Научная статья на тему 'ТАЯНЧ ҲАРАКАТ АППАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН БОЛАЛАРНИ ПАРАСУЗИШГА ЎРГАТИШ АСОСЛАРИ'

ТАЯНЧ ҲАРАКАТ АППАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН БОЛАЛАРНИ ПАРАСУЗИШГА ЎРГАТИШ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
68
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ПАРАСУЗИШ / ТҲАШ / ЧЕКЛАНГАН ИМКОНИЯТЛАР / ЎРГАТИШ / АДАПТИВ ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ / БОШЛАНғИЧ ТАЙЁРГАРЛИК БОСқИЧИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Зоитова Г.М., Раҳимбоев У.

Мақолада болалар ва ўсмирлар спорт мактабларида таянч-ҳаракат аппарати шикастланган болаларни парасузишга ўргатишни ташкил этиш масалалари кўриб чиқилади. Таянч-ҳаракат аппарати шикастланиш даражасига мувофиқ ишлаб чиқилган экспериментал методикасини сузишга ўргатиш бошланғич босқичи тузилишида қўллаш самарадорлигини аниқлаш ишнинг асосий мақсадидир. Тадқиқот Тошкент шаҳридаги сув спорти турларига ихтисослаштирилган болалар ва ўсмирлар мактаби негизида 8-10 ёшли болалар билан ўтказилди.В статье рассматриваются вопросы организации обучения детей с поражениями опорно двигательного аппарата паралимпийскому плаванию в условиях детско юношеских спортивных школах. Целью работы является определение эффективности применения разработанной экспериментальной методики построения этапа начального обучения в соответствии со степенью поражения опорно двигательного аппарата. Эксперимент проводился на базе специализированной детско юношеской школы по водным видам спорта города Ташкента с детьми 8-10 лет.The article deals with the issues of organizing the training of children with lesions of the musculoskeletal system in Paralympic swimming in children's and youth sports schools. The purpose of the work is to determine the effectiveness of the application of the developed experimental methodology for constructing the stage of primary education in accordance with the degree of damage to the musculoskeletal system. The experiment was carried out on the basis of a specialized children's and youth school for water sports in the city of Tashkent with children 8-10 years old.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЯНЧ ҲАРАКАТ АППАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН БОЛАЛАРНИ ПАРАСУЗИШГА ЎРГАТИШ АСОСЛАРИ»

Детско-юношеский спорт

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD)

Г.М. ЗОИТОВА1

Магистрант

У.^. РА^ИМБОЕВ1

1 Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан 6oFÄaHnm учун:

gulnoza_zoitova@mail.ru

ТАЯНЧ ХДРАКАТ АППАРАТЫ ШИКАСТААНГАН БОААААРНИ ПАРАСУЗИШГА УРГАТИШ АСО СААРИ

Аннотация

Annotation

СО СЧ1

о

OJ

сч

га та t

0

Q.

1

С

га

В статье рассматриваются вопросы организации обучения детей с поражениями опорно-двигательного аппарата паралимпий-скому плаванию в условиях детско-юношеских спортивных школах. Целью работы является определение эффективности применения разработанной экспериментальной методики построения этапа начального обучения в соответствии со степенью поражения опорно-двигательного аппарата. Эксперимент проводился на базе специализированной детско-юношеской школы по водным видам спорта города Ташкента с детьми 8-10 лет.

Ключевые слова: параплавание, ПОДА, ограниченные возможности, обучение, адаптивная физическая культура, этап начальной подготовки.

Маколада болалар ва усмирлар спорт мактабларида таянч-^аракат аппарати шикастланган болаларни парасузишга ургатишни ташкил этиш масалалари куриб чикиилади. Таянч-^аракат аппарати шикастланиш даражасига мувофик ишлаб чикилган экспериментал методикасини сузишга ургатиш бошлангич боскичи тузилишида куллаш самарадорлигини аниклаш ишнинг асосий максадидир. Тадкикот Тошкент ша^ридаги сув спорти турларига ихтисослаштирилган болалар ва усмирлар мактаби негизида 8-10 ёшли болалар билан утказилди.

