнига таъсири, 2021 йил

Вариант тартиби Минерал угитларнинг йиллик меъёрлари, кг/га Микроэлементли минерал угитлар, мл, л/га 1000 дона чигит вазни, г Уртача

хосил шохлари

N P K 3 6 9

1 130 90 65 - 110,7 108,1 90,5 103,1

2 130 90 65 Суюк микроэлементлар 113,2 110,5 92,0 105,2

3 130 90 65 Суюк NPK ва микроэлементлар 115,4 110,2 107,0 110,8

4 130 90 65 Кафолон 114,5 109,9 106,5 110,3

5 180 125 90 - 111,2 109,1 93,2 104,5

6 180 125 90 Суюк микроэлементлар 113,8 109,2 107,4 110,1

7 180 125 90 Суюк NPK ва микроэлементлар 115,6 111,2 107,8 111,5

8 180 125 90 Кафолон 114,8 110,8 107,6 111,0

9 230 160 115 - 111,3 110,5 95,2 111,0

10 230 160 115 Суюк микроэлементлар 113,9 111,2 108,1 111,0

11 230 160 115 Суюк NPK ва микроэлементла р 115,7 112,1 109,1 112,3

12 230 160 115 Кафолон 115,0 111,3 108,2 111,5

Минерал угитларнинг N230 Р160 К115 кг/га меъёрларида хам нисбатан юкори курсаткичлар сую; ЫРК ва микроэлементлар барг оркали кулланилганда олинган, бунда хосил шохларига мутаносиб равишда 1000 дона чигит вазнлари 115,7; 112,1 ва 109,1 г. ни, уртача 112,3 г.ни ташкил этиб, назоратдан (уртачалари) 1,3 г.га юкори булган, П-фондаги паралель (7) вариантникидан уртачалари 0,8г.га ортикча эканлиги аникланган. Лекин бу охирги фаркланишлар 1-фон билан П-фондаги 3 ва 7 вариантлар орасида 0,7 г. га тенг булган. КаШоп таркибидаги микроэлементлар таъсирида хам назоратга нисбатан юкори , лекин макбул (7ва11) вариантларникидан камрок курсаткичлар олинган. Демак, гузанинг С-8290 навининг 1000дона чигит вазнини ошириш учун минерал угитларнинг N180 Р125 К90 кг/га фонида суюк холатдаги №К ва микроэлементлар гуза барги оркали 3 марта куллаш кераклиги илмий жихатдан исботланган.

Минерал угитлар N130, Р90, К65 кг/га фонида КаМоп деб номланган суюк микроэлементлар туплами 4 марта 2,0л/г дан кулланилганда юкоридаги курсаткичлар мутаносиб равишда 5,9; 4,1 уртача 2-теримдан 5,0 г. ни ташкил этиб, назоратдан 0,3 г.

1813

ортикча булса, суюк микроэлементлар кулланилган 2-вариант курсаткичига тенг (5,0-5,0 гр), сую; КРК ва микроэлементлар аралашманинг таъсиридан 0,1гр. га камрок булганлиги кузатилган.

Минерал угитлар N180, Р125, К90 кг/га меъёрларда кулланилган (5-8) вариантларнинг назоратида бир кусак пахтасининг вазни теримларга мутаносиб равишда уртачаси 5,9-3,9 г.ни, 2 та теримда уртача эса 4,9 г.ни ташкил этиб, I- фондаги назоратдан 0,4-0,0 ва 0,2г. га юкори булганлиги кузатилган. Демак, минерал угитлар меъёрлари N130, Р90, К65 кг/га дан N180, Р125, К90 кг/га узгариши билан бир кусак пахтанинг вазни ортаётганлиги аникланади.

Минерал угитларнинг бу (II) фонида суюк микроэлементлар 3 марта (150+200+300 мл/га)барг оркали сепилганда бир кусак пахтанинг вазни теримларга мутаносиб равишда 6,1 ва 4,1 г.ни уртачаси эса 5,1г.ни ташкил этганлиги кузатилиб, аввало назоратдан 0,2-0,3 ва 0,2 г., колаверса 1-фондаги паралель (2) вариантникидан 0,3-0,0 ва 0,1 г. га фаркланган.

