Научная статья на тему 'КАЛЬЦИЙ ВА МАГНИЙ БЎЛГАН АЗОТЛИ ЎҒИТЛАРНИНГ ҒЎЗАНИ ЎСИШИ, РИВОЖЛАНИШИ ВА БИР ДОНА КЎСАК ПАХТА ВАЗНИНИНГ ЎЗГАРИШИГА ТАЪСИРИ'

КАЛЬЦИЙ ВА МАГНИЙ БЎЛГАН АЗОТЛИ ЎҒИТЛАРНИНГ ҒЎЗАНИ ЎСИШИ, РИВОЖЛАНИШИ ВА БИР ДОНА КЎСАК ПАХТА ВАЗНИНИНГ ЎЗГАРИШИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
33
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
оч тусли бўз тупроқ / азот / фосфор / калий / кальций / магний / ғўза / қуруқ масса / пахта ҳосили

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — М.Мирзажанова

Таркибида кальций ва магний бўлган гранулланган аммиакли селитра ўғитини ғўзанинг амал даври давомида 3 марта – 2-3 чин барг, шоналаш ва гуллашда қўлланилганда ўсимлик яхши ўсиб ривожланиши учун мақбул шароит яратилди

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КАЛЬЦИЙ ВА МАГНИЙ БЎЛГАН АЗОТЛИ ЎҒИТЛАРНИНГ ҒЎЗАНИ ЎСИШИ, РИВОЖЛАНИШИ ВА БИР ДОНА КЎСАК ПАХТА ВАЗНИНИНГ ЎЗГАРИШИГА ТАЪСИРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

КАЛЬЦИЙ ВА МАГНИЙ БУЛГАН АЗОТЛИ УГИТЛАРНИНГ ГУЗАНИ УСИШИ, РИВОЖЛАНИШИ ВА БИР ДОНА КУСАК ПАХТА ВАЗНИНИНГ УЗГАРИШИГА

ТАЪСИРИ М.Мирзажанова

Таянч докторант, ПСУЕАИТИ https://doi.org/10.5281/zenodo.8007828

Аннотатция. Таркибида кальций ва магний булган гранулланган аммиакли селитра угитини гузанинг амал даври давомида 3 марта - 2-3 чин барг, шоналаш ва гуллашда цулланилганда усимлик яхши усиб ривожланиши учун мацбул шароит яратилди.

Калит сузлар: оч тусли буз тупроц, азот, фосфор, калий, кальций, магний, гуза, цуруц масса, пахта %осили

Кириш: Бугунги кунда дунё буйича гуза экиладиган майдон 31,5 млн. гектарни ташкил этиб, х,ар йили 23,4 млн. тоннадан ортик пахта толаси етиштирилади. Х,осилдорликни ошириш борасида тупрок унумдорлигини саклаш хдмда агрокимёвий хусусиятларини яхшилаш максадида азотли угитларга булган талаб йилдан йилга ортмокда. Тупрок таркибидаги озика моддаларнинг макбул нисбатларда, етарли микдорда булиши учун дунёнинг ривожланган мамлакатларидан А^Ш, Германия, Россия, Хитой, Англия, Белгия ва бошкаларда азотли угитларни фойдаланиш коэффициентини ошириш буйича ишлари амалга оширилмокда. Ушбу давлатларда шунингдек, азотни фосфор ва калий билан биргаликда куллаш меъёр, муддатлари х,ам ишлаб чикилиб, ишлаб чикаришга жорий этилмокда.

Тадкикот услублари: Илмий тадкикот иш дастури буйича дала шароитларида оч тусли буз тупрокларда олиб борилди. Дала тажрибаси ПСУЕАИТИ Сирдарё илмий тажриба станциясининг тажриба участкасида 2019 йил шароитида Дала тажрибасини утказиш ПСУЕАИТИ (аввалги УзПИТИ) услублари буйича олиб борилди (2007).

Тадкикот натижалари ва уларнинг мух,окамаси: Тадкикот олиб борилган йилларда пахта намуналари 3, 6 ва 9-х,осил шохларининг 1-уриндаги кусаклардан олинган ва теримлар буйича мутаносиб равишда келтирилган. Шунинг учун 1-теримдаги намуналар 5,0 г атрофида 2-чиси 4,0 ва 3-чиси 3,0 г. атрофида булган. Чунки гузани кусакдаги пахта вазнлари пастдан юкорига томон камаяборадики, бу унинг биологик хусусиятларига богликдир. Яна бир х,олатни алох,ида тушунтириш керакки, пахта намуналари теримлар олдидан очилган барча кусакларнинг уртасидан олинганда бироз камрок вазнга тугри келар эди. Шундай экан олинган маълумотлар 1-жадвалда келтирилган.

Тажрибада угит кулланилмаган 1-вариантда 2019 йил шароитида бир кусак пахтанинг вазни теримлар буйича мутаносиб равишда 4,9 ва 4,0 г ни уртача эса 4,4 г.ни ташкил этган булса, 2020 йилда 5,0-4,0 г. уртача 4,5 г ни ва 2021 йилда 4,4-4,0 ва (3-теримда) 2,9 г., уртача 4,2 г.ни ташкил этди. Умуман олганда вариантлар буйича бир кусак пахтасининг вазни катта фаркланмади, бу х,олат усимлик тупидаги кусаклар сонига х,ам боглик булиб, кусаклар сони очилган сари пахта вазни камайиши кузатилади.