Калит сузлар: парасузиш, ТХАШ, чекланган имкониятлар, ургатиш, адаптив жисмоний тарбия, бошлангич тайёргарлик босцичи.

The article deals with the issues of organizing the training of children with lesions of the musculoskeletal system in Paralympic swimming in children's and youth sports schools. The purpose of the work is to determine the effectiveness of the application of the developed experimental methodology for constructing the stage of primary education in accordance with the degree of damage to the musculoskeletal system. The experiment was carried out on the basis of a specialized children's and youth school for water sports in the city of Tashkent with children 8-10 years old.

Key words: paraswimming, MSI, disabilities, training, adaptive physical culture, initial training stage.

Долзарблиги. Хозирги кунда таянч харакат аппарати шикастланган болаларни кисман ёки тулик кундалик ха-ётга кайтариш максадида адаптив ва согломлаштирувчи сузиш восита ва услубларидан кенг фойдаланиш оркали янги согломлаштириш технологияларини параспорт ва адаптив жисмоний тарбия амалиётига жорий этиш маса-лаларига долзарб муаммо сифатида каралмокда [2, 5, 6].

Таянч хдракат аппарати шикастланган болаларни парасузишга ургатиш дастури спорт мактаблари хал килиши зарур булган вазифалар каторига киритили-ши шарт, чунки биринчи навбатда сузиш - бу сувдан куркувни енгиш ва сувдаги бахтсиз ходисаларини олдини олиш учун асосий профилактик чораларидан бири хисобланади, иккинчидан, адаптив жисмоний тарбия ва харакат реабилитациясининг энг самарали согломлаштириш воситаси хисобланади, учинчидан, боланинг жисмоний, аклий ва рухий ривожланишига ёрдам беради, туртинчидан, боланинг замонавий жами-ят ривожланиш шароитлари ва умуман янги талабла-рига мослашишга ёрдам берувчи ижтимоий мавкеини сезиларли оширади [1, 3, 4].

Спорт мактабларида жисмоний имконияти чекланган болалар учун булинмалар ва махсус гурухлар фа-олиятини ташкил этиш буйича тегишли хужжатларни ишлаб чикиш ва тасдиклаш масалаларни хал килиш максадида давлатимиз рахбари томонидан ПК^-5114-сонли "Паралимпия харакатини ривожлантиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида" ва ПК^-

270-сонли "Паралимпиячиларнинг матонат мактаби фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида" ги карорлари кабул килинган [7].

Тадкикот максади. Таянч харакат аппарати шикастланган болаларга парасузишни ургатишнинг экспериментал методикасини ишлаб чикиш ва сама-радорлигини асослаш.

Тадкикот вазифалари:

Таянч харакат аппарати шикастланган болалар учун парасузишдаги кулланиладиган асосий восита ва методларни аниклаш максадида укув-услубий адаби-ётларини тахлил килиш ва умумлаштириш;

2. Сузишга ургатиш жараёнида таянч харакат аппарати шикастланган болалардаги харакатларни бажариш ва жисмоний фаолиятнинг хусусиятларини аниклаш асосида бошлангич тайёргарлик боскичи учун парасузишни ургатиш буйича дастурни ишлаб чикиш;

3. Таянч харакат аппарати шикастланган болаларга бошлангич тайёргарлик боскичида парасузишни ур-гатиш дастурини тадкикот оркали самарадорлигини асослаш.

Тадкикотни ташкил килиш. Илмий изланишлар

2021 йил октябрь ойидан бошлаб 2023 йил март ойигача уч боскичда олиб борилди.

Биринчи боскичи (октябрь 2021 йил - февраль

2022 йил) илмий-услубий ва амалий адабиётларни тахлил килиш, педагогик кузатувларни уз ичига олган. Парасузишдаги таянч харакат аппарати шикастланган

Детско-юношеский спорт

болаларни бошлангич тайёргарлик боскичи учун дас-тур ишлаб чикилган.