2-жадвал

Гузада микроэлементли минерал ^итларни барг оркали куллашнинг бир кусак пахтасининг вазнига таъсири, (г), 2021 йил

вариант тартиби Минерал угитларнинг йиллик меъёрлари, кг/га Микроэлемент -ли минерал угитлар, мл, л/га 1 -терим уртача 2-терим уртача Уртача

N P K

1 130 90 65 - 5,5 3,9 4,7

2 130 90 65 Суюк микроэлементлар 5,8 4,2 5,0

3 130 90 65 Суюк NPK ва микроэлементл ар 5,9 4,2 5,1

4 130 90 65 Кафолон 5,9 4,1 5,0

5 180 125 90 - 5,9 3,9 4,9

6 180 125 90 Суюк микроэлементлар 6,1 4,2 5,1

7 180 125 90 Суюк NPK ва микроэлементл ар 6,2 4,2 5,2

8 180 125 90 Кафолон 6,1 4,1 5,1

9 230 160 115 - 5,9 3,9 4,9

10 230 160 115 Суюк микроэлементлар 6,0 4,0 5,0

11 230 160 115 Суюк NPK ва микроэлементл ар 6,2 4,2 5,2

12 230 160 115 Кафолон 6,0 4,0 5,1

Таъкидлаш жоизки, таркибида нисбатан макбул курсаткичлар 7-вариантда N180, P125, K90 кг/га фонида суюк х,олатдаги NPK ва микроэлементлар суспензия сифатида гузанинг барги оркали 3 марта (3,0; 3,5 ва 4,0 л/га) кулланилганда олиниб, бир кусак

1814

пахтанинг вазнлари теримларга мутаносиб равишда 6,2-4,2 г.ни уртача 5,2 г. ни ташкил этганлиги кузатилган.

Хулоса ва тавсиялар; Демак, минерал угитларнинг факат шу меъёрларида ва микроэлементлар таъсирида, колаверса 1-теримдагина бир-кусак пахтанинг вазни 6,1-6,2 г. га тенг булди. Бу холат эса гуза навининг муаллифлари берган маълумотлар макбул агротехник шароитлар яратилгандагина пахта вазни 6,0-6,1 г. га етишни курсатади.

REFERENCES

1. Ибрагимов О.О., Давронов ^.А. Гуза парваришида агротехник омиллар таъсирида хосил тугунчаларини тукилишини олдини олиш чоралари // ^ишлок хужалиги экинлари селекцияси ва уругчилиги сохасининг хозирги холати ва ривожланиш истикболлари. ТошДАУ ва ПСУЕАИТИ маколалар туплами 2-кисм. -Тошкент, 2015. -Б. 390-393.

2. Тиллабеков Б.Х., ^одирхужаева М.Ф., Каримов Ш., Азимова М., Фармонов С. Суспензияларнинг гуза хосилдорлигига таъсири. // ^ишлок хужалигида янги тежамкор агротехнологияларни жорий этиш. УзПИТИ маколалар туплами. -Тошкент, 2011. -Б. 164-166.

3. Тиллабеков Б.Х., ^одирхужаева М.Ф., Хайитбоев Х., Сиддикова Д. Супензияларни куллаш муддатларининг пахта толаси технологик хусусиятларига таъсири //Гуза ва гуза мужмуидаги экинларни парваришлаш агротехнологияларини такомиллаштириш. УзПИТИ маколалар туплами. -Тошкент, 2013. -Б. 185-188.

4. Teshaboeva, M., D. Abdug'Anieva, and S. Raximjonova. "ТАКРОРИЙ ЭКИЛГАН МОШ КОСИЛИ ТАРКИБИДАГИ ПРОТЕИН МЩДОРИ." Scienceandinnovation 1.D7 (2022): 517-526.

5. Teshaboyev, N., etal. "TO 'QSONBOSTI MUDDATDA EKILGAN KARAMNI FARAO F1 DURAGAYI O 'SISHI VA HOSILDORLIGIGA EKISH SXEMASINI TA'SIRI." Scienceandinnovation 1.D8 (2022): 718-722.

6. Teshaboyev, N., ShTursunaliyev, and R. Qodirjonova. "THE EFFECT OF DEEP LOOSENING ON COTTON YIELD OF COTTON." Scienceandinnovation 1.7 (2022): 655659.

7. Turdaliev, A. T., Darmonov, D. Y., Teshaboyev, N. I., Saminov, A. A., &Abdurakhmonova, M. A. (2022, July). Influenceofirrigationwithsaltywateronthecompositionofabsorbedbasesofhydromorphicstruct ureofsoil. In IOP ConferenceSeries: EarthandEnvironmentalScience (Vol. 1068, No. 1, p. 012047). Ioppublishing.

1815

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.