Фонли вариантда юкоридаги курсаткичлар уртача йиллар буйича 4,5; 4,6; 4,0 г.ни 3 йилда уртача 4,3 г. га тенг булди ва назоратдан 0,1 г. га фаркланди.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

Аммиакли селитра угити фосфор ва калий угитлари фонида кулланилган 3-вариантда 3 йилда уртача бир кусак пахтанинг вазни х,ам 4,3 г ни ташкил этиб, 2-вариантникига тенг булди.

Таъкидлаш жоизки, Са ва Mg элементларининг кусак пахтасининг вазнига таъсири макбул булганлиги аникланди.

Аммиакли селитрага Са элементи аралаштирилган азотли угити кулланилган 4-вариантда уртача 3 йилдаги бир кусак пахтасининг вазни 4,4 г ни ташкил этган х,олда назоратдан 0,2 г., фонли вариантдан 0,1 г., оддий аммиакли селитрадан эса 0,1 г. га фаркланди.

Mg элементи аралаштирилган азотли угити гуза амал даврида 3 марта кулланилганда йиллар буйича 1 кусак пахтасининг вазни уртача 4,5; 4,7 ва 4,5 г.ни, 3 йилда уртача эса 4,5 г. ни ташкил этиб, Са ли вариантдан 0,1 г. га юкори булди. Демак, кулланилган угит турларига боглик х,олда бир кусак пахтасининг вазни узгариб бориши кузатилади. Тажрибада нисбатан юкори курсаткичлар Са+Mg элементлари биргаликда азотли угит таркибига аралаштирилган 6-вариантда олиниб, уртача 3 йилдаги бир кусак пахтасининг вазни 4,7 г.ни ташкил этган х,олда Mg ли вариантдан 0,2 г.га юкори булганлиги аникланди.

1-жадвал

Таркибида кальций ва магний булган азотли ^итларнинг Fузани бир кусак

пахтасининг вазнини узгаришига таъсири, (г)

Вариа нт тарти би Тажриб а вариант лари 2019 й 2020 й 2021 й 3 йил да урта часи

теримла р урта часи теримла р урта часи теримлар урта часи

1 2 1 2 1 2 3

1 Угитсиз (назорат ) 4,9 4,0 4,4 5,0 4,0 4,5 4, 8 4, 0 2, 9 3,9 4,2

2 Фон - Р205- 140, К20-100 кг/га 5,1 4,0 4,5 5,2 4,0 4,6 4, 9 4, 2 3, 0 4,0 4,3

3 Фон + N200 кг/га (N^N0 3) 5,1 4,0 4,5 5,2 4,0 4,6 4, 9 4, 2 3, 0 4,0 4,3

4 Фон + N200 кг/га (N^N0 з + Са) 5,1 4,0 4,5 5,2 4,2 4,7 5, 1 4, 4 3, 1 4,2 4,4

5 Фон + N200 кг/га 5,1 4,0 4,5 5,2 4,2 4,7 5, 0 4, 0 - 4,5 4,5

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

_JUNE 6-7, 2023_

(КШШ 3 + Mg*)

6 Фон + N200 кг/га (КШШ 3+ Ca+ Mg) 5,2 4,3 4,7 5,2 4,3 4,8 5, 1 4, 6 4, 0 4,6 4,7

7 Фон + N200 кг/га (КШШ 3 + Ca) 5,2 4,1 4,6 5,2 4,2 4,7 5, 0 4, 5 3, 0 4,1 4,4

8 Фон + N200 кг/га (КШШ 3+ Ca+ Mg) 5,2 4,0 4,6 5,2 4,3 4,7 5, 1 4, 0 - 4,5 4,6

9 Фон + N200 кг/га (КШШ 3 + Ca) 5,1 4,0 4,5 5,2 4,0 4,6 5, 0 4, 0 3, 0 4,0 4,3

10 Фон + N200 кг/га (КШШ 3+ Ca+ Mg) 5,0 4,0 4,5 5,1 4,3 4,7 5, 1 4, 0 3, 0 4,0 4,4

Хулоса: Азотли угитларни куллаш муддатлари 3 мартадан 2 мартага узгариши билан бир кусак пахтасининг вазни нисбатан камайганлиги кузатилган. Са+ Mg азотли угитлар гузани 2-3 чин барг ва шоналаш даврида кулланилган 8-вариантда уртача пахта вазни 3 йилда 4,6 г. ни, гузани шоналаш ва гуллаш даврида солинганда эса 4,4 г ни ташкил этиб, макбул (6) вариант курсаткичидан мутаносиб равишда 0,1 ва 0,3 г. га камайганлиги аникланди.

REFERENCES

1. Сатторов Ж. Минерал угитларни куллашнинг илмий асосини ривожлантириш. Узбекистон кишлок хужалиги журнали №2, 2013, Б.23-24.

2. Ташкузиев М.М., Шадиева Н.И Гумусное состояние подверженных эрозии почв предгорий северного Туркестана и их рациональное использование в богарном земледелии «Гуминовые вещества в биосфере» Труды V Всероссийской конференции часть 2.-Санкт-Петербург, 2010.-С.671-677

3. Xian-you Chen, Liang-huan Wu, Xiao-Chuang Cao, Yuan-hong Zhu. Organic nitrogen components in soil from southeast China. J.Zhejiang Univ Sci B. 2013.apr,14(4): p259-269 doi: 10/1631jzus/B1200104

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.