Иккинчи боскдч (март 2022 йил - январь 2023 йил) ишлаб чикилган экспериментам дастурни педагогик тадкикот жараёнида самарадорлигини бахолаш ва маълумотларни туплашга йуналтирилган. Педагогик тажриба икки боскичда амалга оширилди (хар бирининг давомийлиги 5 ойдан), 1 боскдч 2022 йил март-июль ойларида, 2 боскич 2022 йилнинг сентябрь ойидан бошлаб 2023 йил март ойигача.

Учинчи боскичда (февраль-март 2023 йил) тадкикот натижалари тахлил килинди.

Тадкикотлар Тошкент шахар сув спорти турларига ихтисослаштирилган болалар - усмирлар спорт макта-бида утказилди. Тадкикотда 28 нафар 8-10 ёшдаги та-янч харакат аппарати шикастланган, асосан S7, 8, 9, 10 классларига тегишли булган болалар иштирок этишди. Хар бир гурухда синалувчилар сони 14 нафарни таш-кил килди. Биз томонимиздан ишлаб чикилган таянч харакат аппарати шикастланган болаларни парасузишга ургатишнинг бошлангич тайёргарлик дастури 10 ойга мулжалланган булиб, укув дастури таксимотининг тахминий календар режа-жадвали тузилди (1 расм).

Укув-машгулотлари хафтада уч марта 60 дакикадан утказилди. Хар бир машгулот кириш, тайёрлов, асосий ва якуний кисмларидан иборат булди. Биз томонимиздан таянч харакат аппарати шикастланган болаларни бошлангич тайёргарлик боскичида сузиш техникасига ургатиш учун осон машклар кулланилди. Бу машклар мухим харакатлар куникмаларини эгаллаш, тугри на-фас олиш ва чикариш даражасини тавсифлайди.

Ушбу машклардан тест сифатида фойдаланиш бизга шугулланувчилар уларни бажариш даражасини бахолаш ва шу асосда янги сузиш машкларини ургатиш имкони яратилди.

1. Кукракда ва чалканча крол "Юлдузча" машки. Машкни бажараётганда, бола нафас олиб, юзини сувга тушириб сувнинг юзасига ётиши керак, кулларини ва оёкларини ён томонларга ёяди. Кукракда "Юлдузча" машки бажарилгандек, чалканча холатда хам худди шундай бажарилади.

1 Расм. Бошлаотич тайёргарлик гурухларида ТХД шикастланган болаларни ургатиш дастури

2. "Кукракда сирпаниш" машки. Тананинг сувда тугри холатини узлаштириш, мувозанатни саклаб колиш учун асосий машк сирпанишлар хисобланади, хамда болаларни олдинга чузилишни ургатишга ёрдам беради. Чузилган горизонтал холатда сирпаниш коби-лияти сузиш махоратининг асоси деб хисобланади. Машкни бажараётганда, шугулланувчи чукур нафас олиб, юзини сувга тушириб, кулларини олдинга чузиб, сув хавзаси девордан депсиниб сирпанишни бажаради.

3. "Пукак" машки хеч кандай харакатни бажармаган холда сув юзасида туриш кобилияти ва сувдаги одат-дагидан бошкача вазинсизлик холатини хис килишга ёрдам бериб, калкиб чикиш ва сузишни ургатишга тайёрлов хисобланади. Машкни бажаришда шугулла-нувчи нафас олиб, сув хавзасининг деворидан депсиниб (тубига утириб) тиззаларини кукракка тортиб уларни куллар билан ушлаши ва бошини тиззаларга босиши лозим.

4. "Чалканча сирпаниш" машки. Шугулланувчи сув хавзасининг деворидан депсиниб, кулларини олдинга чузиб, оёкларини текислаган холда горизонтал холатни кабул килиб сирпанишни бажариш лозим.

5. Сузиш тахтачаси билан "кукракда крол" ва "чалканча крол" усулларида оёклар ёрдамида булаклар-ни сузиш. Ушбу машк сузишни ургатишда мухим асосий тайёргарлик вазифасини бажаради, чунки оёклар харакати сузиш техникасида ута мухим куникма хисобланади. Шугулланувчилар, оёклар ёрдамида, сузиш тахтаси билан 15 метрик масофа булагини "кукракда крол" ва "чалканча крол" усулларида тухтамасдан сузиб утишлари лозим.

Таянч харакат аппарати шикастланган болаларда сув мухитига мослашиш куникмасини шакллантириш хусусиятларини урганиш максадида сув мухитига мослашиш куникмасини бахоловчи балл системаси ишлаб чикилган. Биз томонимиздан сузишда фойдала-надиган стандартлашган машклар кулланилган, аммо тажрибадан утказилаётган контингентининг харакат тизимидаги хусусиятларидан келиб чикиб, 5 баллик бахолаш системасига харакатларнинг бажарилишига конкретлик киритилди.

1. "Пукак" машцини бажариш самарадорлигини бахолаш:

0 балл - машкни умуман бажара олишмади;

1 балл - юзни сувга бир неча сонияга тушира олди, лекин кулларини сув хавзасининг четидан уза олмади;

2 балл - юзни сувга тушира олди, сув хавзаси зинапоясидан узишга харакат килди, лекин гужанак булишни бажара олмади;

3 балл - юзни сувга тушира олди, тиззаларни куллар билан ушлай олди, лекин гужанак булишни бажара олмади;

4 балл - машк тулик бажарилди, текис гужанак

со см о см

см

го от

о со

со см о см

го га

0

ю

1

булишни 4 сония ичида ушлаб туришга харакат килди.

2. Кукракда "Юлдузча" машцини бажариш сама-радорлигини бщолаш:

0 балл - машкни умуман бажара олишмади;

1 балл - юзни сувга бир неча сонияга тушира олди, кулларни ён томонларга олиб, оёкларни горизонтал холатга келтира олмади;

2 балл - юзни сувга тушира олди, кулларни ён томонларга олиб, горизонтал холатни ушлаб колишга харакат килди;

3 балл - юзни сувга тушира олди, кулларни ён томонларга олиб, оёклар горизонтал холатда 2-3 сония ушлаб кола олди;

4 балл - машкни бажара олди, текис "Юлдузчани" 5 сония ичида ушлаб тура олди.

3. Чалцанча "Юлдузча" машцини бажариш сама-радорлигини бщолаш:

0 балл - машкни умуман бажара олишмади;

1 балл - кулларни ён томонларга ола олди, лекин бошни сув юзасида ёткиза олмади;

2 балл - чалканча холда горизонтал холатни кабул килишга харакат килди, куллар ён томонларда, лекин "утирган" холатда колиб, бошни сув юзасида ёткиза олмади;

3 балл - чалканча холда горизонтал холатни кабул килишга ва бошни сув юзасида ётказишга харакат килди, куллар ён томонларда, лекин сувнинг юзасида тура олиш ухшамади;

4 балл - макни кисман тугри бажара олди, 5 сония давомида текис "Юлдузча" холатини саклаб кола олди.

4. "Кукракда сирпаниш"машцини бажариш сама-радорлигини бщолаш:

0 балл - машкни умуман бажара олишмади;

1 балл - машкни бажаришда оёклар билан сув хавза-си деворидан депсина олмади, юзини сувга тушира олмади, лекин кулларни олдинга чузишга харакат килди;

2 балл - оёклар билан сув хавзаси деворидан депси-нишга харакат килди, лекин оёкларни жипслаштира олмади, юзни бир неча сонияга сувга тушира олди;

3 балл - юзни сувга тушира олди, сув хавзаси де-воридан депсиниб кулларни олдинга чуза олди, лекин оёкларни жипслаштира олмади, бу эса сирпанишни тугри бажаришга тускинлик килди;

4 балл - 2-3 метр масофага кукракда сирпанишни бажара олди.

5. "Чалцанча сирпаниш " машцини бажариш сама-радорлигини бщолаш:

0 балл - машкни умуман бажара олишмади;

1 балл - машкни бажаришда оёклар билан сув хав-заси деворидан депсина олмади, бошини сув юзасига тушира олмади, кулларни олдинга чузиб горизонтал холатни кабул кила олмади;

2 балл - оёклар билан сув хавзаси деворидан депси-

Детско-юношеский спорт

нишга харакат килди, лекин "утирган" холатда колиб, бошни сув юзасига тушира олмади;

3 балл - оёклар билан сув хавзаси деворидан депси-ниб, бошни сув юзасига туширди ва кулларни олдинга чузди, лекин бели текис булмаганлиги сабабли сирпана олмади;

4 балл - оёклар билан сув хавзаси деворидан депсиниб, бошни сув юзасига туширди ва кулларни олдинга чузиб 2-3 метр масофага чалканча сирпанишни бажарди.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси.

Тажриба ва назорат гурухларида болаларнинг морфо-функционал холатини дастлабки бахолашни тахлил килиш харакат фаоллигини ошириш учун педагогик тажриба утказиш ва келажакда таянч-харакат тизими шикастланган болаларга сузишни ургатиш самарадор-лигини ошириш имконини берди.

1 жадвалда тажриба ва назорат гурухлари сина-лувчиларининг морфофункционал холатини уртача курсаткичлари келтирилган.

1-жадвал

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Тажрибадан олдин ва кейин ТГ ва НГ синалувчиларининг морфофункционал холати киёсий курсаткичлари

Курсаткичлар ТГ НГ

олдин кейин олдин кейин

Тана узунлиги, см 131,0 138,0 128,0 131,0

Тана массаси, кг 28,5 30,0 27,0 28,0

УТС, л 1,47 2,1 1,50 1,8

™С",50 231,3 283,1 233,0 238,5

Морфофункционал холат курсаткичларини со-лиштирганда, назорат ва тажриба гурухлар уртасида сезиларли фарклар булмади. Юкоридагилардан кури-ниб турибдики, ТГда усиш 7 см га, НГда эса 3 см га ошган. ТГ синалувчиларининг тана вазни 1,5 кг га, НГда эса 1 кг га ошган. Натижаларнинг тахлили шуни курсатдики, УТС ТГда 0,63 литрга, НГда 0,3 литрга ошган. ТГ ва НГ уртасидаги фарк 0,33 литрни ташкил этди. PWC-150 тести буйича ТГ ва НГ уртасидаги фарк 5,5 юрак уришини ташкил этди.

ТГ ва НГ сузиш тайёрлигининг дастлабки маълу-мотларни тахлили деярли бир хил дастлабки даража-сини курсатди (2 расм).

2 расм. Тажриба ваназорат гурухларининг тадкикотдан олдин сузиш тайёргарлигининг натижалари

Биз томонидан ишлаб чикилган тажриба дастури

1! НГ

Детско-юношеский спорт

буйича 10 ой давомида тизимли утказилган машгулот-лар натижасида болалар куйидаги элементларни уз-лаштирдилар: "пукак", "кукракда юлдузча", "чалканча юлдузча", "кукракда сирпаниш", "чалканча сирпаниш" (3 расм).

I || II 1и ||

3 расм. Тажриба ва назорат гурухларининг тадцицотдан кейин сузиш тайёргарлигининг натижалари

Тажрибадан кейин олинган натижалар тахлили ТГ ва НГ сузиш тестларини бажаришдаги фаркларни курсатди. Уртача хисобда ТГда "Пукак" машкини 4,2 баллга бажариб, усиш 3,2 баллни ташкил килган, НГда эса уртача курсаткич 1,2 балл, усиш 0,2 баллни ташкил этди. ТГ ва НГ уртасидаги фарк 3 баллни ташкил этди. ТГда икки киши гужанак булишни бажара олмади, лекин юзларини сувга туширишди, тиззаларини ку-крагига тортди. "Пукак" машкини бажараётганда НГ уртача: юзларини сувга туширишди, оёкларини сув хавзаси ён деворидан узишга харакат килишган, лекин гужанак булишни бажара олмадилар.

"Кукракда юлдузча" машки шугулланувчилар то-монидан ТГда уртача 3,7 баллга, НГда эса 1,4 баллга бажарилди. ТГда деярли барча болалар бу машкни бажара олдилар, факат иккита бола сув юзасида ёта ол-мади. НГда шугулланувчилар юзларини сувга тушириб, кулларини ён томонларга ёйиб, горизонтал холатни саклаб колишга харакат килишди. ТГда уртача усиш 2,9 баллни, НГда - 0,4 баллни, ТГ ва НГ уртасидаги фарк 2,5 баллни ташкил этди.

ТГ "Чалканча юлдузча" машкини уртача 4 баллга бажаришди, усиш 3 баллни ташкил килди, НГ уртача курсаткич 1,5 баллни, усиш 0,7 баллни ташкил этди. НГда шугулланувчилар кулларини ёя олмадилар, лекин горизонтал холатни кабул килишга харакат килишди.

ТГда "Кукракда сирпаниш" машки болалар то-монидан уртача 3,8 баллга бажарилган булиб, усиш даражаси 2,8 балл булди, НГда эса уртача курсаткич 1,1 баллни, усиш эса 0,1 баллни ташкил этди. Гурухлар орасидаги фарк 2,7% ни ташкил килди. Таъкидлаш мумкинки, ТГ шугулланувчилари горизонтал холатни кабул килишларини, сув хавзасининг ён деворидан депсинишларини, кулларини олдинга чузишларини бажара олишди, лекин улар оёкларини жипслаштира олмади, бу эса машкни тугри бажаришларига тускин-лик килди, НГда эса, болалар ушбу машкни бажаришда

оёклари билан сув хавзасининг ён деворидан депсина олмадилар, юзларини сувга тушира олмадилар ва кул-ларини тулик текислай омадилар.

"Чалканча сирпаниш" машки олдингиларига караганда кийинрок хисобланади. ТГ буйича уртача курсаткич 4,1 баллни, усиш 3,1 баллни ташкил килган булса, НГда эса уртача курсаткич 1,2 баллни, усиш 0,4 баллни ташкил этди. ТГ ва НГ уртасидаги фарк 2,9 баллни ташкил этди. ТГ шугулланувчилари сув хавзаси деворидан депсининш, горизонтал холатни кабул килиш, кулларини олдинга чузиш ва шу холатда 5 метрга сирпанишни бажаришга муваффак булишди. НГ болалари машкни бажаришда сув хавзаси деворидан депсинишни, бошини сувга ёткиза олмади, кулларини олдинга чуза олмадилар ва горизонтал холатни кабул кила олмадилар.

"Чалканча крол" сузиш техникасини урганиш учун бажариладиган машкларни барча ТГ болалари уз-лаштира олганлар, дастлаб улар оёклар харакатларини бажаришди ва сузиш тахтачаси ёрдамида 5-10 метрли кичик масофаларини сузиб утишди, кейин сузиш масофаларининг узунлиги ошди ва турт ойдан кейин барча болалар мустакил тарзда 25 метрни сузиб утди.

Болалар учун "Кукракда крол" сузиш техникасини урганиш машкларини бажариш "Чалканча крол" су-зиш техникасини урганишга караганда узлаштириш кийинрок булди. Машгулотлар бошланишида деярли барча болалар сув юзасига ёта олишмаган, юзларини хам сувга тушира олишмаган, ёрдамчи воситалар билан 5 метрли масофани сузишган. Иккита шугулланувчи нафас билан куллар харакати ёрдамида атиги 10 метр суза олишган. Колганлари сузиш тахтачаси билан оёк харакати ёрдамида 5-10 метр масофасини сузишган.

Педагогик кузатишлар шуни курсатдики, энг кулай машклар сув мухити билан танишиш, нафас машкларини болалар кийинчилик билан бажари-шади, кийинчилик шундаки, болалар тулик нафас чикармайдилар ва шунинг учун чукур нафас олол-майдилар. Бу болалар куллари билан эшишганда нафас ололмаслиги нафакат оёкларнинг етарли да-ражада ишламаслиги, балки упка тириклик сигими паслиги сабабли эканлиги билан изохланади. Спорт-ча сузиш усулларини узлаштириш ва ургатишда таянч-харакат аппарати шикастланган болалар учун энг осон усул бу "чалканча крол", чунки нафас олиш жараёни табиий равишда содир булади ва юзни сувга тушириш керак эмас хамда болаларга харакатларни нафас билан мувофиклаштириш осонрок.

Таянч-харакат аппарати шикастланган болалар учун "Кукракда крол" сузишнинг энг кийин усули хисобланади, чунки болаларда харакатларни муво-фиклаштириш бузилган, оёк ва кул харакатларни тулик бажаришга ва нафас олишга имкон бермай-

со см о см

го га

0 ^

ю

1

с го

ТГ ИИ!

ПУКАК" "КУКРАКДА "ЧАЛКАНЧА "КУКРАКДА "ЧАЛКАНЧА

ЮЛДУЗЧА" ЮЛДУЗЧА" СИРПАНИШ" СИРПАНИШ"

Детско-юношеский спорт

ди. Утказилган тадкикот жараёнида таянч-харакат аппарати шикастланган болалар учун сирпаниш машкларини бажариш кийинчиликни тугдиради, чунки улар махсус тайёргарликни, шунингдек, куп такрорлаш талаб килиниши аникланди. Касаллик-нинг узига хос хусусиятларидан келиб чиккан холда, болалар дархол депсинишни, гужанак булишни тугри бажара олмайдилар, горизонтал холатни кабул кила олмайдилар, бу эса уларнинг чалканча сирпанишда тугри депсинишни амалга ошира олмасликларига олиб келади.

Хулоса. Спорт мактабларида таянч-харакат аппа-ратида нуксони булган болаларни парасузиш буйича бошлангич спорт машгулотларини тизимли ва максад-ли ташкил этиш таянч-харакат аппарати шикастланган болаларнинг жисмоний тайёргарлиги, жисмоний ривожланиши, психомотор ва функционал холати кур-саткичларини яхшилашга сезиларли таъсир курсатди. Бу паралимпия сузиш буйича тизимли машгулотлардан фойдаланишга асосланган таянч-харакат тизими ши-кастланган болалар учун экспериментал методология буйича педагогик экспериментнинг ижобий ва сези-ларли натижалари билан тасдикланади.

Адабиётлар:

1. Безотечество, К. И. Методика гидрореабилитации и массажа в лечении заболеваний ОДА у детей школьного возраста / К. И. Безотечество // Плавание. Исследования, тренировка, гидрореабилитация: материалы V Междунар. науч.-практ. конф. НГУ им. П. Ф. Лесгафта (10-12 октября 2009 г.) / под ред. А. В. Петряева. - Санкт-Петербург, 2009. - С. 136-140.

2. Гейгер А. И., Зоитова Г. М. Проблемы современного плавания паралимпийцев //Актуальные проблемы физической культуры и спорта. - 2016. - С. 14-18.

3. Кичигина, О. Ю. Особенности начального обучения адаптивному плаванию лиц с поражениями опорно-двигательного аппарата / О. Ю. Кичигина // Национальные программы формирования здорового образа жизни: Междунар. науч.-практ. конгресс. - Москва, 2014. - С. 383-385.

4. М. Х. Миржамолов ТАЯНЧ - ХАРАКДТ АЪЗОЛАРИ ШИКАСТЛАНГАН УКУВЧИЛАРДА МУСКУЛ ФАОЛИЯТИНИНГ БУЗИЛИШ ТАРТИБИ УЧУН ФУНКЦИОНАЛ ТИЗИМ ДИНАМИКАСИ // Scientific progress. 2021. №8. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/tayanch-arakat-azolari-shikastlangan-uvchilarda-muskul-faoliyatining-buzilish-tartibi-uchun-funktsional-tizim-dinamikasi.

5. Рахимбоев У. Х. НАЧАЛЬНЫЙ ЭТАП ОБУЧЕНИЯ ПЛАВАНИЮ ДЕТЕЙ С ОГРАНИЧЕННЫМИ ФИЗИЧЕСКИМИ ВОЗМОЖНОСТЯМИ И ИНВАЛИДНОСТЬЮ //ВЕСТНИК МАГИСТРАТУРЫ. - 2022. - С. 69.

С. В. Петрунина Некоторые аспекты начального этапа спортивной подготовки детей с поражениями опорно-двигательного аппарата в адаптивном плавании / С. В. Петрунина, И. А. Кирюхина, А. И. Можаров [и др.] // Международный научно-исследовательский журнал. - 2015. - № 10 (41). - Ч. 5. - С. 50-52.

6. https://lex.uz/uz / Узбекистан Республикаси крнунчилик маълу-мотлари миллий базасининг расмий веб сайти.

Педагогика фанлари номзоди, профессор Б.Т. ХАЙДАРОВ1 Мустакил изланувчи Н.Б. ХАЛМАТОВА1

Узбекистон-Финландия педагогика институти Самарканд шахри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

baxtiyar0000@gmail.com

БОШЛАНГИЧ СИНФ УЦУВЧИЛАРИНИ СОГЛОМЛАШТИРИШ СПОРТ ТУГАРАКЛАРИГА ЖАЛБ ЭТИШНИНГ ПЕДАГОГИК ШАРОИТЛАРИ

Аннотация

Annotation

со о

В данной статье приведены педагогические рекомендаций, разработанные автором по оптимизации деятельности, форм и методов привлечения студентов в спортивные секции и повышению их двигательной активности.

Ключевые слова: дети 7-11 лет, специальные физические упражнения, учащиеся начальных классов, плавание, гимнастика, деятельность, ауторефлекс, физические качества, двигательные модели занятий и внеурочной деятельности, физические качества, средства фитнеса.

Ушбу маколада бошлангич синф укувчиларининг согломлаштириш спорт тугаракларига укувчиларни жалб этиш ва жисмоний фаоллигини оширишнинг самарали фаолияти, шакллари ва усулларини оптималлаштириш буйича педагогик тавсияларни ишлаб чикилган.

Калит сузлар: 7-11 ёшли болалар, махсус жисмоний машк^ар, бошлангич синф уцувчилари, сузиш, гимнастика, фаоллик, ауторефлекс, жисмоний сифатлар, дарс ва дарсдан ташкари цара-катланиш тартиби, жисмоний сифат, согломлаштириш воситалари.

This article consists in developing pedagogical recommendations on the optimization of effective activities, forms and methods of attracting students to sports clubs and increasing their physical activity.

Key words: 7-11-year-old children, special physical exercises, elementary school аstudents, swimming, gymnastics, activity, аutoreflex, physical qualities, curricular and extracurricular movement patterns, physical quality, fitness tools.

Ш

t

0 d.

CO

1

Тадкикотнинг долзарблиги. Бошлангич синф укувчининг шахсини тулаконли тарбиялаш ва ривожлантиришнинг асосий шартларидан бири жисмоний тарбияни тугри ташкил этишдир [1]. Бошлангич синф укувчиларининг жисмоний тарбияси

мактаб ёшидаги болалар жисмоний тарбиясининг бошлангич бугини ва асосий таркибий кисмидир

[1,3].

Мавзу доирасида маълумотларни урганил-ганлиги. Х,озирги вактда болаларнинг харакат

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.